Transcript Document 7721863

Wybrane problemy socjologii etniczności (nr 4):
Społeczna organizacja „etniczności” (grupa etniczna,
poziomy organizacji grupy etnicznej, włączanie i
wykluczanie etniczne, poziomy etniczności).
1. Grupa etniczna a społeczne aspekty „etniczności”:
•
etniczność – przynależność do grupy oraz samoidentyfikacja;
•
podstawową funkcją zasady „etniczności” jest porządkowanie
świata społecznego przez wydzielanie i tworzenie klasyfikacji
grup etnicznych, to stąd pytanie o kryteria i formę dzielących je
granic?
•
zmiany dyskursu nt. grup etnicznych:
• rasa (jako system klasyfikacyjny);
• naród (państwo i prawo do samorządności);
• plemię (państwa post-kolonialne);
• grupa etniczna.
•
czy i w jakim stopniu „grupa etniczna” jest „rzeczywista”
(„substancjalna”)?:
• pytanie socjologiczne, a nie tylko epistemologiczne.
2. Charakterystyka „grupy etnicznej”:



grupa etniczna to społeczność, którą konstytuuje głównie wiara we
wspólne pochodzenie, która nie wynika wyłącznie ze stosunków
rodzinnych;
grupa etniczna trwa, o ile chcą tego jej członkowie oraz działają na
rzecz jej trwania i utrzymania, a także o ile sobie uświadamiają oni
granice grupowe między jej członkami i nie-członkami;
elementy grup etnicznej:
• wspólna właściwa „nazwa” – identyfikuje i wyrazić „esencję”
wspólnoty; spełnia dwie funkcje: określa „swoich” i rozgranicza
od „obcych”;
• mit „wspólnego pochodzenia” – bardziej mit niż rzeczywistość,
zawiera ideę wspólnego powstawania w czasie i przestrzeni, daje
grupie poczucie „fikcyjnego pokrewieństwa” („super – rodzina”);
3. Elementy grup etnicznej (cdn.):
 wspólnie podzielana pamięć historyczna:
 wspomnienia o wspólnej przeszłości (przeszłościach),
włączając w to bohaterów, ważne osoby, czy wydarzenia i ich
upamiętnienia (pomniki).
 element (-y) wspólnej kultury, który nie musi być w sobie samym
szczególny, ale wyróżnia grupę:
 religia, zwyczaje, język itp.
 powiązania z „ojczyzną terytorialną”:
 nie tylko bezpośrednie przebywanie, ale symboliczne
przywiązanie do kraju przodków.
 poczucie „solidarności” wobec całej lub też części grupy (jej
członków).
4. Rodzaje grup etnicznych (duże zróżnicowanie):
o
o
o
o
o
o
grupa etnograficzne a grupa etniczna;
grupy etniczne (etno-regionalne);
mniejszości narodowe i etniczne;
migracyjne:
o „nowe” mniejszości;
o diaspory;
o miejskie mniejszości etniczne.
ludy tubylcze (autochtoniczne);
proto-narody („narody bez państwa”).
5. Etnia/etnos:
 zespół cech charakteryzujących kulturę grupy, która jest odrębna
etnicznie;
 często używane jako synonim „grupy etnicznej”, bliskie również
pojęciu tożsamości etnicznej (a często narodowej);
 nacisk na odrębność i dojrzałość kultury (już ponadplemiennej);
 określana jako „matecznik” etniczności;
 zróżnicowany charakter siły kultury etnicznej – siły „etni”.
Kategoria
Sieć
Stowarzyszeni Społeczność
e
X
X
X
X
X
X
X
X
X
Przynależność
Interakcje
Organizacja
Baza
terytorialna
X
Wybrane problemy socjologii etniczności – nr 4
7. Kategoria etniczna:
 najniższa pod względem „etniczności”, widoczne są granice wobec
innych, ale pozostają one bez treści;
 jest to świadomość „kulturowej” odrębności, ale przy braku
organizacji, działań publicznych itp.:
• tworzona przez skontrastowanie wobec innych („my i oni”, „swoi
i obcy”);
• stanowi ważną wskazówkę zachowań „etnicznych”;
• dostarcza niewielu wyrazistych wartości, ale uczy członków
odpowiednich zachowań (postaw) wobec innych oraz dostarcza
wiedzy o korzeniach grupy (nie jesteśmy przypadkowi,
legitymizuje istnienie tej kategorii etnicznej);
 etniczna kategoryzacja wyprzedza logicznie inne formy etnicznego
włączania.
8. „Sieć (network) etniczna”:
• sieć kontaktów opiera się na etnicznej przynależności
(etnicznych kategoriach). Zachęca się do nich i organizuje
się w ich ramach kontakty z innymi:
 tworzy zdolność do dystrybucji zasobów między członkami
grupy (np. na rynku pracy);
 jest zdecentralizowana i nie ma podstawy organizacyjnej,
nie funkcjonuje jako widoczna grupa interesu;
 członkowie „sieci” posiadają poczucie sensu solidarności
grupowej i odrębności kulturowej;
 mają silne zobowiązania do popierania wzajemnego, ale
głównie na poziomie indywidualnym.
9. Stowarzyszenie i społeczność etniczna:
 związek (stowarzyszenie) etniczne:
• członkowie mają poczucie podzielania wspólnych interesów i
tworzą organizację do ich wyrażania;
• przyjmuje to postać „grupy nacisku”;
• członkowie grupy tworzą i uczestniczą w organizacji związku
etnicznego – to jest kolektyw – poziom korporacyjny;
 społeczność (grupa) etniczna:
• taki sposób zorganizowania „własnej etniczności”, obok sieci i
organizacji, z bardziej lub mniej widocznymi fizycznie
granicami;
• terytorium daje dodatkowe żądanie swoim członkom: stają się oni
grupowo odpowiedzialni za strzeżenie swoich granic oraz
podtrzymywanie dalszej kontroli.
10. Schemat może być interpretowany jako:
 schemat analizy etnogenezy i wyłania się określonej społeczności
(grupy) etnicznej;
 typologia organizacji etnicznych;
 aspekty procesów między-etnicznych;
 sposób „włączenia” jednostki do „etniczności” (np. tożsamość
etniczna jest ważniejsza dla członka społeczności etnicznej niż dla
członka „kategorii etnicznej”)
11. Granice a więź społeczna w grupach etnicznych:
o
więź naturalna:
o przewaga
styczności bezpośrednich, codzienne stosunki,
podobieństwo położenia, „lokalność”, o granicach decyduje
zasada endogamii małżeńskiej (skąd pochodzą partnerzy
małżeńscy?) i zasada komensalizmu.
o więź zrzeszeniowa:
o istnieje na poziomie lokalnym i ponadlokalnym, przejawia się w
istnieniu stowarzyszeń, zrzeszeń, instytucji itp.
o więź symboliczna:
o rozumiana jako system wspólnych symboli i wartości
identyfikacyjnych, spełnia funkcję identyfikacyjną (jest to więź
identyfikacji społecznej), może występować na różnych
poziomach etniczności, stanowi symbol lojalności wobec grupy
jako symbolu.