Transcript 3. کنترل کيفيت دستگاه هاي خودكار شمارندة سلولي

‫دستگا ههاي خودكار شمارنده سلولي‬
‫اساس كار‪ ،‬كاليبراسيون‪ ،‬كنترل كيفيت و‬
‫خطاها‬
‫آزمایشگاه تشخيص طبی دکتر یزدانپناه‬
‫‪www.dryazdanpanahlab.com‬‬
‫سل کانتر از دو واژه سل (سلول) و کانت (شمارش)‬
‫تشکیل شده است‬
‫يكي از شاخص هاي سالمت در انسان‪ ،‬طبیعي بودن‬
‫تعداد و ابعاد سلول هاي خوني است‪.‬‬
‫بنابر اين‪ ،‬بررسي سلول هاي خوني مي تواند عامل‬
‫مهمي در تشخیص بیماري ها باشد‪.‬‬
‫بخش خون شناسي نیز‪ ،‬يكي از بخش هاي بسیار‬
‫مهم آزمايشگاه تشخیص طبي بوده كه روزانه درصد‬
‫بسیار بااليي از آزمون هاي مربوط به بیماران را به‬
‫خود اختصاص مي دهد‪.‬‬
‫در بخش خون شناسي‪ ،‬آزمايش هاي متنوعي بر‬
‫روي نمونه هاي خون بیماران انجام مي گیرد كه‬
‫بیشتر آن ها را شمارش كامل سلول هاي خوني‬
‫(‪ )CBC‬به همراه شمارش افتراقي گلبول هاي‬
‫سفید تشكیل مي دهد‪.‬‬
‫اين آزمون ها سنگ بناي تشخیص ناهنجاري هاي‬
‫خوني را تشكیل مي دهند‪.‬‬
‫‪ ‬در گذشته از روش هاي دستي جهت شمارش‬
‫سلول هاي خوني استفاده مي شد‪ ،‬اما به دلیل‬
‫آنكه اين روش ها بسیار وقت گیر و از دقت كمي‬
‫برخوردار و مستعد خطاهاي متعددي مي باشند‪،‬‬
‫‪ ‬محققان پس از سال ها تالش توانستند دستگاه‬
‫هاي شمارنده سلول هاي خوني را عرضه كنند‪.‬‬
‫‪ ‬وظیفه اصلي اين دستگاه ها‪ ،‬تهیه گزارش سريع‬
‫و دقیق به روشي ساده از پارامترهاي اصلي خون‬
‫است‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫تحلیلگرهاي هماتولوژي در نخستین مرحله تكاملي خود عمدت ًا بر پايه‬
‫پیشرفت هايي كه در زمینه الكترونیك و نور حاصل شده بود‪ ،‬طراحي‬
‫شدند‪.‬‬
‫شناخته شده ترين مثال اين مورد به سال ‪ 1950‬بر ميگردد‪ ،‬يعني‬
‫زماني كه واالس كولتر ( ‪ ،)Coulter .Wallace H‬اصل "امپدانس‬
‫الكتريكي" را در نخستین شمارش گر سلول هاي خوني بهكار گرفت‪.‬‬
‫كولتر روش جديدي را جهت شمارش پارتیكل هاي فلزي موجود در يك‬
‫سوسپانسیون ابداع نمود و سپس اين فن آوري را جهت شمارش‬
‫سوسپانسیون سلول هاي خوني بكار برد‪.‬‬
‫اين عمل در واقع نقطه عطفي در اتوماسیون ( خودكار شدن ) آزمون‬
‫هاي هماتولوژي به شمار مي رود‪.‬‬
‫بهتدريج در دستگاههاي شمارنده‪ ،‬فنآوريهاي ديگري نظیر پراكنش نور‪،‬‬
‫راديوفركانس و فلوئورسانس بهكار گرفته شد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫به طور كلي دستگاه های سل کانتر يکی از پرکاربرد ترين و‬
‫اصلی ترين تجهیزات آزمايشگاهی هستند‪.‬‬
‫اين دستگاه ها تعداد گلبول هاي قرمز( ‪ ،) RBC‬گلبول هاي‬
‫سفید ( ‪ ) WBC‬و پالكت ها را اندازه گیري مي كنند و‬
‫قابلیت ارزيابي هموگلوبین‪ ،‬هماتوكريت‪، MCHC, MCH, MCV‬‬
‫مورفولوژي گلبول هاي قرمز و شمارش افتراقي سلول هاي‬
‫سفید را هم دارند‪.‬‬
‫اين دستگاه ها امروزه به صورت گسترده اي در جهان مورد‬
‫استفاده قرار مي گیرند‪ .‬استفاده از اين آنالیزورهاي‬
‫هماتولوژی مزايايی چون افزايش دقت و سرعت كار‪،‬‬
‫افزايش صحت نتايج‪ ،‬کاهش خطاهای کاربری و کاهش‬
‫هزينه ها را در پي دارد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫از ابداع نخستین روش خودكار شمارش سلولي تا كنون‬
‫بیش از نیم قرن مي گذرد‪.‬‬
‫تجهیزات خون شناسي طي اين زمان و به ويژه در ‪ 20‬سال‬
‫گذشته تكامل بسیار چشمگیري پیدا كرده اند به گونه اي‬
‫كه از دستگاه هاي بسیار ساده اي كه تنها دو پارامتر‬
‫خوني را اندازه گیري مي كردند ( شمارش تعداد گلبول‬
‫هاي قرمز و تعداد گلبول هاي سفید ) به دستگاه هاي چند‬
‫كاناله كنوني تبديل شده اند‪.‬‬
‫برخي از اين شمارنده ها مي توانند تا ‪ 32‬پارامتر و حتي‬
‫بیشتر را در مدتي كمتر از يك دقیقه از يك نمونه خون حاوي‬
‫ضد انعقاد ‪ EDTA‬فراهم آورند‪.‬‬
‫‪ ‬تعداد شركت هاي سازنده اين دستگاه ها نیز افزايش‬
‫يافته است تا جايي كه هم اكنون متجاوز از ‪25‬‬
‫شركت تولیدي در حال ساخت انواع گوناگون اين‬
‫دستگاه ها مي باشند‪.‬‬
‫‪ ‬شمارنده هايي كه در حال حاضر ساخته مي شوند‪،‬‬
‫به گونه اي طراحي مي شوند كه عالوه بر نیاز هاي‬
‫كنوني قادر به برآورده ساختن نیاز هاي يك دهه بعد‬
‫آزمايشگاه نیز باشند‪.‬‬
‫‪ ‬اين دستگاه ها با ارتقاء سطح اتوماسیون آزمايشگاه‬
‫و يا افزايش آزمون هاي خود كار جديد‪ ،‬كارايي‬
‫آزمايشگاه را بهبود مي بخشند‬
‫‪ ‬همچنین از آنجايي كه آنالیزورهاي هماتولوژي در‬
‫آزمايشگاه هاي متوسط تا بزرگ تقريبا استفاده‬
‫دائمي دارند‪ ،‬بايد این دستگاه ها داراي حجم‬
‫كاري مورد نیاز‪ ،‬دوام كافي‪ ،‬سرعت‪ ،‬دقت ‪،‬‬
‫سهولت كار و قابل اعتماد بوده و نیز سرويس‬
‫دهي آن ها منظم‪ ،‬سريع و ارزان باشد‪.‬‬
‫اصول اوليه کار با دستگاه های خودكار‬
‫شمارنده سلولی‬
‫‪ ‬تمام كاربران دستگا ههای خودكار شمارندة سلولی‬
‫بايد اصولي را كه به عملكرد بهتر دستگاه منجرشده‬
‫و در زير به برخي از آنها اشار همي شود‪ ،‬درنظر‬
‫داشته باشند‪:‬‬
‫‪ .1‬رعايت مواردی مانند روشن و خاموش کردن دستگاه‪،‬‬
‫بررسی درجات فشار(برحسب نوع دستگاه)‪ ،‬نحوة‬
‫نگهداري و شست وشو (روزانه‪ ،‬هفتگي‪ ،‬ماهانه)‪،‬‬
‫تعمیرات الزم‪ ،‬تعويض محلو لها و ساير اقدا مها مطابق‬
‫دستورالعمل شرکت سازنده‪.‬‬
‫‪ .2‬گذراندن دورة آموزشي نحوة كار با دستگاه و‬
‫اصول نگهداري‪ ،‬زير نظر كارشناسان شركتهاي‬
‫پشتیبان (در اين رابطه‪ ،‬سوابق مربوطه شامل‬
‫تاريخ و شرح آموزش يا گواهی دورة آموزشی بايد‬
‫در پروندة هر کاربر نگهداری شود و درصورت‬
‫تعويض کاربر نیز آموز شهاي الزم درنظر گرفته‬
‫شود)‪.‬‬
‫‪ .3‬نگهداري مدارك دستگاه از قبیل شناسنامه‪،‬‬
‫دستورالعمل فنی و سوابقي مانند سوابق خريد‪،‬‬
‫کالیبراسیون‪ ،‬کنترل و نگهداری‪ ،‬تعويض محلو لها‪،‬‬
‫تعمیرات و سرويس ها‪ ،‬و ساير اقدا مها درصورت‬
‫لزوم‪.‬‬
‫‪ .4‬آشنايی کامل با نحوة کالیبراسیون و کنترل کیفی‬
‫دستگاه‪.‬‬
‫به منظور رعايت اصول ايمنی و جلوگيری از‬
‫بروز اشکاالت مربوط به نوسانات برق‪،‬‬
‫وجود سيم اتصال به زمين و تثبيت کنندة‬
‫نوسانات برق برای دستگاه ضروری است‪.‬‬
‫نكاتي در رابطه با محلول های دستگا ههای‬
‫خودكار شمارندة سلولی (ايزوتون‪ ،‬اليز و‪)...‬‬
‫‪ .1‬محلو لهای دستگاه بايد با داشتن تاريخ انقضا و‬
‫سری ساخت مشخص‪ ،‬فقط از شرکت پشتیبان و‬
‫يا شرکتهای ثبت شده در وزارت بهداشت‪ ،‬درمان‬
‫و آموزش پزشکی تهیه شوند‪.‬‬
‫‪ .2‬روی ظرف حاوی هر محلول بايد برچسبی با‬
‫حداقل اطالعات مانند نام محلول‪ ،‬تاريخ انقضا و‬
‫تاريخ تعويض الصاق شده باشد‪.‬‬
‫‪ .3‬هیچگاه ته ماندة محلول قبلی به محلول جديد‬
‫اضافه نشود‪.‬‬
‫وجود ذرات اضافی و نامحلول در محلو لهای‬
‫ذکرشده به ويژه ايزوتون‪،‬‬
‫باعث تداخل در شمارش زمينه‬
‫و خطا در شمارش سلو لهای خونی‬
‫به خصوص پالکتها ميشود‪.‬‬
‫عالوه بر شناسنامه‪ ،‬موارد زير نيز بايد به‬
‫صورت مکتوب برای هر دستگاه در‬
‫آزمايشگاه موجود باشد‪:‬‬
‫‪ ‬مشخصات محلو لها و مواد مصرفی؛‬
‫‪ ‬سوابق کاليبراسيون و كنترل كيفي؛‬
‫‪ ‬سوابق تعمير با ذکر قطعة تعويض شده؛‬
‫‪ ‬سوابق نگهداری‪ ،‬سرويس های دوره ای و‬
‫خدمات پشتيبانی‪.‬‬
‫نکته هاي مهم در انجام آزمايش ‪CBC‬‬
‫‪ .1‬مرحلة پيش از آزمايش‬
‫‪ ‬مراجعه کننده بايد پیش از خونگیری حداقل ‪ 5‬دقیقه‬
‫آرام بنشیند‪.‬‬
‫‪ ‬نام‪ ،‬نام خانوادگی و شمارة پذيرش مندرج روی‬
‫برچسب ظرف با برگ درخواست يا برگ پذيرش‬
‫مطابقت داده شود‪.‬‬
‫‪ ‬تورنیکه بیش از يک دقیقه بر دست نمون هدهنده‬
‫بست ه نماند‪.‬‬
‫‪ ‬از ضدانعقاد مناسب با رعايت نسبت الزم به مقدار‬
‫خون استفاده شود‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫به محض گرفتن خون‪ ،‬نمونه با ضدانعقاد مخلو ط شود ( ‪2‬‬
‫دقیقه با میکسر يا ‪ 8‬تا ‪ 10‬بار سروته نمودن ويال)‪.‬‬
‫ظرف حاوی نمونة ‪CBC‬دربسته باشد‪.‬‬
‫نمونه با مشاهدة دقیق يا با استفاده از اپلیکاتور ازنظر نبود‬
‫لخته و همولیز يا لیپمی بررسی شود‪.‬‬
‫حداكثر فاصلة زماني بین نمونه گیري و انجام آزمايش حدود‬
‫‪ 4‬تا ‪ 6‬ساعت باشد‪.‬‬
‫بالفاصله پیش از انجام آزمايش‪ ،‬نمونة خون با قراردادن ويال‬
‫ب همدت ‪ 3‬تا ‪ 5‬دقیقه روی روتاتور و يا حداقل ‪ 10‬بار سرو‬
‫ته نمودن كامل‪ ،‬هموژن و يكنواخت شود‪.‬‬
‫‪ .2‬مرحلة انجام آزمايش‬
‫‪ ‬هر روز پیش از شروع آزمايش‪ ،‬شمارش زمینة دستگاه انجام‬
‫شده و درصورت امکان سوابق آن نگهداری شود‪.‬‬
‫‪ ‬به طور معمول‪ ،‬مقادير مربوط به شمارش زمینة هر دستگاه در‬
‫دستورالعمل آن ارائه شده است‪.‬‬
‫‪ ‬سازمان جهاني بهداشت نیز در اين رابطه معیارهايي ارائه‬
‫‪ ‬نموده است كه در زير به آنها اشار هم يشود‪:‬‬
‫‪ > 0/03 x 1012/ L‬تعداد گلبو لهای قرمز‬
‫‪ > 0/04 x 109/ L‬تعداد گلبو لهای سفید‬
‫هموگلوبین‬
‫‪> 0/2g / dL‬‬
‫تعداد پالکتها‬
‫‪> 0/5 x 109/‬‬
‫درصورت زيادبودن تعداد نمونه های مورد آزمايش در‬
‫هر سری کاری‪ ،‬بهتر است در‬
‫فواصل آزمايشها دستور شست وشوی دستگاه و‬
‫بررسی شمارش زمینه مجدداً اجراشود‪.‬‬
‫برای اطمینان از صحت مرحلة انجام آزمايش‪،‬‬
‫آشنايی کامل کاربر با اصول کار با دستگاه ‪،‬‬
‫اجرای برنامه های کالیبراسیون و کنترل کیفیت و‬
‫رفع خطاها الزامی است‪.‬‬
‫‪ .3‬مرحلة پس از آزمايش‬
‫هنگام بررسی نتايج و پیش از ارائة گزارش‪ ،‬موارد زير بايد درنظر‬
‫گرفت هشوند‪:‬‬
‫‪ ‬اثر مواد ضدانعقاد‬
‫ضدانعقاد مايع ‪K3EDTA‬به دلیل ايجاد رقت در نمونه‪ ،‬مقدار‬
‫هموگلوبین را تا ‪ %1‬كاهش مي دهد‪.‬‬
‫‪ ‬استفاده از ضدانعقاد ‪K3EDTA‬باعث چروكیدگي گلبول هاي قرمز‬
‫و كاهش ‪ %2‬میزان هماتوكريت مي شود‪.‬‬
‫‪ ‬درصورتي كه آزمايشگاهي ضدانعقاد مورد استفادة خود را از‬
‫‪K3EDTA‬به ‪K2EDTA‬تغییردهد‪ ،‬بايد به اين نکته توجه نمايد که‬
‫میانگین ‪MCV 2%‬‬
‫افزايش و میانگین ‪M CHC‬به همین میزان كاهش مي يابد‪.‬‬
‫خطاهاي ناشي از ماهيت نمونه يا خطاهاي‬
‫كاذب ناشي از دستگاه‬
‫‪ ‬تعداد گلبول هاي سفید بیش از ‪ 30*109‬درلیتر‪،‬‬
‫مقدار هموگلوبین را به میزان ‪3g/L‬افزايش مي‬
‫دهد‪.‬‬
‫‪ ‬مواردی مانند تعداد پالكت بیش از ‪ 700*109‬در‬
‫لیتر‪ ،‬مقدار زياد هموگلوبین ‪ ،S‬میكروسیتوز و‬
‫هايپوكرومي میزان ‪Hb‬را به طور كاذب باالمي‬
‫برند‪.‬‬
‫مشاهدة گسترش خون محيطی و بررسی‬
‫وضعيت بالينی بيمار و مطابقت آنها با‬
‫نتيجة دستگاه پيش از گزارش دهي ضروري‬
‫است‪.‬‬
‫اساس كار دستگاه هاي خودكار شمارندة‬
‫سلولي‬
‫اساس کار اكثريت دستگا ههاي خودكار شمارندة‬
‫سلولي بر دو مكانیسم زير استوار است‪:‬‬
‫‪ .1‬مقاومت الکتريکي ‪ :Electrical Impedance‬اين‬
‫روش اولين بار توسط واالس كولتر ‪ 2‬در‬
‫سال ‪ 1956‬مطرح شد‬
‫‪ ‬در اين مكانیسم‪ ،‬خون در يک محلول بافري الکتريکي‬
‫رقیق شده و از بین دو الکترود حامل جريان الکتريکي‬
‫مستقیم عبورمي کند‪.‬‬
‫‪ ‬با عبور هر سلول خوني از اين مسیر‪ ،‬مقاومت‬
‫الکتريکي و يک پالس الکتريکي ايجاد مي شود‪.‬‬
‫‪ ‬تغییر در پتانسیل بین الکترودها متناسب با مدت‬
‫زماني است که گلبول از فضای بین دو الکترود‪ ،‬که‬
‫اصطالحاً دريچه نامیده می شود‪ ،‬عبورمي كند‪.‬‬
‫‪ ‬ارتفاع هر پالس نشان دهندة حجم سلول و تعداد‬
‫پالس نشان دهندة تعداد سلول است‪.‬‬
‫‪ .2 ‬پراکندگي نور‪: Light Scattering‬‬
‫‪ ‬در اين روش‪ ،‬سوسپانسیون رقیق شدة سلو لها به‬
‫صورت يک رديف سلولي از مقابل منبع نوري‬
‫عبورمیكند و باعث پراکندگي نور میشود‪.‬‬
‫‪ ‬نور پراکنده از طريق يک فزايندة نوري يا فوتوديود به‬
‫پالسهاي الکتريکي تبديل میشود كه در اين حالت‪،‬‬
‫تعداد پالس ها نمايانگر تعداد سلول ها و ارتفاع‬
‫پالسهاي الکتريکي‪ ،‬كه متناسب با میزان پراکندگي‬
‫نور بوده‪ ،‬نشا ندهندة حجم سلو لها است‪.‬‬
‫‪ ‬منبع نوري بر حسب نوع دستگاه‪ ،‬لیزر يا تنگستن‬
‫است‪.‬‬
ABX
Technologies
‫‪ ‬بسیاری دستگا ههای تمام خودکار عالوه بر ارائة‬
‫داده هاي عددي برای برخي از پارامترهای مورد‬
‫اندازه گیری‪ ،‬نمودارهايی (هیستوگرام) نیز رسم‬
‫می نمايند که مشاهدة‬
‫آنها به کاربر اطالعات بیشتر و کاملتری می دهد‪.‬‬
‫‪ .2‬كاليبراسيون دستگاه های خودكار شمارندة‬
‫سلولی‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫کالیبراسیون به مجموعه فعالیتهايی اطالق میشود که‬
‫ارتباط میان مقادير اندازه گیری شدة يک کمیت توسط يک‬
‫دستگاه يا روش آزمايشگاهی را با مقادير واقعی آن ماده‪،‬‬
‫که با رو شهای مرجع اندازه گیری شد ه است‪ ،‬مشخص‬
‫می نمايد‪.‬‬
‫کالیبراتور ماده اي است که براي کالیبراسیون روش‬
‫آزمايشگاهي به کار مي رود و مقدار مشخصي دارد‪،‬‬
‫درحالي‬
‫که مواد کنترلي بايد براي کنترل کیفیت روش آزمايشگاهي‬
‫به کار رود و اغلب محدودة غلظتي دارند؛ بنابراين‪ ،‬مواد‬
‫کنترلي هیچ گاه نمي توانند به عنوان جايگزين کالیبراتور‬
‫استفاده شوند‪.‬‬
‫‪ ‬کالیبراسیون بايد به طور كل سالي يك يا دو بار و‬
‫نیز در موارد زير انجا مشود‪:‬‬
‫‪ ‬هنگام نصب و راه اندازی‪،‬‬
‫‪ ‬پس از هر بار تعمیر يا سرويس‪،‬‬
‫‪ ‬قابل قبول نبودن نتايج کنترل کیفی روزانه‬
‫(درصورت اطمینان از خراب نبودن نمونة کنترل )‪،‬‬
‫تعويض محلو لها (درصورت تغییر مشخص در نتايج‬
‫خون کنترل يا نمونة بیماران)‪.‬‬
‫‪ ‬براي کالیبراسیون دستگاه ‪ ،‬کالیبراتورهاي تجاري‬
‫وجوددارد که مقادير مورد نظر در آنها با رو شهاي‬
‫مرجع اندازه گیری شده است‪.‬‬
‫‪ ‬اين سوسپانسیونهای سلو لهاي خونی به شرط‬
‫رعايت دستورالعملهاي کارخانة سازنده‪ ،‬براي‬
‫کالیبراسیون دستگا هها مناسب هستند‪.‬‬
‫‪ ‬مي توان موفقیت روند کالیبراسیون را به وسیلة‬
‫آزمايش نمونة کنترل‪ ،‬مقايسة نتايج دستگاه با نتايج‬
‫آزمايش شده روي چند نمونه خون با رو شهاي مرجع‬
‫و يا کنترل دقیق میانگینهاي‬
‫متحرک دربارة شاخصهاي گلبو لهاي قرمزتأيیدكرد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫درصورت دسترسي نداشتن به کالیبراتورهاي تجاري يا داشتن‬
‫ترديد نسبت به اعتبار آن‪ ،‬استفاده از خون کامل براي‬
‫کالیبراسیون ضروري است‪.‬‬
‫براي کالیبراسیون بايد از خون طبیعي و تازه استفاده کرد‪.‬‬
‫برای اين کار‪ ،‬پارامترهاي حداقل سه نمونة خون کامل‬
‫طبیعی‪ ،‬دو بار با رو شهاي مرجع دستي و دو بار با دستگاه‬
‫شمارندة سلولی اندازه گیري میشود و پس از محاسبة‬
‫میانگین نتايج هر پارامتر با روش دستی و دستگاهی‪ ،‬ضريب‬
‫کالیبراسیون جديد با استفاده از فرمول زير تعیین مي شود‪.‬‬
‫با افزايش تعداد نمونه ها ‪ ،‬دقت کالیبراسیون بیشتر مي‬
‫شود‪.‬‬
‫میانگین روش دستگاهی ‪ -‬میانگین روش دستی‬
‫‪ =-------------------------------------------------- x100‬ضريب كالیبراسیون‬
‫میانگین روش دستگاهي‬
‫‪ ‬روش های مرجع اندازه گیری هموگلوبین‪،‬‬
‫هماتوکريت و شمارش گلبول های سفید به‬
‫ترتیب سیان مت هموگلوبین‪ ،‬میکروهماتوکريت و‬
‫استفاده از هماسیتومتر (با‬
‫درجه بندی نئوبار اصالح شده ) هستند‪.‬‬
‫‪ .3‬کنترل کيفيت دستگاه هاي خودكار‬
‫شمارندة سلولي‬
‫‪ ‬آزمايشگاه برای کنترل کیفیت دستگاه های شمارندة‬
‫سلولی در بخش هماتولوژی بايد دستورالعمل‬
‫مکتوبی داشته باشد و سوابق انجام برنامه های‬
‫کنترل کیفی نیز به نحو مقتضی نگهداری شود‪.‬‬
‫‪ ‬توصیة مراجع معتبر بین المللی براي انجام اين امر‪،‬‬
‫استفاده از خون کنترل است که بسیاری از‬
‫آزمايشگاه های کشور به داليل مختلف ازجمله‬
‫دسترسی نداشتن به اين نمونه‪ ،‬از روش های‬
‫ديگري برای کنترل کیفیت دستگاه شمارنده استفاده‬
‫میكنند‪.‬‬
‫‪ ‬درهر صورت‪ ،‬هر آزمايشگاه ملزم به استفاده از رو‬
‫شهای کنترل کیفی بوده که انواع خطاهاي‬
‫سیستماتیک و تصادفی را مشخص نمايد‪.‬‬
‫خون كنترل‬
‫‪ ‬طبق توصیه های منابع معتبر بین المللی خون‬
‫شناسی‪ ،‬برای کنترل کیفیت دستگا ههای شمارندة‬
‫سلولی‪ ،‬بايد در هر سری کاری‪ ،‬دستكم از دو نمونه‬
‫خون کنترل در دامنة طبیعی و غیرطبیعی استفاده‬
‫كرد‪.‬‬
‫‪ ‬به اين ترتیب‪ ،‬در ابتدای هر سری کاری‪ ،‬نمونة کنترل‬
‫طبیعی و غیرطبیعی و در پايان‪ ،‬نمونة طبیعی با‬
‫دستگاه شمارنده آزمايش و نتايج ثبت مي شود‪.‬‬
‫‪ ‬در ايران‪ ،‬دسترسی به خون کنترل در دامنه های‬
‫مختلف برای تمام آزمايشگا هها به راحتی امکا ن‬
‫پذير نیست؛ به همین دلیل‪ ،‬به طور معمول از خون‬
‫کنترل در يک دامنه استفاد همی شود‪.‬‬
‫‪ ‬نمونه خون کنترل هر روز صبح پیش از آزمايش‬
‫نمونه های بیماران و درصورت نیاز‪ ،‬به فواصل در‬
‫طي روز آزمايش و نتايج روي نمودار ثبت می‬
‫شود‪ .‬براي رسم نمودار‪ ،‬نمونة کنترل بايد به‬
‫دفعات و در فواصل زماني مختلف با دستگاه‬
‫آزمايش شود تا دستكم براي هر پارامتر ‪20‬‬
‫خوانده حاصل شود‪ .‬پس از محاسبة میانگین و‬
‫انحراف معیارهاي ‪ +-1SD‬و ‪ +-2SD‬و ‪ +-3SD‬براي‬
‫هر پارامتر‪ ،‬مقادير آنها روي محور عمودي و روزها‬
‫روي محور افقي ثبت مي شود‪.‬‬
‫‪ ‬کنترل کیفیت دستگاه صرفاً با منطبق بودن نتايج‬
‫خون کنترل با دامنة ذکرشده در بروشور مربوطه‬
‫قابل قبول نیست و همچنین استفاده از میانگین و‬
‫دامنة مندرج در بروشور براي رسم نمودار توصیه‬
‫نمیشود‪.‬‬
‫‪ ‬هر آزمايشگاه بايد خود با استفاده از روش‬
‫ذکرشده در باال‪،‬‬
‫نسبت به تعیین میانگین و دامنه برای رسم نمودار‬
‫اقدام نمايد‪.‬‬
‫آزمون پايداری کاليبراسيون‬
‫مي توان در روز اول حداقل ‪ 5‬و ترجیحاً ‪ 10‬نمونه که‬
‫داراي مقادير طبیعي هستند را پس از آزمايش در‬
‫يخچال نگهداري كرد و روز بعد‪ ،‬مجدداً مورد‬
‫آزمايش قرارداد و وجود اختالف معني دار بین‬
‫مقادير نمونه هاي جفت را با استفاده از آزمون‬
‫آماري پايداري كالیبراسیون محاسبه كرد‪.‬‬