Transcript EKONOMİK COĞRAFYA NEDİR








Tümertekin,Erol, Özgüç Nazmiye, 2009, Ekonomik Coğrafya (küreselleşme ve
kalkınma ) Çantay yayınları, İstanbul.
Doğanay,Hayati, Özdemir, Ünal, Şahin, Fevzi, 2003, Coğrafyaya Giriş II, Genel
Beşeri ve Ekonomik Coğrafya Aktif Yayınları, Erzurum.
Harvey, David, 2008, Yeni Emperyalizm, Everest yayınları, İstanbul.
Khella, Karam, 2003, Parçalanmış Dünya (Günümüzde Emperyalizm), El
yayınevi, İstanbul.
Yılmaz, Demet vd, 2006, Kapitalizm, Küreselleşme, Azgelişmişlik, dipnot
Yayınları, Ankara.
Lacoste, Yves, 2008, Büyük Oyunu Anlamak, NTV yayınları, İstanbul.
Gökdere, Ahmet, 2001, Küreselleşmeye genel bir bakış, Ankara Avrupa
Çalışmaları dergisi C.1S.1 Ankara.
Ekonomik coğrafya insanın hayatını
devam
ettirmek
için
yürüttüğü
faaliyetlerin incelenmesini içerir.
 Ekonomik coğrafyada dünya üzerinde
çok çeşitli doğal kaynakların dağılışını ve
bu
kaynakların
insan
tarafından
kullanılışını konu alan bir bilim dalıdır.
 Bu nedenle insanın üretim değiştirme ve
tüketim
etkinliklerinin
yeryüzündeki
mekansal farklılıklarının incelenmesi ön
plandadır.

Ayrıca bu mekansal farklılığın ortaya
çıkardığı farklı üretim şekillerinin analiz
edilmesi, dağılışın incelenmesi,
gelecekteki eğilimlerin irdelenmesi tespit
edilmesi önem taşımaktadır.
 İnsan gruplarının kültürel ve sosyal
farklılıklara sahip olması ve bu farklılıkların
üretim değiştirme ve tüketim etkinliklerinin
yeryüzünde farklı mekanlarda çok
değişiklikler göstermesi konunun önemini
artıran etkendir.

İnsanların yaşabilmek için üretme ve
ürettiklerini bölüşüm biçimlerini ve bu
faaliyetlerden doğan ilişkilerin bütününü
içine alan bir dal (iktisat)
 Diğer anlamıyla aşırı harcamalardan
sakınma, işin en uygun şekilde yapılması


Ekonomik faaliyet insanların hayatlarını
kazanmak için yaptığı veya yürüttüğü
faaliyetlerin tümünü kapsar
Şu 3 unsur etkilidir.
 1. Üretme (geçmişten günümüze)
 2. Bölüşme, (azlık , çokluk)
 3. Ticaret (azlık ve çokluğun yer
değiştirmesinden doğan faaliyet)

İnsanların yürüttüğü faaliyetler kabaca
3 grup (Sektör) içinde değerlendirilir.
 1- TARIM ( PRİMER)
 2- SANAYİ (SEKONDER)
 3- HİZMETLER (TERSİYER)(4. Kuaterner)

Yukarıda belirtilen faaliyetler yerleşme
tipine göre de farklılık göstermektedir.
 Tarım daha çok kırsal yerleşmelerde ön
planda
 Diğer ikisi ise şehirsel yerleşmelerde ön
planda yer alır.

Bu farklılığı yaratan etmenler 2 grupta
değerlendirilirler
 1. Doğal etmenler: (yükselti, iklim vb)
 2. Beşeri etmenler : ( Nüfus, kültür, eğitim
seviyesi vb)
 Bunlar, yerleşmelerin nüfus büyüklüğünü
alanların ve yerleşmelerin gelişmelerini,
ekonomik yapılarını, pazarı, ticareti,
ulaşımı farklı ölçülerde etkilemektedir.

Kısaca bir yerin gelişmemesini veya
gelişememesini etkiler.
başka bir ifade ile
 Doğal etmenler nedeniyle (tarım,
sanayi, yerleşme vb açılardan ) hiçbir
potansiyel oluşmamakta ( dağlık alanlar,
çöllük alanlar, bataklık alanlar, çok soğuk
veya çok sıcak alanlar gibi )
 Yada doğal etmenlerde olumsuzluk
olmamasına rağmen beşeri etmenler
nedeniyle var olan potansiyel durumun
kullanılamaması (kültürel, sosyal veya
teknolojik yapı)

Estimated world population at various dates (in millions)
Year
World
70,000 BC
< 0.015
10,000 BC
1
9000 BC
3
8000 BC
5
7000 BC
7
6000 BC
10
5000 BC
15
4000 BC
20
3000 BC
25
2000 BC
35
Africa
Asia
Latin
Europe America[Note
Northern
America
Oceania
1]
2
2
1000 BC
50
500 BC
100
AD 1
200
1000
310
1750
791
106
502
163
16
1800
978
107
635
203
24
7
2
1850
1,262
111
809
276
38
26
2
1900
1,650
133
947
408
74
82
6
1950
2,519
221
1,398
547
167
172
12.8
1955
2,756
247
1,542
575
191
187
14.3
1960
2,982
277
1,674
601
209
204
15.9
1965
3,335
314
1,899
634
250
219
17.6
1970
3,692
357
2,143
656
285
232
19.4
1975
4,068
408
2,397
675
322
243
21.5
1980
4,435
470
2,632
692
361
256
22.8
1985
4,831
542
2,887
706
401
269
24.7
1990
5,263
622
3,168
721
441
283
26.7
1995
5,674
707
3,430
727
481
299
28.9
2000
6,070
796
3,680
728
520
316
31.0
2005
6,454
888
3,917
725
558
332
32.9
2008
6,707
973
4,054
732
577
337
34.3
Relief (topograpya)
iklim
Nüfus dağılışını
etkileyen faktörler
iş
bitki
Ulaşım
geçit
kaynaklar
Physical Factors
High Density
Low Density
Relief
(shape and height of land)
Low land which is flat e.g. Ganges
Valley in India
High land that is mountainous
e.g. Himalayas
Resources
Areas rich in resources (e.g. coal,
oil, wood, fishing etc.) tend to
densely populated e.g. Western
Europe
Areas with few resources tend to
be sparsely populated e.g. The
Sahel
Climate
Areas with temperate climates tend
to be densely populated as there is
enough rain and heat to grow crops
e.g. UK
Areas with extreme climates of
hot and cold tend to be sparsely
populated e.g. the Sahara
Desert
Human Factors
High Density
Low Density
Political
Countries with stable governments
tend to have a high population
density e.g. Singapore
Unstable countries tend to have
lower population densities as
people migrate e.g. Afghanistan.
Social
Groups of people want to live close
to each other for security e.g. USA
Other groups of people prefer to
be isolated e.g. Scandinavians
Economic
Good job opportunities encourage
high population densities, particularly
in large cities in MEDCs and LEDCs
around the world.
Limited job opportunities cause
some areas to be sparsely
populated e.g. Amazon
Rainforest
Yoğun
nüfuslu
alanlar
2. Hafif
topografy
a
Geography Population
Seyrek
nüfuslu
alanlar
insanların yaşadığı yerler
4.Fakir su
kaynağı
Mountain
Forest
8. Step alanlar
3.İyi
toprak
Desert
River Valley
9. Az doğal
kaynak
5. Bir çok
doğal kaynak
10. Yoğun
ormanlar
orman
vadi
dağ
çöl
Sparse population in
northern high latitudes
Dense population
around edges of
continents
Dense population in
Western Europe
Dense population in India
& SE Asia
Sparse population in
central & west Australia &
Northern Africa


Where people live?
Why they live there
(what are the human
and physical factors
that explain population
density and
distribution)?
• A densely populated
area of the world is
Europe?
• A sparsely populated
area of the world is
Amazonia.
Fiziki – aktif volkan / dağlık alanlar
İklim – çok sıcak& az yağmur( Sahara) yada çok
soğuk & kısa büyüme sezonu (N. Canada)
 Bitki – konifer ormanlar ( N.Eurasia) ve yağmur
ormanları
 Toprak – donmuş toprak– Permafrost (Siberia), ince
toprak (Nepal), yıkanmış toprak(Amazon)
 Su kaynakları
 Hastalık & böcekler –malarya Central Africa.
 Kaynaklar
 İletişim – Amazon, Sahara.
 Politik – brezilya içleri, yatırımlarda başarısızlık


Fiziki – düz alan ve etrafı volkanlarla çevrilmiş alan
(Etna).
 İklim – fark olmaması( N.Europe) güneşlenme(Costa
del Sol) yada kar (Alps).
 Bitki – çayırlık alanlar
 Toprak – derin, humus toprak( Paris) and akarsu
depoları ( Ganges Delta).
 Su kaynakları – reliable.
 Hastalıklar –
 Kaynaklar – Ruhr.
 İletişim
 Politik idari – decisions may affect distribution EPZs or
New Towns.
 Ekonomik –tarımın işçi ihtiyacını karşılayan yoğun
nüfuslu sahalar







Relief (shape of the land) e.g.. Himalayas –
düşük nüfuslu; Nile Delta – yoğun nüfuslu
İklim vb merkezi Avustralya – çöl – düşük
nüfuslu ; batı Avrupa – yoğun nüfuslu
Bitki vb Amazon – seyrek
Doğal kaynaklar vb . Kömür – Pennsylvania
Su kaynakları
Doğal geçit ve ulaşım imkanları





İklim ; sıcaklık çok yüksek ortalama 30 C
üstünde ; oldukça kurak yıllık ortalama yağış
200 mm altında , yüksek buharlaşma oranı
Tarımsal problemler ; su yetersizliği ; toprağın
tuzluluğu , ulaşım sistemlerinin yetersizliği
Yetersiz doğal kaynaklar
Sınırlı ve yetersiz sanayisel gelişme
Doğal ulaşım rotalarına sahip değil, kıtasal=
ihracat ve ithalat limanlarından oldukça
uzak
İklim ; sıcaklık ; ortalama 5 ile 25 C; yıllık yağış
miktarı 600mm üstünde
 Tarımsal avantaj ; yeterli su kaynakları; verimli
topraklar , iyi bir ulaşım sistemi ve bağlantıları
 Zengin doğal kaynaklar (kömür Ruhr vadisi
Almanya )
 Sanayi gelişimi için sınırsız imkanlar
 Doğal ulaşım hatlarına kolay bağlantı ; okyanusla
liman bağlantıları

Ekonomik coğrafya çalışmalarında iki
neden ön plana çıkar
 1.insan grupları arasındaki sosyal ve
kültürel farklar
 2.bölgeler ve insanların birbirine
bağımlılığı

1. kültür nedir
 Bir toplumun tarihsel süreç içinde ürettiği
ve kuşaktan kuşağa aktardığı her türlü
maddi ve manevi özelliklerin bütününe
kültür denir.
 2.kültürü neler farklılaştırır
 Yaşanılan çevre şartları (fiziki yapı)
 Din
 vb

Üretim
 Tüketim
 Alanları arası ilişkileri
 Sosyal ve ekonomik yapıyı

Kültürün üretimi etkilemesi bazı
potansiyellerin kullanılmamasına neden
olurmu
 Hindistan vb

Alman patates
 Çin pirinç
 Türkler ekmek
 ege zeytinyağı
 vb

Ürünsel farklılık ( pirinç , Buğday, Patates
vb)
 Evsel farklılık (ahşap, taş, buz, toprak)
 Üretim farklılığı ( Taze, Konserve, Kavurma
sucuk vb)
 Üretim tekniğindeki farklılık
 (Salça = pişirme, kurutma (güneş))
 (et = dondurma, kavurma (soğuk alan),
 Pastırma (sıcak alan) vb

üretimde kullanılan araç, gereç, metot
konusunda farklılığa neden olur mu.
 Ekip, dikme, herhangi bir üretim
ölçeğinde farklı malzeme ve teknik
kullanımı
 Tarlanın biçilmesi
 Saman yapılması vb


Üretim miktarını ve oranını etkiler mi
Farklı üretim alanları, teknikleri, ve üretim
oranları oluşacak
 İhtiyaçlar farklılaşacak ve başka
yerlerden karşılanacaktır (mal çeşitliliği)
 Diğer bir ifade ile bir tarafta az olan bir
nesne diğer yandan bolluk bulunan
başka bir alandan karşılanacak ve
denge sağlanacaktır.


Alanların çoğalması alternatifleri daha
da artıracak sonuçta ihtiyaçların
temininde başka faktörler devreye
girecektir
Yukarıdaki durum sosyal yapı farklılıkları
doğuracaktır
 Çeşitli konulardaki anlayış ve yapı
farklılaşacak (arkadaşlık, aile, bazı
olaylara bakış tarzı vb ( flört , tüketim
miktarı giyim vb)
 Ekonomik yapı değişecek (zengin- fakir
bölge, alan ve kişiler oluşacak)
 Tüketim yapısı, alışkanlıkları, oranları nı
değiştirecek farklılaştıracaktır


Yukarıda saydığımız etmenlerden dolayı
bölge ve insanlar birbirine bağımlı ve
birbirlerini tamamlamaktadırlar. (üretim
ve tüketim açısından birbirlerine bağımlı
durumdadırlar)
1.Uzaklık
 2.Mali güç (parasal yapı-ekonomik yapı)
 3.Nüfus
 4.Maliyet
 5.Temin alanlarının Farklılaşması


Mesafe maliyeti etkiler
1.Alım gücü ile mal çeşitliliği
 2. Alım gücü mal miktarı
 3. Alım gücü mal kalitesi
 4. Alım gücü Pazar ilişkisi
 5. Alım gücü Pazar kalitesi
 6. Alım gücü tüketim ilişkisi

Tüketim ve üretim açısından önemi
 1Nüfus miktarı tüketim ilişkisi
 2.Nüfus miktarı tüketim oranı
 3. Nüfus miktarı eğitim seviyesi tüketim
ilişkisi
 4. Nüfus miktarı gelir tüketim ilişkisi
 5. yaş grubu tüketim ilişkisi
 6. Nüfus miktarı üretim ilişkisi

1. Maliyet mesafe ilişkisi
 2. maliyet ulaştırma sektörü ilişkisi
 3. maliyet zaman ilişkisi
 4. maliyet imkanlar
 5. bilgi ve tecrübe

Temin alanlarının seçiminde etkili olan
faktörler
 1. fiyat
 2. mesafe
 3. Ulaşılabilirlik
 4.ulaşım sektör çeşitliliği
 5. dini ve kültürel bağlar

Üç yönden değerlendirme yapılır
 1. üretim araç ve metotlarının analizi
 2. ekonomik faaliyetlerin dağılışının analizi
 3.Faaliyetlerin ve kullanılan tekniklerin
gelecekteki analizi

Çeşitli ekonomik faaliyetleri detaylı olarak
incelemek için bu işlemin yapılması
gerekmektedir.
 Ormandan ağaç çıkartılması
 Madenlerin işletilmesi
 Vb
 Faaliyetler
her yerde değişik araç ve
metotlar kullanılmaktadır.

Bütün bu değişimde
 1. fiziki faktörler
 2. beşeri faktörler
 Önemli rol oynamaktadır.

Üretim ve tüketim açısından etkilidir.
Tarım, ulaşım , sanayi, madencilik vb. gibi
tüm faaliyetler etkilenir.
 1. iklim
 2. topografya
 2. toprak yapısı
 3. hammadde rezervi vb

1. üretim ölçeğini
 2. üretim tarzını
 3. teknoloji kullanımını

Dağlık
 Ovalık vb alanlar

Toprak özellikleri vb
 Tarımı
 yerleşmeyi
 sanayiyi direk etkiler

Mesela madencilik kullanılan teknikler ve
çalıştırılmasında
 Hammadde rezervi
 Arazi yapısı
 Teknik düzey
 İstek
 İşletmenin açık, kapalı (galeri ) işletme tipi
olmasında önemli etkenlerdir

Kültürel yapı
 Sosyal yapı
 Teknik bilgi düzeyi
 Yaşanılan ülkenin gelişmişlik durumu

Tarımsal ve sanayi etkinliklerinin yer aldığı
lokasyonların değerlendirilmesi
 Bu ilişkide pek çok faktör hesaba
katılmalıdır
 1. üretim türünün dağılışı
 2. uygulanan metot ve teknik (zaman
içinde değişime uğrayabilir.


Mesela tarımsal ürün veya tomruk üretimi
geniş ölçüde iklim koşullarına, toprak
yapısına, fiziki faktörlere bağlı olmasına
rağmen Pazar ve ulaşım imkanları
önemli ölçüde rol oynar. Zira doğal
kaynaklar ve nüfus yeryüzünde dengeli
bir şekilde dağılmamıştır. Bu nedenle
yeryüzünün değişik bölgelerinde ve
alanlarında değişik türde tarım ve sanayi
etkinlikleri sürdürülmektedir.
Faaliyetlerin ve kullanılan tekniklerin
gelecekteki eğiliminin ne olacağı
bilinmelidir.
 Değişimin nedenleri
 1. teknik gelişmeler (bilimsel vb)
 2. nüfus artışı ( kaynakları zorluyor)
 3. şehirleşmenin vb artışlar

Nüfusun artışı ihtiyaçların fazlalaşması
alanların sınırlılığı daha fazla ürün alma
çabaları
 1. yeni teknolojilerin gelişimini tetikliyor.


Nüfusun artışı ile birlikte ulaşımda
gelişmeler şehirleşmeyi artırıyor böylece
değişim ve yeni tekniklerin kullanımı
baskılar sonucu daha da artıyor
TEKNİK GELİŞMELER
 Zaman içinde bilimsel gelişmelerle ortaya
çıkan değişim tüm sektörleri
etkilemektedir,
 Mesela sanayide yer seçimi
 1.su kenarları
 2.18 yy öncesi orman alanları
 3. 18 yy sonrası kömür havzaları
 4. petrolün kullanımı serbestlik
 5. hidroelektrik daha fazla serbestlik

Mesela demir çelik sektörünün gelişimi
ulaşım üzerine etki yapmış
 1. ilk önceleri denizyolu olan ulaşım
 2. demiryolu ile birlikte karaya kaymış
 Böylece iç kesimlerle olan bağlantı artmış
hem hammadde alanları hem de Pazar
alanları daha da gelişmiştir

Aynı şekilde tarım
 1. geleneksel yöntemlerle yapılıyordu
 2. sonra makineli tarım üretimi geliştirdi.
 Kimyasal gelişmelerle Doğal ürünler
yerine sentetik ürünler üretilmeye
başlandı
 1. Doğal gübre yerine kimyevi gübre (Şili
güherçilesi )
 2. doğal kauçuk yerine yapay
 3.doğal ipek yerine yapay ipek
 4.doğal mantar (mantar ağacı) yerine
yapay mantar vb

1. önceden gelişmiş bir alanı birden bire
sıfıra indirebilir. (sektörün Pazar alanı,
hammadde alanı değişebilir.)
 Odundan
 Kömüre
 Petrole geçişin
 Bunlara sahip olan ülkelerin veya yerlerin
durumunu değiştirmesi gibi
 Bugün petrolü bulunan ülkelerin petrolü
bittiğinde durumları ne olacak

Yeni değişimler ile eskilerin farklılaşması,
 Tarihi ipek yolu ve üzerinde yer alan
kentlerin bugünkü durumu,
 Önceden gelişmiş olan yerlerin yeni
gelişmelerle birlikte son bulması
(Ankara’da tiftik dokumacılığının bitişi)

Demir ve çelikle birlikte ülkelerin
ekonomisi farklılaştı demir ve kömür
havzaları olan ülkeler sanayileşmeye
başladı.
 Ulaşımdaki gelişmeler ile değişimler oldu
vb

Ekonomik faaliyetlerin çeşidi
 Ekonomik faaliyetlerin dağılışı farklılaştı
 bu durum daha da sürerek devam
edecektir.
