İslam Tarihi 2 Lisans-YL
Download
Report
Transcript İslam Tarihi 2 Lisans-YL
TOLUNOĞULLARI (868-905)
SACOĞULLARI (890-929)
İHŞİDİLER (935-969)
TÜRK VALİLERİNCE KURULAN
DEVLETLER
Türklerin hilafet merkezinde artan güçleri yanında,
halifelerin bunlar karşısında zayıflamaları ve geniş
ülkeleri ihtiva eden Abbasi Devleti içerisinde yeterli
otoriteyi kuramamış olmaları; diğer bazı hanedanlar
yanında, bizzat Türkler tarafından da Tolunoğulları,
Sacoğulları, İhşidiler gibi kısa süreli bazı hanedanların
oluşturulmasına imkan vermiştir.
TOLUNOĞULLARI
Ahmet b. Tolun tarafından kurulmuştur.
Türk valilerinin Abbasi Hilafeti sınırları içerisinde
oluşturdukları devletlerin ilkidir.
SİYASİ TARİHİ
Türk yönetiminde Mısır'da kurulan ilk devlettir.
En güçlü dönemi kurucusu Türk asıllı Fergana'dan
gelme asker kölesi olan Ahmed b. Tolun dönemidir.
Mısır, Tolunoğullarıyla birlikte ilk kez bağımsız olarak
yönetilmiştir.
Bu dönemde Filistin, Bingazi, Suriye , Antakya ve
Mersin alınmıştır.
DEVLET İDARESİ VE KURUMLAR
Askeri güce dayalı bir devlettir.
Mevcudu 100.000’i bulan ve küçük bir bölümü Türkler,
çoğunluğu ise Sudanlı ve diğer zencilerden ve kısmen
de Araplar dahil diğer milletlerden oluşan Kara
Ordusu vardı.
Denizden gelebilecek hücumlara karşı Akka liman ve
kalesinin inşası gibi bazı tedbirler alınırken ayrıca
güçlü bir donanma yaptılırmıştır.
Ahmet b. Tolun, başta Divanu’l-İnşa olmak üzere,
Divanu’l-Ceyş ve Divanu’l-Harac gibi divanları
yeniden düzenmiştir.
Adalet teşkilatının başında Kadı’l-Kudat ve ülke
genelinde ayrıca kadılar bulunuyordu.
Mezalim mahkemesine doğrudan devlet başkanı veya
görevlendirdiği bir hukukçu bakıyordu.
Diğer din mensupları kendi aralarındaki davalarda
kendi mahkemelerine gidiyorlardı.
Polisin işlevini üstlenmiş olan Şurta teşkilatı, eş-
Şurtatu’l-Ulya ve eş-Şurtatu’s-Sufla olarak ikiye
ayrılmış bulunuyordu.
Postaya yani Berid teşkilatına da önem verilmiştir.
Ahmet b. Tolun kendisi Hanefi olmasına rağmen diğer
Sunni mezheplere de eşit mesafede
bulunmuştur.(Fusat’ta Cuma namazını bazı defa
Maliki kadılar kıldırmışlardır.)
İKTİSADİ DURUM
Mısır’ın iktisadi durumu Tolunoğulları döneminde
büyük bir gelişme göstermiştir.
Ekonomik açıdan çok güçlü bir devletti. Çünkü Nil
Nehri sayesinde tarım, ülkelerinden geçen Baharat
Yolu sayesinde ticaret yapılabiliyordu.
Keten ve yünlü dokuma ile pamuklu ve ipekli
dokumacılığının yanında maden işlemeceliği, silah
yapımı, yağ elde etmede de önemli ilerlemeler
olmuştur.
İLMİ GELİŞME
Türkçe şiirler yazabilen, musikiye meraklı olan
Tolunoğlu Ahmed, şairleri korumuştur.
Hüseyin b. Abdüsselam bu dönemin en meşhur
şairidir.
Velid b. Muhammed et-Temimi ve Ahmed b. Cafer ed
Dineveri dil çalışmalarına önem vermiştir.
Tarihçilik alanında Ahmed b. Yusuf b. İbrahim
meşhurdur.
Dini ilimler içerisinde tefsir, fıkıh ve kıraat başta gelir.
Bu ilimlerin gelişmesi için Doğudan ve Batıdan
alimlerin gelmesini teşvik etmişlerdir. Şafii
ulemasından Rebi b. Süleyman el-Muradi ile
Hanefilerden Ebu Cafer et-Tahavi bunlardandır.
Tolunoğulları dönemine “Mısır’ın Altın Çağı”
denmiştir. Çünkü pek çok mimari eser yapmışlardır.
Günümüze sadece Kahire’deki Tolunoğlu Ahmet Camii
ulaşabilmiştir.
TOLUNOĞLU AHMET CAMİİ
SACOĞULLARI
Ebû Ubeydullah Muhammed el-Afşin tarafından
Azerbaycan’da kurulan ve Sâciler de denilen
Sâcoğulları, özellik ve karakter olarak Tolunoğulları’na
benzemektedir.
Muhammed el-Afşin, ölümünden sonra oğlunun başa
geçmesini istemiş ancak kardeşi Yusuf geçmiştir.
Yusuf, 902’de Erbil’de adına gümüş dirhem
bastırmıştır.
Yusuf döneminde Ermeniye’nin büyük kısmı
fethedilmiştir.
Yusuf b. Ebu Sac’ın ölümü üzerine yeğeni Ebu’l –
Musafir Feth b. Muhammed el-Afşin, başa geçmiştir.
Ancak bu dönemde hiçbir siyasi ve askeri faaliyet
görülmemiştir.
Ebu’l-Feth’in ölümü üzerine ise Sacoğulları’nın
hakimiyeti son bulmuştur.
İHŞİDİLER
SİYASİ TARİHİ
Kurucusu Muhammed b. Toğaç’tır.
Aralarındaki olumlu münasebetlerin bir sonucu olarak
939’da Halife Razi tarafından kendisine, daha sonra
kurduğu devletin adı olacak ‘İhşid’ unvanı verilmiştir.
936’da Fatimileri yenmiştir, 943’te Suriye’nin
tamamını, Mekke ve Medine’yi ve Yemen’i kendisine
bağlamıştır.
943’te askerlerden ve Mısır halkından, kendisinden
sonra Ebu’l-Kasım Unucur’a itaat edecekleri
konusunda biat almıştır.
Muhammed’den sonra sırasıyla tahta geçen iki oğlu
döneminde devletin gerçek hakimi Kafur’dur.
İhşidiler Devleti’nin başında bulunan en son kişi ise
Ebu’l-Fevaris Ahmed’dir.
İDARE
İhşidiler, Abbasi Hilafeti’ne bağlı idiler. Ancak bu bağ
sembolikti. İstedikleri gibi hareket etmelerini
önlemiyordu.
En yüksek otorite Emir (Bey-Hükümdar)’e aitti.
Sarayda görevli olan Hacip, Emiri görmek isteyen
kişilerin belirli kurallar dahilinde huzura giriş
çıkışlarını düzenlerdi.
Hükümet görevlileri içerisinde önce Vezir gelirdi.
Mali işleri Amilu’l-Harac düzenlerdi.
ORDU
Tolunoğulları gibi orduya ve donanmaya önem
vermişlerdir.
Ordu, Türkler, siyahiler ve diğer muhtelif ırklardaki
askerlerden oluşmuştur.
Donanmadan Suriye seferleri ile Nubyalılara karşı
yapılan hareketlerde, Kızıldeniz ve Nil Nehri’nde
faydalanılmıştır.
SOSYAL DURUM
İhşidiler Dönemi’nde toplumun en üst tabakasını
idareciler olarak İhşidiler, ikinci tabakasını Eşraf
(şerifler)oluşturuyordu. En son da ise zengin fakir
ayrımı yapılmadan halk bulunuyordu.
Müslümanların bayramı olduğu gibi Hristiyanların
bayramı da dikkate alınıyordu. Din farkı
gözetmeksizin müşterek kutlama, Nevruz ve Nil’in
taşması gibi günler vardı.
İKTİSAT
İhşidiler, ziraatta (sulama sistemlerinin
yetersizliğinden dolayı) Tolunoğulları kadar muvaffak
olamamışlardır.
Sanayi ise çeşitli dokumacılık, deri işlemesi, ağaç ve
maden işçiliğine dayanıyordu.
İhşidiler , Tolunoğulları’nın iktisadi refah düzeyine
hiçbir zaman sahip olamamışlardır.
İLİM VE KÜLTÜR
Fusat’ta bir Suku’l-Varrakin (kitapçılar çarşısı)
teşekkül etmişlerdir.
Şafii fukahasının reisi İhşid’in kadısı Ebu bekir b.
Haddad el-Kinani Kur’an, hadis, fıkıh, dil bilgisi ve
şiirde çok tanınmış bir alimdi.
İMARİ
Mimari oldukça yüksek bir seviyeye ulaşmış; resim,
oyma ve kakmacılık gelişmiştir.
Muhammed b. Toğaç, 937’de Nil üzerindeki er Rayda
adasında Kasru’l-Muhtar adı verilen bir saray ve bahçe,
hükümet binası (Daru’l-İmare) yaptırmıştır.
Hazırlayan: Sultan Özcan
Bozok İlahiyat