Transcript Dökümanı İndir

SAĞLIK ÇALIŞANLARINDA
BAĞIMLILIĞA MÜDAHALE VE
ÖNLEME
Sağlık çalışanları arasında da madde
kullanımı görülebilir
• Sağlık çalışanlarının madde kullanımı sorumlu
oldukları hastaları da etkiler.
• Sağlık çalışanın bağımlı olması olumsuz bir rol
modeldir.
• Bu durum diğer sağlık çalışanları için oldukça
büyük bir zorluk yaratır.
• Sağlık çalışanlarının görevi topluma yardım
etmek kadar diğer sağlık çalışanlarına da
yardımcı olmaktır.
Bu sunumda yer alan konular
• Sağlık personeli neden ve nasıl alkol, ilaç ve
madde kullanıyor?
• Nasıl fark eder veya tanıyabilirsiniz?
• Fark ettiğinizde nasıl bir yaklaşım uygulamak
doğrudur?
• Nasıl önleriz?
Sağlık çalışanlarında sıklıkla tercih
edilen maddeler
• Meperidin hidroklorid (dolantin, aldolan vb)
• Morfin, Hidromorfon hidroklorid
• Fentanil, Sulfentanil
• Metilfenidat (ritalin, concerta)
• Alkol
• Benzodiazepinler (xanax, diazem, dormicum vb)
• Propofol (diprivan vb)
Niye kullanıyorlar?
• Becerilerini arttırmak
– Daha çok tıp öğrencilerinde görülmektedir.
• Performans arttırmak
– Daha çok çalışmak ve başarılı gözükmek için
• Kendi kendine tedavi etmek
– kronik ağrı, stres, uykusuzluk, yorgunluk
• İlaçlara ulaşımları kolay olması
• Ailesel bir trajedi sonrası
– örneğin: : eşin, çocuğun ölümü vb
• Bağımlı bir eşin olması
Sağlık personeli bu konuda yardım
aramaz , çünkü…
• İşlerini kaybetmekten korkarlar
• Prestij kaybı endişesi taşırlar
• Kendi kendilerini tedavi etme eğilimi taşırlar
Bir sağlık personelinin bağımlılık
problemi varsa, sizce diğer sağlık
personeli bu durumda nasıl
davranır?
Genelde meslektaşları yardımdan
kaçınır, çünkü…
• Yeterli deliller yoksa meslektaşlarını “kurban”
etmek istemezler
• Hem bir yandan bağımlı sağlık çalışanı ile
özdeşim kurarlar, hem de duygusal yükten
kaçarlar
• Ne yapacaklarını tam olarak bilemezler
Bir sağlık personelinin fazla alkol,
narkotik ilaç veya uyuşturucu
madde kullandığı nasıl anlaşılır?
Özgeçmişe ilişkin belirtiler
• Son yıllarda çok sayıda iş değişikliği
• Sık hastane yatışları ve karmaşık tıbbi öykü
Mesleki belirtiler
• Acil çağrılara cevap vermeme
• İşe gelmeme ya da geç gelme, sık hastalanma
• Odada arkadan kapı kilitleme (‘Kilitli kapı’ sendromu)
• Eczacılara aşırı yakınlık ve özel reçeteli ilaç temini
• Hastaların, personelle ilgili yakınmalarının başlaması
Ailevi sorunlar
• Davranış değişiklikleri
• Fiziksel hasarlar (enjeksiyona veya çarpmaya
bağlı)
• Özbakımda azalma (banyo yapmama, aynı
kıyafetleri sürekli giyme, traş olmama gibi)
• Alkol yüzünden trafik cezası
Somut belirtiler
• Alkol kokusu
• Uykulu olma ya da nöbette uyandırılamama
• Karaciğer hasarı
• Enjeksiyon izleri
Müdahale
Müdahale, polisiye bir operasyon
değildir!
Müdahalenin amacı şunlardır:
• Sağlık çalışanının bağımlılığını fark etmesini
sağlamak
• Çalışanın kendisini korumak
• Tedaviye yönlendirmek
• Kurallar çerçevesinde çalışmasını sağlamak
Müdahalenin kuralları
• Müdahale için en uygun zaman, madde kullanımına
bağlı yaşanan bir sorundan hemen sonradır
– Örneğin alkollü yakalandığının ertesi günü…
• Şüphe varsa önce ipuçları toplanmalıdır
– performans, hasta ilişkileri, bulunduğu yerler, işe geliş saatleri vb
– Reçeteler, yazdığı raporlar
– aile ilişkileri, fiziksel sağlık, özbakım vb
• Müdahale planı önceden yapılmalıdır
– Bağımlı olan kişiye sunulacak seçenekler ve kabul etmeme
durumunda öne sürülecek yaptırımlar, önceden
kararlaştırılmalıdır
• Müdahale en az iki kişi tarafından yapılmalıdır.
Müdahale algoritması
Şüphe
Kanıt
Sorunlu
davranış
Müdahale
Var
Var
Var
Tutanak tutun, tedaviye yönlendirin,
sağlık Müdürlüğüne bildirin
Var
Yok
Var
Tutanak tutun, test önerin, risk azaltıcı
önlemler alın
Var
Var
Yok
Tedaviye yönlendirin, tedaviyi
reddediyorsa yakın gözlem, tutanak
tutun, tekrarlarsa sağlık müdrülüğüne
bildirin
Var
Yok
Yok
Gözlem
Risk Azaltıcı Önlem
Ameliyathane yoğun bakım, acil servis gibi maddeye ulaşımın kolay olduğu yerlerin
Şüphe
Kanıt
Müdahale
dışında
ilaçların bulunmadığı
birSorunlu
ortama yönlendirmek.
Örneğin ameliyathane yerine
davranış
poliklinikte çalıştırmak, hemşireyse
yoğun bakım yerine dermatolojiye göndermek vb
Doktorsa
reçete yazmaVar
kısıtlaması getirmek
Var narkotik Var
Tutanak tutun, tedaviye yönlendirin, sağlık
Müdürlüğüne bildirin
Var
Yok
Var
Tutanak tutun, test önerin, risk azaltıcı
önlemler alın
Var
Var
Yok
Tedaviye yönlendirin, tedaviyi reddediyorsa
yakın gözlem, tutanak tutun, tekrarlarsa
sağlık müdrülüğüne bildirin
Var
Yok
Yok
Gözlem
GÖZLEM
Mesai saatlerine uyma ya da iş düzeni gibi davranışsal bir hedef konulması
ve bunun aksayıp aksamadığının izlenmesidir.
Şüphe
Kanıt
Sorunlu
Müdahale
davranış
Daha iyi gözlemleyebilmek için
iş saatlerinde değişiklik yapılabilir
Var
tutun,
tedaviye yönlendirin, sağlık
Kişinin kendisiVar
de haberdar Var
edilerek, çalıştığıTutanak
yerdeki üstü
bilgilendirilmelidir.
Eğer ilaç kullanımı varsa eczacı ve sorumlu Müdürlüğüne
hemşireler de bilgilendirilmelidir
bildirin
Var
Yok
Var
Tutanak tutun, test önerin, risk azaltıcı
önlemler alın
Var
Var
Yok
Tedaviye yönlendirin, tedaviyi reddediyorsa
yakın gözlem, tutanak tutun, tekrarlarsa
sağlık müdrülüğüne bildirin
Var
Yok
Yok
Gözlem
Test yapmak!
• Kişinin rızası olmadan test yapılamaz…
• Alkol kullanımını tespit etmek için alkolmetre veya kan alkol
düzeyi ölçülebilir.
• İlaç ve maddeler ise idrarda test edilmelidir. İdrar testlerinde
dikkat edilmesi gerekenler şunlardır:
– İlaç ve maddeler idrarda farklı sürelerde kalır. Bu nedenle şüphe
durumundan hemen sonra idrar alınmalıdır
– İdrar alınırken başka bir idrarla karışmamasına özen gösterilmeli
ve idrar verirken kişi izlenmelidir
– İdrar takibi yapılıyorsa, idrarın ne zaman alınacağı önceden belli
olmamalıdır, rastgele tarihlerde yapılmalıdır
• Bazı ilaçlar özel laboratuarlarda test edilebilmekte (pethidine)
veya test edilememektedir (propofol, fentanil vb)
Tedaviye yönlendirmek ve sonrası...
• Tedaviye yönlendirirken gerekli bilgileri gizli bir
şekilde o kuruma iletin.
• Tedavi eden kişi ve kurumla görüşün, bilgi
alışverişinde bulunun
• Verilen raporu okuyun ve önerilere uyun (kontrol,
denetimli ilaç verme vb)
AMATEM
GERÇEKLER
Psikoaktif madde kullanan sağlık
çalışanlarıyla çalışmak ve
müdahale etmek zordur, çünkü:
Eğitim ve deneyimleri sonucu
sorunun fark edilmesini önlemede
ustadırlar
GERÇEKLER
Müdahale sonrası en az 2 yıl
izleme yapılmalıdır
Müdahalede başarılı olmak için
• Şefkatle yaklaşılmalıdır
– Amacın polisiye bir müdahale olmadığı hatırlanmalıdır
• Net olunmalıdır
– Kararlar yuvarlak ve belirsiz olmamalıdır.
• Tutarlı olunmalıdır
– Bir gün iyi, bir gün kötü davranmamalıdır.
• Kararlı olunmalıdır
– Verilen kararların arkasında durulmalı, esneklik
gösterilmemelidir.
• İstikrarlı olunmalıdır
– Kararlar uzun süreli uygulanmalıdır.
Görüşme sırasında…
• Alkol-madde kötüye kullanımına bağlı olarak
yaşanmış olan sorunlar, kendisine somut bir dille
anlatılmalıdır.
• Her şeyin gizli olduğu vurgulanmalıdır
• Kendisinden yine kendisinin sorumlu olduğu
hatırlatılmalıdır.
• Tedavi girişiminde bulunmazsa bunun
doğurabileceği sonuçlar hakkında
bilgilendirilmelidir.
Hangisi doğru?
• “İş arkadaşların işe sürekli geç
geldiğini söylüyor”
• “Son bir aydır işe geliş saatlerinin
listesi şudur”
• “İşini aksatıyorsun”
• "Son bir haftadır şu saatlerde acil
hasta için arandığın halde
bulunamadın”
YANLIŞ
DOĞRU
YANLIŞ
DOĞRU
Önleme
Narkotik ilaçlar için kullanım protokolü
oluşturulmalı ve sıkı takip edilmelidir
Soru:
Servis ve ameliyathanelerde yarı kullanılmış
narkotik ilaçların imhası nasıl yapılıyor?
3 vaka tartışması
Ahmet
Ayşe
Mehmet
Ahmet, 32 yaşında…
• Acil tıp uzmanı. Safra kesesi taşı için petidin
kullanmaya başlamış. Acilde kayıtsız bir şekilde
kullandıktan sonra fark edilmiş.
• Halen ilaç etkisi altında
• 1-2 günde bir, 1 ampul yaptığını ve bağımlı
olmadığını ağrıları için kullandığını söylüyor.
• Ne yaparsınız?
Müdahale algoritması
Şüphe
Kanıt
Sorunlu
davranış
Müdahale
Var
Var
Var
Tutanak tutun, tedaviye yönlendirin,
Sağlık Müdürlüğüne bildirin
Var
Yok
Var
Tutanak tutun, test önerin, risk azaltıcı
önlemler alın
Var
Var
Yok
Tedaviye yönlendirin, tedaviyi
reddediyorsa yakın gözlem, tutanak
tutun, tekrarlarsa Sağlık Müdürlüğüne
bildirin
Var
Yok
Yok
Gözlem
Ayşe, 30 yaşında…
• Hemşire. Yalnız yaşıyor. Hastaneye yeni gelmiş
• Sürekli kaybolan veya eksik çıkan
propofollerden birisi onun dolabında bulundu.
• Hastası için oraya koyduğunu söylüyor.
• Ne yaparsınız?
Müdahale algoritması
Şüphe
Kanıt
Sorunlu
davranış
Müdahale
Var
Var
Var
Tutanak tutun, tedaviye yönlendirin,
Sağlık Müdürlüğüne bildirin
Var
Yok
Var
Tutanak tutun, test önerin, risk azaltıcı
önlemler alın
Var
Var
Yok
Tedaviye yönlendirin, tedaviyi
reddediyorsa yakın gözlem, tutanak
tutun, tekrarlarsa Sağlık Müdürlüğüne
bildirin
Var
Yok
Yok
Gözlem
Mehmet, 36 yaşında…
• Röntgen teknisyeni
• Öğlen saatlerinde yoğun alkollü olduğu
saptanmış.
• Daha önce de birkaç kez alkollü olduğu
görülmüş
• Akşamdan kaldığını söylüyor
• Ne yaparsınız?
Müdahale algoritması
Şüphe
Kanıt
Sorunlu
davranış
Müdahale
Var
Var
Var
Tutanak tutun, tedaviye yönlendirin,
Sağlık Müdürlüğüne bildirin
Var
Yok
Var
Tutanak tutun, test önerin, risk azaltıcı
önlemler alın
Var
Var
Yok
Tedaviye yönlendirin, tedaviyi
reddediyorsa yakın gözlem, tutanak
tutun, tekrarlarsa Sağlık Müdürlüğüne
bildirin
Var
Yok
Yok
Gözlem
Daha fazla bilgi için
www….