Transcript คำย่อ-คำแปลในการให้ยาตามแผนการรักษาของแพทย์ (ที่ใช้บ่อย)

Medication Administration
Benjawan Nunthachai
คำย่อ-คำแปลในกำรให้ยำตำมแผนกำร
ร ักษำของแพทย ์
่ บ่อย)
(ทีใช้
a.c.
ante cibum
อำหำร)
b.i.d. bis in die
้ั
ครง)
C
cum
Cap
Capsula
D
dies
b.i.n. bis in noc tus
้ั
ครง)
before meals (ก่อน
twice a day (วันละสอง
with (พร ้อมกับ)
capsule (แคปซูล)
day (วัน)
twice a night (คืนละสอง
คำย่อ-คำแปลในกำรให้ยำตำมแผนกำรร ักษำ
ของแพทย ์
่ บ่อย)
(ทีใช้
่
h.s. hora somni
bedtime เมือเวลำ
เข้ำนอน
o.d. once daily
วันละครง้ั
p.c.
post cibum
after meals หลัง
อำหำร
p.o. per os
by mouth กินทำงปำก
pil
pilula
pillยำเม็ด
p.r.n. pro re nata
as needed หรือ when
่ กรณี จำเป็ น/เมือ
่
necessary for (ใช้เมือมี
คำย่อ-คำแปลในกำรให้ยำตำมแผนกำร
ร ักษำของแพทย ์
่ บ่อย)
(ทีใช้
q.i.d. quater in die four times a day วันละสี่
ครง้ั
s.l. sub lingual under the tongue ใต้ลน
ิ้
t.i.d. ter in die three times a day วันละสำม
ครง้ั
Tsp teaspoon
ช้อนชำ
Tbsp tablespoon
ช้อนโต๊ะ
Tab tabella
tablet ยำเม็ด
คำย่อ-คำแปลในกำรให้ยำตำมแผนกำร
ร ักษำของแแพทย ์
่ บ่อย)
(ทีใช้
 I.M. into the muscle
ฉี ดเข้ำกล้ำม
 I.V. into the vein
ฉี ดเข้ำหลอดเลือด
ดำ
 Mg. milligram
มิลลิกร ัม
 Ml.
milliliter
มิลลิลต
ิ ร (ซีซ.ี )
 O.D. oculo dextro
right eye ตำขวำ
 O.S. oculo sinistro left eye ตำซ ้ำย
 O.U. oculo utro
in each eye ตำแต่ละข้ำง
Rights of Medication Administration
1. Right patient
• Check the name on the order and the
patient.
• Use 2 identifiers.
• Ask patient to identify himself/herself.
• When available, use technology (for
example, bar-code system).
Rights of Medication Administration
2. Right medication
• Check the medication label.
• Check the order.
3. Right dose
• Check the order.
• Confirm appropriateness of the dose using a
current drug reference.
• If necessary, calculate the dose and have
another nurse calculate the dose as well.
ยำก่อนอำหำร
• ยาทีร่ ับประทานก่อนอาหารอย่างน ้อยครึง่ ถึงหนึง่
ึ เข ้าสูก
่ ระแสโลหิตได ้
ชวั่ โมงเพือ
่ ให ้ยาถูกดูดซม
ดี หากรับประทานพร ้อมหรือหลังอาหารทันทีจะ
ึ ของยาลดลงมาก
ทาให ้การดูดซม
• หากลืมรับประทานก่อนอาหารให ้รับประทาน
หลังอาหารอย่างน ้อย 2 ชวั่ โมง
• สาหรับยาทีอ
่ อกฤทธิไ์ ปเพิม
่ การเคลือ
่ นไหวของ
กระเพาะอาหารและลาไส ้ ซงึ่ ใชรั้ กษาอาการ
คลืน
่ ไส ้
อาเจียน ให ้รับประทานก่อนอาหารเพือ
่ ทีจ
่ ะได ้
ออกฤทธิล
์ ดอาการคลืน
่ ไส ้ อาเจียน เมือ
่
ยำหลังอำหำร
• โดยทั่วไปหมายความว่าหลังอาหารอย่างน ้อย
15 นาที ยาทีใ่ ห ้รับประทานหลังอาหารนี้
สว่ นมากเป็ น
ึ ของยา
ยาทั่ว ๆ ไป ซงึ่ ไม่รบกวนต่อการดูดซม
ึ ของยาบางชนิดได ้ หรือ
และอาจเพิม
่ การดูดซม
ึ ได ้ดีในขณะ
เป็ นยาทีถ
่ งึ แม ้จะถูกดูดซม
ท ้องว่าแต่มฤ
ี ทธิร์ ะคายเคืองกระเพาะอาหารมาก
ยำหลังอำหำรทันที/ยำก่อนนอน
• ยาทีม
่ ฤ
ี ทธิเ์ ป็ นกรดทาให ้เกิดการระคายเคืองต่อ
เยือ
่ บุกระเพาะอาหารมัก
ทาให ้คลืน
่ ไส ้ อาเจียนเมือ
่ รับประทานขณะท ้อง
ว่าง หากรับประทานติดต่อกันเป็ นเวลานานอาจ
ทาให ้เป็ นผลหรือจนถึงขัน
้ เป็ นแผล
ทะลุได ้ ดังนัน
้ จึงต ้องมีอาหารหรือน้ าชว่ ยทาให ้
เจือจาง ยาดังกล่าวได ้แก่ ยาแก ้ปวดข ้อต่าง ๆ
ยาแอสไพริน และยาสเตียรอยด์ เป็ นต ้
• ร ับประทำนก่อนนอน หมายความว่าให ้
รับประทานก่อนนอนตอนกลางคืนวันละ 1 ครัง้
• ยำเม็ดคุมกำเนิ ด คืออะไร
•
ยาเม็ดคุมกาเนิด คือฮอร์โมนสงั เคราะห์ทฝ
ี่ ่ าย
หญิงใชกิ้ นเพือ
่ ป้ องกันการตัง้ ครรภ์ เป็ นฮอร์โมนที่
ทาเลียนแบบฮอร์โมนของผู ้หญิง คือ เอสโตรเจน
(Estrogen) และโปรเจสเตอโรน(Progesterone) ยา
เม็ดคุมกาเนิด มี 2 ชนิด คือ ชนิดแผงละ 21 เม็ด
และชนิดแผงละ 28 เม็ด บางชนิดจะมีฮอร์โมน
เพียงอย่างเดียว แต่สว่ นใหญ่จะมีทงั ้ 2 อย่าง
้
เรียกว่า ชนิดฮอร์โมนรวม ซงึ่ นิยมใชมากกว่
า สตรี
ื้ หาได ้ทัว่ ไปอย่าง
ทุกคนสามารถเลือกซอ
้
ง่ายดาย ประชากรทัว่ โลกหลายล ้านคนเลือกใชยา
•
•
ยาคุมกาเนิดป้ องกันการตัง้ ครรภ์ได ้อย่างไร
ป้ องกันการตัง้ ครรภ์ได ้เพราะ ฮอร์โมนในเม็ดยาทำให้ไม่มไี ข่สุกจำกร ังไข่ ทาให ้มูกทีป
่ ากมดลูกเหนียว
ข ้น ตัวอสุจผ
ิ า่ นได ้ยาก และทาให ้เยือ
่ บุโพรงมดลูกไม่เจริญไม่เหมาะกับการฝั งตัวของตัวอ่อน(หากเกิด
การปฏิสนธิ) จึงป้ องกันการตัง้ ครรภ์ได ้เป็ นอย่างดี
้
ิ ธิภาพสูง ใชง่้ าย และไม่ต ้องมีข ้อปฏิบัตใิ ดๆในขณะร่วมเพศลด
ข ้อดีในการเลือกใชยาเม็
ด มีประสท
่ ลดการปวดท ้อง ลดการเสย
ี เลือดมาก ลดการสูญเสย
ี ธาตุ
อาการทีเ่ กีย
่ วกับการมีประจาเดือน เชน
ี่ งของการอักเสบของ
เหล็ก และการเกิดโลหิตจาง ชว่ ยให ้รอบประจาเดือนสมา่ เสมอลดความเสย
อวัยวะในอุ ้งเชงิ กราน และการตัง้ ครรภ์นอกมดลูก ลดการเกิดเนือ
้ งอกของรังไข่ และเนือ
้ งอกชนิด
ธรรมดาของเต ้านม และถุงน้ ารังไข่
ข ้อจากัดของยาเม็ดคุมกาเนิด
ต ้องกินทุกวันเป็ นประจา ในเวลาใกล ้เคียงกัน
อาจเกิดอาการข ้างเคียงในบ ้างคน
ยาเม็ดคุมกาเนิดบางชนิดไม่เหมาะสาหรับผู ้ทีใ่ ห ้นมบุตร
อาการข ้างเคียงทีอ
่ าจพบได ้
คลืน
่ ไส ้ อาเจียน
น้ าหนักเพิม
่
ปวดศรี ษะ หรือเวียนศรี ษะ
คัดตึงเต ้านม
ข้อแนะนำในกำรใช้ยำคุมกำเนิ ดที่
ถู กต้อง
• ยำคุมชนิ ด 21 เม็ด = การกินยาแผงแรก
สามารถเริม
่ ได ้ตัง้ แต่วันที่ 1-10 ของการมี
ประจาเดือน (แต่วันที่ 5 จะเหมาะสมทีส
่ ด
ุ ) โดย
่ เริม
เลือกเม็ดยาให ้ตรงกับวันทีเ่ ริม
่ กินยา เชน
่
เม็ดแรกวันจันทร์ ก็ให ้กินเม็ดทีด
่ ้านหลังแผง
เขียนว่า “จ” หรือ “Mon” กินคืนละ 1 เม็ด ก่อน
นอนทุกคืน ตรงเวลา ห ้ามลืมกิน โดยกินไปตาม
ลูกศร จนครบ 21 เม็ด เมือ
่ หมดแผงแรกแล ้ว ให ้
หยุดยา 7 วัน แล ้วจึงเริม
่ กินยาแผงใหม่ตอ
่ ไป
โดยในชว่ ง 7 วันทีห
่ ยุดยา จะมีประจาเดือนมา
ข้อแนะนำในกำรใช้ยำคุมกำเนิ ดที่
ถู กต้อง
• ยำคุมชนิ ด 28 เม็ด = จะประกอบด ้วยฮอร์โมน
21 เม็ด และอีก 7 เม็ด อาจเป็ นแป้ ง วิทามิน หรือ
ี รือขนาดเม็ดยาแตกต่างจาก 21
เหล็ก ซงึ่ จะมีสห
เม็ด เม็ดแป้ งอีก 7 เม็ดทีเ่ พิม
่ เข ้ามา เพือ
่ ให ้กิน
ยาติดต่อกันทุกวัน โดยไม่ต ้องเว ้นชว่ ง จะได ้ไม่
ต ้องกังวลเรือ
่ งการนับวัน
การกินยาแผงแรก ให ้เริม
่ กินในวันแรกทีม
่ ี
ี ดงใน
ประจาเดือน โดยให ้เริม
่ กินในสว่ นทีเ่ ป็ นสแ
ด ้านหลังของแผง และเลือกเม็ดยาให ้ตรงกับวัน
แรกของการมีประจาเดือน กินคืนละ 1 เม็ด ก่อน
นอนทุกคืน ตรงเวลา ห ้ามลืมกิน โดยกินไปตาม
ลูกศร จนครบ 28 เม็ด เมือ
่ กินหมดแผงแล ้ว
ยาคุมกาเนิดฉุกเฉิน
้
• ยาคุมฉุกเฉินมีข ้อบ่งใชในการป้
องกันการตัง้ ครรภ์
ในกรณีฉุกเฉิน คาว่า “ฉุกเฉิน” หมายถึง การมี
ั พันธ์ในคูส
เพศสม
่ ามีภรรยา ทีม
่ ก
ี ารวางแผน
ครอบครัว และทาการป้ องกันการตัง้ ครรภ์ แต่เกิด
่ การรั่ว
ความผิดพลาดจากวิธค
ี ม
ุ กาเนิดทีใ่ ช ้ เชน
หรือฉีกขาดของถุงยางอนามัย การลืมรับประทาน
ยาเม็ดคุมกาเนิดตัง้ แต่ 2 เม็ดขึน
้ ไป เป็ นต ้น หรือใช ้
ในกรณีผู ้หญิงทีถ
่ ก
ู ข่มขืน
่
• ยำเม็ดโปรเจสเตอโรนอย่ำงเดียว ( หรือทีทรำบกั
น
ดีวำ
่ มีชอกำรค้
ื่
ำว่ำ โพสตินอร ์ ) มีสว่ นประกอบ
หลักเพียงอย่างเดียว คือ Levonorgestrel ขนาดเม็ด
ละ 0.75 มิลลิกรัม โดยรับประทาน 2 ครัง้ ระยะห่าง
ยาคุมกาเนิด
ฉุกเฉิน
ข ้อแนะนาในการรับประทานยาคุมกาเนิด
ฉุกเฉิน
ยำคุมฉุ กเฉิ นแต่ละแผงมียำคุมฉุ กเฉิ น 2 เม็ด แต่
่ นฮอร ์โมนขนำดสู ง
ละเม็ดประกอบด้วยตัวยำทีเป็
คือ levonorgestrel เม็ดละ 750 ไมโครกร ัม
การรับประทานยาทีถ
่ ก
ู ต ้องคือ รับประทานยาเม็ด
ั พันธ์ทไี่ ม่ได ้
แรกให ้เร็วทีส
่ ด
ุ หลังจากมีเพศสม
ป้ องกัน โดยไม่ควรเกิน 72 ชวั่ โมง
และจะต ้องรับประทานยาเม็ดทีส
่ องหลังจาก
รับประทานยาเม็ดแรกไม่เกิน 12 ชวั่ โมง
หากมีการอาเจียนภายใน 2 ชวั่ โมงหลังรับประทาน
ยาแต่ละเม็ด ต ้องรับประทานยาใหม่
ไม่แนะนาให ้รับประทานยาเกิน 4 เม็ด หรือ 2
กล่อง ต่อเดือน
ข้อแนะนำในกำรร ับประทำนยำคุม
ฉุ กเฉิ น
• การรับประทานยาเม็ดแรกภายใน 72 ชวั่ โมง
ั พันธ์ดงั กล่าวตามด ้วยยาเม็ดที่
หลังการมีเพศสม
ิ ธิภาพในการป้ องกันการ
สอง จะให ้ประสท
ตัง้ ครรภ์ได ้ 75% แต่หากเริม
่ ยาภายใน 24
ั พันธ์ จะให ้
ชวั่ โมง หลังการมีเพศสม
ิ ธิภาพในการป้ องกันการตัง้ ครรภ์เพิม
ประสท
่ ขึน
้
เป็ น 85% ดังนัน
้ จึงควรรับประทานยาเม็ดแรก
ั พันธ์ให ้เร็วทีส
หลังการมีเพศสม
่ ด
ุ
ผลข ้างเคียงของยาคุมกาเนิดฉุกเฉิน
• ผลข ้างเคียงทีอ
่ าจพบได ้บ่อยคือ เวียนศรี ษะ
คลืน
่ ไส ้ อาเจียน คัดเต ้านม และระดูมาผิดปกติ
้ ได ้ บางครัง้ อาจพบ
โดยอาจมาเร็วขึน
้ หรือชาก็
เลือดออกกระปริดกระปรอย ดังนัน
้ ถ ้าขาดระดู
้
หรือระดูมากระปริดกระปรอยหลังใชยานี
้ จาเป็ น
จะต ้องตรวจให ้ทราบว่าเป็ นการตัง้ ครรภ์หรือเป็ น
ผลของยา ในกรณี ทป้ี่ องกันไม่ได้ยงั มีโอกำส
้ั
ตงครรภ
์นอกมดลู กสู งกว่ำปกติอก
ี ด้วย
วิธล
ี ะลำยยำผงแห้งปฏิชวี นะ
้
• 1. หากต ้องใชยามากกว่
า 1 ขวด ให ้ละลายยาทีละ
ขวด
2. เคาะผงยาในขวดให ้ร่วน
3. ใชน้ ้ าต ้มสุกทีเ่ ย็นแล ้วหรือน้ าดืม
่ ทีส
่ ะอาดละลาย
ยา ห ้ามให ้น้ าร ้อนหรือน้ าอุน
่
4. เปิ ดฝาขวดยา เติมน้ าลงในขวดยาประมาณครึง่
ขวด ปิ ดฝาขวด เขย่าให ้ผงยาเปี ยกทัว่ และกระจาย
ไม่จับเป็ นก ้อน
5. เปิ ดฝาขวดยาอีกครัง้ เติมน้ าลงในขวดจนถึงขีดที่
กาหนดไว ้บนขวดยาหรือขีดบอกบนฉลากยา
6. ปิ ดฝาขวดยา เขย่าให ้ยากระจายเข ้ากันดี
7. ก่อนรินยา ต ้องเขย่าขวดก่อนทุกครัง้ ยาทีผ
่ สม
้ เกิน 7 วัน และเก็บยาไว ้ในทีเ่ ย็น
แล ้วมีอายุการใชไม่
หรือในตู ้เย็น
วิธใี ช้ยำหยอดตำ
• 1. ล ้างมือให ้สะอาด เขย่าขวดยา
2. นอนหรือนั่งแหงนหน ้ามองขึน
้ ข ้างบน ใชมื้ อดึง
หนังตาล่างให ้เป็ นกระพุ ้ง
3. หยอดตาตามจานวนหยดลงไป ระวังอย่าให ้
หลอดหยดแตะกับตาหรือเปลือกตา
4. หลับตาพร ้อมทัง้ ใชมื้ อกดหัวตาไว ้ประมาณ 1 – 2
ั สว่ นทีเ่ กินออก
นาที ซบ
5. หากจาเป็ นต ้องหยอดยาตาหลายชนิดใน
ชว่ งเวลาเดียวกัน ให ้เว ้นชว่ งระยะเวลา 5 นาที
เพือ
่ ให ้ยาแต่ละชนิดออกฤทธิไ์ ด ้ดี
้ ้ว ควรทิง้ หลังจาก 1 เดือน ห ้าม
6. เมือ
่ เปิ ดยาใชแล
ล ้างหรือทาความสะอาดหลอดหยดระหว่างใช ้
วิธใี ช้ยำป้ ำยตำ
• 1. ล ้างมือให ้สะอาด
2. นอนหรือนั่งแหงนหน ้ามองขึน
้ ข ้างบน ใชมื้ อ
ดึงหนังตาล่างให ้เป็ นกระพุ ้ง
3. บีบยาลงในกระพุ ้งตา โดยเริม
่ จากหัวตา ระวัง
อย่าให ้ปลายหลอดแตะกันตาหรือเปลือกตา
4. กะพริบตาเบา ๆ ประมาณ 1 – 2 นาที หรือใช ้
็ ยาสว่ นเกินออก
นิว้ มือคลึงเบา ๆ เชด
้
5. ถ ้าจาเป็ นต ้องใชยาป้
ายตาร่วมกับยาหยอดตา
้
ให ้ใชยาหยอดตาก่
อนยาป้ ายตาประมาณ 5 นาที
Rights of Medication Administration
4. Right route
• Again, check the order and
appropriateness of the route
ordered.
• Confirm that the patient can take
or receive the medication by the
ordered route.
Rights of Medication Administration
5. Right time
• Check the frequency of the ordered
medication.
• Double-check that you are giving the
ordered dose at the correct time.
• Confirm when the last dose was given.
Rights of Medication Administration
6. Right documentation
• Document administration AFTER giving the
ordered medication.
• Chart the time, route, and any other specific
information as necessary. For example, the
site of an injection or any laboratory value or
vital sign that needed to be checked before
giving the drug.
Rights of Medication Administration
7. Right reason
• Confirm the rationale for the ordered
medication. What is the patient’s
history? Why is he/she taking this
medication?
• Revisit the reasons for long-term
medication use.
Rights of Medication Administration
8. Right response
• Make sure that the drug led to the desired
effect. If an antihypertensive was given, has
his/her blood pressure improved? Does the
patient verbalize improvement in depression
while on an antidepressant?
• Be sure to document your monitoring of the
patient and any other nursing interventions
that are applicable.
หลักกำรบริหำรยำ 6 R
่
โอกำสของควำมคลำดเคลือนทำงยำ
หลักกำรที่ 1.
กำรส่งจ่ำย กำรกระจำย กำรส่งมอบ และ
้ ่ วยผิดคน
กำรประกน
ั ควำมถู กต้องด้ำนผู ป
้ ่ วย (Right กำรบริหำรยำให้ผูป
patient)
หลักกำรที่ 2.
กำรประกันว่ำผู ป
้ ่ วยจะได้ร ับยำที่ มี
คุณภำพ เป็ น ไปตำมเงื่อนไขผู ป
้ ่ วย หรือ
่
ถู กต้องตำมทีแพทย
์ต้องกำร (Right
drug)
หลักกำรที่ 3.
่ ควำมแรง
กำรประก ันว่ำผู ป
้ ่ วยจะได้ร ับยำทีมี
ควำมเข้มข้น ขนำดยำตำมควำมเหมำะสม
่
และเป็ น ไปตำมทีแพทย
์ต้องกำร(Right dose)
• กำรให้ยำผิดชนิ ด
่
่ ป
• กำรให้ยำทีแพทย
์ไม่ได้สง่ ั เช่น ยำ ทีผู
้ ่ วย
นำติดตัวมำ
่ ป
• กำรให้ยำทีผู
้ ่ วยเคยมีประว ัติกำรแพ้
่
• กำรให้ยำทีหมดอำยุ
่
• กำรให้ยำเสือมคุ
ณภำพ
• กำรให้ยำผิดขนำด
• กำรคำนวณขนำดยำผิด
่ เทคนิ คกำร บริหำรพิเศษ
• ไม่สำมำรถใช้ยำทีมี
เช่น ยำพ่น
• ผิดควำมแรง
• ผิดควำมเข้มข้น
• กำรเจือจำงผิด
• กำรให้ยำซำ้
่
่
• กำรให้ยำทีแพทย
์สังหยุ
ด
หลักกำรที่ 4.
กำรประกันว่ำ ผู ป
้ ่ วยจะได้ร ับยำถูกต้อง
่
ตำมเวลำทีเหมำะสม
(Right time)
่ ำหนด
• กำรให้ยำผิดไปจำกเวลำทีก
่ กได้
• กำรลืมให้ยำและมีกำรให้เมือนึ
่
• กำรหยดให้ยำเร็วกว่ำทีแพทย
์กำหนด
่
• กำรหยดให้ยำนำนกว่ำทีแพทย
์กำหนด
่ ระหว่ำงกำรให้
•กำรให้ยำคลำดเคลือน
ก่อนหรือหลังอำหำร
หลักกำรที่ 5.
• กำรให้ยำผิดช่องทำง เช่น IV IM
ID
กำรประกันว่ำผู ป
้ ่ วยจะได้ร ับยำถูกช่องทำง IT
Oral
SL
Inhaler
่
หรือวิธบ
ี ริหำรยำทีเหมำะสม
(Right route) Sc
• กำรใช้ ยำหยอดตำ หยอดหู ผิดข้ำง
่
หรือไม่เป็ น ไปตำมทีแพทย
์สัง่
หลักกำรที่ 6.
กำรประกันว่ำ ผู ป
้ ่ วยจะได้ร ับกำร
่
บริหำรยำ ด้วยเทคนิ คทีเหมำะสม
(Right technique)
• กำรผสมยำเข้ำดัวยกันโดยไม่
เหมำะสม
่ ำกันไม่ได้เข้ำ
• กำรบริหำรยำทีเข้
ทำง Y site หรือร่วมสำยเดียวกัน
่
• กำรบริหำรยำด้วยเทคนิ คทีไม่
เหมำะสมส่งผลให้เกิดเหตุกำรณ์ไม่
Reference
• http://www.nursingcenter.com/Blog/post/201
1/05/27/8-rights-of-medicationadministration.aspx