Transcript PAN TADEUSZ
PAN TADEUSZ
Czyli Ostatni zjazd na litwie
Adam Bernard
Mickiewicz urodzony 24 grudnia 1798 w Zaosiu koło Nowogródka na Litwie. Był najwybitniejszym twórcą okresu romantyzmu, poetą, publicystą oraz działaczem politycznym. Był jednym z założycieli patriotycznego Towarzystwa Filomatów (Miłośników Nauki), za co został skazany i w latach 1823 1824 uwięziony w klasztorze Bazylianów w Wilnie.
NAJWAŻNIEJSZE DZIEŁA MICKIEWICZA :
Zima miejska (1818, debiutancki wiersz Mickiewicza) Oda do młodości (1820) Ballady i romanse (1822) Grażyna (1823) Dziady , część II i IV (1823) Sonety krymskie (1826) Konrad Wallenrod (1828) Reduta Ordona (1831) Dziady , część III (1832) Księgi narodu polskiego Księgi pielgrzymstwa polskiego (1832) Pan Tadeusz (1834) Liryki lozańskie (1839-1840)
Pan Tadeusz, czyli Ostatni zajazd na Litwie. Historia szlachecka z
roku 1811 i 1812 we dwunastu księgach wierszem – poemat Adama Mickiewicza wydany w 1834r. w Paryżu; rękopis dzieła przechowywany jest w Zakładzie Narodowym im. Ossolińskich we Wrocławiu.
Ta epopeja narodowa z elementami gawędy szlacheckiej powstała w latach 1832-34 w Paryżu. Składa się z dwunastu ksiąg pisanych wierszem, trzynastozgłoskowym aleksandrynem polskim. Rękopis poematu znajduje się w Ossolineum we Wrocławiu wraz ze specjalną ozdobną szkatułką do jego przechowywania, z mahoniu i kości słoniowej, zamówioną przez Stanisława Tarnowskiego i wykonaną w 1873 przez lwowskiego artystę Józefa Brzostowskiego.
Pierwsze wydanie "Pana Tadeusza" na ziemiach polskich ukazało się w Toruniu w 1858 r. w drukarni miejskiej dzierżawionej przez Ernsta Lambecka.
Czas akcji: pięć dni z roku 1811 (księgi I-X) i dwa dni z roku 1812 (księgi XI i XII) – przybycie Napoleona na bitwę
Według przyjaciela Adama Mickiewicza, Józefa Bohdana Zaleskiego, pomysł "poematu sielskiego" narodził się już w 1831 roku podczas pobytu wieszcza w Wielkopolsce.
Księgi :
• Księga I –
Gospodarstwo
(na początku Inwokacja) • Księga II – • Księga III –
Zamek Umizgi
• Księga IV –
Dyplomatyka i łowy
• Księga V – • Księga VI –
Kłótnia Zaścianek
• Księga VII – • Księga VIII –
Rada Zajazd
• Księga IX –
Bitwa
• Księga X – • Księga XI –
Emigracja. Jacek Rok 1812
• Księga XII – • Objaśnienia poety • Epilog
Kochajmy się
Pierwsze okładki jednego z najwspanialszych dzieł Adama Mickiewicza
Geneza nazwy Pana Tadeusza
Pełny tytuł epopei Adama Mickiewicza to Pan Tadeusz, czyli Ostatni zajazd na Litwie. Historia szlachecka z roku 1811 i 1812 we dwunastu księgach wierszem.
Tadeusz - postać drugoplanowa - został umieszczony w tytule utworu dla zaakcentowania, że nowy kształt Polski związany jest z postępowaniem najmłodszego pokolenia (decyzja Tadeusza i Zosi o zniesieniu pańszczyzny), następuje zmierzch sarmackiej Rzeczypospolitej.
Tadeusz otrzymał ponadto imię po Kościuszce - przywódcy powstania chłopskiego, wyznawcy demokratycznych haseł.
W poemacie Mickiewicza człowiek jest nie tylko częścią społeczności, lecz również częścią przyrody, z którą żyje w zgodzie. Utwór stanowi bowiem pochwałę staropolskiego życia wiejskiego, któremu patronuje tu m. in. Jan Kochanowski - już w Inwokacji nawiązującej do fraszki Kochanowskiego Na zdrowie - zarówno jako piewca wsi, jak i twórca polskiego języka poetyckiego. Soplicowo przypomina chwilami Czarnolas, pojawia się też nieodłączna lipa czarnoleska. Wartości życia na wsi - wśród natury - są tu zarazem przeciwstawione bezładowi miasta.
Akcja utworu
rozgrywa się na Litwie w szlacheckim majątku Sędziego, zwanym Soplicowem. Według topografii Soplicowo mieściło się kilkadziesiąt kilometrów na południe od powiatowego miasta, Nowogródka. Tak bynajmniej wynika z pierwszych ksiąg dzieła. Z kolei księga XI wskazuje, że Soplicowo mieściło się przy trakcie wiodącym na północny – wschód. Tamtędy właśnie w 1812 roku przeszły oddziały legionów polskich pod dowództwem generała Dąbrowskiego, który jako postać zostaje wprowadzony do dwóch ostatnich ksiąg.
Miejscem akcji jest ograniczona przestrzeń. W jej centrum znajduje się dwór Soplicowo. Niedaleko jest stary zamek Horeszków, w którym odbywają się uczty,karczma Jankiela, w której ksiądz Robak rozmawia ze szlachtą oraz Dobrzyn – miejsce zamieszkania szlachty zaściankowej. Z treści utworu wiadomo, że w okolicy Soplicowa jest młyn, dwa stawy, kaplica i prastary matecznik. Całość jest otoczona lasami i borami, polami i łąkami.
Czas akcji
podany jest już w tytule dzieła: Pan Tadeusz, czyli ostatni zajazd na Litwie. Historia szlachecka z roku 1811 – 1812. Czas akcji można określić precyzyjnie. W Księgach od I do X wszystkie wydarzenia rozgrywają się w ciągu pięciu dni. Od piątkowego popołudnia, kiedy do domu wraca Tadeusz, do wtorkowej nocy, podczas której umiera Jacek Soplica. Takie ścisłe określenie ram czasowych jest możliwe dzięki temu, że w niedzielę po mszy odbywają się łowy na niedźwiedzia. W ten sposób można określić kolejność zdarzeń przypadających na poszczególne dni: a) piątek: przyjazd Tadeusza, wieczerza, b) sobota: polowanie i grzybobranie, c) niedziela: polowanie na niedźwiedzia, d) poniedziałek: najazd na Soplicowo i bitwa z Moskalami, e) wtorek: spowiedź Jacka Soplicy, wyjazd części szlachty, w tym także Tadeusza.
BOHATEROWIE :
Jacek Soplica (ksiądz Robak) – ojciec Tadeusza Soplicy, zabójca Stolnika, przybiera tożsamość mnicha i planuje powstanie przeciw Moskalom, Tadeusz Soplica – tytułowy bohater epopei, dwudziestoletni chłopak, syn Jacka Soplicy, Zosia – córka Ewy Horeszkówny, zakochana w Tadeuszu Soplicy, Sędzia Soplica – gospodarz Soplicowa, brat Jacka, zagorzały patriota, Telimena – opiekunka Zosi, mieszkanka Petersburga, Hrabia – adwersarz sędziego w sporze o zamek po Horeszkach, daleki krewny tego rodu. Sędzia kwestionuje jego prawa do zamku mówiąc "On Horeszkom dziesiąta woda na kisielu" (księga VI, werset 169).
Gerwazy Rębajło – klucznik Horeszków (służył jeszcze Stolnikowi), Protazy – woźny Soplicowa, Jankiel – Żyd
„Pan Tadeusz”-ekranizacja Andrzeja Wajdy
Film jest adaptacją epopeji Adama Mickiewicza. Odejście od oryginału zaznacza się m.in. w warstwie językowej, choć postaci nadal mówią wierszem. Dialogi, opracowane przez Piotra Wereśniaka, są skrócone i zagęszczone. Znikły liczne opisy przyrody, tak charakterystyczne dla "Pana Tadeusza". Zastąpił je obraz. "Pan Tadeusz" jest utworem poetyckim, przeznaczonym do czytania, ale w żadnym z dzieł polskiej literatury nie widać tylu obrazów przyrody, ludzi i zdarzeń, jak tutaj. Zmieniła się też kolejność wydarzeń przedstawionych przez Mickiewicza w poemacie.
W ekranizacji zagrali tacy aktorzy jak: Bogusław Linda (Ksiądz Robak / Jacek Soplica)
Marek Kondrat (Hrabia)
Grażyna Szapołowska (Telimena)
Daniel Olbrychski (Gerwazy)
Michał Żebrowski (Tadeusz Soplica)
Alicja Bachleda-Curuś (Zosia)
Słynne cytaty Adama Mickiewicza z Pana Tadeusza :
„Litwo! ojczyzno moja! ty jesteś jak zdrowie; Ile cię trzeba cenić, ten tylko się dowie, Kto cię stracił. Dziś piękność twą w całej ozdobie Widzę i opisuję, bo tęsknię po tobie.” „Zaiste! nic tak uczuć w sercach nie rozpala, Jako kiedy się serce od serca oddala.
Czas jest to wiatr, on tylko małą świecę zdmuchnie, Wielki pożar od wiatru tym mocniej wybuchnie.” „Niech słowo 'kocham' jeszcze raz z ust twych usłyszę, Niech je w sercu wyryję i w myśli zapiszę”
„Ach! ach! Majorze, dzisiaj żyjem, jutro gnijem, To tylko nasze, co dziś zjemy i wypijem!” „Mężczyźni, póki młodzi, chociaż w myślach zmienni, W uczuciach są od dziadów stalsi, bo sumienni.” „Głupi niedźwiedziu! gdybyś w mateczniku siedział, Nigdy by się o tobie Wojski nie dowiedział” „Polak, chociaż stąd między narodami słynny, Że bardziej niźli życie kocha kraj rodzinny...”
KONIEC
• • • • • •
Bibliografia:
http://pl.wikipedia.org/wiki/Pan_Tadeusz http://cytaty.eu/zrodlo/pantadeusz.html
http://pl.wikipedia.org/wiki/Adam_Mickiewicz http://pan_tadeusz.lektury.gazeta.pl/lektury/1,8913 2,5053154,Adam_Mickiewicz___najwazniejsze_dziel a.html
http://www.filmweb.pl/Pan.Tadeusz
http://www.filmpolski.pl/fp/index.php/157422