Transcript Bitkisel Dokular

1. Bitkisel Dokular
• Yüksek yapılı bitkilerin kök,gövde,yaprak ve çiçek
gibi organları dokulardan oluşur.
Bitkisel Dokular
Bölünür Doku
Birincil Bölünür Doku
İkincil Bölünür Doku
Bölünmez Doku
Temel doku
İletim Doku
a.Odun Borusu
b.Soymuk borusu
Koruyucu Doku
a.Epiderma
b. Mantar Doku
Destek Doku
a.Pek Doku
b. Sert Doku
Salgı Doku
A. Bölünür Doku(Meristem Doku)
• Bitkilerde bölünür doku hücreleri, sürekli
mitoz bölünmeyle çoğalır. Bölünür doku
bitkide kök, gövde, yaprak ve yan sürgün
uçlarında bulunur.
• Bölünür doku hücreleri küçük, çekirdekleri
büyük, sitoplazmaları boldur. Kofulları
küçük ve az sayıdadır.hücrelerin çeperleri
ince ve metabolizmaları hızlıdır. Bölünür
doku kökenine göre ikiye ayrılır.
1. Birincil Bölünür Doku
• Bitkinin, kök ve gövde ucunda bulunur. Bitkinin
boyuna uzamasını sağlar. Bu bölgeye Büyüme
Konisi denir.
• Büyüme noktaları, kökte Kaliptra, gövde de ise
genç yapraklar tarafından korunur. Kaliptra kökü
toprağın sert kısımlarından korur. Kaliptra
zedelendiğinde içerideki bölünür doku çoğalarak
kaliptrayı onarır. Böylece bitkinin kökü sürekli
korunmuş olur. Bölünür doku geliştikçe
dermatojenden epidermis, perimlemden korteks,
pleromdan merkezi silindir oluşur.
2.İkincil Bölünür Doku
• İkincil bölünür doku, bölünmez dokuların
hormonların etkisiyle tekrar mitoz bölünme
yeteneği kazanmasıyla oluşur, böylece
kambiyum, mantar kambiyumu (fellogen)
ve yara kambiyumu oluşur. Kambiyum,
kök ve gövde de bulunur. Enine büyümeyi
sağlar. Kambiyum çift çenekli bitkilerde
odun ve soymuk demetleri arasında
bulunur. Bu yapının bulunduğu bitkilere
Açık Demetli bitkiler denir.
B. Bölünmez Doku
Bölünmez doku, bölünür dokunun
farklılaşmasıyla oluşur. Bölünmez dokuda
hücreler bölünme yeteneğini kaybetmiştir. Ancak
her canlı potansiyel olarak bölünme yeteneğine
sahiptir.
Bölünmez doku hücrelerinin kofulları büyük ve
fazla olup çekirdekleri küçüktür. Bazı hücrelerin
çeperlerinde odun (lignin), mantar (suberin) vb.
birikerek kalınlaşmalar olur.
Bölünmez dokularda hücreler arası boşluk olmaz,
Bölünmez dokular görevlerine göre beş bölümde
incelenir.
1- Temel Doku
• Temel doku kök ve gövdenin korteksinde,
yaprağın mezofil tabakasında ve diğer
dokuların etrafında bulunur. Parankima
da denilen temel dokunun hücreleri
canlıdır. Ancak odun borusu ve öz
bölgesi parankimasında ölü parankima
hücrelerine de rastlanır. Parankima
dokusu hücreleri bitkide farklı görevler
yapar.
• Temel doku görevlerine göre dört
bölümde incelenir.
a- Özümleme Parankiması
• Yaprakların mezofil tabakasında ve genç
gövde de bulunan özümleme parankiması
hücreleri bol kloroplast taşır. Bu doku
fotosentez yapımında görev alır.
• Mezofil tabakası palizat ve sünger
parankiması olmak üzere iki kısımdan
oluşur.
• Palizat parankiması hücreleri silindiriktir,
epidermisin altında sık ve düzenli olarak
dizilmiştir.
• Sünger parankiması hücreleri ise
düzensiz dizilim gösterirler ve aralarında
boşluklar bulunur.
b- İletim Parankiması
• Özümleme, yani fotosentez yapan
dokularla iletim demetleri arasında
bulunur.
• İletim parankiması bu iki doku arasında su
ve besin taşınmasını sağlar.
• Kloroplastı yoktur.
c- Depo Parankiması
• Bitkinin kök, gövde, meyve ve tohum gibi
organlarında bulunur.
• Su ve besin depolar.
• Depo parankiması örneğin patateste
nişasta, fasulyede protein, fındıkta yağ,
kaktüste de su depolar.
d- Havalandırma Parankiması
• Su ve bataklık bitkilerinde bulunur.
• Bitkide kök ve gövdedeki parankima
hücreleri arasında boşluklar oluşturur.
• Havanın depolanmasını sağlayarak gaz
alış verişini kolaylaştırır.
2- Koruyucu Doku
•
•
•
•
Koruyucu doku bitkilerin dış yüzeyini örter.
Tek ya da çok sıralı hücrelerden oluşur.
Hücreleri kalın, çeperli ve klorofilsizdir.
Koruyucu doku, içte bulunan dokuları
çeşitli dış etkilere karşı korur.
• Kara bitkilerinde su kaybını önlemede
önemli görev yapar.
• Bitkilerde iki tip koruyucu doku vardır.
a- Epidermis
• Otsu bitkilerle odunsu bitkilerin kök, gövde,
yaprak, çiçek, meyve ve tohum gibi kısımların
üzerini örten canlı dokudur.
• Epidermis hücrelerin dış çeperleri, iç çeperlerine
göre daha kalındır. Bu kalınlaşmayı epidermis
hücrelerinin oluşturduğu kütin denen madde
yapar. Kütin maddesi epidermisin dış yüzeyinde
kutikula adı verilen koruyucu tabaka oluşturur.
Kutikula, bitkinin su kaybını ve gaz geçirgenliğini
azaltır.
• Yaprak ve genç gövdedeki bazı epidermis
hücreleri farklılaşarak stoma ya da gözenek adı
verilen, fotosentez yapabilen hücrelere dönüşür.
• Bitkinin iç dokuları ile dış ortam arasındaki
ilişkiler stoma ile olmaktadır.
• Bitkilerde kontrollü bir su kaybını ve gaz alış
verişini sağlar.
• Kara bitkilerinde stomalar genellikle yaprağın alt
epidermisinde, su bitkilerinde ise yapağın üst
epidermisinde bulunur.
b-Mantar Doku
• Mantar doku, çok yıllık bitkilerin kök ve
gövdelerinin üzerinde bulunur.
• Mantar doku epidermisin parçalanmasıyla
oluşur.Mantar kambiyumunun oluşturduğu
mantar dokunun hücreleri ölüdür.
• Hücrelerin içleri su geçirmeyecek şekilde hava
doludur.
• Mantar dokuda gaz alış verişini sağlayan
(lentisel) kovucuklar vardır.
• Mantar doku yaprak dökümüne de neden olur.
3- Destek Doku
• Bitkilere şekil ve destek veren dokulara
Destek Doku denir.
• Hücrelerde selüloz çeper desteklik görevi
yapar. Otsu bitkilerde ayrıca turgor basıncı
desteklik görevi yapar. Çok yıllık bitkilerde
de iletim demetleri desteklik görevi yapar.
• Çok yıllık bitkilerde farklılaşmış iki destek
doku vardır.
a. Pek Doku (Kollenkima)
• Bitkinin gövde, yaprak, ve yaprak sapında
bulunur.
• Pek doku canlı hücrelerden oluşur.
• Pek doku hücre çeperinde kalınlaşmalar
vardır. Kalınlaşma hücre çeperlerinin
köşelerinde olursa köşe kollenkiması,
hücre çeperinin her tarafında olursa levha
kollenkiması denir.
b. Sert Doku (Sklerenkima)
• Hücrelerin sitoplazma ve çekirdekleri
kaybolmuş, tüm çeperleri kalınlaşmış ve
ölmüştür.
4- İletim Doku
• Damarsız bitkiler dışında karada yaşayan
tüm bitkilerde iletim doku vardır.
• İletim dokuyu odun ve soymuk boruları
oluşturur.
• İletim dokuda su ve organik maddeler
taşınır.
• İletim demetleri, yapısı ve taşıdıkları
maddeler göz önüne alınarak iki bölümde
incelenir.
a. Odun Boruları (Ksilem)
• Bölünür hücre dokuları üst üste gelerek
zamanla çekirdek ve sitoplazmalarını
kaybederler.
• Hücrelerin kenarlarında odun özü birikerek
kalınlaşmalar olur.Hücreler arası enine zar
eriyerek kaybolur.Böylece,ince bir boru
şeklindeki odun boruları oluşur.
• Odun borularının görevi su ve suda erimiş
tuzlar taşımaktır.
• Odun boruları topraktan yaprağa olmak
üzere tek yönlüdür.
b. Soymuk Boruları (Floem)
• Tek sıra halinde üst üste dizilmiş canlı
hücrelerden oluşur.
• Soymuk boruları oluşurken hücrelerin ara
çeperleri tamamen erimediğinden, yer yer
delikler oluşur. Delikli yapı kalbura
benzediğinden bunlara kalburlu borular da
denir.
• Soymuk borularında madde taşımı çift
yönlüdür.
• Soymuk boruları canlı olduğundan odun
borularına göre daha yavaştır.
5. Salgı Doku
• Salgı dokuyu oluşturan; canlı, bol
sitoplazmalı, büyük çekirdekli ve küçük
kofulludur.
• Hücreler tek tek ya da gruplar halinde
diğer dokular arsına dağılmıştır.
• Salgılar işlevlerine göre üçe ayrılır.
a. Hüre İçi Salgılar
• Bu tip salgılar hücre içinde birikirler.
• Salgı hücreleri zamanla sitoplazmalarını
kaybederek içi salgıyla dolu olarak kalır.
•
b. Salgı Boruları
• Bir ya da birkaç salgı hücresi uzayarak
salgı borusu haline gelir.
• Salgı boruları içinde süte benzer salgılar
bulunur.
c. Hüre Dışı Salgılar
• Salgı, hücrede oluşturulur. Daha sonra
dışarı atılır.
• Salgı arttıkça hücre parçalanır ve salgı
dışarı atılır.
• Hücre dışı salgı yapan hücreler
epidermiste bulunur.