Transcript psiko - Tİ Entertainment

Psikolojiye Giriş Dersi (2012-2013)
• Dersin Hocası: Doç. Dr. Ali Ayten
• Dersin Kitapları
– Psikolojiye Giriş-Kemal Sayar-Mehmet Dinç
– Psikoloji ve Din-Ali Ayten
Psikoloji deyince ilk aklınıza gelenler?
•
•
•
•
•
1. fare
2. laboratuvar
3. labirent
4. delilik
5. kişisel gelişim
Derste İşlenecek Konular
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Psikolojinin Konusu, Uzmanlık Alanları, Metotları, Tarihçesi
Duyum ve Algı
Öğrenme
Bellek
Duygular
Motivasyon
Zekâ
Kişilik
Gelişim Psikolojisi
Anormal Psikolojisi
Sosyal Psikoloji
Klinik Psikoloji
PSİKOLOJİ NEDİR?
Psukhe + Logos
Pscyche (ruh) ve logos (bilgi) kelimelerinden oluşur: Ruhbilim
Pscyche/ruh/: Algı, düşünce, zeka, duygu ve davranış gibi
beynin ve zihnin işlevlerinden kaynaklanan süreçlerdir.
İnsanın ruhi yaşayışı ve davranışlarını inceler.
Duyuş, düşünüş ve davranış…
Davranışı ve davranışın altında yatan süreçleri bilimsel olarak tanımlar.
İnsanın çevresiyle olan ilişkileri inceler.
Rüyalar? İnsanlar niçin ve nasıl davranır? Nasıl öğreniyor ve nasıl
unutuyoruz?
İnsanı daha iyi anlama, ileriyi yordama, insanın daha olumlu yönde
gelişmesine yardımda bulunma…
PSİKOLOJİNİN AMAÇLARI
• İnsanı tanıma ve tanımlama.
– Nedir? Sorusunu cevaplandırmaya çalışır.
– Kişilik nedir, zeka nedir, davranış nedir?
• İnsan davranışlarını anlama ve açıklama.
– Neden? Nasıl? Niçin? Sorularını cevaplandırmaya çalışır.
– Gürültülü ortamlarda çalışmak kişiyi nasıl etkiler?
• İnsan davranışlarını önceden tahmin edebilmek.
– Öğrenme, algılama gibi alanlarda kestirimde bulunmak
• İnsan davranışlarını kontrol etmek.
– Zeka geriliğini önlemek, unutmayı azaltmak, hatırlamayı
güçlendirmek gibi.
Neden Psikoloji
• Kendini tanımak
• Davranışların, duyguların, algıların ve düşüncelerin sebebine dair
fikir edinmek
• Davranışlar, duyuş ve düşünüşler nelerden etkilenir
• Sağlıklı ve uyumlu bir hayat nasıl yakalanır.
• Bireysel ve toplumsal hayatta optimal verim nasıl alınır
• Doğamızdaki olumsuz eğilimler nelerdir nasıl yönlendirilebilir
• Olumlu özellikler nelerdir nasıl geliştirilebilir.
• …………………
Psikolojide Uzmanlık Alanları
Psikolojide Uzmanlık Alanları
• Genel Psikoloji
– Psikoloji alanıyla ilgili temel ilke ve kuramlar
– Temel kavramlar
– Kurucular ve ilgi alanları
Psikolojide Uzmanlık Alanları
• Deneysel Psikoloji
– Laboratuar ortamı
– Davranışı etkileyen uyarıcılar
Psikolojide Uzmanlık Alanları
• Sosyal Psikoloji
– Birey grubu nasıl etkiler
– Nasıl etkilenir
– Grup içerisinde birey
Psikolojide Uzmanlık Alanları
• Gelişim Psikolojisi
– Bireyin hayatı boyunca geçirdiği evreler
– Gelişim sürecinde kazanılanlar
– Bireysel farklılıklar
– Bebeklik, çocukluk, ergenlik, yetişkinlik, orta yaş, yaşlılık, ihtiyarlık vb
– Zihinsel, duygusal, bedensel, psikososyal vb gelişim
Psikolojide Uzmanlık Alanları
• Eğitim Psikolojisi
– İnsan nasıl öğrenir?
– Verimli bir eğitim nasıl olur?
– Öğrenme kuramları?
– Zeka, motivasyon, algılama, düşünme eğitim
ilişkisi
Psikolojide Uzmanlık Alanları
• Klinik Psikoloji
– Bireyin kendisi ve çevresiyle uyumu
– Duygusal, düşünsel ve davranışsal sorunlar?
– Ruh sağlığı, ruh sağlığını etkileyen unsurlar
Psikolojide Uzmanlık Alanları
• Endüstri ve Örgüt Psikolojisi
– Endüstri alanında insanların veriminin artırılması
(iş doyumu)
– Birlikte çalışma becerilerinin artırılması
– Kuruma eleman seçimi ve verimli bir şekilde
çalışmasının sağlanması.
Psikolojide Uzmanlık Alanları
Din Psikolojisi
– Dinin insan üzerindeki etkilerinin belirlenmesi
– Bireyin dinle olan her türlü ilişkisinin psikolojinin
verileriyle araştırılması
– Dindarlık, dini gelişim, din ve ruh sağlığı, din
değiştirme vb konular
Psikolojide Uzmanlık Alanları
• Adli Psikoloji
– Sanık ve tanığın psikolojik durumları
– Bireylerin sorgulanma, ceza evindeki psikolojik
durumları
– Dindarlık, dini gelişim, din ve ruh sağlığı, din
değiştirme vb konular
APA (Amerikan Psikologlar Derneği, 1892)
•
•
•
•
•
•
56 farklı uzmanlık alanı için bkz. www.apa.org
Kadın psikolojisi
Sağlık Psikolojisi
Travma Psikolojisi
Aile psikolojisi
Medya psikolojisi
Psikoloji Tarihi
Modern Psikoloji Tarihi (Platon ve
Aristo’dan Günümüze)
Eski Çağda Antik Yunanda Psikolojivari
Çalışmalar
• Felsefenin Bir İlgi alanı olarak psikoloji
• Gnothe se auton, Kendini Tanı
• ‫من عرف نفسه فقد عرف ربه‬
• Pythagoras (c. 580–c. 500 B.C.): ilk filozof
• Hippocrates (c. 460–c. 377 B.C.): Algılama, motor hareketler ve
bilişsel faaliyetler beyin tarafından kontrol edilir. Sara, zatürre gibi
hastalıkların tespiti…
• Socrates (470–399 B.C.): Psikolojik problemlerin ilk açık
tanımlamaları, bilgi problemi, davranış problemi, denetim problemi.
• Bilgi nedir, inançtan farkı nedir. Fikir nedir? Vs Kişi neden iyi
davranmalı? İyi olan nedir?
Eski Çağda Antik Yunanda Psikolojivari
Çalışmalar
• Platon (427–347 B.C.): ‫افالطون‬. Cumhuriyet isimli eserinde
Socratesin görüşlerini geliştirmiştir.
– Dialoglar’ında psikolojiye dair pek çok konu
tartışılmıştır.
Aristo (384–322 B.C.): ilk büyük psikologlardandır.
• Psişe kitabı
• Hayatın biyolojik, sosyal ve siyasi boyutlarını içeren
sistematik psikolojiyi geliştirmiştir.
• Öğrenme, motivasyon, duygu, soyut düşünme,
• Cinsiyet çalışmaları, genetik psikoloji ve sosyobiyolojinin öncülüğünü yapmıştır.
• Eudaimonia (mutlu hayat) ve erdemler.
• İnsan nefsini üçe ayırır.
Nefs
hayvani
bitkisel
insani
Eski Çağdan sonra 17. yüzyıla kadar
Psikoloji
 zihin ve zihinsel hayatın doğasına dair iç gözlemi içeren
çalışmalar
 Algılama, düşünme, hareket ve hafıza süreçlerindeki
problemlere yönelik tıbbi çalışmalar
 Saint Augustine (354–430)
Orta Çağda İslam Dünyasında Psikolojivari Çalışmalar
‫علم النفس في العالم اإلسالمي‬
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Haris el-Muhasibi
Kindi
Farabi
İbni Sina
İbn Heysem
Gazali
İbni Rüşd
İbni Tufeyl
İbn Kayyim el-Cevziyye
Farabi (d.870-ö. 950)
1. Düşünme gücü
2. Arzu etme gücü
3. Hayal gücü
4. Duyum gücü
5. Besleyici güç
İbn Sina (980-1037)
• İlmü’n-Nefs konusunda en çok eser yazan
İbn-i Sinâdır.
• eş-Şifâ isimli büyük ansiklopedik eserinin
“et-Tab’iyyât” kısmının altıncı disiplinini
oluşturan “Kitâbü’n-Nefs”
• Psikosomatik tıp dalının öncüsü
olmuştur.
• Ona göre ruhsal olaylarla bedensel
olaylar arasında karşılıklı ilişki olduğu
gibi, farklı kişilerin ruhsal dünyaları
arasında da iletişim ve etkileşim vardır.
Telkin, hipnoz, nazar, büyü gibi olaylar
işte böyle bir “ruhsal etki”ye
dayanmaktadır.
• Rüya ve vahy psikolojisi ile ilgili
görüşleri geliştirerek, daha
detaylı bir teori haline
getirmiştir.
• Her insanda, fiziki âlem gibi
metafizik âlemle de iletişim
kurma ve bilgi edinme
yeteneği vardır.
• “ilişki testleri” denilen
araştırma tekniğini Freud ve
Bruer’den çok önceleri onun
kullandığı kabul edilmektedir.
• Risâle fî def’i gami’l-mevt.
• El-Hüzn ve Def’ul-ğamm ve’lhemm.
• es-Salâtü ve mâhiyetühâ.
• Nörobiyolojik yaklaşımın
öncüsü.
İbn Sina (980-1037)
Gazali (1058-1111)
• İslam psikolojisinin esaslarını gerçek anlamda Gazzâli
ortaya koymuştur.
• Gerçekten de o sistemli iç gözlem ve davranış tahliline
dayalı yaklaşımlarıyla pek çok yeni görüşler dile
getirmiştir.
• İhyâu Ulûmi’d-Din, psikolojik kavramlaştırmalar, tahliller
ve tasnifler yönünden oldukça zengindir.
• “Acâibü’l-Kalb” bölümü, kalb, nefs ve ruh gibi psikolojik
kavramların tanımlarıyla başlamakta, insandaki temel
güdüler, duygular ve arzular ve eğilimler hakkında bilgi
verir.
• Gazzâli’ye göre, ilâhî yüceliğe ulaşmak olgun kamil
insan olmak ancak akıl vasıtasıyla doğal dürtü ve
isteklerin denetim altına alınmasına bağlıdır.
• Mîzzânü’l-Amel, ahlâk psikolojisi
• el-Munkizu mine’d-Dalâl
4 Temel Güdü
Fizyolojik
güdüler
benlik
güdüsü
Saldırganl
ık
Kötülük yapma
güdüsü
Gazalinin Motivasyon Teorisi
Gazaliye göre insanın güdülenme durumu
• ‫ الهاجش‬akıldan gelip geçen şey
• ‫ الخاطر‬düşünce biraz kişiyi oyalar
• ‫ حدث النفس‬şöylemi yapsam böylemi yapsam
• ‫ الهم‬düşündüğünü yapmaya kasıt vardır
• ‫ العزم‬kesinlikle yapacağına karar verir
• ‫العمل‬
René Descartes (1596–
1650)
• Rönasans 1450-1600
• Astronomi, fizik ve diğer alandaki gelişmeler
psikolojinin de ortaya çıkışını hızlandırdı
• Zihin beden etkileşimi zihin ile bedenin fiziksel
olma olmama noktasında ayrıldığını söyler.
• Bilinç üzerine bilimsel çalışma yapılabileceğini
göstermiştir
• Davranış üzerine yaptığı çalışmayla
davranışçılığı etkilemiştir, çatışmalar üzerine
yaptığı çalışmalarla psikanalizi etkilemiştir
• İç gözlem ile belirgin fikirlere ulaşılabileceğini
göstermiştir.
Thomas
Hobbes (1588–1679)
• Deneyselcilik: Kanıtsız bilgi olmaz
• Makine olarak insan
• İnsanlar doğuştan, aç gözlü, bencil
ve saldırgandır.
• Ölüm korkusu insana sosyal düzeni
kurmaya motive eder.
• Determinist görüş,
• Özgür iradenin reddi
John Locke (1632–
1704)
• Tabula Rasa
• Fikirler, düşünme esnasında ortaya çıkan zihinsel
imgelerdir.
• Zevk ve acı iki temel duygudur. Sevgi, arzu, neşe,
nefret, üzüntü, korku, kıskançlık, utanma ve umut gibi
duygular bu iki temel duygudan çıkar.
• Bilgiler, zihindeki fikirler üzerinde aktif düşünmeyle
elde edilir. Fikirler arasında birleştirme ve ilişki kurma
yoluyla kendimi, dünya hakkında anlayış sahibi
oluruz.
• Yanlış inançlarda çağrışımla olur. Bal örneği.
• Paul Ekman: Yüz ifadelerinin öğretilmediği zihnin boş
olmadığına dair bir deney Yeni Gine’de
Auguste Comte
(1798–1857)
• Pozitivizm: Emin olacağımız şey herkes
tarafından görülen şeydir.
• Bilimin verisi herkes tarafından görülebilir bu
yüzden güvenilirdir.
• Üç hal kanunu: Toplumlar doğal olayları şöyle
açıkladılar. 1. Evre: ilke dini evre, açıklamalar
batıl inanca , büyü vb. ve mistisizmle
açıklandı. 2. Evre metafizik dönem:
görülmeyen özelliklere ve ilkelere göre
açıklandır. 3. Evre. Pozitist evre: gelişmiş bu
evrede bilimsel bilgiyle açıklandı.
• Bilim insanlığın yeni dini. İnsanlık tanrı, filozof
ve bilim adamları peygamber
İlk Psikoloji Laboratuarı
Wilhelm
Wundt,
1879,
Psikoloji
laboratuarı
Leipzig
(Almanya)
Körler Bir Fili Nasıl Tarif Eder?
Modern Psikolojideki Yaklaşımlar
Yapısalcılık (Wilhelm Wundt, Edward Titchener)
Davranışçılık (John Watson)
İşlevselcilik (John Dewey, William James)
Psikanaliz (Sigmund Freud, Carl Gustav Jung)
Gestalt Ekolü (Max Wertheimer, Kurt Lewin)
Hümanist Psikoloji (Abraham Maslow, Carl Rogers)
Transpersonel Psikoloji (Abraham Maslow, Robert Frager, Mustafa Merter)
Pozitif psikoloji (Martin Seligman, Chris Petterson)
Biyopsikolojik Yaklaşım
Bilişsel Psikoloji
PSİKOLOJİNİN OLUŞUM SÜRECİNDEKİ TEMEL
EKOLLER
Yapısalcılık-Structuralism
İşlevselcilik-Functionalism
Gestalt Psikolojisi
Yapısalcılık-Structuralism
• Wilhelm Wundt (1832-1920), Oswald Külpe, Edward
Tichener
• Psikolojinin konusu bilinçtir.
• Bilinci yapısal açıdan çözümleyerek ruhsal olayları daha iyi
anlayabiliriz.
• Psikolojinin amacı, bilinç denilen bu karmaşık olayı
çözümlemek, zihnin en yalın unsurlarını araştırmak ve
bunlar arasındaki ilişkileri bulup formüle etmektir.
• Yapısalcılar,
– Temel problem olarak zihin (beyin) nedir, yapısı nasıldır?
– Psikoloji bilinçli davranışı araştırır.
– Düşünmenin, bilincin, duyguların ve diğer zihinsel
durum ve aktivitelerin temel unsurları üzerinde
yoğunlaşırlar.
– Zihnin yapısını araştırmak için iç gözlem (introspection).
İç Gözlem
• İç gözlem metodunda
kişiye bir uyaran verilir
(mesela bir nesne veya
kâğıt üzerine yazılmış
bir cümle) ve onunla
ilgili düşünmesi ve
tasvirler istenir.
• Kitap unsurlarına bölünür: Rengi,
kapağı, harflerinin şekli vb.
•
•
Haris el- Muhasibi, William James
Eleştiriler
Fonksiyonalizm
•
•
•
•
•
•
•
•
Yapısalcılığın ortaya çıkışından yaklaşık 20 yıl sonra (1900),
Yapısalcılar psikolojiyi çok daraltmıştır
William James, John Dewey
İnsan davranışını anlamak için sadece bilinç olaylarını çözümlemek yetersiz.
Zihnin ne olduğu değil, ne yaptığı, önemlidir.
Algılama ve düşünme nasıldır yerine ne işi yarar.
İşlevselciliğin en önemli özelliği eyleme ve yararcılığa dönük olmasıdır.
Dolayısıyla işlevselcilik beden ve zihin arasında düalist bir görüşle ayırım
yapma eğilimine karşı çıkmıştır.
• olguların kendi başlarına iyi veya kötü değildir.
• İÇ GÖZLEM
Fonksiyonalistler
Geştalt Psikolojisi
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Yapısalcılığa tepki olarak doğdu.
Parça değil bütün
Almanya
“şekil”, “örüntü”, “biçim” anlamına gelir.
Davranışı çözümlemek yerine bir bütün olarak algılamak
Bilinç öğelerine ayrılamaz
Max Wertheimer, Kurk Koffka, Wolfgang Köhler
Ruhsal olayların bütününe ve tüm örgüsüne dikkat çektiler.
Yaşantılar bütün ve karmaşık olaylardır. Fiziksel, ruhsal,
çevresel ve içsel birçok etmenin belli biçimde
örgütlenmesinden meydana gelmektedir.
• Bütün de içindeki öğelerin toplamından daha öte bir şey
olup, kendine özgü nitelikler gösterir.
• Dolayısıyla sadece öğeleri incelemek bütün hakkında tam
bir fikir vermez. Bir ev, tuğla, çimento, kereste yığınından
ibaret değildir.
Geştalt Psikolojisi
• Özetle Gestaltçiler,
– Bir şeyi oluşturan parçalar
üzerinde değil, bütün
üzerinde yoğunlaşırlar.
– Tek tek unsurları nasıl bir
bütün olarak algıladığımız
üzerinde dururlar.
– Bütün, unsurlarından daha
anlamlı ve farklıdır.
– Algının nasıl organize
edildiği üzerinde dururlar.
– ELMA ÖRNEĞİ
Davranışçı/Behaviorist Yaklaşım
• Zihninin işleyişini iç gözlem metoduyla incelenemez.
• iç gözlem metodu görecelidir.
• Zihinde olup biten düşünce ve duygularla ilgilenmeden, gözlenebilen davranışı
incelemek
• Gözlem ve deney
• psikolojinin tek bilimsel yönteminin “gözlenebilen, ölçülebilen davranışları
incelemek” olması gerektiğini savunurlar.
• John Watson, B. F. Skinner, I. Pavlov, Edward Tolman, Albert Bandura, Julian
Rotter
• B. F. Skinner, davranışçılığı laboratuara yansıtarak uyarıcı-tepki (davranış)
psikolojisini davranışçılığın temeli haline getirmiştir.
• Bilinç devre dışı bırakılır
• Uyarıcı-tepki psikolojisi organizmada olup biten biyolojik veya bilişsel süreçlerle
ilgilenmez. Amacı çevrede oluşan uyarıcı koşullarla ortaya çıkan davranış
arasındaki ilişkiyi incelemektir.
• Öğrenme süreci, çevredeki ödüllendirme şartlarıyla açıklanır. Bir diğer
davranışçı olan Pavlov, bu konuda önemli araştırmalar yapmıştır.
• Çevre belirleyicidir: Watson’ın sözü
Davranışçılık
• “Bir düzine sağlıklı küçük
bebek verin bana, kendi
özel dünyamda onları
yetiştireceğim. Onlar için
herhangi bir şey
istemeden, onları doktor,
avukat, sanatçı, esnaf,
hatta dilenci veya hırsız
olarak yetiştirebilirim.”
Davranışçılık/
Behaviorism
Klasik
Koşullanma
Operant
koşullanma
Davranışçılık
Psikanalitik Yaklaşım
• davranış iç güçler ve iç çatışmalarca motive
edilir.
• Davranışı bilinçaltı yönlendirir; davranış
içten gelen bir dürtü sonucunda ortaya
çıkar.
• Bu dürtüler temel olarak: Cinsellik ve
saldırganlık içgüdüleri.
• Dolayısıyla psiko-dinamik görüş ruhsal
yaşamın biyolojik temeline de dikkat
çekmiştir. Yani davranışların daima içten
gelen biyo-psikolojik nedenleri vardır.
• Freud’a göre dil sürçmeleri, unutkanlıklar
ve rüyalar gibi rastlantı sayılabilecek
olaylarda bile bir anlam vardır.
• Allah canını almasın: Beni öldürmek mi
istiyorsun.
FREUD VE JUNG
FREUD VE JUNG
1909, Clark Üniversitesi, Amerika
Biyolojik Yaklaşım
• Temel inceleme alanı beyindir.
• Davranış biyolojik işleyişi yönünden incelenmelidir.
• Sinir hücrelerinin yapısından, belirli karakterlerin ebeveynden
çocuklara nasıl tevarüs ettiğine, vücut fonksiyonlarının korku ve
ümit duygusunu nasıl etkilediğine kadar biyolojik yapıyla ilgili alanı
inceler.
• Bu yaklaşımı savunanlara göre kişinin salgı bezlerinin çalışması,
kanın kimyasal yapısı, beslenme düzeni vb. davranışlarda etkilidir.
• Çevrede olan değişiklikler (hava basıncı, ısı, nem vb.) vücudun nörokimyasal yapısını etkiler ve davranışları yönlendirir. “Bahar
yorgunluğu” buna örnek olarak verilebilir.
• tüm psikolojik olaylar bir biçimde beynin ve sinir sisteminin etkinliği
sonucu ortaya çıkmaktadır
Biyolojik Yaklaşıma Göre Öğrenme
Hümanist Psikoloji
 Gestalt ekolünden yararlanarak insanı merkeze alır.
 Carl Rogers , Abraham Maslow ve Viktor Frankl
 Davranışçılar ve psikanalistler insanı tepkide bulunan bir varlık olarak görürken, hümanist
psikologlara göre insan kendi yaşantısı üzerine karar verebilen, davranışlarını kontrol
edebilen, her an oluşum halinde olan bir varlıktır.
 Hümanist psikologlar davranışçıların “salt bilimsel” anlayışı amaç edinmelerini eleştirirler.
Onlara göre bilim amaç değil, ancak araç olabilir. Nihai amaç insanı anlamak olmalıdır.
 Hümanist Psikologlara Göre,
 Her insanın duyuş, algılayış ve davranış biçimi farklıdır. İnsanın sadece “hayatta
kalmak”tan öte amaçları vardır.
 İnsan, potansiyellerini gerçekleştirme sorumluluğunu duyan ve kendi öz doğasına, içsel
yaşantılarına göre davranmak ve gelişmek isteyen bir varlıktır.
 İçinde yaşanılan an önemlidir.
 bakımdan fenomenci (olgusalcı) yöntemi benimserler. Buna göre insanlar içinde
bulundukları durumları kendilerine göre algılamakta ve buna göre davranmaktadırlar.
Algılama olayında içsel faktörlerin rolü vardır.
 hümanist yaklaşım otomatik biyolojik güçlerin, bilinçdışı süreçlerin veya çevrenin rolünü
reddederek insanın hayat hakkında karar verme, davranışlarını kontrol etme ve kendini
gerçekleştirme kapasitesine doğal olarak sahip olduğunu savunur.
Hümanist Psikoloji
KG
Statü
Kazanma
Ait
Olma
Güvenlikte
Olma
Fizyolojik
İhtiyaçlar
Hümanist Psikoloji
Bilişsel Psikoloji/Cognitive Psychology
•
•
•
•
•
•
•
Psikodinamik görüşün aksine insanı
pasif değil, algılayan, uyarıcıları
şekillendiren ve anlamlandıran aktif
bir varlık olarak görür.
Algılama, bellek ve düşünme gibi
zihinsel süreçler üzerinde durur.
İnsan bu süreçleri kullanarak çevresi
ve kendisi hakkında yeni bilgiler
edinir.
Bilişsel psikoloji nasıl algıladığımızı ve
dış dünyayı içimizde nasıl temsil
ettiğimizi anlamaya çalışır.
Organizmada yer alan bilişsel sürecin
özellikleri ile gözlenebilen davranışlar
arasındaki ilişkiyi araştırır
İnsan bilgisayar benzerliği
Düşünme ve akıl yürütme, öğrenme,
unutma, problem çözme, başa çıkma
•
•
Jean Piaget
Ulric Neisser , 1967’de bu kavramı ilk
kullanandır.
Bilişsel Psikoloji
Bilişsel psikologlar öğrenme,
hafıza, algı, dil, gelişim ve problem çözme
konularına geri dönmüşlerdirreturn
Noam Chomsky
“Dil psikolojisi”
1950lerden sonra bilgisayar alanındaki gelişmeler zihin hakkındaki
düşünmelere model olmuştur.
Farklı Yaklaşımlar Farklı Bakış Açıları
Transpersonel Yaklaşım (Ben-ötesi
Psikoloji)
•
•
•
•
Doğunun bilgeliği ile Batı’nın bilimi
William James, Carl Gustav Jung ve
Erich Fromm gibi psikologlarda ilk
örnekleri görülen bu yaklaşımın
kurucusu, Abraham Maslow’dur.
Davranışçılık, psikanaliz ve hümanist
psikoloji ekollerinden sonra
psikolojideki dördüncü gücü temsil
eder.
İnsanların bir bütünün (kozmoz)
parçaları olduğu görüşünü savunan
transpersonel yaklaşımın amacı,
sezgisel ve rasyonel yaklaşımları
birleştirerek, insanı daha bütüncül bir
yaklaşımla açıklamaktır.
•
•
Davranışçılıktaki deney ve psikanalizdeki
rüyaların yerini meditasyon ve tefekkür
teknikleri almıştır.
Meditasyon ve tefekkür “ben ötesi”ne
giden kral yoludur. Transpersonel
psikoloji, bütünleştirici bilinç, üst düzey
ihtiyaçlar, doruk deneyimler, merhamet,
vecd, mistik tecrübe, Tanrısal öz,
mutluluk, huşu, kendini aşma, ruh,
kozmik uyum, meditasyon, ve
maneviyat gibi konuları araştırmaktadır.
Transpersonel
Psikoloji
•
•
Robert Frager
Bir zamanlar Transpersonel
Psikoloji’nin başkanlığını da yapan
Frager, tasavvuf psikolojisi üzerine
yaptığı çalışmalarıyla meşhurdur.
•
•
Günümüzde transpersonel psikoloji, Hint dinlerinin
mistik anlayışları, batılı psikoloji ve felsefi
düşünceleri, şaman kültürü, kelt kültürü, Amerikan
Yerli Kültürü ve Tasavvuf kültüründen unsurlar
taşımaktadır.
1969’dan itibaren Transpesonel Psikoloji Dergisi
(Journal of Transpersonal Psychology)
yayınlanmaktadır.
1972’de Transpersonel Psikoloji Derneği
kurulmuştur. James Fadiman, Frances Vaughan,
Daniel Goleman, Robert Frager ve Stanislav Grof bu
alandaki önemli isimlerdendir.
Mustafa Merter’dir.
Zeka
Dikkat
Dil
Bilişsel
Psikoloji
Düşünme/p
roblem
Algı
çözme
Hafıza
Pozitif Psikoloji Yaklaşımı
•
•
•
•
Psikolojideki mevcut yaklaşımların
•
insanın olumsuz yönleri üzerine
yoğunlaşmasına bir eleştiri olarak
doğmuştur.
1998 yılında Amerikan Psikoloji
Derneği’nin başkanlığını yapan Martin
Seligman bu yaklaşımın temellerini
atmıştır.
Pozitif psikoloji yaklşımını benimseyen
psikologlar, psikolojinin özellikle dünya
savaşları sonrasında ortaya çıkan
sorunlara fazlaca yoğunlaşarak genelde
insanın olumsuz yönleri üzerinde
durduklarını ve hayatı yaşamaya değer
kılan özelliklerle yeterince
ilgilenmediklerini savunmaktadır.
Seligman’a göre psikoloji sadece
hastalığın, zayıflığın ve zararın değil,
gücün ve erdemin de ilmidir. Pozitif
İnsan hayatındaki problemlerin
giderilmesi kadar iyi olan potansiyellerin
de geliştirilmesini amaçlar. Erdemler ve
değerler olmaksızın gerçek anlamda
mutluluk ve huzura ulaşılamaz. Bu
yaklaşıma göre dinlerin ve kadim
kültürlerin de dile getirdiği altı temel
erdemin (hikmet, cesaret, insanlık,
adalet, ılımlılık, maneviyat)
geliştirilmesi son derece önemlidir. Bu
yaklaşıma göre, hayatın sürdürülebilir
olması için yardımseverlik, diğerkamlık,
affedicilik, vefa, alçakgönüllük ve
empatinin büyük önemi vardır. İrade,
dışsal şartlardan daha önemlidir. Pozitif
psikoloji, insanın sadece problemli
yönlerini gidermekle kalmaz onun
olumlu yönlerinin geliştirilmesini de
hedefler. Bu yaklaşım oldukça yeni
olmasına rağmen hızla gelişmektedir.
Pozitif Psikoloji
Martin Seligman
Mihaly Csikszentmihalyi
Pozitif Psikoloji ve Değerler
•
•
•
•
•
•
•
•
Affetme
Alçakgönüllülük
Vefa
Sabır
Tevekkül
Şükür
Yardımseverlik
Dürüstlük
•
•
•
•
•
Kanaat
Adalet
Cesaret
Hikmet
İtidal
Kitap Tavsiyeleri
Osmanlı’da Psikoloji
• “Psikoloji” kavramının kullanıldığı ilk eser,
İlm-i Ruh isimli eseriyle Hoca Tahsin
Efendi’ye aittir.(1870ler)
• 1900’lü yılların başlarında tercüme
faaliyetleri ivme kazanmıştır.
• Çevireler büyük oranda Fransızca’dan
yapılmıştır ancak İngilizce ve
Almanca’dan da azımsanmayacak oranda
çeviri vardır.
• 19. yüzyılın ortalarında kurulan Bab-ı Ali
Tercüme Odası’nın etkisi oldukça
büyüktür.
• Suad Efendi, Asri Şeytanlar Peygamberi,
1926
Türkiye’de İlk Psikoloji
Laboratuarı
• Türkiye'de psikolojinin tarihini 15.yy da Sultan 2. Mehmed
döneminde kurulan akıl hastanesine dayandırabiliriz.
• İstanbul Üniversitesi (1933), psikolojinin gelişmesinde
önder konumundadır.
• Ayrıca bu kurum raporlarını yazılı olarak da yayınlama
imkanı bulmuştur. Bu yayınların içeriğini, okul çocukları
üzerinde yapılan test sonuçlarının değerlendirilmesi ve
yabancı dilden Türkçe’ye yapılan tercümelerden
oluşmuştur.
Davranışa Sebep Olan Nedir?
PSİKOLOJİDE TEMEL TARTIŞMA KONULARI
• Doğuştan Gelen-Fıtri   Sonradan
Kazanılan-Çevre
• Davranışlarımız (özelliklerimiz) doğuştan mı gelir,
yoksa sonradan çevre tarafından mı kazandırılır?
• Gelişim psikolojisi
• Biyolojik yaklaşım vs davranışçılık
Katılım& Çevre
Doğa Eğitime Kaşrı
PSİKOLOJİDE TEMEL TARTIŞMA KONULARI
• Davranışın Bilinçli   Bilinçsiz
Faktörleri
• Davranışlarımız, bilincinde olduğumuz güçlerce mi,
yoksa bilince çıkamayan güçlerce mi belirlenir?
• Psikodinamik yaklaşımlar (psikanaliz ve türevleri) 
 bilişsel psikoloji
PSİKOLOJİDE TEMEL TARTIŞMA KONULARI
• Gözlenebilir Davranış   İçsel
Zihinsel Süreçler
• Psikoloji hangi noktaya yoğunlaşmalı? Dışarıdan bir
gözlemci tarafından gözlenebilen davranışa mı,
yoksa gözlenemeyen düşünce sürecine mi?
• Davranışçılık   Bilişsel Psikoloji
PSİKOLOJİDE TEMEL TARTIŞMA KONULARI
Seçenek Özgürlüğü   Önceden
Belirlenme
• Davranışlarımız özgür irademizle mi
belirlenir, yoksa irademizin kontrolü
dışındaki faktörlerce mi?
• Biyolojik Yaklaşım, Psikanaliz vs
Hümanist Psikoloji, Pozitif Psikoloji
PSİKOLOJİDE TEMEL TARTIŞMA KONULARI
Bireysel Farklılıklar   Evrensel
Prensipler
• Davranışlarımız kendimize ait
özelliklerimizin bir neticesi midir, yoksa
diğer insanlarla aynı biyolojik yapıyı ve
tecrübeleri mi paylaşırız?
• Biyolojik Yaklaşım, Hümanist Psikoloji,
Pozitif Psikoloji
Beş Ekol
Psikolojide Metot ve Teknikler
Deney
Gözlem
Survey
Dökümantasyon
Metot Nedir?
• İzlenilen Yol,
• Birden fazla yöntem aynı
araştırmada kullanılabilir.
• Bilimsel Yöntem
• Bilimsel Yöntemin Ayırt
Edici Özellikleri
• Düzenlidir
• Veriye dayanır,
• Nesneldir
• Analitiktir (neden-sonuç
ilişkisi),
• Tekrar edilebilir.
Metotlar
• Deneysel Yöntem
• Değişken “gözlenebilen farklı değerler
alabilen özellikler. Cinsiyet. Yaş vb.
• Laboratuarlar
• Deney yoluyla değişkenler arasındaki
ilişkilerin incelenmesi. Bağımlı değişken
bağımsız değişken.
• Dindarlık ve sağlık ilişkisi, kuran okumanın
psikolojik etkisi vb. Meditasyon araştırmaları,
dua araştırmaları...vs.
• Oruç tutanlarda beyin hareketleri..vs
•
•
•
•
•
Gözlem Yöntemi
İç gözlem
Dış gözlem
Katılımlı gözlem
Yerlilerin yardımlaşma davranışının
gözlenmesi, bir hastanın
tepkilerinin gözlenmesi, bir cemaat
içerisinde cemaatsel yapının, zikir
anının gözlenmesi…vb.
Metotlar
• Tarama Yöntemi (Survey)
• Örnekle tekniğiyle büyük kitleye dair
Özelliklerin ölçülmesidir.
• Anket
• Mülakat
• Anketler (Dindarlık anketleri, Değer anketleri, depresyon
stres, kaygı öfke vs)
•
•
•
•
•
Mülakat: Açık uçlu sorular. Derinlemesine inceleme.
Hayatımdan memnunum 1…………………7 ve 1……..5
Ölmekten korkuyorum 1……………………….7
Hayatın büsbütün anlamını kaybettiğini düşünürüm
Herzaman………………………..Hiçbir Zaman
Örnekleme Tekniği?
• Bütün bir kitle (evren) yerine, onun bütün
özellikleri hakkında bilgi verecek “örnek,
temsili” bir parçanın seçilip incelenmesine
dayanır.
• Örneklemede esas, bütünü temsil edecek
daha küçük bir sayıyı bilimsel bir teknikle
tespit etmektir.
• Kartopu, tesadüfi, kotalama
Yaşam Memnuniyeti Ölçeği
• Aşağıdaki ifadelerin yanına size uyma derecesine
göre 1 ile 7arasındaki rakamlarını yazınız. 7 size
çok uygun olduğunu 1 ise hiç uygun olmadığını
göstermektedir.
• ___Pek çok yönüyle idealimdeki hayatı yaşıyorum.
• ____ Hayat şartlarım mükemmeldir.
• ____ Hayatımdan memnunum.
• ____ Şimdiye kadar hayatta istediğim çoğu şeyi elde
ettim.
• ____ Dünyaya yeniden gelseydim, hayatımda neredeyse
hiç bir değişiklik yapmazdım.
Metotlar
•
•
•
•
Dokümantasyon Yöntemi
Dini metinlerin incelenmesi
Biyografi ve otobiyografiler
Tarihi belgeler…
İkincil veriler..vs
PSİKOLOJİNİN KULLANIMI
• Psikologlar zihinde geçenleri okumaz.
• Düşünme üzerinde çalışır, davranışların
değişmesi için tavsiyelerde bulunur.
• İnsan için iyi olan nedir?
• İnsan için kötü olan nedir?
• Mutsuzluk ve mutluluk
• Kutsal bilgi değildir.
• Yanlış kullanılmıştır.
Psikolojinin kullanımı
• Cesaret, iyimserlik, şükür ve affedicilik…
• Bağlama uygun konular, savaş travmalar, itaat
ve uyum, kişilik
• İnsancıl yaklaşımlar ağırlık kazanmaya devam
ediyor.
• Sorgulanan durum: İnsan, bencillikle
güdülenmiş, örtük veya açık olarak böyle
olması gereken bir varlık”
Psikolojinin Kullanımı
•
•
•
•
•
•
•
Yerelleşme,
Amerika merkezli kültürel değerleri yansıtıyor
Yerelleşmenin uzantısı olarak ‫علم النفس اإلسالمي‬
Maneviyatin görmezden gelinmesi
Değerden bağımsızlık yok
Erdemsiz mutlu olunmaz
Reklam endüstrisi yuvarlak ve eğimli
karakterler iyi köşeli ve kırık çizgiler kötü
Eleştirel Düşünce ve Psikoloji
•
•
•
•
•
•
Bilimin bütün alanları için eleştirel bakış
Kanıtın nedir?
Deneyler iyi yapılmış mı?
Zihinsel dinamizm…akış
Açık zihinlilik…
Sahte psikolojiler: Avuç içine bakarak gelecek
okumak, kafatası ile zeka ilişkisi,
• Astroloji
• Sömürgeci mantık Afrikalıyı beyinsiz Beyinsiz
Avrupalı
Psikoloji Deneyseldir/Bilimseldir
Bilimsel metotlarla elde edilen bilgi
Psikologlar şüpheci olmalı ve eleştirel
düşünmeli
Kanıt nedir?
Nasıl toplanmıştır?
Psikolojinin sonuçları geleneğe veya sağduyuya değil
araştırmaya dayanır
ÖZETLE
NELER ÖĞRENDİK?
Tanım
Temel konular
Uzmanlık Alanları
Yaklaşımlar/Ekoller
Tartışma Alanları
Metotlar
Kullanım Alanı