Transcript sjlfsttt flk glrur

Sjálfstætt fólk - efnisútdráttur
1. hluti: Landnámsmaður Íslands
1
Kólumkilli
• Fornar sagnir eru um Albogastaði í Heiði.
• Þar var forðum kirkja helguð Kólumkilla,
írskum munki og særingamanni, sem kom
fyrir landnám.
• Gunnvör húsfreyja stundaði morð á
ferðamönnum um 1600. Hún var tekin af lífi
og dysjuð á hálsinum vestan bæjarins.
• Draugagangur varð síðan á bænum, því að
Gunnvör reið húsum.
2
Jörðin
• Albogastaðir voru nefndir Veturhús, í eigu
Útirauðsmýrar.
• Bærinn hafði verið í eyði frá 1750 í 150 ár.
• Bjartur kemur með gulu, lúsugu tíkina og
skírir staðinn Sumarhús.
• Hann hafði verið vinnumaður á Útirauðsmýri
í 18 ár.
• Hann átti fyrir fyrstu afborgun af jörðinni og
á 25 ær. Hann bollaleggur um not af
bæjarlæknum.
3
Brúðkaup I
• Það var haldið í Niðurkotinu. Rósa
Þórðardóttir giftist Bjarti. Presturinn séra
Guðmundur var góðkunnur fyrir fjárkyn sitt.
• Tveir synir Þórðar og konu hans höfðu
drukknað, sonur og dóttir höfðu farið til
Ameríku, tvær dætur voru giftar í
sjávarplássum, en Rósa var yngst.
• Hún hafði verið í vist á Útirauðsmýri, sem var
stórbýli sveitarinnar.
4
Brúðkaup II
• Húsfreyjan og skáldkonan á Útirauðsmýri var
gift Jóni hreppstjóra.
• Þau eiga soninn Ingólf Arnarson Jónsson og
dótturina Auði.
• Lýst er fátækum bændum úr sveitinni, sem
eru Einar skáld í Undirhlíð, Þórir í Gilteigi
(sem á dætur), Ólafur í Ystadal, sem er
fróðleiksfús, og seinna bætist fjallkóngurinn
við.
• Eftir snubbótta athöfn er veisla og maddaman
flytur ræðu um verðleika bændafólks og
5
sveitar.
Skýjabrok
• Bjartur og Rósa halda heim í Sumarhús.
• Hún vill kasta steini í dys Gunnvarar en
hann bannar það.
• Rósa telur að reimt sé á staðum.
• Bjartur kemur með dylgjur um samband
Rósu og Ingólfs á Útirauðsmýri.
6
Leyndarmál
• Bjartur kemst að því fyrstu nóttina að Rósa
er ekki hrein mey.
• Hann grunar að hún sé ófrísk eftir Ingólf.
• Rósa neitar öllu og grætur.
• Hann aumkast yfir hana því að hann veit að
kvenkynið er aumara en karlkynið.
7
Draumar
• Bjartur hugsar til þess að eftir 12 ár verði
hann búinn að borga jörðina (12+18=30 ár).
• Rósa er lasin, hún kastar upp.
• Hana langar mjög í kjöt og mjólk. Bjartur
segir að frjáls maður geti lifað á soðningu.
• Bjartur telur nauðsynlegt að koma sér upp
fjárstofni sem fyrst. Hann hlustar ekki á Rósu
og telur að hún sé hjartveik.
8
Hjartveikin - þurrkur
• Rósa verður æ máttfarnari og Bjarti þykja
matarvenjur hennar undarlegar, hún fær sér
hafragraut, einnig er hún honum fráhverf.
• Rósa reynir að komast að Útirauðsmýri til að
kaupa mjólk en kemst ekki nema að dys
Gunnvarar.
• Rósa veiðir ál og étur hann í staðinn fyrir
úldna steinbítinn.
• Bjartur og Rósa vinna dag og nótt til að
bjarga heyjum. Loks hnígur hún niður og
sofnar.
9
Skógarför
• Hópur fólks úr sveitinni kemur á sunnudegi í
skemmtiferð upp að Sumarhúsum. Í hópnum
er Ingólfur Arnarson Jónsson.
• Rósa felur sig því að henni finnst hún líta svo
illa út. Bjartur dregur hana fram.
• Ingólfur veiðir mikið yfir daginn, bæði fugl og
fisk, og kallar Sumarhús matarkistu.
• Fólkið söng og var kátt.
10
Gangnamenn
• Bjartur ætlar í leitir. Rósa neitar að vera ein
heima og Bjartur nær í gimbrina Gullbrá og
skilur hana eftir hjá henni.
• Gangnamenn koma, Rósa verður glöð að hitta
föður sinn. Spjallað er saman yfir kaffi. M.a.
er drepið á Þórarin í Urðarseli og fjölskyldu
hans (kemur síðar við sögu Bjarts).
• Fjallkóngurinn dregur fram brjóstbirtu og
Einar fer með skáldskap. Bjartur hefur aðeins
áhuga á rímum. Minnst er á almanakið.
Bjartur fer svo burt með hinum.
11
Síðsumarnótt
• Rósa er ein heima með kindinni Gullbrá.
• Veður er mjög slæmt og Rósa verður æ
myrkfælnari og getur ekki sofið. “Hún átti
eina kind og var tæplega skrifandi.”
• Þegar morgnar fyllist Rósa hugrekki.
• Hún hatar Gullbrá, slátrar henni við lækinn
með ljá og gengur frá kjötinu.
• Hún eldar sér nú kjötmáltíð. “Það var hennar
fyrsti hamingjudagur í hjónabandinu.”
12
Læknisdómar - Skáldkonan
• Bjartur rekur í kaupstað 20 dilka, þar af fara
12 upp í jarðarskuldina, og nær í meðal handa
Rósu. Hann sér að Rósa lítur nú betur út.
• Maddaman á Útirauðsmýri heimsækir Rósu.
Hún spyr hvenær Rósa eigi von á sér, en henni
bregður mikið við.
• Maddaman segir Rósu að hún sjálf hafi fengið
hreppsnefndina til að samþykkja að þau
Bjartur mættu kaupa jörðina.
• Rósa er mjög fálát við maddömuna.
13
Kveðjur
• Bjartur slátrar einni gamalá í búið. Hann
leitar vandlega að Gullbrá, sem finnst ekki.
• Bjartur ákveður að fara í 3ja daga leit inn að
Bláfjöllum. Rósa er kvíðin en Bjartur telur
engar líkur á að barn hans fæðist strax.
• Hann bannar Rósu að fara á aðra bæi en
skilur tíkina eftir hjá henni.
• Þau kveðjast fremur hlýlega, hann kyssir hana
og kallar hana rósina sína, henni vöknar um
augu.
14
Eftirleit
• Bjartur heldur í átt að Bláfjöllum, liggur í
skúta, en næsta dag stefnir í stórhríð og hann
ætlar sér að finna gangnakofa.
• Við Jökulsá á Heiði sér hann þrjú hreindýr og
vill handsama tarfinn.
• Hreindýrið steypir sér til sunds í ána með
Bjart á bakinu.
• Leikurinn berst niður eftir ánni, sem er mjög
köld.
15
Rímnakvæði
• Bjarti tekst að kasta sér af heindýrinu upp á
ísskör við austurbakka fljótsins. Að næsta bæ
er 15 stunda gangur, hann fjarlægist
Sumarhús.
• Bjartur liggur í fönn í mikilli stórhríð, en
kveður rímur sér til hita og kemst við illan leik
til byggða á bæinn Brún, þar er honum vel
tekið.
• Bjartur hefur miklar áhyggjur af sauðkindum
sínum.
16
Heimkoma
• Á fimta degi frá brottför kemur Bjartur heim.
Bærinn er á kafi í fönninni.
• Lík Rósu liggur á gólfinu, henni hefur blætt út
eftir fæðingu. Hann þerrar af líkinu blóðið
eftir föngum.
• Tíkin yljar nýfæddu barni með lúsugum
líkama sínum.
• Ástandið er svo slæmt að Bjartur neyðist til að
leita hjálpar.
17
Útirauðsmýri
• Vinnumenn á Útirauðsmýri höfðu bjargað fé
Bjarts þegar veðrið versnaði. Hann er mjög
feginn því og spyr hvernig fénu líði.
• Vinnukonur spyrja eftir Rósu en hann verst
fregna.
• Í einrúmi talar hann við maddömuna og
hreppstjórann og segir þeim tíðindin.
• Bjartur reynir ekki að ræða neitt teljandi um
faðerni barnsins. Hann segist vera lagnari að
tala um lambféð en mannkynið. Hann biður
um aðstoð við að koma lífi í barnið.
18
Lífið
• Sama kvöld fer Guðný ráðskona með Bjarti
upp í Sumarhús.
• Hún laugar barnið og tekst að lífga það við,
eftir að tíkinni hefur verið fleygt niður
stigann.
• Bjartur ákveður að sú litla skuli heita Ásta
Sóllilja.
19
Erindagerðir
• Oddviti sveitarinnar bendir Bjarti á að
skynsamlegt sé að bregða búi úr því að hann
sé orðinn kvemannslaus.
• Bjartur fer til séra Guðmundar og talar við
hann um greftrun Rósu.
• Hjá séra Guðmundi eru þær Finna, á
fertugsaldri, og móðir hennar Hallbera.
Bjartur mundi eftir honum Þórarinum
heitnum. Með honum hafði gamla konan búið
í fjeritigi ár. Ákveðið er að þær fari í
Sumarhús.
20
Líkmenn
• Líkmenn eru Einar í Undirhlíð, Ólafur í
Ystadal, Þórður í Niðurkotinu og
fjallkóngurinn.
• Þeir ræða m.a. um aflífun hvolpa og kálfa.
• Þórður vill fara með eitthvað gott yfir líki
dóttur sinnar.
• Hann raular 25. passíusálm, sem endar á
vísunni Son guðs ertu með sanni.
• Svo er farið með faðirvorið, en Bjartur beygði
sig ekki fyrir órímaðri bæn.
21
Moldarágángar - Eftirmæli
• Þeir komu loks með líkið í ófærðinni að
Útirauðsmýri eftir að farið var að rökkva.
• Kona hreppstjórans kom ekki í kirkjuna.
• Presturinn hafði hraðann á en flutti þó stutta
ræðu um sauðkindina, sem hefði gert þjóðinni
bölvun frá upphafi.
• Þrír bændur sungu Allt eins og blómstrið eina
yfir gröfinni.
• Einar í Undirhlíð orti eftirmæli, þrjú erindi.
22
Frostsins eldur
• Bjartur heldur heim í Sumarhús daginn eftir
jarðarför Rósu, í miklum vetrarkulda.
• Með honum eru þær Finna og Hallbera.
• Nú finnst Bjarti hann vera kominn heim úr
eftirleitinni. Hann var feginn að hafa þó kvatt
Rósu áður en hann fór.
• Finna háttar hjá litla barninu. Gamla konan
fer hins vegar með fornhelga bæn, sem átti að
bægja öllu illu frá.
23
Sjálfstætt fólk
2. hluti: Skuldlaust bú
24
25. Vetrarmorgunn I
• Ein 12-13 ár eru liðin síðan 1. hluta
sögunnar lauk.
• Á heimilinu eru hjónin Bjartur og
Finna, Hallbera gamla, Ásta Sóllilja (13
ára), Helgi og Guðmundur, og Nonni (7
ára). Nonni er nú sögumaður.
• Pabbi hans hafði farið niður í sveit með
lík litla barnsins sem síðast dó.
25
Vetrarmorgunn II
• Samband Nonna við móður hans er
innilegt.
• Ímyndunarafl Nonna er fjörugt. Hann
persónugerir ýmis búsáhöld í huga sér
og hlustar á þau tala saman. Hann
skoðar líka kvistina í súðinni.
• Ásta Sóllilja og Nonni eru oft þreytt.
• Hann dreymir mat.
26
26. Dagur
• Lýst er daglegu lífi í Sumarhúsum.
• Hreppstjórinn kemur í heimsókn og býður
Ástu Sóllilju að koma til náms að
Útirauðsmýri.
• Kvenfélagið í sveitinni vill að Bjartur kaupi
kú.
• Hreppstjórinn er fylgjandi stofnun kaupfélags
í eigu bænda.
• Hreppstjórinn gefur Ástu Sóllilju tvær krónur.
27
27. Kvöld – 28 Bókmentir
• Ásta Sóllilja vill fara að Útirauðsmýri og læra
kristindóm.
• Bjartur neitar alveg en ætlar sjálfur að stauta
með henni og leyfa henni að koma með sér í
kaupstað þegar vorar. Ásta Sóllilja grætur.
• Bjartur kennir henni að lesa á Jómsvíkingarímur og síðan á Bernótusrímur.
28
29. Sækýrin
• Kýr er flutt í Sumarhús í snjónum.
• Bjartur er ekki hrifinn, krefst þess að fá
að borga kúna og reiðir fram peninga.
• Allt hitt heimilisfólkið er ánægt með
kúna, einkum þó Finna, sem rís úr
rekkju og fer að sinna henni.
• Börnin taka að hressast þegar þau fá
mjólk.
29
30. Stórmenni
• Hreppstjórinn kemur í heimsókn ásamt
Ingólfi og Auði, börnum sínum.
• Hreppstjórinn vil endurgreiða Bjarti
kýrverðið því að kýrin var gjöf frá
kvenfélaginu. Bjartur tekur ekki við fénu.
• Ingólfur er á atkvæðaveiðum og vill að
Bjartur styðji sinn flokk, sem m.a. vill stofna
kaupfélög.
• Bjartur lætur ekki sannfærast og verður loks
reiður.
30
31. Um saung
• Fuglar eru komnir, þeir syngja, kýrin er leyst
út.
• Finna og Nonni litli gæta Búkollu saman í
haganum. Þetta eru hamingjudagar, þau
mæðginin ræða margt.
• Hún segir honum sögur af huldufólki sem
hjálpar mannfólki sem átti erfitt.
• Móðir hans kennir honum að syngja: Frændi,
þegar fiðlan þegir ...
31
32. Um heiminn I
• Ásta Sóllilja baðar sig í dögginni um vornótt
og fer næsta dag í kjól móður sinnar yfir
heiðina með Bjarti í kaupstað. Hún sér hafið.
• Bjartur verslar við Bruna (Túliníus Jensen),
þótt búið sé að stofna kaupfélag.
• Þau fara í bókabúð, en Örvar-Odds saga er
ekki til, svo að Bjartur kaupir Mjallhvíti
handa henni.
• Þau gista á gistihúsi í Firði. Þar eru ýmsir
menn að drekka og láta ófriðlega.
32
32. Um heiminn II
•
•
•
•
Bjartur og Ásta Sóllilja sofa í sömu koju.
Henni er kalt, hún hjúfrar sig að föður sínum.
Bjartur snertir hana – en hvar?
Bjartur áttar sig og hrindir henni frá sér.
Hann rýkur út.
• Ásta Sóllilja fær sektarkennd og grætur. Hún
fer út á eftir honum, í rigninguna.
• Þau halda heim en talast varla við.
33
33. Kúgun mannanna I
• Hreppstjórinn kemur því til leiðar að Fríða verður
vinnukona hjá Bjarti.
• Fríða talar mjög mikið, en slíkt hefur ekki tíðkast
í Sumarhúsum.
• Ásta Sóllilja les Mjallhvíti og hrífst mjög af
sögunni.
• Mikil vinnuharka er við heyskapinn í
Sumarhúsum, börnin vinna 16 klst. vinnudag.
34
33. Kúgun mannanna II
• Ömmunni gengur illa að vekja börnin og reka
þau niður í mýrina að vinna. Fríða kallar
Bjart þrælahaldara.
• Smám saman hafa orð Fríðu um kúgun
mannanna áhrif á börnin, einkum Helga.
• Þetta er mikið óþurrkasumar. Matseðill í
teignum er hinn sami, saltkeila, rúgbrauð,
vatnsgrautur, blómur. Á eftir svaf Bjartur í
fjórar mínútur.
35
34. Stórviðburðir
• Nú birtist gestur, sunnanmaður, sem fær að
tjalda í landi Bjarts, vill veiða og á peninga.
• Búkolla ber kálfi og heimilisfólkið hrífst af
honum, nema Bjartur. Næstu daga hefur
kýrin kálfinn með sér í hagann.
• Bjartur slátrar kálfinum á sunnudegi, en við
það leggst Finna í rúmið. Bjartur færir Bruna
kaupmanni efni í steik.
• Svona sker hann ykkur öll, sagði Fríða gamla.
36
35. Gesturinn
• Sunnanmaðurinn færir Ástu Sóllilju
nýveiddan fisk og fugl. Hallbera gamla telur
að nýmeti valdi ofsakláða.
• Næsta sunnudag eru þau Ásta Sóllilja og
Nonni látin færa sunnanmanni mjólk. Ásta
Sóllilja er mjög feimin. Maðurinn segir að
sveitin sé falleg.
• Hún fylgist með tjaldinu og sér manninn
stefna niður í sveit seint um kvöld.
• Hallbera biður að heilsa systur sinni fyrir
sunnan.
37
36. Bygging
• Jón hreppstjóri og Ingólfur hafa stofnað
kaupfélag í Firðinum. Verðstríð hefst,
undirboð tíðkast og kaupfélagið keppir við
Bruna. Enginn talar lengur um skuld.
• Bjartur ákveður að byggja nýtt fjárhús. Ásta
Sóllilja hlakkar til að fá nýtt íbúðarhús.
• Bjartur kemur upp ærhúsi með járnþaki – nú
fer mykjan ekki út um sömu dyr og fólkið.
• Kaupfélagið innleiðir prósentur.
38
37. Eitt smáblóm
• Um haustið setur Bjartur fé á með djarfara
móti.
• Fólkið þrífst óvenju vel þennan vetur.
• Kominn er í sveitina nýr prestur, sr. Theodór.
Bjarti líst ekki á skoðanir hans á fjárbúskap.
• Sæst er á að Ásta Sólilja bíði eitt ár og fermist
með Helga.
• Bjartur finnur blóðmarkaða kind í haganum.
• Eftir hlýja tíð finnur Nonni útsprunginn fífil í
bæjarvegg. En svo hefst slæmt páskahret.
39
38. Stríðið
• Stórhríðin geisar í fimm daga.
• Taðan dugar ekki bæði handa fénu og kúnni.
• Nytin er að detta úr Búkollu. Dropinn úr
henni nægir ekki handa fólkinu, þó að nú sé
borðað einmælt.
• Féð er mjög ormaveikt.
• Finna vill að Bjartur fái lánað hey frammi í
sveit, en hann er sjálfstæður og harðneitar.
• Finna segir honum að skera sig á undan
kúnni.
40
39. Dauði á vorin
• Bjartur hefur nú misst 25 ær úr ormaveiki og
vesöld. Kýrin er hætt að standa upp.
• Auður á Mýri kemur í heimsókn ásamt
fylgdarmanni, fær að gista. Hún er á leið
suður, ófrísk, ætlar að giftast tjaldgestinum
frá sumrinu áður.
• Bjartur neyðir Helga til að koma með sér að
skera kúna, gegn mótmælum Finnu, sem ekki
lifir af.
41
Sjálfstætt fólk
3.hluti: Erfiðir tímar
42
40. Á bæjarhellunni
• Síðustu bók lauk að vori. Þessi hefst um
haustið. Finna er dáin.
• Helgi og Nonni taka tal saman. Helgi segir að
sá dauði standi aldrei upp. Hann veit að
mamma þeirra datt niður daginn sem Búkolla
var skorin. Hann trúir á Kólumkilla en ekki
huldufólk. Þeir vilja ekki hafa Guðmund
bróður sinn með í samræðunum.
• Þeir vita að Ásta Sóllilja fékk kápu á engið
þegar mamma þeirra fékk enga kápu.
43
41. Rottugángur – 42 Vinstri
vángi
• Bjartur finnur tvær kindur dauðar. Sú seinni
hafði verið hengd.
• Bjartur neitar að trúa á drauga, kallar þetta
rottugáng og fer fram í sveit og fær sér kött.
• Bjartur horfir á Ástu Sóllilju þvo sér og snyrta
um kvöld.
• Ýmsar hugsanir bærast í hugum þeirra
beggja.
• Bjartur fer tvær-þrjár ferðir á nóttu í
fjárhúsið.
44
43. Samtal við æðri öfl
• Nóg hey eru. En einn morgun finnur
Bjartur tíu ær ýmist dauðar eða í
andarslitrunum.
• Nonni segir Bjarti að Helgi sjái stundum
einhverja undarlega veru nærri bænum.
• Helgi gefur óljósar skýringar.
• Bjartur veit ekki hverju hann á að trúa.
45
44. Að gánga – 45. Um sálina
• Sögur af dularfullum atburðum í
Sumarhúsum berast niður í sveitina.
• Margir forvitnir gestir koma í Sumarhús.
• Draugurinn kemur skilaboðum til fólks í
gegnum Helga og Nonna.
• Kunningjar Bjarts og presturinn þiggja kaffi,
ræða ýmis mál, erfiða tíma og um sálina.
• Bjartur rekur alla út og segist hafa gert boð
fyrir réttvísina.
46
46. Réttvísi
• Nú endar draugagangurinn. Hreppstjórinn
kemur en sýslumaður kemst ekki vegna
veðurs.
• Nóg kjöt er til í Sumarhúsum.
• Helgi fer út í hríðina og hverfur.
• Hreppstjórinn talar við Hallberu gömlu um að
réttast væri að leysa þetta heimili upp. Hún
tekur upp hanskann fyrir Nonna litla.
47
47. Hægri vángi
• Haldin eru jól í Sumarhúsum.
• Ásta Sóllilja er með sektarkennd út af
atburðinum í kaupstaðarferðinni. Hún tengir
hann við dauða Finnu.
• Bjartur virðir fyrir sér vanga Ástu Sóllilju og
tilkynnir henni svo að hann ætli í vinnu niðri í
Firði.
• Hún kvíðir því mjög að þau börnin verði ein.
48
48. Ó púra oftími– 49. Betri
tímar
• Nonni og Gvendur tala saman. Nonni álítur að
best sé að taka tóbak til að sætta sig við
hlutina.
• Þeir stelast í lambatóbakið og verða fárveikir.
• Í Sumarhús kemur gestur, sem Bjartur hefur
ráðið sem kennara barnanna.
• Kennarinn talar mjög vel um Ingólf Arnarson.
Bruni (Túliníus Jensen) flutti burt fyrir jól.
• Bjartur er farinn að vinna hjá Ingólfi.
• Kennarinn er með námsbækur sem vekja
49
fögnuð og aðdáun barnanna.
50. Skáldskapur – 51. Guð
• Börnin eru hugfangin af lærdómnum.
• Gvendur er hrifinn af reikningi, Nonni af
landafræði og Ásta Sóllilja af skáldskap.
• Veiðimaðurinn við Missisippi er nefndur, hann
vekur athygli hennar.
• Kennarinn virðist eitthvað lasinn, er utan við
sig, óglaður og hóstar mikið.
• Hann sendir bréf niður í Fjörð og biður
Finsen lækni um meðal við hóstanum.
50
52. Óskastundin
• Meðal handa kennaranum kemur og hann
tekur gleði sína á ný.
• Um nóttina vakna börnin við að kennarinn er
alsæll og býður þeim að óska sér.
• Gvendur óskar þess að fé Bjarts dafni vel.
• Nonni óskar sér annarra landa. Kennarinn
skrifar bréf og segir Nonna að koma því niður
í Fjörð með fyrstu ferð.
• Kennarinn “slökkti ljósið og tók Ástu
Sóllilju.”
51
53. Hið óumflýjanlega – 54.
Þegar maður á lífsblóm
• Ástu Sóllilju líður hörmulega, henni fannst sér
hafa verið slátrað.
• Kennarinn er mjög “lasinn” og fullur
samviskubits. Ásta Sóllilja huggar hann.
• Bjartur er á leið heim í Sumarhús. Þegar hann
kom niður í Fjörð var Túliníus Jensen farinn á
hausinn og horfinn úr landi með inneign
Bjarts.
• Bjartur hafði neyðst til að fá sér vinnu hjá
Ingólfi Arnarsyni í kaupfélaginu.
52
55. Hörpudagar – 56. Stóra systir
• Bjartur er að líta eftir fé á heiðinni þegar hann
kemur auga á illa á sig komið lík unglingspilts.
• Hann kastar öðrum vettling sínum til líksins
og fer.
• Nonni kemur að Ástu Sóllilju grátandi og
reynir að hugga hana.
• Hann skilur ekki af hverju hún er að gráta en
finnur til mikillar samúðar.
53
57. Drengurinn og löndin - 58.
Rauðsmýrarfrúin bíður ósigur
• Bjartur fær bréf. Það er frá móðurbróður
Nonna í Ameríku, sem býður honum til sín.
• Nonni kveður. Hallbera gefur honum sína
dýrustu eign, m.a. klút.
• Rauðsmýrarmaddaman skilar Ástu Sóllilju úr
fermingarfræðslunni.
• Ásta Sóllilja er ófrísk, komin fjóra mánuði á
leið.
• Bjartur verður fjúkandi reiður.
54
59. Það er ég
• Bjartur kemur heim seint um kvöld, er að
hugsa um féð eins og venjulega.
• Hann slær Ástu Sóllilju, segir að hún sé ekki
af sinni ætt og skipar henni brott.
• Hún fer áleiðis yfir heiðina og ætlar til
mannsins em hún elskar.
• Hún heldur ennþá í ýmsa dagdrauma.
• Bjartur kemur að gamalli kind sem hefur
eignast þrílembinga.
55
Sjálfstætt fólk
4. hluti: Veltiár
56
60. Þegar Ferdinand var skotinn
• Þessi kafli gerist rúmum fjórum árum eftir að
síðustu bók lauk.
• Bjartur, Einar í Undirhlíð, Krúsi á Gili, Þórir
á Gilteigi og fjallkóngurinn spjalla, saman um
fyrri heimsstyrjöldina sem nú geisar.
• Fjallkóngurinn segir að stríðið rísi ekki út af
hugsjón, og helstu ófriðarlöndin, Frakkland
og Þýskaland séu eiginlega sama landið, ekki
einu sinni fjörður á milli, og líklega búi
meinleysis-grey í báðum löndunum.
57
61. Trúmál
• Bjartur eykur bústofninn hægt og sígandi.
Hann fer varlega í fjárfestingum þrátt fyrir
“góðæri í landinu” vegna stríðs.
• Akbraut er lögð úr Firði, framhjá Sumarhúsum og fram í sveit.
• Hallbera gamla tórir og neitar að trúa á
nýjungar.
• Kaupfélögin blómgast og bændamenning
kemst í tísku.
• Bjartur reisir Gunnvöru bautastein.
58
62. Aðgaungumiðar
• Gvendur er orðinn 17 ára.
• Hreppstjórinn á leið um og býður Bjarti að
kaupa af honum Sumarhús á 15 þús. krónur.
Bjartur neitar.
• Gvendur fær bréf frá Nonna þar sem Nonni
býður honum til Ameríku. Fargjaldið fylgir.
• Gvendur tilkynnir Bjarti að hann ætli til
Ameríku.
59
63. Grettir vakir. – 64. Samtal
um draumalandið
• Gvendur fer. Bjartur biður hann að skila frá
sér vísum til Ástu Sóllilju: Grettir vakir föl við
fell ...
• Gvendur bíður eftir skipinu niðri á Firði.
• Hann hittir Ástu Sóllilju og Björt dóttur
hennar, sem er rúmlega 5 ára. Þau tala um
það afl sem stjórnar Bjarti.
• Ásta Sóllilja segir Gvendi að Ingólfur hafi
sagst vera faðir hennar. Hún vill að hann skili
til Bjarts að hún sé trúlofuð nútímaskáldi.
60
65. Amríka – 66. Stjórnmál
• Gvendur hittir mjög unga dóttur Ingólfs
Arnarsonar og verður ástfanginn. Þau fara
saman á hestum upp á heiði og hann missir af
skipinu.
• Ingólfur Arnarson á í pólitískri baráttu við
bankastjórann í Víkinni, sem er tengdasonur
fjallkóngsins.
• Bjartur styður Ingólf og afþakkar lán sem
fjallkóngurinn býðst til að útvega honum.
61
67. Gæðingurinn.
• Haldinn er þingmálafundur á Útirauðsmýri.
Gvendur mætir í þeirri von að hitta ástina
sína, dóttur Ingólfs Arnarsonar. Hann hittir
hana ekki þar.
• Gvendur rekst á stúlkuna í bíl skammt frá
Sumarhúsum. Hún vill ekkert með hann hafa.
• Ingólfur segist munu senda Bjarti efni til
húsbygginga og útvega honum lán.
62
68. Nútímaskáldskapur – 69.
Þegar maður er ekki giftur
• Bjartur reisir þriggja hæða hús í
Sumarhúsum.
• Bjartur og Gvendur fara í kaupstað.
• Bjartur sendir Gvend með vísur um stríðið til
Ástu Sóllilju.
• Bjartur frestar því um sinn að flytja í nýja
húsið, því að bæði vantar hurðir og húsgögn.
• Bjartur heldur ráðskonur fyrir sig og Gvend,
þ.á m. Brynhildi, sem er kölluð Brynja.
63
70. Vaxtamál
• Afurðir bænda hrapa í verði, enda stríðinu
lokið.
• Ingólfur Arnarson verður bankastjóri
Þjóðbankans.
• Bjartur fær varla að taka út brýnustu
nauðsynjar hjá nýja kaupfélagsstjóranum í
Firði.
• Bjartur, Gvendur, Bera og Brynja flytja í nýja
húsið þetta haust, en reykháfurinn virkar
ekki.
64
71. Tröll á haustin – 72 Þá
hugsjónir rætast
• Brynja kemur úr kaupstaðnum hlaðin alls
kyns varningi, þ. á m. kaffi og tóbaki.
• Bjart dauðlangar í tóbak en tekst að stilla sig.
• Hann skipar Brynju á brott.
• Í nýja húsinu er ótrúlega kalt. Bera gamla
flytur út í fjós.
• Bjartur getur ekki lengur borgað af láninu.
• Ingólfur Arnarson er skipaður
forsætisráðherra Íslands.
65
73 Hundar, sál o.fl.
• Selja á Sumarhús á uppboði fyrir skuldum.
• Bjartur ákveður að flytja í Urðarsel á
Sandgilsheiði, jörð Hallberu, og ræðir málið
við hana. Hún segir að þar sé fallegt sólarlag.
• Hann hittir Þóri í Gilteigi, hann er ekki
gjaldþrota, því að dætur hans fóru ekki að
heiman. Ólafur í Ystadal og Einar í Undirhlíð
eru verr staddir.
66
Sjálfstætt fólk
Sögulok
67
74. Annarra manna brauð
• Hreppstjórinn kaupir aftur beitarhúsin sín af
Bjarti fyrir það sem á þeim hvílir. Hann efnir
í baðstofu í Urðarseli og kemur í Fjörðinn
ásamt Gvendi.
• Gvendur vill að þeir heimsæki Ástu Sóllilju,
enda sé kærastinn hlaupinn frá henni.
• Framundan er verkfall, lögregla á leiðinni.
• Verkfallsmenn gefa Bjarti stolið brauð og
kaffi. Hann segir að Gvendur geti orðið eftir
hjá þeim til að berjast.
68
75. Rússakeisari fallinn
• Næsta morgun vaknar Bjartur í brakka
verkamannanna og skilur Gvend þar eftir
sofandi.
• Við götuna hittir hann stúlku sem er eins og
Ásta Sóllilja, þetta er Björt.
• Hann fer inn í kofa Ástu Sóllilju, sem er
brjóstveik, og segist taka þær mæðgur og litla
barnið hennar með upp yfir. Hún klæðir sig.
• Hann segir að maður eigi aldrei að gefast upp,
þó að allt hafi verið tekið af manni.
69
76. Blóð í grasi
• Um kvöldið eru þau í Sumarhúsum hjá
ömmunni. Ásta Sóllilja segist vera risin upp
frá dauðum.
• Næsta dag er lagt af stað í Urðarsel, í hripum
eru reidd börnin tvö og gamla konan, níræð.
• Bjartur veltir um minnismerkinu um
Gunnvöru.
• Ásta Sóllilja gengur með, en hnígur niður í
heiðadrögunum og hóstar. Blóð rennur eftir
slóð .... Bjartur tekur hana í fang sér og heldur
áfram.
70