Transcript AFET PSİKOLOJİSİ

AFET
PSİKOLOJİSİ
AFET
Toplumun normal hayat düzenini bozan ve
olaydan etkilenen toplumun cevap kapasitesini aşarak
maddi ve manevi zararlara neden olan doğal, teknolojik
yada insan kaynaklı olaylardır.
AFET Afette insan en önemli kriterdir.
?
GELECEK
GEÇMİŞ
?
?
?
?
?
AFET
TRAVMA!
?
Afet Tablosu
Domino taşları gibi
birbirlerinin
üzerine yığılmış
binalar
Unutulması olanaksız koku
Çadırda oturan insanlar
Afet Tablosu
Yardım kuyruklarında
toplanan çok sayıda kişinin
görüntüleri
Çaresizlik
Tükenmişlik
Afet Tablosu
Gözlerdeki korku ifadeleri
Siren sesleri …
Sinir krizleri
Afet Tablosu
Kendini
kaybetme
Çığlıklar
Kıyametin koptuğu hissi
Donup kalma
konuşamama
eylemsizlik
Yoğun korku
Ailelerinin
tepkileriyle şekillenen
çocuklar
Afet Tablosu
bayılmalar
Çalışmalara katılamama
Gerilim
Suçluluk duyguları
Akut Stres Bozukluğu
Enkazlı yerlerden geçememe
O anda ne yaptıklarını hatırlayamama
Sallanıyor hissi
Dikkat dağınıklığı
Uyku bozuklukları
Kendini işe verememe
Akut Stres Bozukluğu
Çocuklarına bir şey olacağı kaygısı
Kabuslar
Uykuda sıçramalar
Hayattan beklentisi kalmamıştır
Anlamsızlık
Zevk alamama, ilgisizlik
Akut Stres Bozukluğu
Geleceğe yönelik plansızlık
İçe kapanma
Ağlayamama
Yoğun çaresizlik, korku
Kızgınlık
Söylenen her şeye inanma
Akut Stres Bozukluğu
Süresi
travma
sonrası
ilk bir aydır.
 Bu hastalarda intihar riskinin her
zaman çok yüksek olduğuna dikkat
ediniz.
 İmkan oldukça yanlarında refakatçi
bulundurunuz.
TRAVMA SONRASI STRES
BOZUKLUĞU
 Travmanın normal sekeli değildir
 Herhangi bir travma sonrası oluşabilir
 Bir telafi çabası değil, gerçek bir bozukluktur
 Kendi haline bırakılır veya teşhis
 edilmezse kroniklesir.
 Körfez depremi sonrası bazı kişilerde travmadan 6 ay
sonra başladığı gözlenmiştir
Belirtiler akut dönemden sonra baslar
Yetişkinlerde Travma Sonrası Stres
Bozukluğu
• Her şeye aşırı duyarlılık
• Ölüme yaklaşma duygusu
•TV, radyo, gazete haberlerinden
kaçınma
• Çabuk ve aşırı tepki verme
• En ufak hatırlatıcı olayla deprem anıları
• Bir çok doğal olayı deprem işareti
olarak algılama
• Söylentiler çabuk inanma,
• Bazı kişilerde bu tabloya
depresyon ve panik atak eklenebilir
Çocuklarda Travma Sonrası Stres
Bozukluğu
Kekeleme
Renkli resimler yerine soluk,
özensiz çizimler
Yıkıntı ve çadır konulu resimler
Daha fazla ürkeklik
Yalnız yatamama
Daha fazla kavgacılık
Çocuklarda Travma Sonrası
Stres Bozukluğu
Tikler
İdrar kaçırma
Karanlıkta kalamama
Tek başlarına tuvalete gidememe
Yemek yemeğe ilgisizlik
Evlerine
girememe
TRAVMANIN
ETKİSİ
Şiddeti,
Süresi,
Sayısı
Tehlikesi,
Kişinin/
yakınlarının
etkilenmesi,
Kisinin travmayı algılama bicimi
belirtilerin sekillenmesini
ve siddetini belirler
TOPLUMSAL EVRELER
1. KAHRAMANLIK EVRESİ:
Afetzedeler afetin ardından
kişisel çabaların hakim
olduğu bir evrede olabilirler.
Bu süreçte yardım ekiplerinin
gelmesiyle “birlikte çalışma”
isteği olabilir. Profesyonel
ekiplerin afetzedeleri
engellemesi öfke
patlamalarına neden olabilir.
Bu dönemde afetzedelerin
bilgi ve becerilerinden
mümkün olduğunca
yararlanılabilir.
2.BALAYI EVRESİ:
Yerel, ulusal, uluslar arası
tüm kaynaklar seferber
olmuş ve bölgeye
gelmişlerdir. Afetzedelerin
tüm istekleri yerine
getirilmektedir. Hatta bu
dönemde afetzedeler daha
önce sahip olmadıkları
yaşam standartlarına
sahiplerdir. Afetzedelerde
“Benim başıma neler geldi,
tabii ki yardım edeceksin!”
bakış açısı söz konusu
olabilir. Afetzedelerin bu
dönemdeki öfke
patlamaları profesyoneller
tarafından kişisel
algılanmamalıdır.
TOPLUMSAL EVRELER
3.
HAYAL KIRIKLIKLARI:
Hemen hemen tüm yardım ekipleri
bölgeden ayrılmaya başlamışlardır.
Afetzedeler terk edilmişlik ve
yalnızlık duygularını yaşamaya
başlayabilirler.
4.
YENİ DENGELERİN OLUŞMASI:
Afetzedeler ellerinde kalanlarla neler
yapabileceklerini düşünmeye ve
değerlendirmeye başlarlar. Artık yeni
bir hayat kurma girişimlerine
başlarlar. Bu sürece gelinmesi
yaklaşık 1 yıl sürer.
ÇALIŞAN EKİBİN PSİKOLOJİSİ
ÇALIŞAN EKİBİN PSİKOLOJİSİ
ÇALIŞANLAR YOĞUN STRES ALTINDA
OLDUĞUNDA;
•
•
•
•
Dikkat, performans ve karar verme yeteneği azalır
Verimlilik düşer
Ekip içi çatışmalar başlar, ilişkiler bozulabilir
Hata yapma oranı artar; böylece motivasyon ve
istek azalır,
• Çalışanlarda stres, zaman ve para kaybı demektir
AFET ÇALIŞANLARINA PSİKOLOJİK DESTEĞİN AMACI
• Çalışanların olabildiğince sağlıklı ve mutlu olmalarını
•
•
•
•
sağlamak
Çalışanların stres düzeyini en aza indirmek
Çalışanların zamanı iyi yönetebilmelerini sağlamak
Hata oranını en aza indirmek
Uygun fiziksel koşullar ve organizasyon desteği sağlayarak
daha verimli çalışma ortamı yaratmak
ÇALIŞANLARDA STRES…
•
Koruyucu Bir Tepkidir
•
Uyarıcı Etki Yapar
•
Zor Durumlarla Başa Çıkmamızı Sağlar
Afet Çalışanları Olarak Karşılaşabileceğimiz Stres
Kaynakları
• Olaya bağlı stres kaynakları
• Mesleki stres kaynakları
• Çevresel stres kaynakları
OLAYA BAĞLI STRES KAYNAKLARI;
•
•
•
•
•
Afet çalışanının aynı zamanda afetzede olması
Uzun süre afet durumuna maruz kalmak
Hayati risk taşıyan görevler
Afetzedelerin dolaylı/dolaysız tehditleri altında kalmak
Kurtarma çalışmaları sırasında bir iş arkadaşının, bir
çocuğun ya da yetişkinin ölümüne ya da yaralanmasına
tanık olmak
• Uzun süren kurtarma çabalarından sonra bir afetzedenin
hayatını kaybetmesi
MESLEKİ STRES
KAYNAKLARI;
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Göreve hazırlıksız yakalanma
Zaman baskısı
Aşırı sorumluluk yüklenme
Fiziksel olarak zorlu, çok yorucu ve tehlikeli
görevlerde bulunmak
Kronik yorgunluk
Duygusal olarak çok zorlayıcı koşullarda
bulunmak
Görevle baş edememe hissi
Ahlaki ya da manevi ikilemler
yaşamak
Sosyal destek sisteminden uzak kalmak
(ev /aile)
Ekip tarafından desteklenmediğini
düşünmek
Açık olmayan, yetersiz ya da tutarsız bir
yönetim anlayışı
Kaynakların sınırlılığı
Afetzedelerin, organizasyonun veya çalışma
arkadaşlarının yüksek beklentileri
ÇEVRESEL STRES KAYNAKLARI;
• Afet çalışmalarının tüm olumsuz etkilerinin yanı sıra baş etmek
zorunda kaldığımız çevresel koşullar;
• Elverişsiz hava durumu
• Yangın
• Kimyasal zehirlenme olasılığının olduğu ortamlar
AFET ÇALIŞANLARINDA STRES BELİRTİLERİ
•
•
•
•
•
Fiziksel
Duygusal
Zihinsel
Davranışsal
Sosyal
FİZİKSEL TEPKİLER
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Kalp atışlarında ve soluk almada hızlanma
Tansiyonun yükselmesi
Sindirim sistemi sorunları
İştahta değişim, kilo kaybı ya da artması
Titreme
Terleme ya da üşüme
Kas seğirmeleri
Koordinasyon bozukluğu
Sırt ve bel ağrıları
Boğazda yumru hissi
Aşırı irkilme tepkisi
Kronik yorgunluk
Bağışıklık sisteminin zayıflaması
Baş ağrıları
Kas ağrıları
Konsantrasyon bozukluğu
Uyku sorunları
DUYGUSAL TEPKİLER
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Kahramanca, incinmez ve aşırı enerjik hissetme
Öfke
Kötümserlik ve inançsızlık
İdeallerin yitirilmesi
Kendini değersiz hissetmek
Yetersizlik, çaresizlik duyguları
Keyifsizlik
Kaygı ve korku
Kendisinin ve başkalarının güvenliği konusunda endişelenme
Huzursuzluk, Üzüntü
Suçluluk
Umutsuzluk
Rahatsız edici rüyalar
Yalnız, kaybolmuş, tükenmiş hissetme
Afetzedelerle özdeşleşme
DAVRANIŞSAL VE SOSYAL TEPKİLER
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Aile ve arkadaşlardan uzaklaşma, içe kapanma
İletişim güçlükleri
Öfke patlamaları, sık sık tartışmalara girme
Ağlama nöbetleri
Dinlenememe
Yeme alışkanlıklarının değişmesi
Uyku alışkanlıklarının değişmesi
İş başarısında azalma
Alkol, sigara ya da ilaç kullanımında artış
Anıları canlandıran yerlerden ya da etkinliklerden kaçınma
Güvenliği ve fiziksel ihtiyaçları ihmal etmek
Çevreye ve insanlara karşı güvensizlik
Uyumsuz davranışlar
Mizah yoluyla başa çıkmaya çalışma
ZİHİNSEL TEPKİLER
• Hatırlamada güçlük
• Kafa karışıklığı
• Düşünme ve kavramada yavaşlık
• Planlamada, öncelikleri belirlemede ve karar vermede
güçlük
• Dikkati toplamada sorunlar
• Sürekli olarak afet hakkında düşünme
• Suçlama
Stresle Başa Çıkma: Kişisel Plan
1.
Aşağıdaki liste stresle başa çıkmak için kullanacağım sekiz
aşamalı plandır:
2.
Afet çalışmalarında önem verdiğim şeyler neler?
Afet çalışmalarının benim için en fazla stres yaratan yönleri
neler?
Afet çalışmalarının benim için en ödüllendirici yönleri neler?
Stres altında olduğumu nasıl anlarım?
Çalışma arkadaşlarım stres altında olduğumu nasıl anlarlar?
Stres altındayken, diğerleri bana nasıl destek olabilir?
Kendim için neler yapabilirim?
Stresimi azaltan faaliyetler neler?
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Fiziksel, sosyal, davranışsal, zihinsel ve duygusal tepkiler,
zorlu yaşam olaylarına maruz kalındığında
kaçınılmaz ve normal tepkilerdir.
Bu tepkilerin çoğu, bir kaç hafta ya da ay sürebilir ve
zamanla, paylaşımla ve destekle giderek azalır.
Bazen olay o kadar zorlayıcı olur ki, bu belirtiler
kendiliğinden ortadan kalkmayabilir
ÖFKE…
Öfkeeeeeeeee
Sakin kalmaya çalışın.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Karşınızdakini ilgiyle ve ciddi bir şekilde dinleyin.
Duygularına saygı duyun.
Duygularını isimlendirmeye çalışın.
Onu öfkelendiren özel noktaları/konuları belirleyin.
Dikkatinizi karşınızdaki kişinin sözünü ettiği sorun ve o sorunun
çözümü üzerine yoğunlaştırın.
Karşınızdakine saygı gösterin.
Çözüm için bir konuda söz verdiyseniz, sözünüzü tutun ve asla
tutamayacağınız sözler vermeyin
Onun yaşadığı öfkeyi kişisel algılamayın
Karşınızdakine asla “Sinirlenmeyin/ Sinirlenmeye ne gerek var”
demeyin.
Tartışmayın
ve
UNUTMAYIN ÖFKE BULAŞICIDIR!
UNUTMAYIN!!!
KENDİ GEREKSİNİMLERİNİZİ
KARŞILAMADIĞINIZ,
KENDİNİZE YETERİNCE İYİ BAKMADIĞINIZ VE
STRESİ İYİ YÖNETEMEDİĞİNİZ SÜRECE
BAŞKALARINA ETKİLİ BİÇİMDE YARDIM ETME
OLASILIĞINIZ ÇOK AZALACAKTIR…
Böyle bir görevi isteyerek seçerek insanlara yeniden
hayat mücadelesinde yardımda bulunacağınız için
hepinize
TEŞEKKÜR EDİYORUM.