Transcript Bu slaytları kaynak göstererek sunumlarınızda kullanabilirsiniz. Verem ya da Tüberküloz (TB) Doç. Dr.

Bu slaytları kaynak göstererek sunumlarınızda kullanabilirsiniz.
Verem
ya da Tüberküloz (TB)
Doç. Dr. Şeref Özkara
Atatürk Göğüs Hastalıkları ve GCEA Hastanesi ANKARA
[email protected]
www.verem.org.tr
SLAYT KONULARI
•
•
•
•
•
•
Verem mikrobu
Mikrobun bulaşması
Enfeksiyon
Hastalık
Tanı
Tedavi
•
•
•
•
Verem savaşı
Koruyucu tedavi
BCG
Kurumlarda
bulaşmanın kontrolü
• Dünya ve Türkiye’de
TB
New Engl J Med dergisinden alınmıştır.
VEREM HASTALIĞININ DOĞAL SEYRİ
Verem mikrobu (Tüberküloz basili):
Mycobacterium tuberculosis
• Bu mikrop, doğada bol bulunan mikobakterilerden birisidir.
Mikobakterilerin büyük çoğunluğu hastalık yapmaz.
• Mycobacterium tuberculosis, hareketsiz çubuk şeklinde bir
bakteridir. Uzunluğu 2-4 mikron ve genişliği 0,2-0,5 mikrondur.
(Mikroskopta 1000 kez büyütülünce 2-4 mm görülür, bkz. Resim.)
• Bu mikrop oksijeni sever. Hücre
içinde çoğalır (genellikle
makrofaj içinde). Yavaş çoğalır,
15-20 saatte bir bölünür.
• Mikrop hücresinin duvarında bol
yağ (lipit) bulunur. Bu nedenle
ısıtılınca boyayı alır.
Mikrobu besiyerinde (kültürde)
üretmek tanıda altın standarttır.
• Verem mikrobunu laboratuvarda çoğaltmak için besiyeri kullanılır.
• Lowenstein-Jensen besiyeri yumurta ile yapılır. Katı besiyeridir.
TB basil kolonileri küçük, soluk sarı renklidir. 4-6 haftada çoğalır.
• Middlebrook besiyeri jöle şeklinde ya da sıvı şeklinde olabilir.
• BACTEC sıvı besiyeri kullanır ve üreme 2-3 haftada olur.
Verem mikrobu hava yolu ile bulaşır?
•Mikrobun kaynağı, akciğer veremi olan kişidir.
•Mikrobu hava yolu ile ortama saçar.
•Sağlam kişi de bu mikrobu nefesi ile alır.
Verem mikrobunun bulaşmasını
etkileyen unsurlar?
• Mikrobun miktarı ve canlılığı önemlidir. Tedavi ile ve
güneşle mikrop ölür.
• Ortam geniş ise bulaşma azalır.
• Mikropla karşılaşmanın süresi
TB Enfeksiyonu nedir?
TB Hastalığı nedir?
• TB enfeksiyonu:
– Belirgin hastalık bulgusu olmaksızın, canlı TB
basilini bir kişinin vücudunda taşımasıdır.
Tüberkülin cilt testi pozitifleşmiştir.
• TB hastalığı:
– TB basilinin organ ya da organlarda aktif
ilerleyici yayılmasını anlatır. Bu durumda hem
sistemik hem de o organ ya da organlara ait
semptom ve bulgular ortaya çıkar.
Michael D. Iseman. Klinisyenler için Tüberküloz Kılavuzu, Nobel Tıp Kitabevi, 2002
TÜBERKÜLOZ ENFEKSİYONU
• Verem mikrobunun vücuda girmesinden
sonra bazı kişilerde enfeksiyon olur.
• Bağışıklık yanıtın ortaya çıkışı 2-10 haftada
olur.
• Sonuçta tüberkülin cilt testi pozitifleşir. Bu
test için verem mikrobunun proteinlerinden
yapılan PPD kullanılır.
Tüberkülin Cilt Testi (TCT)
Uygulanması
Önkolda deri içine PPD verilir. Deride bir kabarcık oluşur.
Tüberkülin Cilt Testi (TCT) Okunması
Yapıldıktan 72 saat sonra
ciltte oluşan kabarıklığın çapı milimetre olarak kaydedilir.
Türkiye’de Tüberküloz
Enfeksiyonu Nasıl Anlaşılır?
BCG aşısı yapılmamışlarda
TCT: 10 mm ve üstü
BCG aşısı olanlarda
TCT: 15 mm ve üstü
Bağışıklığı baskılanmışlarda
TCT: 5 mm ve üstü
Enfeksiyon tanısında kullanılan yeni testlerle
(interferon gama testleri ile) saptananlar
TCT: tüberkülin cilt testi
Mikropla karşılaşanların bir
kısmında enfeksiyon olur
(Tüberkülin cilt testi pozitifleşir)
Enfeksiyon
olmaz
Mikropla
karşılaşma
Enfeksiyon
olur.
Enfeksiyon Olanların %10’u
yaşamlarının bir döneminde
hastalanırlar (verem olurlar)
Enfeksiyon
olmaz
Mikropla
karşılaşma
Enfeksiyon
olur.
Hastalık
olmaz
Hastalık
gelişir (%10)
Tüberküloz Hastalığı
Akciğerde yara ve damar yakınında
lenf düğümünde hastalık, sarı renkli
görülüyor. (Ghon Kompleksi)
http://medlib.med.utah.edu/WebPath/TUTORIAL/MTB/MTB.html
Çocuklarda görülen ve genellikle
kendiliğinden düzelen verem
Bilgisayarlı tomografi ve
Akciğer dokusunda verem
pathhsw5m54.ucsf.edu/overview/tb.html
Erişkin yaşta görülen verem:
Akciğerin zirve bölümünde
kavite (oyuk) ve çevresinde iltihap
Tüberkülozun en sık tuttuğu organlar
Lenf bezleri
Akciğerler
Omurgalar
Böbrekler
Omurgayı tutan tüberküloz
http://medlib.med.utah.edu/WebPath/TUTORIAL/MTB/MTB.html
Verem hastalığına bazen biyopsinin (alınan
parçanın) incelemesi ile tanı konulur.
Milyer tüberküloz
pathhsw5m54.ucsf.edu/overview/tb.html
(kanla yayılan verem,
ince tanecikli görünümü kuş yemine benzer)
Tüberküloz enfeksiyonu olanlarda
hastalanmayı artıran durumlar
•
•
•
•
•
•
•
•
Yeni enfeksiyon almış olmak
Diyabet
Madenci hastalığı (silikoz)
Bağışıklığı baskılayan tedaviler
HIV enfeksiyonu, AİDS
Kronik böbrek hastalığı
Beslenme bozukluğu (%10 kilo kaybı)
Mide, barsak ameliyatı
Türkiye’de verem savaşı dispanserine kayıtlı
verem hastaları, toplam 20.535 hasta, 2005 yılı
Akciğer dışı
(5.548);
27%
Akciğer
dışı; %27
Akciğer;
%73
Akciğer
(14.987);
73%
Türkiye’de verem savaşı dispanserine kayıtlı
akciğer dışı verem hastaları, 2005
Sayı
Yüzde
2.274
1.622
335
274
37,4
26,7
5,5
4,5
Böbrek, üreme organları
Menenjit
Menenjit dışı beyin ve sinirler
273
140
30
4,5
2,3
0,5
Omurga
Omurga dışı kemik/eklem
Milyer
158
254
132
2,6
4,2
2,2
Diğer/bilinmiyor
581
9,6
Plevra (akciğer zarı)
Göğüs dışındaki lenf bezlerinde
Göğüs içindeki lenf bezlerinde
Mide-barsak sistemi, periton
Verem Hastalığı Tanısı
• Yakınmalar
– Öksürük, balgam, kan tükürme, göğüs ağrısı
– İştahsızlık, zayıflama, terleme, halsizlik
• Film bulguları
Hastalıktan
şüphelenilir
– Üst akciğer alanlarında infiltrasyon, kavite
• Basilin gösterilmesi
– Balgam incelemesi      Kesin tanı konulur
• Diğer testler
– Patolojik inceleme
– ADA, moleküler testler
Akciğer dışı
verem
tanısında
Veremin Tanısı Konulunca
• Hastalık bildirimi yapılır.
– Sağlık Müdürlüğüne
– Bir hafta içinde bildirilir.
– Hasta mahremiyetine özen gösterilir.
• Verem Savaşı Dispanseri (bildirim ulaşınca)
– Aile ve diğer temaslıların muayenesini yapar.
– Gerekenlere koruyucu tedavi verir
– Hastanın tedavisinin takibi ve gözetimini ayarlar.
TB Tedavisine Başlama
• Doğru (STANDART) tedavi rejimi başlanır.
– Bu tedavi rejimi, hastayı mutlaka iyileştirecek ilaçlardan
oluşur.
• Tedavinin sürdürülmesi planlanır.
– İlaçların gözetimli içirtilmesi için yer ve görevli belirlenir.
– Tedavi süresince hastanın yaşamına ilişkin planlama yapılır.
• Hasta ve yakınlarının eğitimi, bilgilendirilmesi
–
–
–
–
TB hastalığı, bulaşması, tedavisi
Tedavinin sürdürülmesi
Tedavi ilaçları ve yan etkileri
Temaslılarda koruyucu tedavi konularında bilgi verilir.
Yeni olgu tedavisinde
6 aylık bir tedavi uygulanır. 4 değişik ilaç kullanılır.
Önceden tedavi görüp yeniden hastalanmış
(Nüks, terkten dönen olgu) tedavisinde
8 ay süren tedavide 5 ilaç kullanılır.
Tedavi başarısız olursa, Kronik hasta ise,
Çok-ilaca direnç* varsa,
Dirençli hasta tedavisi yapan merkez tarafından 24
ay süreyle 4-7 ilaçla tedavi edilir.
*Çok ilaca direnç (ÇİD-TB): en güçlü iki ilaç olan izoniyazid ve rifampisine dirençli.
Tedavi:
İlaç maliyeti
Dirençli
hasta
20.000 YTL
24 ay
Yeni
hasta
250 YTL
6 ay
Doğrudan Gözetimli Tedavi (DGT)
• Bir görevlinin ilaçları görerek içirtmesine
Doğrudan Gözetimli Tedavi (DGT) denilir.
• Yapılan çalışmalarda,
– Hasta ilaçlarını kendisi içerse 100 hastadan 40’ı
tedaviyi terk etmektedir.
– Hastaya ilaçlarını bir görevli hergün görerek içirtirse
tedaviyi terk oranı %20’den azdır.
– Hastalara hem ilaçlarını bir görevli görerek içirtir hem
de hastanın ekonomik ve sosyal sorunlarına destek
olunursa tedavi başarısı %90’ın üzerinde olur.
Chaulk CP, Kazandjian VA. JAMA 1998; 279:943-948
DGT’nin Yürütülmesinde
1. Her hastaya en uygun yer, en uygun zaman ve en uygun
yaklaşım hasta ile birlikte belirlenir.
2. Kolaylıklar
3. Destek ve yardımlar:
 Yol, bilet parası
 Yiyecek paketi
 Nakit para
 Ailesine destek
4. Gözetim uygulayacak kişinin eğitimi ve kontrol edilmesi
gerekir.
GÖZETİMLİ TEDAVİ UYGULARKEN GÖREV ALABİLECEK KİŞİLER:
Tedavi yeri
Gözetimi yapan kişi
Dispanser
Doktor, hemşire, sağlık memuru
Sağlık ocağı
Doktor, hemşire, sağlık memuru, hizmetli
Sağlık evi
Ebe
Diğer kurumlar Sağlık memuru, öğretmen, eczacı, muhtar, asker, köy
bekçisi, imam, infaz koruma memuru, doktor sekreteri,
kasiyer, iğneci, bakkal, eczacı kalfası
Ev
Eş, çocuk, anne, baba, gelin, kardeş, torun, bakıcı, komşu
*Bu bilgi, Nazilli Verem Savaşı Dispanseri’nden alınmıştır.
Tüberküloz Kontrolü / Verem Savaşı
Verem Savaşı
• Her ülke için ulusal bir program olmalıdır. Bu
programda şu unsurlar olmalıdır:
– Merkezi bir verem savaşı birimi;
– Bu programın uygulama kılavuzu;
– Altyapı (Sağlık sistemi içinde yapılacakların
belirlenmesi);
– İnsan kaynakları (yeterli ve eğitimli personel, görev
tanımları);
– Bütçe (faaliyetlerin yürütülmesi, ilaç alımı için);
– Kayıt ve raporlama sistemi ile verilerin analiz
edilmesi.
DGT
Doğrudan gözetimli tedavi
- Hastanın ilaçlarını denetlenen bir görevlinin
gözetiminde içmesidir
DGTS
Doğrudan gözetimli tedavi stratejisi
– Tüberküloz kontrolü için Dünya Sağlık Örgütü’nün
önerdiği bütünlüklü bir stratejidir.
Dünya Sağlık Örgütü’nün
TB Kontrol Stratejisi: DGTS
1 - Hükümetin TB kontrolünde kararlı olması
2 – Semptomları ile gelen hastada tanının mikroskopi ile
(bakteriyolojik olarak) konulması
3 - Kısa süreli standart tedavi rejimi ve gözetimli tedavi
4 - TB ilaçlarının ücretsiz sürekli sağlanması
5 - Kayıt ve değerlendirme sistemi (verilerin analiz
edilmesi)
Stop TB Stratejisi
• Doğrudan gözetimli tedavi stratejisi
(DGTS)’nin kaliteli şekilde uygulanması
• TB/HIV ve ÇİD-TB*’yi kapsaması
• Sağlık sistemini güçlendirme
• Sorumluluk taşıyan bütün tarafların katılımı
• Hastaları ve toplulukları güçlendirmek
• Araştırmayı kolaylaştırmak ve desteklemek
*ÇİD-TB: çok-ilaca dirençli verem, en güçlü iki ilaç
izoniyazid ve rifampisin direncinin olmasıdır.
Verem Savaşının ihmal edilmesi:
Rusya’da
100.000 nüfusta
TB insidansı ve
mortalitesi.
1990 sonrası
belirgin artış oldu
YILLAR
İNSİDANS
MORTALİTE
MARGARITA V. SHILOVA
Annals NY Acad Sci
2001; 953:124-132
Verem Savaşının ihmal edilmesi:
kaydı
hasta
nüfusta
100.000
Notifications
per
100,000
(log scale)
(logaritmik)
Tuberculosis
Rates in New
York ciddi
City, 1920
1999
New YorkNotification
Kentinde 1979-1992
arasında
hasta-artışı
200
100
50
20
1920
1940
1960
1980
2000
Kayıt
yılı
Year
of notification
New York
Department
of Health,New
New York,
New York
KentiCity
Sağlık
Departmanı,
York,2000:25
2000:25
Koruyucu Tedavi
Enfeksiyon havuzu ve hastalanma
Toplum
Enfekte nüfus
Hastalar
•Verem hastaları, toplumdaki tüberküloz enfeksiyonu olan
insanlardan (enfeksiyon havuzundan) ortaya çıkar.
•Enfeksiyon havuzunun en büyük kısmı önceden enfekte
olmuşlardan, küçük bir kısmı da yeni enfekte olanlardan oluşur.
Koruyucu Tedavi
• Koruyucu ilaç tedavisi,
– Enfeksiyon havuzundan en çok hastalanma
ihtimali olanlara verilir.
– Bulaştırıcı hasta ile teması olan kişilere verilir.
Türkiye’de Koruyucu Tedavi
Verilmesi Gerekenler
• 35 yaş altı tüberküloz hastası temaslıları
• 15 yaşından küçük TCT pozitif çocuklar
• TCT konversiyonu olanlar
• Akciğer filminde TB sekel lezyonu olanlar
• TB riskini artıran bağışıklığı baskılanmış TCT
pozitif kişiler
TCT: Tüberkülin cilt testi
Koruyucu ilaç tedavisi
• Koruyucu ilaç tedavisine başlamadan, TB hastalığı
olmadığı gösterilmelidir:
1. Akciğer filmi, tıbbi öykü, fizik muayene ile
değerlendirilir.
2. TB hastalığı düşündüren bulgu saptanırsa, 3 balgam
tetkiki yapılır.
• İlaçları düzenli kullanması ve süreyi tamamlaması
için:
1. Hastayı eğitmek ve desteklemek gerekir.
2. Mümkünse tedavi doğrudan gözetimli verilir.
KORUYUCU İLAÇ TEDAVİSİ DOZU VE SÜRESİ
• İzoniyazid
–
–
–
–
erişkinlerde günde 5 mg/kg (maksimum 300 mg),
çocuklarda 10 mg/kg/gün hesabıyla en fazla 300 mg
6 ay süreyle verilir
HIV pozitif, silikozisli, bağışıklığı baskılayıcı tedavide, eski TB
var: 9 ay
Kaynak olgu İzoniyazide dirençli ise
• Rifampisin
–
–
10 mg/kg/gün, maksimum 600 mg/gün
en az 4 ay verilir.
sekeli
BCG
Bacille- Calmette-Guerin
• BCG, Mycobacterium bovis’in 230 kez
besiyerinde kültürden kültüre aktarılarak
üretilmesi ile oluşur.
• Isı’ya, ışığa dayanıksızdır.
• Sol omuz, deltoid kasına, deri içi 0,1 ml uygulanır.
0-12 aylık bebeklere 0,05 ml verilir.
• 3-4 haftada nodül oluşur, 8 haftada kabuk bağlar
ve yerinde skar kalır.
BCG’nin koruyuculuğu
• Menenjit ve milier TB’a karşı %86’ya kadar
ulaşan bir koruma sağlar.
Rodrigues LC, et al. Int J Epidemiol 1993; 22:1154-8
• Klinik çalışmalar ve vaka-kontrol çalışmaları;
– BCG’nin toplam olarak %51 koruyucu etki yaptığı ve
– akciğer tüberkülozuna karşı %50 koruyucu olduğu
Colditz GA, et al. JAMA 1994; 271:698-702
• Tek doz BCG aşısının koruyucu etkisi 50-60 yıl
sürmektedir.
Aronson NE, Santosham M, Comstock GW, et al. JAMA. 2004; 291:2086-91.
BCG’nin Türkiye’de etkinliği
• 1980-1982 arasında yapılan ve 80 ili kapsayan
tarama sonuçları
• Tüm yaşlarda %72
• Çocuklarda %85 koruyucudur.
F. Koçoğlu, 1990
Türkiye’de BCG uygulaması
• Doğumdan sonra 2. ayda 1 kez uygulanır.
• Tekrarı gerekli değildir.
• 3 aylıktan büyük bebeklere, önce tüberkülin cilt
testi yapılır, negatif bulunursa BCG uygulanır.
• Skarı olan ya da BCG yapılmış olduğu bilinen
çocuklara, skar görülmese bile tekrar BCG
yapılmaz.
KURUMLARDA TB
BULAŞMASININ ÖNLENMESİ
KURUMLARDA TB
BULAŞMASININ ÖNLENMESİ
• Yönetimle ilgili önlemler
Amaç: basille karşılaşmayı önlemek
• Mühendislik önlemleri
Amaç: damlacık çekirdeklerinin yayılmasını azaltmak
• Kişilerin koruyucu maske kullanması
Amaç: diğer kontrollerin eksik kaldığı noktalarda
1
Bulaşmayı Önlemede
Yönetimsel Önlemler - 1
• Personelin verem bulaşması konusunda eğitimli
olması
• Erken tanı
– Şüphelenmek
– Bakteriyolojik tetkik olanakları
• Hastayı izole etmek (şüpheli hastayı da)
• Hızla tedaviye başlamak
• Kurum içi muhtemel basil olan yerleri belirlemek.
• TB hastası olanlarla olmayanları ayrı odalara almak.
Bulaşmayı Önlemede
Yönetimsel Önlemler - 2
• Hastalara, bulaşmayı ve maske takmayı ya da
öksürürken kağıt mendil kullanmayı öğretmek.
• TB hasta materyallerinin imhası
• Hastanede hasta-ziyaretçi görüşme yerlerinin
açık havada olması
2
•
•
•
•
•
Bulaşmayı Önlemede
Mühendislik Önlemleri
Havalandırma
Negatif basınç
Oda kapılarının kapalı olması
UV lambalar
Havanın filtreden geçirilmesi
Ultraviyole C ışını odanın üst
kısmına verilir. Havanın yer
değiştirmeleri ile odadaki
bütün hava mikroptan
temizlenir.
3
Bulaşmayı Önlemede
Kişisel Korunma
• Sağlık personelinin takması gereken Maske
– ABD’de N95
– Avrupa’da FFP3 (Türkiye’de bu maske vardır)
– Valvli olanlar kullanılmaz.
• Özellikle öksürük yaratan işlem olan
yerlerde kullanılır.
• Maske yüze tam oturmalıdır.
Bulaşmayı Önlemede
Personelin Taranması
• İşe girişte
– Semptom
– Film
– Enfeksiyonun saptanması:
• TCT ve 1 hf sonra booster TCT
• İnterferon gama salınım testleri (Quantiferon, Elispot)
– Kayıt
• Yılda bir tekrarlanır.
– TCT pozitifleşenlere koruyucu tedavi verilir.
Dünyada ve Türkiye’de TB
Şeref Özkara
[email protected]
DSÖ RAPORU 2008
Küresel Tüberküloz Kontrolü
Sürveyans, Planlama, Bütçe
Dünya Sağlık Örgütü
her yıl Küresel
Tüberküloz Kontrolü
raporu yayımlamaktadır.
Bu raporda veriler
(sürveyans), planlama
bilgileri ve bütçe
bilgileri yer almaktadır.
DÜNYADA TB, 2006, Tahmini
İNSİDANS
• Tüm hastalar
• Yayma (+)
• HIV (+)
PREVALANS
• Tüm hastalar
ÖLÜM
• Tüm ölümler
• HIV ve TB
Sayı
(100.000’de)
9,2 milyon
4,1 milyon
0,7 milyon
139
62
11
Sayı
(100.000’de)
14,4 milyon
245
Sayı
(100.000’de)
1,7 milyon
0,2 milyon
26
Küresel TB Raporu, 2008
Hastalık, Asya ve Afrika’da salgın yapmıştır.
Özellikle Sahra Güneyi Afrika’da HIV ile birlikte
çok tehlikeli boyutlardadır.
YAYGIN İLAÇ DİRENÇLİ (YİD) TB
Extensive drug resistant (XDR) TB
TANIM
ÇİD-TB
+ Bir kinolona direnç
+ Bir parenteral ilaca direnç
(AMK, CAPR, KAN)
AMK: amikasin, CAPR: kapreomycin, KAN: kanamycin
Dünya Sağlık Örgütü’nün
Tüberkülozda 2005 hedefi
Ulaşılan düzey
Hedef
2005’de
2006’da
Olgu bulma
%70
%60
%62
Tedavi başarısı
%85
%84
%85
Türkiye’de Tüberküloz
Türkiye’de Tüberküloz
• Türkiye’de tüberküloz büyük kentlerde
1950 öncesi birinci ölüm nedeni idi.
• Büyük kentlerde 100.000 nüfusta 250’den
fazla insan her yıl veremden ölüyordu.
• Kayıtların tutulduğu 1960’larda hastalık
insidansı 100.000 nüfusta 178 idi.
• Bugün hastalık insidansı 100.000 nüfusta
28’dir.
Türkiye’de verem savaşı dispanserlerine
2006’da kayıt edilen hasta sayıları
• Toplam hasta
– Olgu hızı
•
•
•
•
Yeni olgular
Tedavi görmüşler
Erkek hastalar
Kadın hastalar
: 20.526
: 28 / 100.000 nüfus
: 18.544
: 1.982
: 13.225
: 7.301
(%9,7)
(%35,6)
Yeni olgu akciğer TB hastalarında
mikroskopik tetkik, 1996-2006.
Yeni akciğer TB (yüzde)
100%
90%
yayma (?)
80%
yayma (-)
70%
yayma (+)
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
1996
1997
1998
1999
2000
2001
Yıllar
2002
2003
2004
2005
2006
Bütün hastaların yaş gruplarına ve cinsiyete göre
olgu hızları (100.000 nüfusta), 2006
70
63,6
Olgu hızı (100.000 nüfusta) x
59,4
60
kadın
erkek
50
43,4
54,4
44,2
43,3
40
34,2
30
32,2
28,3
24,2
20
10
4,4
18,9
19,3
35-44
45-54
5,8
6,8
0
4
0-4
5--14
15-24
25-34
Yaş grupları
55-64
65+
Türkiye'de tanı konulan 2005 TB hastalarında
tedavi sonuçları
100
90
Yüzde
80
88,9
87,5
Yeni olgular
72,4
70
Tedavi görmüş olgular
60
Tüm olgular
50
40
30
20
13,4
6,3
10
6,9
9,3
2,3
2,9
2,5 4,9 2,7
0
Başarı
T erk+Nakil+Bilinmeyen
Devam+Başarısız
Ölüm
Tedavi sonucu
Nakil giden hastalar, ülke genelinde 2005 ve 2006’da başka bir dispanserde kaydı
bulunmayanlar ya da yurtdışına gidenler olduğundan bunların da tedavi sonucu bilinmemektedir.
Devam: tedavisi 12 ayda hala devam edenlerdir.
Verem savaşı dispanserlerine 2006 yılında kayıt edilen
yeni olgularda illere göre olgu hızı
Bu slaytları kullandığınız için
teşekkür ederiz.
Doç. Dr. Şeref ÖZKARA
Atatürk Göğüs Hastalıkları ve Göğüs Cerrahisi
Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Ankara
soru ve öneriler için:
[email protected]