ASİTLER & BAZLAR

1. ASİTLER

 Sulu çözeltilerine Hidrojen İyonu (H + ) veren maddelere asit denir.

Ör 1 HCl : Hidroklorik asit HCl H + + Cl Ör 2 H 2 SO 4 : Sülfürik asit H 2 SO 4 2H + + SO 4 -2 Ör 3 Nitrik asit : HNO 3 HNO 3 H + + NO 3 Ör 4 Karbonik asit : H 2 CO 3 H 2 CO 3 2H + + CO 3 -2

Bazı tükettiğimiz meyve ve sebzelerde asit bulunmaktadır. Bu asitler zayıf asitlerdir ve dilde ekşi tat bırakırlar.

Elmada Malik asit : C 2 H 3 OH(COOH) 2 Limonda Sitrik asit : C 3 H 4 OH(COOH) 3 Çilekte Folik asit : CH 2 OH(COOH) Üzümde Tartarik asit : C 2 H 2( OH) 2 (COOH) 2 Yoğurtta Laktik asit : C 2 H 3 OH(COOH) Sirkede Asetik asit : CH 3 (COOH)

Asitler suda çözündüklerinden dolayı iyonlarına ayrışırlar.İçinde iyon barındıran sıvı elektrik akımını iletir. Elektrik akımını ileten sıvılara

elektrolit denir.

Asitlerin Özellikleri

1 2 Sulu çözeltileri elektrik akımını iletir.

Sulu çözeltilerinin tatları ekşidir (limon, sirke gibi).

3 Turnusol kağıdının rengini maviden kırmızıya dönüştürürler.

4 Hepsinin yapısında hidrojen (H) vardır ve sulu çözeltilerine (suda çözündüklerinde) hidrojen iyonu (H + ) verirler.

5 6 Plastik ve camlara etki edemezler.

Saf haldeyken elektrik akımını iletmezler.

7 Yakıcı özelliktedirler.

8 Bazlarla birleşerek nötrleşirler ve tuz ile su oluşturup ısı açığa çıkarırlar. Nötrleşme tepkimeleri ekzotermiktir.

HCI

+ NaOH Nötrleşme NaCI + H 2 O + Isı

9 Metallerle tepkimeye girerek metal tuzu oluştururlar ve H2 (hidrojen) gazı açığa çıkarırlar.

(Al, Mg, Zn, Fe, Na gibi metaller).

Asit + 2HCl + H2SO4 + Metal Mg Zn → → → Metal Tuzu MgCl2 ZnSO4 + + + Hidrojen Gazı H2(g) H2(g)

Asitin değerliği : Bir asitin değerliği suya verdiği H

+

bağlıdır.

iyonunun miktarına

Suda %100 çözünen ve elektrik akımını iyi ileten asitlere, kuvvetli asit denir. Tam tersi olan asitlere ise zayıf asit denir. Periyodik cetvelde yukarıdan aşağıya ve soldan sağa gidildikçe asidik özellik artar.

 Kuvvetli asitler çok tahriş edici ve yakıcıdır.bu yüzden dikkatli kullanılmalıdır.

 Not: Asitlerin üzerine su ilave edilmez.

Günlük Yaşamda Asitler

• Sirke, seyreltik bir

asetik asit

• Araba akülerinde

sülfirik asit

çözeltisidir.

kullanılır.

•

Nitrik asit

, boya ve gübre yapımında kullanılır.

• Temizlikte kullanılan tuz ruhu seyreltik

hidroklorik

asit çözeltisidir.

• • • Midemiz de seyreltik hidroklorik asit salgılayarak besinleri parçalar. Bu salgının fazlalaşması midede ülsere sebep olur.

Bazı maddelerin yapısında hidrojen bulunmadığı hâlde, hidrojen iyonu (H + ) oluşumuna sebep oldukları için sulu çözeltileri asit özelliği gösterir.

CO 2 ve SO 2 suda asit özelliği gösteren maddelerdir.Havadaki karbon dioksit ve kükürt dioksit gazları da yağmur damlalarında çözündüklerinde asit olarak yere düşer. Asit yağmurları bu şekilde oluşur.

Sulu çözeltilerine hidroksit ( OH ) iyonu verebilen maddelere baz denir.

Sodyum Hidroksit : NaOH NaOH (suda ) Na + (suda) + OH (suda ) Potasyum Hidroksit : KOH KOH K + + OH Kalsiyum Hidroksit : Ca ( OH ) 2 (sönmüş kireç) Ca ( OH ) 2 Ca +2 + 2OH Amonyak :NH3 NH3 (suda ) NH4 + OH -

Günlük hayatımızda genel olarak temizlik maddesi olarak otaya çıkarlar.örneğin sabun,diş macunu,amonyak v.b.

Bazların Özellikleri :

1 2 Sulu çözeltileri elektrik akımını iletir.

Sulu çözeltilerinin tatları acıdır ve ele kayganlık hissi verir. (sabun gibi).

3 Turnusol kağıdının rengini kırmızıdan maviye dönüştürürler.

4 Hepsinin yapısında hidroksit (OH) vardır (NH 3 hariç) ve sulu çözeltilerine (suda çözündüklerinde) hidroksit iyonu (OH) – verirler .

   5 Saf haldeyken elektrik akımını iletmezler.

6 Saf haldeyken tahriş edicidirler.

7 Asitlerle birleşerek nötrleşirler ve tuz ile su oluşturup ısı açığa çıkarırlar. Nötrleşme tepkimeleri ekzotermiktir.

    Asit HCl Asit + + 2 NaOH + Baz NaOH Baz Zn → Nötrleşme Tuz + Nötrleşme Tuz Su NaCl + Su Na 2 ZnO 2 + H 2(g) + Isı H2O + 8 Çoğu metale etki edemezler. Ancak Al ve Zn gibi bazı metallere etki ederek metal tuzu oluştururlar ve H2 (hidrojen) gazı açığa çıkarırlar.

Bazların değerliği : Bazların değerliği suya verdikleri OH – iyonunun çokluğuna bağlıdır.

Suda %100 çözünen ,Elektrik akımını iyi ileten bazlara kuvvetli bazlar denir; Bunun tam tersi bazlarada zayıf baz denir.

Periyodik cetvelde aşağıdan yukarıya, sağdan sola gidildikçe bazik özellik artar.

 Kuvvetli bazlar metallere ve dokulara tahriş edici etki yapar.Amonyağın buharı göze, burna ve solunum yoluna zarar verir.

Bazların Kullanım Alanları

   Sodyum hidroksit (NaOH) sabun yapımında kullanılır.Bu yüzden sabun ağzımıza ve gözümüze değdiğinde acı verir.

Diş macunu ve şampuanlarda da baz olduğu için acı tat verir.

Amonyaklı sıvı maddeler, yağ ve kireç sökücü olarak ev temizleyicilerinde kullanılır.

 Yemek sodası olarak bilinen kabartma tozu, bir çeşit baz olan sodyum bikarbonat içerir.

 Kireç suyu bir çeşit bazdır.

 Potasyum hidroksit,( KOH) arap sabunu yapımında kullanılır.

 Bazlar ve asitler tepkimeye girerek tuz ve su oluşturur.

 Baz + Asit Tuz + Su

AYIRAÇ (Belirteç,İndikatör) İki maddeyi birbirinden ayıran veya bilinmeyen bir maddenin hangi madde olduğunu bilmemize yarayan maddelere denir.

Asit ve Bazların ayıraçları : Turnusol kağıdıdır. Asite batırıldığında kırmızı;Baza batırıldığında mavi renk verir.

Asit ve Baz Derecesinin Belirlenmesi

Bazen asitlerin güçlü mü? Yoksa zayıf mı? Veya bazların güçlü mü? Zayıf mı? Olduklarını merak ederiz . Bunu öğrenmek için pH metreyi kullanırız. pH metre üzeinde 1.den 14 e kadar sayılar olan bir alettir

[H 3 O + ] [ HO ] PH Baz ı maddelerin PH değeri

10 -14 A 10 -1 10 -2 10 -13 10 -12 S İ İ İ 10 -3 10 -4 10 -11 10 -10 D İ İ İ 10 -5 10 -9 10 -6 10 -7 10 -8 10 -9 10 -10 10 -11 10 -12 10 -13 10 -14 10 -8 10 -7 10 -6 10 -5 10 -4 10 -3 10 -2 10 -1 B A Z İ İ İ

Evlerde kullan ılan amonyak