Transcript 5018 SAYILI KAMU MALİ YÖNETİMİ ve KONTROL KANUNA GÖRE

5018 SAYILI
KAMU MALİ YÖNETİMİ ve
KONTROL KANUNUNA
GÖRE
MERKEZİ YÖNETİM
BÜTÇESİNİN
HAZIRLANMASI
1. Bütçe ve Yasal Dayanağı


Bütçe, 5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununa göre;
Belirli bir dönemdeki gelir ve gider tahminleri ile bunların
uygulanmasına ilişkin hususları gösteren ve usulüne uygun olarak
yürürlüğe konulan belgeyi ifade eder.
Bütçe esas itibariyle bir kanun olmasına karşın bütçe yasa tasarısının
hazırlanması, mecliste görüşülmesi ve kanunlaşması açısından özellik
arz eden bir kanundur. Bütçe yasası kamu yönetiminin faaliyetlerini
hukuki normlara bağlayan bir yasadır. Ülkemizde devlet bütçesi yasal
dayanağını Anayasanın 161-162-163-164 nolu maddelerinden ve
5018 sayılı Kanundan almaktadır. 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve
Kontrol Kanunu ile devlet bütçesinin esas ve şekle ait hükümlerini,
hazırlama esaslarını ve bütçenin uygulanmasını esaslı bir şekilde
saptamış ve yasal ilkeleri belirlemiştir.
2.Bütçe Türleri ve Kapsamı





Genel yönetim kapsamındaki idarelerin bütçeleri;
1- Merkezi yönetim bütçesi,
2- Sosyal güvenlik kurumları bütçeleri ve
3- Mahalli idareler bütçeleri olarak
hazırlanır ve uygulanır.
Kamu idarelerince bunlar dışında herhangi
bir ad altında bütçe oluşturulamaz.
2-1- Merkezi Yönetim Bütçesi

5018 Sayılı Kanuna ekli (I), (II) ve (III) sayılı cetvellerde yer alan
kamu idarelerinin bütçelerinden oluşur.

I- Genel bütçe, Devlet tüzel kişiliğine dâhil olan ve 5018 Sayılı
Kanuna ekli (I) sayılı cetvelde yer alan kamu idarelerinin bütçesidir.


II- Özel bütçe, bir bakanlığa bağlı veya ilgili olarak belirli bir kamu
hizmetini yürütmek üzere kurulan, gelir tahsis edilen, bu gelirlerden
harcama yapma yetkisi verilen, kuruluş ve çalışma esasları özel
kanunla düzenlenen ve 5018 Sayılı Kanuna ekli (II) sayılı cetvelde
yer alan her bir kamu idaresinin bütçesidir.
III- Düzenleyici ve denetleyici kurum bütçesi, özel kanunlarla
kurul, kurum veya üst kurul şeklinde teşkilatlanan ve 5018 Sayılı
Kanuna ekli (III) sayılı cetvelde yer alan her bir düzenleyici ve
denetleyici kurumun bütçesidir.
2-2- Sosyal Güvenlik Kurumu Bütçesi

Sosyal güvenlik hizmeti sunmak üzere,
kanunla kurulan ve 5018 Sayılı Kanuna ekli
(IV) sayılı cetvelde yer alan her bir kamu
idaresinin bütçesidir.
2-3- Mahalli İdare Bütçesi

Mahalli idare kapsamındaki kamu
idarelerinin bütçesidir
3.Bütçe İlkeleri
















5018 Sayılı Kanuna göre bütçelerin hazırlanması, uygulanması ve kontrolünde aşağıdaki ilkelere uyulur:
1) Bütçelerin hazırlanması ve uygulanmasında, makro ekonomik istikrarla birlikte
sürdürülebilir kalkınmayı sağlamak esastır.
2) Kamu idarelerine bütçeyle verilen harcama yetkisi, kanunlarla düzenlenen görev ve
hizmetlerin yerine getirilmesi amacıyla kullanılır.
3) Bütçeler, kalkınma planı ve programlarda yer alan politika, hedef ve önceliklere
uygun şekilde, idarelerin stratejik planları ile performans ölçütlerine ve fayda-maliyet
analizine göre hazırlanır, uygulanır ve kontrol edilir.
4) Bütçeler, stratejik planlar dikkate alınarak izleyen iki yılın bütçe tahminleriyle
birlikte görüşülür ve değerlendirilir.
5) Bütçe, kamu malî işlemlerinin kapsamlı ve saydam bir şekilde görünmesini sağlar.
6) Tüm gelir ve giderler gayri safi olarak bütçelerde gösterilir.
7) Belirli gelirlerin belirli giderlere tahsis edilmemesi esastır.
8) Bütçelerde gelir ve gider denkliğinin sağlanması esastır.
9) Bütçeler, ait olduğu yıl başlamadan önce Türkiye Büyük Millet Meclisi veya yetkili
organlarca kabul edilmedikçe veya onaylanmadıkça uygulanamaz.
10) Bütçelerde, bütçeyi ilgilendirmeyen hususlara yer verilmez.
11) Bütçeler kurumsal, işlevsel ve ekonomik sonuçların görülmesini sağlayacak
şekilde Maliye Bakanlığınca uluslararası standartlara uygun olarak belirlenen bir
sınıflandırmaya tabi tutularak hazırlanır ve uygulanır.
12) Bütçe gelir ve gider tahminleri ile uygulama sonuçlarının raporlanmasında açıklık,
doğruluk ve mali saydamlık esas alınır.
13) Kamu idarelerinin tüm gelir ve giderleri bütçelerinde gösterilir.
14) Kamu hizmetleri, bütçelere konulacak ödeneklerle, mevzuatla belirlenmiş yöntem,
ilke ve amaçlara uygun olarak gerçekleştirilir.
15) Bütçelerde, ödenekler belirli amaçları gerçekleştirmek üzere tahsis edilir.
4.Merkezi Yönetim Bütçe Kanununun Kapsamı


Merkezi yönetim bütçe kanunu, merkezi yönetim
kapsamındaki kamu idarelerinin gelir ve gider
tahminlerini gösteren, bunların uygulanmasına ve
yürütülmesine yetki ve izin veren kanundur.
Merkezi yönetim bütçe kanununda; yılı ve izleyen iki yılın
gelir ve gider tahminleri, varsa bütçe açığının veya
fazlasının tutarı, açığın nasıl kapatılacağı veya fazlanın
nasıl kullanılacağı, vergi muafiyeti, istisnası ve indirimleri
ile benzeri uygulamalar nedeniyle vazgeçilen vergi
gelirleri, borçlanma ve garanti sınırları, bütçelerin
uygulanmasında tanınacak yetkiler, bağlı cetveller, mali
yıl içinde gelir ve giderlere yönelik olarak uygulanacak ve
kısmen veya tamamen uygulanmayacak hükümler yer
alır. Merkezi yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin her
birinin gelir-gider tahminleri, merkezi yönetim bütçe
kanununda ayrı bölüm veya cetvellerde gösterilebilir.
Bütçe Hazırlama Süreci
5- Orta Vadeli Program



5018 sayılı Kanunun 16’ncı maddesi uyarınca, bütçe hazırlık süreci
Bakanlar Kurulunun Mayıs ayının sonuna kadar makro politikaları,
ilkeleri, hedef ve gösterge niteliğindeki temel ekonomik büyüklükleri
de kapsayacak şekilde Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığınca
hazırlanan orta vadeli programı kabul etmesiyle başlamaktadır.
Orta Vadeli Program, bütçe sürecini başlatarak stratejik amaçlar
temelinde kamu politikaları ve uygulamalarını şekillendirecek ve
kaynak tahsisini bu çerçevede yönlendirecektir. Aynı zamanda, kamu
ve özel kesim için öngörülebilirliği artıracak bir yol haritası
niteliğindedir.
Dinamik bir yapı arz eden ve üç yıllık perspektife sahip olan
Program, yıllık uygulamaların sonuçları ve genel şartlardaki
değişmeler dikkate alınarak, her yıl yenilenmektedir. Bu kapsamda,
Program uygulamaları ile Programı etkileyebilecek dışsal gelişmeler
etkili bir şekilde izlenecek ve değerlendirilecektir. Programda yer alan
amaç ve öncelikler bakımından uygulamanın izlenmesi,
değerlendirilmesi ve Bakanlar Kuruluna bilgi sunulmasından Devlet
Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı sorumludur. (dpt)
5.1.Orta Vadeli Program İçeriği;






Kamu ve özel kesim için öngörülebilirliği artıracak
bir yol haritası niteliğindedir.
Çeşitli alanlarda birbirleriyle tutarlı bir amaç,
politika ve öncelikler seti sunmaktadır.
Makro politikaların yanı sıra, temel gelişme
eksenlerini ve ana sektörleri kapsar.
Uzun vadeli amaçlara katkıda bulunacak şekilde,
üç yıllık dönemde üzerinde yoğunlaşılacak
öncelikleri tespit eder.
Uygulamaların sonuçları ve genel şartlardaki
değişmeler dikkate alınarak, her yıl yenilenecek
dinamik bir yapı arz eder.
Üç yıllık perspektife sahiptir.
6.Orta Vadeli Mali Plan



Bütçe hazırlık sürecinde yer alan ikinci doküman Orta Vadeli Mali
Plandır. 5018 sayılı Kanuna göre Orta Vadeli Mali Plan, Orta Vadeli
Program ile uyumlu olmak üzere, gelecek üç yıla ilişkin toplam gelir
ve gider tahminleri ile birlikte hedef açık ve borçlanma durumu ile
kamu idarelerinin ödenek teklif tavanlarını içeren bir belgedir. Maliye
Bakanlığı tarafından hazırlanan Orta Vadeli Malî Plan, Haziran ayının
onbeşine kadar Yüksek Planlama Kurulu tarafından karara
bağlanarak Resmî Gazetede yayımlanmaktadır.
Bu maksatla hazırlanan orta vadeli mali plan, orta vadeli programda
belirlenen temel amaç ve politikaların hayata geçirilmesine yönelik
olarak hazırlanan, merkezi yönetim bütçe büyüklüklerini ve kurumsal
bazda ödenek teklif tavanlarını belirleyen bir belge niteliğindedir.
Orta Vadeli Mali Planda yer alacak en önemli unsur Mali Planda yer
alan politika öncelikleri ve makroekonomik göstergelere dayanarak
ekonomik sınıflandırma bazında yapılan merkezi yönetim bütçe
ödenek teklif tavanlarıdır. Belirlenmiş olan tavan; söz konusu
kurumun verebileceği hizmetler için ayrılmış olan maksimum kaynağı
ifade etmekte olup, kurumun bütçe teklifinde belirteceği hizmetlere
ihtiyaç duyulup duyulmamasına göre bu kaynağın tamamı tahsis
edilebilir veya edilmeyebilir.
7.Bütçe Çağrısı ve Bütçe Hazırlama Rehberi


Orta vadeli program ve orta vadeli mali plan
yayımlandıktan sonra kamu idarelerinin bütçe tekliflerini
ve yatırım programını hazırlama sürecini yönlendirmek
üzere; Bütçe Çağrısı ve eki Bütçe Hazırlama Rehberi
Maliye Bakanlığınca, Yatırım Genelgesi ve eki Yatırım
Programı Hazırlama Rehberi ise Devlet Planlama Teşkilatı
Müsteşarlığınca hazırlanarak Haziran ayının sonuna kadar
Resmî Gazetede yayımlanır.
Bütçe Hazırlama Rehberi ile Yatırım Programı Hazırlama
Rehberi, Bütçenin hazırlanmasında izlenecek yol ve
yöntemler teknik ayrıntı ve standartlar ve hazırlanması
esnasında kullanılacak formları içerir.





7.1.Bütçe Teklifinin Hazırlanması
Gelir ve gider tekliflerinin hazırlanmasında;
Orta vadeli program ve malî planda
belirlenen temel büyüklükler ile ilke ve esaslar,
Kalkınma planı ve yıllık program öncelikleri ile
kurumun stratejik planları çerçevesinde
belirlenmiş ödenek tavanları,
Kamu idarelerinin stratejik planları ile uyumlu
çok yıllı bütçeleme anlayışı,
İdarenin performans hedefleri, dikkate alınır
7.2.Genel ve Özel Bütçe Kapsamındaki Kamu
İdarelerince Yapılacak Bütçe Hazırlık Çalışmaları





Kamu idareleri, stratejik planları ile Bütçe Hazırlama Rehberinde yer
alan esaslar çerçevesinde, bütçe gelir ve gider tekliflerini gerekçeli
olarak hazırlar ve yetkilileri tarafından imzalanmış olarak Temmuz ayı
sonuna kadar Maliye Bakanlığına gönderir. Kamu idarelerinin yatırım
teklifleri, değerlendirilmek üzere aynı süre içinde Devlet Planlama
Teşkilatı Müsteşarlığına verilir.
Kamu idareleri, gider tekliflerini hazırlarken katılımcı bir yaklaşım
benimseyecekler ve merkez dışı birimlerinin ödenek taleplerinin de
tekliflere yansıtılmasını sağlayacaklardır.
Özel bütçe kapsamındaki kamu idareleri, gelir ve gider tekliflerini
hazırlayarak Temmuz ayı sonuna kadar Maliye Bakanlığına (Bütçe ve
Mali Kontrol Genel Müdürlüğüne) göndereceklerdir. Genel bütçe gelir
teklifi ise Maliye Bakanlığınca hazırlanacaktır.
Gider teklifleri, Maliye Bakanlığınca belirlenmiş kurumsal, fonksiyonel
ve ekonomik sınıflandırma esasına (analitik bütçe sınıflandırması);
gelir teklifleri ise ekonomik sınıflandırma esasına uygun olarak
hazırlanacaktır.
Bütçe gelir ve gider teklifleri gerekçeli olarak hazırlanacak ve
yetkilileri tarafından imzalanacaktır.
7.3.Düzenleyici ve Denetleyici Kurumlar Tarafından
Yürütülecek Bütçe Hazırlık Çalışmaları


5018 sayılı Kanuna ekli (III) sayılı cetvelde yer alan
düzenleyici ve denetleyici kurumlar, bütçelerini üç yıllık
bütçeleme anlayışına uygun olarak kurumsal, fonksiyonel
ve ekonomik sınıflandırma sistemine göre
hazırlayacaklardır.
Söz konusu kurumlar, bütçelerini Eylül ayı sonuna kadar
doğrudan Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne, bir örneğini de
Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu Tasarısına eklenmek
üzere Maliye Bakanlığına (Bütçe ve Mali Kontrol Genel
Müdürlüğü), yatırım tekliflerini ise Yatırım Programı ile
ilişkilendirilmek üzere Devlet Planlama Teşkilatı
Müsteşarlığına göndereceklerdir.
8.Maliye Bakanlığında Yapılacak Bütçe
Görüşmeleri

Harcamacı kurum tarafından oluşturulan bütçe
teklifine son şekli Maliye Bakanlığı Bütçe ve Mali
Kontrol Genel Müdürlüğünce verilir. Bütçe ve Mali
Kontrol Genel Müdürlüğünde gelen bütçe
tekliflerinin Bütçe çağrısı ve bütçe hazırlama
rehberinde belirtilen ilke ve standartlara uygun
hazırlanıp hazırlanmadığı ödenek istemlerinin
yasal dayanaklarının ve ekonomik gerekçelerinin
yeterli olup olmadığına bakılır. Bu safhada Maliye
Bakanlığı ile DPT Müsteşarlığı arasında sıkı bir
koordinasyon içinde çalışmaktadır
8.1.Bütçe Hazırlık Sürecin Diğer
Aşamaları

Bütçe kanun metni çalışmaları Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü

Yatırım büyüklükleri koordinasyon toplantısı Devlet Planlama
Teşkilatı, Maliye Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı

Yüksek Planlama Kurulu toplantısı

Kamu kurum ve kuruluşlarına ait bütçe tekliflerine son şeklinin
verilmesi Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü, Devlet Planlama Teşkilatı

Bütçe büyüklüklerinin harcamacı kuruluşlara yansıtılması

Bütçe kanun tasarısına son halinin verilmesi

Bütçe kanun tasarısının TBMM’ ye sevki Bakanlar Kurulu

Maliye Bakanlığınca hazırlanan merkezi yönetim bütçe kanun tasarısı ile milli
bütçe tahmin raporu, mali yılbaşından en az yetmişbeş gün önce Bakanlar
Kurulu tarafından Türkiye Büyük Millet Meclisine sunulur.
Merkezî yönetim bütçe kanun tasarısına, Türkiye Büyük Millet
Meclisinde görüşülmesi sırasında dikkate alınmak üzere;

Orta vadeli malî planı da içeren bütçe gerekçesi,

Yıllık ekonomik rapor,

Vergi muafiyeti, istisnası ve indirimleri ile benzeri uygulamalar nedeniyle
vazgeçilen kamu gelirleri cetveli,

Kamu borç yönetimi raporu,

Genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin son iki yıla ait bütçe
gerçekleşmeleri ile izleyen iki yıla ait gelir ve gider tahminleri,

Mahallî idareler ve sosyal güvenlik kurumlarının bütçe tahminleri,

Merkezî yönetim kapsamında olmayıp, merkezî yönetim bütçesinden yardım
alan kamu idareleri ile diğer kurum ve kuruluşların listesi, eklenir.

Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Sayıştay ile Düzenleyici ve denetleyici
kurumlar, bütçelerini Eylül ayı sonuna kadar doğrudan Türkiye Büyük Millet
Meclisine, bir örneğini de Maliye Bakanlığına gönderirler.
9.Bütçenin Kanunlaşması
9.1.Plan Bütçe Komisyonunda Görüşülmesi



Bakanlar Kurulu tarafından TBMM’ne sunulan bütçe
kanun tasarısı; Meclis başkanı tarafından Plan ve Bütçe
Komisyonuna gönderilir. Bu komisyon bütçe yasa tasarısı
üzerinde teknik incelemeyi yapan komisyon olup,
buradaki çalışmaların 55 gün içersinde tamamlanması
gerekir.
Plan Bütçe Komisyonunda 25 iktidardan olmak üzere
toplam 40 üye bulunmaktadır. Üyeler komisyon
gündemindeki bütçe tasarısı üzerinde önergeler verip,
kabul edilmesi halinde, değişiklik yapma imkânına
sahiptirler.
Komisyon, genel ve özel bütçeli kuruluşların bütçe
tasarılarını tek tek görüşür. Tasarı, program bazında
onaylanıp gerekli değişikliklerle kabul edildikten sonra
yapılan değişiklikleri ve ekleri içeren bir komisyon raporu
ile birlikte T.B.M.M Genel Kurulu’na sunar.
9.2.Bütçe Yasa Tasarının T.B.M.M. Genel
Görüşülmesi



Genel Kuruluda bütçe görüşmelerine, Maliye Bakanı’nın
konuşmasıyla başlanır. Bütçenin Genel Kuruluda
görüşülmesi için 20 günlük süre vardır.
Genel Kurulu bütçenin bütünü üzerine yapılan
görüşmelerden sonra, merkezî yönetim bütçe kanun
tasarısının metnini maddeler, gider ve gelir cetvellerini
kamu idareleri itibarıyla görüşür ve bölümler halinde
oylar.
Genel Kuruludaki görüşmeler sırasında,
milletvekilleri, Anayasanın 162. maddesi gereğince gider
arttırıcı veya gelir azaltıcı tekliflerde bulunamazlar. Genel
Kuruludaki bütçe görüşmeleri, gelir bütçesi ve kanun
tasarısının diğer maddelerinin de görüşülüp oylanması
sonucu sona erer.
10.Bütçe Yasa Tasarısının Mali Yıl Başlangıcından Önce
Onaylanması ve Yayınlanması


Genel Kuruludaki görüşmelerin bitiminden sonra
bütçenin tümü açık oya sunulur. Kabul oyları red
oylarından fazla ise bütçe, T.B.M.M.’nce kabul
edilmiş olur.
T.B.M.M. tarafından kabul edilen kanun tasarısı
onaylanmak üzere Cumhurbaşkanlığı’na
gönderilir. Cumhurbaşkanı, Anayasanın 89.
maddesi gereği, bütçe kanununu yeniden
görüşülmek üzere T.B.M.M.’ne iade edemez.
Cumhurbaşkanı tarafından onaylanan Merkezî
yönetim bütçe kanunu malî yıl başından önce
Resmî Gazetede yayımlanarak mali yıl başında
yani 1 Ocak’ta yürürlüğe girer.