Transcript BÖLÜM İÇ VE DIŞ ÇEVRE

İKY
ve
ÇEVRESEL ETKİLER
DOÇ.DR. MUSTAFA TAŞLIYAN
ZİRVE ÜNİVERSİTESİ
KONU BAŞLIKLARI
Çevrenin Tanımı ve İKY Açısından
Önemi
 Dış Çevre Faktörleri
 İç Çevre Faktörleri
 Örgütsel Yapı

13.04.2015
DOÇ.DR. M. TAŞLIYAN
[email protected]
2
Çevrenin Tanımı ve İKY Açısından Önemi
 Genel olarak çevre;
“Canlı organizmaların ve insanların faaliyetleri üzerinde belli bir dönem
içerisinde, derhal veya sonradan, doğrudan ve/veya dolaylı bir
şekilde etki yaratabilecek, fiziksel, kimyasal, sosyal, kültürel, siyasal
ve ekonomik faktörlerin tümü” olarak nitelendirilebilir.
 Çevre olgusu, bir organizma grubunun gelişmesini etkileyen ve
çevreleyen tüm koşulları, durumları ve etkileri içerir.
 Bugün küçük büyük tüm örgütler için söz konusu olan geçmişte
siyah su olarak, fakat bugün değişkenliği ve örgütü etkileyen
çevresel unsurların sayısının fazlalığı nedeniyle beyaz su olarak
adlandırılan çevre;
Oldukça yoğun bir rekabet düzeyi,
Yüz binlerce küçük girişimci yeni firmalar,
Düşük ücretli ve yüksek nitelikli işçilere sahip çok sayıda ulus, hızlı
teknolojik ilerlemeler,
Dinamik yasal, politik ve sosyal gerçekler,
Değişen değerler ve eğitim nitelikleri
gibi birçok hususla nitelendirilmektedir.
13.04.2015
DOÇ.DR. M. TAŞLIYAN
[email protected]
3
Çevrenin Tanımı ve İKY
Açısından Önemi
• Örgütler, kendilerine kaynak sağlayan ve sınırlar
belirleyen çevreleri ile iç içe yaşarlar. Çevre ile birçok
yönden alışveriş ilişkisi içinde bulunan örgütler,
çevreden aldıkları girdileri, uygun görülen ve ihtiyaç
duyulan çıktılara dönüştürerek, tekrar çevreye
sunarlar. Bu nedenle çevre örgütlerin varlıklarını
sürdürmede önemli yeri olan bir olgudur.
• Çevrede meydana gelen değişimler işletmeleri de
değişime zorlayarak onları çevrenin isteklerine cevap
verme durumuna getirmektedir. Eğer bir örgüt,
çevrenin kısıtlama ve tehditlerine karşı kendisini
uyumlaştıramazsa, varlığı er ya da geç sona erer. Bu
yüzden, biyolojide vazgeçilmez bir yasa olan çevresel
uyuma (adaptasyona) örgütsel açıdan da aynı önem
verilmelidir.
13.04.2015
DOÇ.DR. M. TAŞLIYAN
[email protected]
4
DIŞSAL ÇEVRE
/
İÇSEL ÇEVRE
HİSSEDARLAR
HEDEFLER
COĞRAFİ ŞARTLAR
RAKİPLER
STRATEJİLER
İŞ GÜCÜ
MÜŞTERİLER
İKY
YASAL
İKY
TOPLUM
DÜZENLEMELER
TEKNOLOJİ
SENDİKALAR
EKONOMİK
KOŞULLAR
13.04.2015
AMAÇLAR
MİSYON
POLİTİKALAR
DOÇ.DR. M. TAŞLIYAN
[email protected]
ÜST
YÖNETİMİN
TUTUMU
ÖRGÜT
KÜLTÜRÜ
5
DIŞ ÇEVRE FAKTÖRLERİ

Dış çevre, “bir sistemle ilgili olan ve o sistemin
dışında kalan her şey” olarak tanımlanabilir.
İşgücü piyasası, bir örgütün ihtiyaç duyduğu
işgörenlerini tedarik ettiği piyasadır veya firma için dış
iş gücü havuzudur. Yeni işgörenler, firma dışından
tedarik edilmelerinden dolayı, işgücü dış çevresel
faktör olarak kabul edilir. İş gücünün yapısı sürekli
değişmektedir. Bir örgüt içerisindeki bireylerdeki
değişimler yönetimin işgücüyle ilgili politika ve
yaklaşımlarına etki etmektedir. Dolayısıyla insan
kaynakları uzman ve kurmayları, işgücü yapısındaki
çeşitli değişiklikleri izlemek ve analiz etmek
durumundadırlar.
13.04.2015
DOÇ.DR. M. TAŞLIYAN
[email protected]
6
İŞGÜCÜ ARZINI ETKİLEYEN
DIŞ ÇEVRESEL FAKTÖRLER
EKONOMİK
KOŞULLAR
ULUSLAR ARASI
OLAYLAR
COĞRAFİ
VE
REKABETLE
İLGİLİ
KOŞULLAR
İŞÇİLERİN
ÖĞRENİM
DÜZEYLERİ
YASAL
DÜZENLEMELER
İŞGÜCÜ ARZI
İŞ
ALIŞKANLIĞI
FAKTÖRLERİ
TEKNOLOJİK
DEĞİŞİKLİKLER
İŞGÜCÜNÜN
YAPISI
13.04.2015
SOSYAL
DEĞİŞEN
İŞ
KALIPLARI
DOÇ.DR. M. TAŞLIYAN
[email protected]
DEĞERLERDEKİ
DEĞİŞİKLİKLER
7
DIŞ ÇEVRE FAKTÖRLERİ
Yasal düzenlemeler; bugün yöneticiler, örgütler üzerinde çok
büyük bir etkiye sahip olan çok geniş sayıda ve çok kere hayret
verici şekilde bir seri yasal düzenlemeler ve sınırlamalarla karşı
karşıya bulunmaktadırlar. Örneğin; bir firma yasal asgari ücretin
altında ücret ödeyemez veya yasaların öngördüğü süreden az
yıllık ücretli izin kullandıramaz.
Toplum; örgütler, içinde yer aldıkları toplumsal sistemin sahip
olduğu niteliksel ve niceliksel tüm özelliklerinden etkilenir.
İşletme, toplumun ahlaki normlarına uygun davranırsa, toplumun
sosyal ve kültürel ihtiyaçlarının karşılanmasına katkıda
bulunursa, imajı artar ve varlığını sürdürme olasılığı yükselir.
Sendikalar; çalışanlar, çalışma koşullarının iyileştirilmesi, ücret
düzeyinin yükseltilmesi, işverenlerin veya yöneticilerin haksız ve
keyfi işlemlerine karşı kendilerini korumak vb. amaçlarla sendika
çatısı altında örgütlenme yoluna gitmişlerdir.
Hissedarlar; bir şirketin asıl sahipleridirler. Yönetim tarafından
oluşturulan belirli bir programın gelecekteki projeleri, maliyetleri,
kârları ve gelirleri nasıl etkileyeceği konusuyla yakından
etkilenirler.
13.04.2015
DOÇ.DR. M. TAŞLIYAN
[email protected]
8
DIŞ ÇEVRE FAKTÖRLERİ
Müşteriler; herhangi bir mal veya hizmeti yarar sağlamak için
satın alıp kullanan veya tüketen, mal ve hizmetin sunulması
karşısında ödeme yapan kişi veya birimlerdir. Müşteriler
sürekli olarak yüksek kaliteli ürünler ve satış sonrası hizmet
isterler. Satışlar, üründeki kalite ve müşteri hizmetlerindeki
memnuniyete göre azalır veya artar.
Rekabet; bir firmanın dolayısıyla insan kaynakları
departmanının temel görevi, rekabette etkili olmak için uygun
sayıda ve üstün nitelikte işgöreni tedarik ve muhafaza
etmektir. Bilgi çağında firmalara rekabet ortamında üstünlük
sağlayan ana unsur beşeri sermayedir.
Teknoloji; teknolojinin hızlı ve büyük boyutlara varan gelişimi,
örgütlerin yapısal ve işlevsel niteliklerine doğrudan etki
yapmakta, mal veya hizmet
üretiminde çeşitlilik
yaratmaktadır. Bu gelişme, birçok işin veya mesleğin ortadan
kalkmasına ve yeni iş ve mesleklerin ortaya çıkmasına neden
olmaktadır. Bugün çok az sayıda firma 30-40 yıl öncesinde
kullandıkları teknolojiyle faaliyetlerini sürdürmektedirler.
13.04.2015
DOÇ.DR. M. TAŞLIYAN
[email protected]
9
DIŞ ÇEVRE FAKTÖRLERİ
Ekonomik koşullar; enflasyon oranı, faiz oranları,
emisyon hacmi, işsizlik düzeyi, ücret/fiyat kontrolleri,
ekonomik gelişme, hem örgütsel plan ve amaçları,
hem de işgörenlerin varlığını nitelik ve nicelik
yönünden önemli ölçüde etkiler.
Coğrafik koşullar; işgücü arzını etkileyen coğrafik bir
faktör, göçtür. Bir ülkenin belirli bir bölgesine veya
yabancı ülkelere yoğun göç olayı, büyük öneme
sahiptir. Örneğin, ülkemizin Doğu ve Güneydoğu
Anadolu Bölgesi’nden Batı’ya göç, ilk olarak sözü
edilen bölgelerdeki işverenler açısından sakınca
doğurur. Batı bölgelerindeki işverenler açısından ise
bir üstünlük oluşturur.
13.04.2015
DOÇ.DR. M. TAŞLIYAN
[email protected]
10
DIŞ ÇEVRE FAKTÖRLERİ

Uygulamaya bakıldığında yöneticiler,dış çevredeki
değişikliklere proaktif (aktif-öngörücü) veya reaktif
(pasif-tepkisel) olarak yaklaşmaktadırlar. Bir proaktif
tepki, çevresel değişikliklerin neler olacağını
önceden sezinleyerek veya tahmin ederek önceden
eyleme geçmeyi içermektedir. Bir reaktif tepki ise,
çevresel değişiklikler vuku bulduktan sonra tepki
göstermeyi içermektedir. İK yöneticileri proaktif bir
davranış göstermeli ve dış çevrede meydana
gelebilecek değişiklikleri önceden idrak edip gerekli
hazırlıkları yapmaları ve önlemler almaları,
faaliyetlerini etkili bir şekilde yürütmeleri için önem
arz etmektedir.
13.04.2015
DOÇ.DR. M. TAŞLIYAN
[email protected]
11
İÇ ÇEVRESEL FAKTÖRLER
Misyon; bir örgütün misyonu, örgütün varlığının amacı
veya nedenidir. Mükemmel bir biçimde tasarlanmış bir
misyon, bir şirketi benzerlerinden ayıran ve ürettiği
ürünler ve bu ürünleri sunduğu pazarlar açısından
işletmenin faaliyetlerinin hacmini belirten ana ve yegâne
amacı ortaya koyar.
Amaçlar, Hedefler ve Stratejiler; Belirli bir süre içinde
gerçekleştirilmesi arzu edilen veya ulaşılmak istenen
sonuçlardır. Amaçların belirgin ifadesi ise örgütün
hedefini gösterir.
13.04.2015
DOÇ.DR. M. TAŞLIYAN
[email protected]
12
İÇ ÇEVRESEL FAKTÖRLER
Politikalar; örgütsel sistemin, plan uyarınca belirli
amaçlara ulaşmasını sağlayacak özgün nitelikte
siyasaların, işlem dizinlerinin ve yöntemlerin saptanması
bir zorunluluktur. Bu siyasalara, işlem dizinlerine ve
yöntemlere genel olarak politika denilmektedir. Politikalar
bir örgütün amaçlarını gerçekleştirmek için gerekli olan
eylemlere yol gösterir.
13.04.2015
DOÇ.DR. M. TAŞLIYAN
[email protected]
13
İÇ ÇEVRESEL FAKTÖRLER
Örgüt kültürü; iş birliği durumu, karar ve sorunlara
nasıl yaklaşılacağını, işlerin nasıl yapılacağını,
dışsal adaptasyon ve içsel entegrasyon sorunlarıyla
başa çıkmak için bir grup tarafından ortaya atılan,
keşfedilen, öğrenilerek geliştirilen ve yeni üyelere,
bu
tür sorunlarla
ilişkilerinde,
algılamaları,
düşünmeleri ve hissetmeleri için bir yol olarak
öğretilen varsayımlar modelidir.
Üst yöneticilerin yönetim tarzı; üst yöneticilerin
değerleri, tutumları ve tercihleri, örgüt içerisinde
işlevlerin nasıl yerine getirileceği, işlerin nasıl
yapılacağı konusunda önemli bir etkiye sahiptir.
13.04.2015
DOÇ.DR. M. TAŞLIYAN
[email protected]
14
ÖRGÜTSEL YAPI
İşgörenler; bir örgütte hali hazırda istihdam edilen işgücünün yapısı,
özellikleri İKY’de göz önüne alınması gereken önemli bir iç çevresel
faktördür. İşgörenlerin yetenekleri, eğitim düzeyleri, tutumları, hırsları,
kişisel amaçları, algılamaları, cinsiyetleri ve kişilikleri, onların motive
edilmelerinde, eğitim ve geliştirilmelerinde ve ücretlerinin
belirlenmesinde etkili olmaktadır.
Örgütün diğer birimleri; yöneticilerin bölümler ve departmanlar
arasında mevcut olan karşılıklı ilişkilerin farkında olmaları ve bu
ilişkileri kendileri için en avantajlı olacak şekilde kullanmaları gerekir.
Toplu iş sözleşmesi; bir örgütte çalışanların tümü veya bir kısmı
yetkili bir sendikaya üye iseler söz konusu sendika ile işveren
arasında yapılan toplu pazarlık sonucunda çalışma koşulları
konusunda anlaşmaya varılmaya çalışılır. Pazarlık anlaşma ile
sonuçlanırsa, taraflar arasında toplu iş sözleşmesi imzalanır.
Rekabetçi stratejiler; örgütler rakiplerinden farklı olmak için üç tür
strateji uygulamaktadırlar. Bunlar;
1. Farklılaştırma, 2. Odak stratejileri, 3. Maliyet liderliği
Bu rekabetçi, stratejileri başarıyla uygulayabilmek, işgörenlerin ihtiyaç
duyulan rol davranışında bulunmasını ve İKY uygulamalarını
gerektirmektedir.
13.04.2015
DOÇ.DR. M. TAŞLIYAN
[email protected]
15
TEŞEKKÜRLER
13.04.2015
DOÇ.DR. M. TAŞLIYAN
[email protected]
16