Transcript SABRİ GÜNAYDIN - Yıldırımdan Korunma ve Topraklama Derneği

TMMOB ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI
YILDIRIM VE AŞIRI
GERİLİMLERDEN
KORUNMA , TOPRAKLAMA
TESİSATLARI İLE İLGİLİ
STANDARTLAR VE
YÖNETMELİKLER
Sabri GÜNAYDIN
TMMOB ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI
Uluslararası Standart Hazırlama Kuruluşları
International Organization for Standardization
Uluslararası Standart Organizasyonu
International Electrotechnical Commission
Uluslararası Elektroteknik Komisyonu
International Telecommunication Union
Uluslararası Telekomünikasyon Birliği
TMMOB ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI
AB Standard Hazırlama Kuruluşları
European Committee for Standardization
Avrupa Standardizasyon Komitesi
European Committee for Electrotechnical Standardization
Avrupa Elektroteknik Standardizasyon Komitesi
European Telecommunications Standards Institute
Avrupa Telekomünikasyon Standartları Enstitüsü
TMMOB ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI


Türk Standartları Enstitüsü, Uluslararası (ISO ve IEC) ve Avrupa Birliği
Standartlar Teşkilatları (CEN ve CENELEC)’nın üyesi ve ülkemizdeki tek
temsilcisidir.
Türk Standartları Enstitümüz tarafından ülkemizdeki TSE standartlarının
tercümesi ve uyarlanması güncel EN, HD IEC, ISO standartlarına paralel
olarak sürekli güncellenmektedir.
TMMOB ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI

Binalardaki elektrik tesisatları ile ilgili temel standartlar IEC
tarafından yayınlanan IEC 60364 serisi standartlar, CENELEC
tarafından yayınlanan HD 384 serisi, HD 60364 serisi standartlardır.
Bu standartlar ile ilgili CENELEC CLC TC 64 ve IEC TC 64 çalışma
grupları genel olarak paralel çalışmaktadır.
TMMOB ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI
CENELEC STANDARDLARI
TMMOB ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI



HD 60364-1:2008 Alçak gerilim elektrik tesisatlarıBölüm
Ana prensipler, genel karakteristiklerin değerlendirilmesi ve tarifler
HD 60364-4-41:2007 Alçak gerilim elektrik tesisatları - Bölüm 4:
Güvenlik için koruma Grup 41 - Elektrik çarpmasına karşı koruma
HD 60364-4-443:2006 Alçak gerilim elektrik tesisatları – Bölüm
4-44: Güvenlik için koruma – Gerilim bozunumları ve
elektromanyetik bozunumlara karşı koruma – Madde 443:
Atmosfer kaynaklı ve anahtarlamadan kaynaklanan aşırı
gerilimlere karşı koruma
1:
TMMOB ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI

STANDARDLARA UYGUN BİR UYGULAMA…!?
TMMOB ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI



HD 60364-4-444:2010 Alçak gerilim elektrik tesisatları – Bölüm 4 44: Güvenlik için koruma – Gerilim bozulması ve elektromanyetik
bozulmalara karşı koruma
HD 60364-5-51:2009 Alçak gerilim elektrik tesisatları - Bölüm 5 51: Elektriksel teçhizatın seçilmesi ve montajı - Ortak kurallar
HD 60364-5-534:2008 Alçak gerilim elektrik tesisatları – Bölüm 5 53: Elektriksel teçhizatın seçilmesi ve montajı – Ayırma,
anahtarlama ve kontrol – Kısım 534:Aşırı gerilimlere karşı koruma
düzenleri
TMMOB ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI



HD 60364-5-54:2011 Alçak gerilim elektrik tesisatları – Bölüm 5-54:
Elektriksel teçhizatın seçilmesi ve montajı – Topraklama düzenlemeleri,
koruma iletkenleri ve eş potansiyel dengeleme iletkenleri
HD 60364-6:2007 Alçak gerilim elektrik tesisatları – Bölüm 6:
Doğrulama
EN 50522 1 kV a.a'yı aşan güç tesislerin topraklaması
( HD 637 S1 :1999 standardı yerine geçmiştir.)
TMMOB ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI
SONUÇ
TMMOB ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI





EN 61643-11:2002+A11:2007 Alçak Gerilim Aşırı Gerilim Koruma
( surge protective) Cihazları-Bölüm 11:-Kurallar ve Deneyler
EN 61643-21:2001+A1:2009 Alçak Gerilim Aşırı Gerilim Koruma(
surge protective) Cihazları-Bölüm Bölüm 21: Haberleşme ve
İşaretleşme Şebekelerine Bağlı Aşırı Gerilim Koruma Cihazları Özellikler ve Deney Metotları
EN 61643-311:2001 Alçak Gerilim Şok Koruma Cihazlarıyla İlgili
Bileşenler-Bölüm 311:Gaz Boşalmalı Tüpler İçin Özellikler
TMMOB ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI



EN 61643-321:2002 Alçak Gerilim Aşırı Gerilim Koruma Cihazları
İçin Bileşenler- Bölüm 21 : Çığ Etkisiyle Kırılma Diyotları İçin
Özellikler (ABD)
EN 61643-331:2002 Alçak Gerilim Aşırı Gerilim Koruma Cihazları
İçin Bileşenler - Bölüm 331: Metal oksit varistörler (MOV) için
özellikler
EN 61643-341:2001 Alçak Gerilim Aşırı Gerilim Koruma Cihazları
İçin Bileşenler - Bölüm 341:Tristör İle Darbe Bastırma Özellikleri
TMMOB ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI
TMMOB ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI



CLC/TS 61643-12:2009 Alçak Gerilim Aşırı Gerilim Koruma
Cihazları-Bölüm 12-: Alçak Gerilim Güç Dağıtım Sistemlerine
Bağlanan Aşırı Gerilime Karşı Koruma Cihazları : Uygulama ve seçim
prensipleri ( IEC 61643-12:2008)
CLC/TS 61643-22:2009 Alçak Gerilim Aşırı Gerilim Koruma
Cihazları-Bölüm 12-:Haberleşme ve İşaretleşme Sistemlerine Bağlı
Aşırı Gerilim Karşı Koruma Cihazları :Uygulama ve seçim prensipleri
EN 50310 :2010 Eş Potansiyel Kuşaklama ve Topraklama
Uygulaması- Bilgi Teknolojisi Donanımı ( cihazları) Bulunan Binalarda
TMMOB ELEKTRİK MUHENDISLERİ ODASI

EN 62305-1 :2011

EN 62305-2 :2006 Yıldırımdan korunma - Bölüm 2: Risk yönetimi


Yıldırımdan korunma - Bölüm 1: Genel kurallar
EN 62305-3:2011 Yıldırımdan korunma – Bölüm 3: Yapılarda fiziksel
hasar ve hayati tehlike
EN 62305-4:2011 Yıldırımdan korunma – Bölüm 4: Yapılarda bulunan
elektrik ve elektronik sistemler
TMMOB ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI

TMMOB ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI
CENELEC İLGİLİ ÇALIŞMA GRUPLARININ TASLAK
STANDARDLARINA ORNEKLER
TMMOB ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI





FprHD 60364-4-442:2011 Alçak gerilim elektrik tesisatları Bölüm 4:
Güvenlik için koruma 44: Aşırı gerilimlere karşı korunma -Alçak
gerilim tesisatının yüksek gerilim sistemleri ile toprak arasındaki
arızalara karşı korunması
Fpr EN 62305-2:2011 Yıldırımdan korunma - Bölüm 2: Risk yönetimi
Fpr EN 62561-1:2011 Yıldırımdan korunma sistemi bileşenleri
:Bölüm1:Bağlantı bileşenleri için gereksinimler
TMMOB ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI
TMMOB ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI



Fpr EN 62561-2:2011 Yıldırımdan korunma sistemi bileşenleri Bölüm2: Topraklama elektrodları ve iletkenler için gereksinimler
Fpr EN 62561-3:2011 Yıldırımdan korunma sistemi bileşenleri Bölüm3: Isolating spark gaps ‘ler için gereksinimler
Fpr EN 62561-7:2011 Yıldırımdan korunma sistemi bileşenleri Bölüm2: Geliştirilmiş topraklama bileşenleri için gereksinimler
TMMOB ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI
TMMOB ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI


IEC, CENELEC TC 64 grup çalışmaları genel olarak paralel olmakla
birlikte bazı farklılıklar da bulunabilmektedir. IEC standartları
çalışmaları tümüyle paralel çalışmalar dışında genel olarak daha
önce yayınlanarak yürürlüğe sokulmaktadır.
TSE STANDARDLARI
Ülkemizde TSE tarafından bazı farklılıklar dışında IEC, EN, HD
standartları yayınlanmıştır.
TMMOB ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI
TMMOB ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI
YILDIRIM VE AŞIRI GERİLİMLERDEN KORUNMA , TOPRAKLAMA
TESİSATLARI İLE İLGİLİ YÖNETMELİKLER
TMMOB ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI



ELEKTRİK İÇ TESİSLERİ YÖNETMELİĞİ (1984)
Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliği 1984 yılında yayınlanmıştır. 1986,
1995, 1996, 1998, 200, 2004 yıllarında yapılan tüm değişikliklere
rağmen; ilgili , ilişkili güncel standartlar ile güncel HD 384 , HD 60364
ve IEC 60364 serisi standartlarını
yansıtmamakta olup güncel
standartların , teknolojik gelişmelerin çok gerisinde kalmıştır.
EMO tarafından güncel EN, HD, IEC standartları doğrultusunda
hazırlanarak Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı'na 21.05.2005 tarihinde
gönderilen yönetmelik taslağı maalesef bugüne kadar bakanlık
tarafından yayınlanmamıştır.Çok doğal olarak ta aradan geçen 6 yıllık
süreçte ilgili, ilişkili standartların önemli bir bölümü de güncellenmiştir.
Can ve mal güvenliği açısından güncel ilgili ve ilişkili standartlara uygun
Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliği” mümkün olabilecek en kısa zamanda
yayınlanmalıdır.
TMMOB ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI


ELEKTRİK KUVVETLİ AKIM TESİSLERİ YÖNETMELİĞİ (2000)
Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri Yönetmeliği 2000 yılında yayınlanmış
ve yayınlandığı tarihte güncel teknolojik gelişmeler doğrultusunda
güncel bir yönetmelikti. Ancak aradan geçen 11 yıl boyunca güncel
teknolojik gelişmeler, güncel standartlar doğrultusunda, güncel
standartlar atıf edilerek yenilenmelidir.
ELEKTRİK TESİSLERİNDE TOPRAKLAMALAR YÖNETMELİĞİ (2001)
Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliği 2001 yılında çok
uzun süren çalışmalar sonucunda yayınlanmıştır. . Ancak aradan
geçen 10 yıl boyunca güncel teknolojik gelişmeler, güncel standartlar
doğrultusunda, güncel standartlar atıf edilerek yenilenmelidir.
TMMOB ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI
TMMOB ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI


BİNALARIN YANGINDAN KORUNMASI HAKKINDA YÖNETMELİK
(2002)
Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik 2002 yılında çok
uzun süren, çok detaylı çalışmalar sonucunda (2002) yılında
yayınlanmıştır. 2007 ve 2009 yılında da yönetmelikte değişiklik ve
güncelleme çalışmaları yapılmıştır.
Güncel teknolojik gelişmeler ve güncel standartlar doğrultusunda,
güncel standartlar atıf edilerek yenilenme çalışmaları yönetmeliğin
“dünden daha da iyi olması” amacıyla devam etmektedir.
TMMOB ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI
TMMOB ELEKTRİK MUHENDİSLERİ ODASI

ELEKTRİK İÇ TESİSLERİ PROJE HAZIRLAMA YÖNETMELİĞİ (2003)
Elektrik İç tesisleri Proje Hazırlama Yönetmeliği 2003 yılında çok
uzun süren, detaylı çalışmalar sonucunda 2003 yılında yayınlanmıştır.
Ancak yönetmelik taslağında ikinci bölümde bulunan standartlar
bölümü, detayları açıklanmaksızın tek bir madde ile yazılmıştır.
Avrupa’daki standartlar doğrultusunda güncel standartların atıf
edilerek yenilenmesi, bazı maddelerin gözden geçirilerek enerji
bakanlığına gönderilen taslak yönetmelikte olduğu gibi düzenlenmesi
ihtiyacı vardır.
TMMOB ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI
SONUÇ
TMMOB ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI
Bildiğiniz gibi standartlar teknolojik gelişmeler doğrultusunda sürekli
güncellenmektedir. Yeni, ek veya düzeltilmiş TS, EN, HD ve IEC
Standartlarının yönetmeliklerde yer alması için yönetmeliklerde
sürekli olarak güncellenmeli veya yönetmeliklerde ilgili standartlar
açıkça belirtilerek bu standartların en güncel haline uyulacağı
belirtilmelidir.
Aksi takdirde yönetmelikler her zaman teknolojik gelişmelerden
uzak kalacak ve hiçbir zaman güncel olamayacaktır.
Standartların,
yönetmeliklerin,
şartnamelerin,
can
ve
güvenliğinin temel unsurları olduğunu asla unutulmamalıdır.
mal
TMMOB ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI
Yıldırımdan
korunmaErken
akım yayan hava bağlantı uçları
kullanılarak yapıların ve açık
alanların
yıldırıma
karşı
korunması-Aktif paratonerler
TMMOB ELEKTRİK MUHENDISLERİ ODASI




Son on yılda, geleneksel LPS( Yıldırımdan Korunma Sistemi) , tüm
dünyada yıldırımdan korunma uzmanları tarafından gerçekleştirilen
çalışmalarda onaylandı.
Öte yandan, benzer çalışmalar geleneksel olmayan LPS’yi( Aktif ve
diğer paratonerler) güvenilmez kıldı ve bu onların çeşitli bilimsel
kuruluş ve standart kurumlarınca reddedilmelerine yol açtı. 2005’te
Uluslararası Yıldırımdan Korunma Konferansı (ICLP) geleneksel
olmayan LPS’nin son kullanıcılar için bir tehlike içerdiğini belirten bir
uyarı yayınladı. Ancak, geleneksel olmayan LPS satışı yapan yerel
bayilerin ve bu, LPS’yi savunanların bu faaliyetlerinden
vazgeçmelerini sağlayamadı ve tehlikeli ürünlerini halka pazarlamaya
devam ettiler ve hatta yenisini icat ettiler.
TMMOB ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI
TMMOB ELEKTRİK MUHENDISLERİ ODASI




Amerika’da NFPA tarafından , mahkemelerce bir çok kez bilimsel
olmadığı için reddedildi.
2004’ten beri, geleneksel olmayan LPS’nin ardındaki hipotezleri
destekleyecek yeni bir kanıt sunulmadı.
Bütün yıldırımdan korunma kod ve standartları sürekli değişime açık
dokümanlardır. Yıldırımdan korunmaya yönelik yeni ve doğrulanabilir
bilgiler anlaşılır hale geldikçe , ulusal ve uluslararası standartlarda
değişiklikler yapılacaktır.
TMMOB ELEKTRİK MUHENDISLERİ ODASI





IEC tarafından yayınlanmış olan IEC 62305 Serisi Standartlar
CENELEC tarafından da paralel çalışma kapsamında EN olarak
yayınlanmış ve Fransa dahil Avrupa Birliği üyesi ülkelerce de
yürürlüğe sokulmuştur.
EN 62305-1 :2011
Yıldırımdan korunma - Bölüm 1: Genel kurallar
EN 62305-2 :2006 Yıldırımdan korunma - Bölüm 2: Risk yönetimi
EN 62305-3:2011 Yıldırımdan korunma – Bölüm 3: Yapılarda fiziksel
hasar ve hayati tehlike
EN 62305-4:2011 Yıldırımdan korunma – Bölüm 4: Yapılarda bulunan
elektrik ve elektronik sistemler
TMMOB ELEKTRİK MUHENDISLERİ ODASI





EN 62305 standartları” Türk Standartları Enstitümüz tarafından da ,
yürürlükten kaldırılmış olan IEC 61024 serisi Standardlar , ENV 61024
taslak standartları esas alınarak hazırlanmış olan TS 622 standardı
iptal edilerek 2006 yılında İngilizce, 2007 yılında Türkçe olarak
yayınlanmış ve yürürlüğe sokulmuştur.
NFC 17.102 halihazırda Fransa’da ve Avrupa Birliğinde kullanılmakta
olan IEC ve CENELEC yıldırımdan korunma EN, IEC 62305
standartlarının hiçbirisine uymamaktadır.
TS EN 62305 standartları kapsamında aktif paratoner ve tesisatı
hiçbir şekilde bulunmamaktadır.
TMMOB ELEKTRİK MUHENDISLERİ ODASI


İlgili IEC ve CENELEC “TC 81” paralel komisyonlarına aktif
paratoner ile ilgili soru sorulduğunda IEC, EN 62305 serisi
standartlarının kapsamında aktif paratonerlerin şu an için yer
almadığı ve bu tür bir çalışmada olmadığı çok kolay bir şekilde
öğrenilecektir.
Geçmişte bu soru TSC 81 komisyonuna sorulmuş ve cevabı
yukarıda belirttiğimiz şekilde alınmıştır.
TMMOB ELEKTRİK MUHENDISLERİ ODASI
Dear Sir,
ENV61024 will be issued after the 5 parts of IEC 62305.
IEC 62305 should be ready for publication at the end of 2005.
Concerning ESE and charge dissipation array, of course,
the new standard will ignore them since...
Ambitions and potential earnings involved in the design of more effective lightning
receptors is an obvious motivation for the invention and presentation of a lot of different
lightning protection systems and items, where the claimed advantages have often been
advertised, unfortunately without verification of their functions and validation of their
effects. So far parallel tests with simple Franklin rods and various ESE (Early Streamer
Emission) devices exposed to natural lightning have shown no significant difference in
the attraction distance nor in the number of strokes to the different types of rods.
Hopefully in the future more effective lightning protection components and systems
could be developed but until such systems are proven in a scientific sense their use
should not be allowed for objects where protection is required. We have to remain
reasonable and to be careful when issuing standards and guides. Of course IEC TC81,
following confirmed scientists, does not advertise such devices.
TMMOB ELEKTRİK MUHENDISLERİ ODASI
Is it enough to ignore ESE (French PDA,...), repellers, eliminators,... or just to say that if
they are installed they have to be positioned as conventional ones?
My answer is no!
Radioactive air terminals are forbidden nowadays; they had no preferential interception
effect but they were only forbidden for their radioactive pollution.
Lightning repellers, dissipation array systems and other eliminators cannot prevent the
initiation of lightning in the thundercloud, nor avert any lightning strike. ESE systems have
never shown any superiority over conventional systems and this should be emphasised in all
scientific conferences on lightning protection.
With my best regards,
Prof. Dr Ir Christian BOUQUEGNEAU,
Pro-recteur de la FPMs
Rue de Houdain, 9,
B-7000 MONS (Belgium)
Phone: 32 65 374040
Fax:
32 65 374045
TMMOB ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI
STANDARTLARA UYGUN TASARIM ...!
STANDARTLARA UYGUN UYGULAMA...!
SORULARINIZ..?