Transcript سرشماري نفوس ومسكن ماهيت وكاربردهاي آمارهاي رسمي      آمارهاي رسمي مصداق هاي كمي موضوعات مبتال به جامعه است آمارهاي رسمي موضوعهاي كاربردي است.

‫سرشماري نفوس ومسكن‬
‫ماهيت وكاربردهاي آمارهاي رسمي‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫آمارهاي رسمي مصداق هاي كمي موضوعات مبتال به جامعه است‬
‫آمارهاي رسمي موضوعهاي كاربردي است كه انتقال و مباحث‬
‫آمار را حيات بخشيده و براي فراگيران با جاذبه مي نمايد‪.‬‬
‫آماررسمي مي تواند به عنوان موضوع عيني و عملي و كاربردي‬
‫در دروس آمار به كارگرفته شود‪.‬‬
‫آمار رسمي نحوه‌ي به كارگيري تئوري هاي آماري درحوزه هاي‬
‫عمل و واقعيت هاي اجتماعي را نشان مي دهد‪.‬‬
‫آمارهاي رسمي درك صحيح تري از فعاليت ها و مسائل اجتماعي‬
‫و اقتصادي جامعه را فراهم مي آورد‪.‬‬
‫تعريف آمار رسمي‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫عبارت آمار رسمی از دو واژه "آمار“ و "رسمی" تشکیل یافته است‪.‬‬
‫جنس آمار‪ ،‬نوعی آگاهی و اطالعات است و فرق آن با اطالعات دیگر‬
‫این است که این گونه اطالعات در قالب کمّی اندازه گیری شده و‬
‫تجلی می یابد و مشاهده ای از پدیده ها در قالب کمی جمع آوری و‬
‫سپس تجزیه و تحلیل‪ ،‬استنباط و تفسیر می شود‪.‬‬
‫بنابراین آمار اطالعاتی‌ است عددی ازپدیده‌های مشاهده شده که با جمع‬
‫آوری‪ ،‬طبقه‌بندی و سازمان ‌دهی‌ به‌ دست مي‌آید و سپس نتیجه‌گیری‪،‬‬
‫تجزیه و تحلیل‪ ،‬استنباط ‪ ،‬تفسیر و تعمیم داده می‌شود‪.‬‬
‫تعريف آمار رسمي‬
‫‪‬‬
‫بنابراين می توان پذيرفت که آمارهای رسمی ‪،‬آمارهايی است که‬
‫توسط دستگاه‌های حکومتی به ‌منظور استفاده در تصميم سازی‪،‬‬
‫برنامه‌ريزی‪ ،‬سياستگذاری‪ ،‬موضوع‌های پژوهشی و اطالع‌رسانی در‬
‫مورد وضعيت عمومی کشور ‪،‬توليد و منتشر می شود‪.‬‬
‫جايگاه آمار در وظايف دولت ها‬
‫وظايف دولت‬
‫ها‬
‫توزيع درآمد‬
‫و ثبات‬
‫اقتصادي‬
‫بدون ابزار ي همچون آمار‬
‫تحقق نخواهد يافت‬
‫توليد آمار را نمي توان به سازو‬
‫كار بازار محول كرد‬
‫استفاده كننده اصلي آن دولت است و‬
‫ماهيتي همچون كاالهاي عمومي دارد‬
‫كاالهاي عمومي‬
‫چيست؟‬
‫مصرف هم زمان كاالها به وسيله تعداد بسياري از افراد بدون اينكه مانعي در‬
‫مصرف افراد ديگر ايجاد شود‪.‬‬
‫منافعي كه هرشخص از آن كاالها مي برد نمي توان مشخص كرد و به ازاي‬
‫منافع ‪ ،‬دريافت وجه كرد‪.‬‬
‫مصرف مشترك از كاالهاي عمومي مي تواند درآن واحد براي بيش از يك فرد‬
‫درجامعه مطلوبيت ايجاد نمايد‪ (.‬مانند‪ :‬خدمات امنيتي ‪ ،‬صدا وسيما )‬
‫چون از آمارهاي توليدي درآن واحد براي‬
‫تصميم گيري‪ ،‬برنامه ريزي‪ ،‬ارزيابي‬
‫وسياست گذاري ميتوان استفاده كرد‪.‬‬
‫ّ‬
‫آمار يك كاالي واسطهي عمومي تلقي مي شود وسازوكار بازار براي مشخص كردن‬
‫قيمت صحيح چنين كاالي ناتوان است تا منفعت آن وبهاي آن را براي هر شخص‬
‫تعيين كرد وبه خصوص درآمارهاي اساس ي همچون سرشماري ها وطرح هاي آماري‬
‫پايه‬
‫لذا توليد چنين كااليي از وظايف مهم‬
‫حكومت خواهد بود وجزو كاالهاي اساس ي‬
‫وپايه قلمداد خواهد شد‪.‬‬
‫ازطرف‬
‫ديگر‬
‫از آمار به غير از دستگاهاي توليد كننده بلكه تمامي آحاد اجتماع از آن بهره مي برند‪ ،‬بخش‬
‫خصوص ي براي تنظيم فعاليت هاي خود به آن احتياج دارد‪.‬‬
‫لذا اين كاالها اكثرا كاالهاي زيرساختي است كه زمينه ساز رشد وتوسعه عمومي خواهد بود‬
‫بدون اينكه هزينه توليد آن در نظر گرفته شود‪.‬‬
‫بخش خصوص ي با توجه به هزينه باالي چنين فعاليت هاي درآن ها سرمايه گذاري نمي كند‬
‫‪ ،‬وانتظار بازار رقابتي درخصوص چنين كاالهايي نمي توان داشت و هزينه هاي كه درچنين‬
‫كاالهايي انجام مي شود غير قابل برگشت است‪.‬‬
‫وباتوجه به محرمانگي اطالعات شخص ي افراد‬
‫آمار امر حاكميتي‬
‫ّ‬
‫تلقي مي شود‬
‫تاريخچه آمار رسمی‬
‫هرچه حکومت ها بيشتردرجهت انتظام واقتصاد درجهت ارتقا ‪ ،‬حرکت کند‪ ،‬الزام‬
‫به داشتن آماری برای سامان فعالیت های نيز بیشتر ضرورت خود را به دولتمردان‬
‫تحمیل می نماید‪.‬‬
‫ثبت وقایع اقتصادی و تولید آمارهای ثبتی آهسته آهسته برحسب وظایف دولت ‪‬‬
‫ضرورت يافت‪.‬‬
‫به طور عمده آمار براي اكتساب درآمد حكومتي ووضع ماليات بود‪ .‬‬
‫اولين سرشماري در دورهي قاجار به وسیله ميرزا حسين خان سپهساالر طرحي برای ‪‬‬
‫ً‬
‫سرشماری عمومی تهیه شده بود که دارای دستورالعمل نسبتا کاملی نيز برای‬
‫مأمورین سرشماری بوده اما در اثر درگذشت ميرزا حسين خان به مرحله اجرا‬
‫درنیامد‬
‫‪‬‬
‫تاريخچه آمار رسمی‪2‬‬
‫• در سال ‪ 1246‬شمس ي سرشماري از جمعيتشهر تهران با استفاده از شيوههاي‬
‫جديد توسط عبدالغفارنجم الدوله ‪ ،‬معلم رياض ي مدرسه دارالفنون ‪ ،‬طي مدت‬
‫‪ 55‬روز انجام و اطالعات آن طي رسالهاي تحت عنوان" تشخيص نفوس‬
‫دارالخالفه" بالفاصله منتشر شد ‪ .‬براساس اين سرشماري جمعيت سال ‪1246‬‬
‫تهران بالغ بر ‪ 155736‬نفر بوده است كه از اين تعداد ‪ 147256‬نفر را افراد‬
‫غيرنظامي و ‪ 8480‬نفر را افراد نظامي تشكيل ميدادهاند‪.‬‬
‫• در سالهاي ‪ 1262‬و ‪ 1301‬نيز سرشماريهايي در محدوده شهر تهران انجام شد و نتايج آن انتشار‬
‫يافت‪ .‬به علت فقدان يك سازمان منسجم و موظف كه عهده دار جمع آوري مستمر اطالعات‬
‫ً‬
‫آماري باشد‪،‬فعاليتهاي فوق الذكر عموما به طور نامنظم و غير مرتبط انجام ميگرفت و‬
‫درنهايت قابليت مقايسه يا يكديگر را نداشته و نتايج مورد انتظار را بهدست نداده است‪.‬‬
‫در سال ‪ 1297‬فرمان تأسیس ادارهی آمار ثبت احوال صادر شد و در سال‬
‫‪ 1303‬ادارهی مزبور ایجاد ووظایف زیر را عهدهدار شد‪.‬‬
‫وظايف ادارهثبت احوال‬
‫درابتدای تاسيس‬
‫تعداد جمعيت‬
‫تعدادخانوار‬
‫ويژگي هاي هريك از اياالت‬
‫وخصوصيات زندگي آنها‬
‫تعدادمواليد وفوت شده ها‬
‫تعدادازدواج وطالق‬
‫بررس ي اوضاع اقتصادي‬
‫تعيين زبان‪ ،‬مذهب ومليت‬
‫‪‬‬
‫در س یام دیماه ‪ 1303‬شمس ی هیئت وزیران وقت با مصوبه ای‪ ،‬چارچوب‪،‬‬
‫ضوووابط و دسووتگاه گووردآوری کننوودهي آمووار در کشووور را مشووخص سوواخت‪ .‬ایوون‬
‫مصوبه‪ ،‬وزارت داخله (کشور)‪ ،‬اداره کل احصائیه و ثبوت احووال را مسو ول‬
‫جمو ووع آوری اطالعو ووات کو وورد و زمینو ووه هو ووای تهیو ووه آمو ووار و اطالعو ووات را مشو ووخص‬
‫سو وواخت‪ .‬بو ووه عو ووالوه در مصو وووبه مو ووذکور شو ووورا ی پو وویشبینو ووی شو وود کو ووه وظیفو ووه‬
‫هماهنگ سواختن فعالیوت هوای آمواری در وزارتخانوه هوا را عهودهدار بوود‪ .‬ایون‬
‫ش و ووورا در س و ووال ‪ 1314‬شمس و و ی‪ ،‬ش و ووورای ع و ووافی آم و ووار ن و ووام گرف و ووت و اداره ک و وول‬
‫احصائیه و ثبت احوال به اداره کل آمار و ثبت احوال تغیير نام یافت‪.‬‬
‫‪‬‬
‫پس از تصويب قانون سرشماري در سال ‪ 1318‬درمجلس شوراي ملي‪ ،‬در‬
‫اجراي اين قانون سرشماري نفوس از دهم اسفند ماه همان سال توسط‬
‫ادارهي ثبت احوال شروع و به صورت آزمایش ی در شهر کاشان و سپس به‬
‫تدریج تا سال ‪ 1320‬در س ی و پنج شهر دیگر ایران به مرحله اجرا درآمد‪ .‬این‬
‫اولين سرشماری بود که پس از سالیان دراز در ایران آغاز شد و باید اذعان‬
‫نمود که با توجه به مقدورات و امکانات روز در نوع خود بسیار مفید و ارزنده‬
‫بود و حاوی اطالعاتی راجع به سن‪ ،‬مذهب‪ ،‬سواد‪ ،‬تابعیت‪ ،‬شغل‪ ،‬وضع‬
‫تأهل و غيره بود‪ .‬اما متأسفانه ادامه آن در اثر جنگ و تحوالتیکه در ایران به‬
‫وجود آمد(وقايع شهريور آن سال) قطع شد‪ .‬در سال‪ 1320‬سرشماری ناقص ی‬
‫به منظورجيره بندی و توز ع كاال برگ انجام گرفت که نتیجه آن چندان جالب‬
‫‪ .‬نبود‬
‫‪‬‬
‫پس از جنگ جهاني دوم ضرورت داشتن برنامه بيشتر به جامعه‬
‫القا شدلذا كميسيون برنامه تشكيل وپيش نويس برنامه اول در‬
‫تابستان ‪ 1335‬به تصويب رسيد‪.‬‬
‫پس از تاسيس سازمان برنامه ( سازمان مديريت وبرنامه ريزي) ‪‬‬
‫درسال ‪ 1328‬وپس از تدوين اولين برنامه عمراني در سال (‪-1327‬‬
‫‪ )1333‬نياز به آمار بيش از پيش خود را به جامعه القا كرد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫درسال ‪ ،1331‬سازمان اداره كل آمارعمومي به طور رسمي تشكيل‬
‫وآغاز به كار كرد ومقدمه سرشماري كل كشور درآبان ماه ‪1335‬‬
‫فراهم شد‪.‬‬
‫مجلس شوراي ملي سابق تاسيس مركز آمارايران را در روز ‪‬‬
‫سيزدهم تير ماه ‪ 1344‬تصويب كرد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫باتوجه به يكي از وظايف مهم قانوني اين مركز كه انجام‬
‫سرشماري هااست مركز آمارايران در آبان ماه ‪ 1345‬اولين‬
‫سرشماري خود را انجام داد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫برای اولين بار در قانون سال ‪ 1344‬مس له محرمانه بودن‬
‫اطالعات فردی مورد توجه قرار گرفت و در ماده ‪ 6‬این قانون‬
‫استفاده از اطالعات فردی در مراجع قضا ی‪ ،‬اداری و مالیاتی‬
‫‪.‬ممنوع شده بود‬
‫‪‬‬
‫اهم وظایف مرکز آمار ایران در این نظام عبارت است از‪:‬‬
‫سرشماری عمومی نفوس و مسکن ‪ ،‬هر ده سال یک بار‪.‬‬
‫هدایت فعالیت های آمارگيری دستگاه های تولید کننده آمار از طریق تهیه روش‬
‫های آمارگيری و تعاریف و مفاهیم و طبقه بندی های آماری یکسان‪.‬‬
‫تولید آمارهای مورد نیاز برنامه های عمرانی کشور و تهیه محاسبات ملی‪.‬‬
‫تمرکز کلیه آمار و اطالعات ثبتی و غير آن در مرکز آمار ایران به منظور اطالع‬
‫رسانی آماری‪.‬‬
‫تنظیم برنامه تولید آمار کشور از طریق شورای عافی آمار‪.‬‬
‫ارائه راهنما یهای فنی به واحدهای تولید کننده آمار‬
‫تهیه سالنامه آماری کشور‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫نمودار سازمانی مرکز آمار ایران‬
‫اطالعات چیست؟‬
‫شاید هر موضوعی به خودی خود‪ ،‬بتواند نام اطالعات به خود گيرد‪ .‬از این منظر تاریخ جهان‪ ،‬تاریخ اطالعات و‬
‫شود‪ ،‬مگر در پردازش اطالعات از محیط اجتماعی خواهد بود و از منظر دیگر‪ ،‬هیچ موضوعی اطالعات محسوب نمی‬
‫توان مفهوم دقیق ای باشد‪ ،‬به همين لحاظ در مباحث مرتبط باتعريف اطالعات‪ ،‬اغلب نمی ربط با استفاده کننده‬
‫اطالعات را مشخص کرد‪ .‬اینکه چه پدیدهای باید اطالعات نامیده شود به عرصههای مختلف کاربرد آن وابسته‬
‫‪.‬است‬
‫موضوعی که برای یک فرد اطالعات به حساب می آید امکان دارد برای فرد دیگر اطالعی محسوب نشود‪ ،‬و برعکس؛‬
‫ها ی از اطالعات توجه شده به ماهیت و تعریف آن پرداخته نشده بنابراین به آن ميزان که به آثار و نتایج و جنبه‬
‫‪ ،‬اطالعات‪ ،‬موضوع ناملموس ی است که به مفهوم سازی و درک انسانی بستگی ”تاگ سات کلیف"است‪ .‬به تعبير‬
‫‪.‬ها تنها نسبت به استفاده كننده‪ ،‬از ماهیت اطالعاتی برخوردار خواهند بوددارد‪ ،‬عناصر و موضوع‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫طور غالب از طریق اطالعات عاملی است که وضعیت ذهن را تغیير داده یا میتواند بر آن اثر گذارد‪ .‬اطالعات به‬
‫دانیم که اطالعات از شود‪ .‬اگرچه ندانیم ماهیت اطالعات چیست‪ ،‬اما می رسانه‪ ،‬متن‪ ،‬مدارک و اسناد منتقل می‬
‫یابد‪ .‬یک مبدا به یک مقصد انتقال می‬
‫طور تدریجی و در طول زمان از طریق اطالعات مختلف پدید میآید و افراد با کسب آگاهانه یا ناآگاهانهدانش افراد به‬
‫ی اطالعات از پيرامون خود‪ ،‬دانش خو ش را افزایش و از حالت ساده به حالت پیچیده تغیير میدهند‪ ،‬و عنوان‬
‫‪.‬میشود که دانش‪ ،‬ترکیبی سازمان یافته از اطالعات است‬
‫اطالعات زمانی دارای ارزش است که بتواند در ساخت ذهنی فرد دگرگونی ایجاد کند‪ .‬یک موضوع اگر نتواند تأثير‬
‫ذهنی در فرد بگذارد ارزش اطالعاتی برای او نخواهد داشت‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪ 2‬اطالعات چیست؟‬
‫اطالعات در جایگاه استفاده به شیوههای مختلف نمایان و اطالعرسانی می‌شود‪:‬‬
‫اطالعات در مقام دانش‪ ،‬اطالعات بهعنوان یک داده و سند ضبط شده و اطالعات‬
‫به معنای آگاهی و خبر‪ ،‬از مبدا ی به مقصدی رهسپار خواهد شد که بحث‬
‫‪.‬اطالعرسانی مطرح میشود‬
‫ً‬
‫ی گردآوری‪ ،‬ذخيره و علم اطالعرسانی معموال علمی دانسته میشود که درباره ‪‬‬
‫‪.‬بازیابی مؤثر اطالعات‪ ،‬بحث می کند‬
‫موضوع اصلی مس له نیاز به اطالعات و استفاده از آن به عنوان پیشینههای دانش‬
‫است‪ ،‬برای رفع این نیاز ‪ ،‬علم اطالعرسانی وابسته به فنون‪ ،‬نظام و روشهای‬
‫‪.‬اطالعاتگرا است‬
‫انجمن علوم اطالعرسانی امریکا نيز علوم اطالعرسانی را تولید‪ ،‬گردآوری‪ ،‬‬
‫سازماندهی‪ ،‬تحلیل‪ ،‬ذخيره‪ ،‬بازیابی‪ ،‬اشاعه‪ ،‬انتقال و استفاده‪ ،‬از اطالعات دانسته‬
‫‪.‬است‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫مراحل تهیه یک طرح آماری‬










‫هدف کلی‬General Object) )
‫اهداف تفصیلی‬Other Objective) )
( ‫(جامعه آماری‬Survey Population
( ‫جامعه هدف‬Target Population)
( ‫(واحدهای آماری‬Survey Unit
( ‫(قلم آماری نها ی‬Survey Item
‫(چارچوب‬Frame)
‫(زمان آماری‬Refrence Time)
‫(زمان آمارگيری‬Survey Time)
‫(روش جمع آوری داده ها‬Data Collection Method)
‫)‬
‫)‪General Object‬هدف کلی‬
‫هدف کلی‪ ،‬نیازها و نتایج اصلی از اجرای‬
‫طرح آمارگيری را به طور خالصه بیان می‬
‫کند‪ .‬لذا اصلی ترین نیاز که به طور‬
‫خالصه در قالب یک هدف بیان می شود‪،‬‬
‫هدف کلی نام می گيرد‪ .‬هدف كلي بيانگر‬
‫موضوع آمارگيري ازجامعه هدف مي باشد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫) )‪Other Objective‬اهداف تفصیلی‬
‫هدف تفصیلی در انطباق با هدف کلی است و نمی تواند‬
‫فراتر از آن باشد‪ .‬اهداف تفصیلی یا اهداف جانبی‪ ،‬در‬
‫حقیقت بهصورت جداول نها ی نمایان می شود و باید این‬
‫اهداف در نتايج منتشره‪ ،‬دیده شود‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪(Survey‬جامعه آماری‬
‫(‬
‫‪Population‬‬
‫مجموع عناصر و اعضايي كه داراي حداقل يك ويژگي مشترك باشند كه ‪‬‬
‫بتوان آنها را ازساير جوامع متمايز كرد‪ ،‬جامعه آماري گويند‪.‬‬
‫جامعه آماری باید به استناد ‪ :‬محتوای جامعه یا عناصر آن ‪‬‬
‫و محدودهي )‪ ،(Unit‬واحدهای مرتبط با محتوی آن )‪(Content‬‬
‫شناخته شود‪ .‬به عنوان مثال‪(Time) :‬جغرافیای و زمان آمارگيری‬
‫تمامي خانوارهای واقع در واحدهای مسکونی معموفی کشور در سال‬
‫‪1385 .‬‬
‫مجموعه مقادیر مربوط به عناصر این جامعه و نه خود عناصر جامعه‪ ،‬‬
‫مورد نظر است و از عنصري يا عضوي به عضوديگر‪ ،‬اين مقادير‬
‫تغييرميكند كه آن‪ ،‬صفت متغيير جامعه ناميده مي شود‪.‬‬
‫اگر بخواهیم روی قد دانشجویان یک دانشکده مطالعه کنیم‪ .‬جامعهي ‪‬‬
‫مورد نظر ما‪ ،‬دانشجویان دانشکده است و صفت متغير‪ ،‬اندازهي قد آنها‬
‫ا ست‪.‬‬
‫)‪Target Population‬جامعه هدف‬
‫(‬
‫جامعه هدف ‪ ،‬جامعهاي است كه مي خواهيم با كاوش وبررس ي برروي صفت هايي از اعضاي آن به نتايجي دست يابيم‬
‫‪.‬جامعه هدف امكان دارد با جامعهي موردمطالعه وبررس ي متفاوت باشد‪ .‬محدوديت هايي در عمل ممكن است دسترس ي به‬
‫جامعهي هدف را غير قابل امكان نمايد‪ .‬از اين رو اصطالح جامعهي هدف ‪ ،‬متفاوت از مفهوم جامعه آماري و جامعهمورد‬
‫مطالعه است‪ .‬اين تفاوت ناظر به نوعي مراجعه به جامعهي قابل دسترس وقابليت عملياتي كردن است كه اغلب امكان‬
‫معرف درآن جامعه وجود دارد‪ .‬استنباط آماري از چنين نمونههايي براساس محدوديت هاي دسترس ي به جامعه‬
‫انتخاب نمونه ِ‬
‫هدف است‪ .‬لذا اين محدوديت ها مي تواند منبع اريبي باشد‪ .‬هرچه فاصله جامعه ي هدف وجامعهي آماري بيشتر باشد‬
‫اريبي نتايج نيز بيشتر خواهد بود‪.‬‬
‫به عنوان مثال ‪ :‬تخمين و براوردی از سالمت رفتاري جوانان يك منطقه مد نظر است‪ .‬‬
‫روش دستيابي به جوانان تلفني است وآمارگيري از آنها‪ ،‬با انتخاب نمونه هايي از فهرست‬
‫مشتركين تلفن مي باشد‪ .‬جامعه هدف مي تواند تمام شهروندان جوان آن منطقه در زمان‬
‫مورد نظر باشد‪ّ .‬اما جامعه آماري تمام جواناني است كه از فهرست تلفن مشتركين منطقه‬
‫قابل دسترس است‪ .‬به عبارتي دراين مورد جامعه آماري زير مجموعهايي از جامعه هدف مي‬
‫باشد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪(Survey Unit‬واحدهای آماری‬
‫(‬
‫جامعه آماری بدون واحد آماری و واحد آماری بدون جامعه آماری قابل تعریف‬
‫نیست‪.‬‬
‫در یک طرح آماری‪ ،‬عنصر یا واحد آماری‪ ،‬جز ی از جامعه است که اطالعات در ‪‬‬
‫مورد آن جمع آوری می شود‪.‬‬
‫به عبارتي واحدهايی كه هدف بررس ي ومطالعه در طرح های آماری هستند ‪( ،‬و ‪‬‬
‫واحدهای مشاهداتی هم به آن هاگفته می شود و اندازه گيری ) و ثبت اطالعات از‬
‫آن ها انجام مي گيرد ‪ ،‬واحد آماری نام دارد‪ .‬یعنی‪ :‬عناصر یا افراد جامعه که‬
‫اطالعات مورد نظر درمورد آنها جمع آوری و صفت متغير ‪ ،‬در سطح آن ها مورد‬
‫محاسبه قرار مي گيرد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪(Survey Item‬قلم آماری نها ی‬
‫(‬
‫قلم آماری نها ی‪ ،‬صفت تعریف شده یا طبقهبندی شده ای از موضوع‬
‫مورد آمارگيری (با ارتباطات مشخص با دیگر صفات) است که بتواند در‬
‫قالب جداول آماری معینی جای بگيرد‪ .‬به عنوان مثال "سن" یک صفت‬
‫"فرد" مورد آمارگيری (یعنی موضوع آمارگيری در یک آمارگيری جمعیتی)‬
‫است که به صورت عام یک "قلم آماری" نامیده می شود‪.‬‬
‫) می نامند که ‪Item‬هر صفت یا ويژگي مورد پرسش و ثبت را یک قلم ( ‪‬‬
‫وابسته به زمان هستند و این موضوع‪ ،‬بستگي به ماهیت سؤال دارد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫)‪(Frame‬چارچوب‬
‫چارچوب آماري ‪ ،‬فهرستي از واحدهای نمونه گيری در جامعه است و بايد‬
‫به هنگام باشد‪.‬‬
‫چارچوب آماري وسيله ايي است كه واحد آماري جامعه را به تفكيك ‪‬‬
‫مشخص مي كند وامكان انتخاب ودسترس ي به آن هارا برای کسب اطالعات‬
‫مورد نظر فراهم مي نمايد‪ .‬در واقع نقش چارچوب در آمارگيری ها‪ ،‬فراهم‬
‫كردن تعیين حدود کار آمارگيری و شناسا ی واحدهای مورد مراجعه از سایر‬
‫واحدها است ‪.‬‬
‫‪‬‬
‫)‪(Refrence Time‬زمان آماری‬
‫زمانی است که اقالم آماری به آن وابسته است‪ .‬وبسته‬
‫به مورد ممكن است روز‪ ،‬هفته ‪ ،‬ماه ‪ ،‬فصل ياسال‬
‫باشد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫)‪(Survey Time‬زمان آمارگيری‬
‫زمان آمارگيري ‪ ،‬محدودهي مشخص ي از زمان است كه‬
‫درآن محدوده ي زماني‪ ،‬به واحد هاي آماري مراجعه‬
‫واطالعات مورد نظر جمع آوري مي شود‪.‬‬
‫‪‬‬
‫روش جمع آوری داده ها‬
‫)‪(Data Collection Method‬‬
‫مراجعه مستقیم به واحدهای آماری و تکمیل پرسشنامه‬
‫توسط آمارگير‬
‫تکمیل پرسشنامه از طریق تماس تلفنی ‪‬‬
‫ارسال پرسشنامه توسط پست و تکمیل آنها توسط‬
‫پاسخگو‬
‫استفاده از امکانات رایانه ای ‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫سرشماری‬
‫سرشماري نفوس ومسكن ‪‬‬
‫سرشماري كشاوري ‪‬‬
‫سرشماري كارگاهی ‪‬‬
‫سرشماری‬
‫اهداف‬
‫ارایه ميزان جمعیت و ویژگی مهم آن و مشخصات مسکن مورد استفاده‬
‫جمعیت در یک مقطع زمانی معين تا اندازه کوچکترین واحدهای تقسیم‬
‫جغرافیا ی‪ ،‬تعیين ميشود‪.‬‬
‫مقایسه تصویر به دست آمده از جمعیت و مسکن در یک مقطع زمانی با ‪‬‬
‫مقاطع زمانی گذشته‬
‫شناخت کمبودها‪ ،‬نیازها و نيز امکانات بالقوه و استعدادهای جمعیت و ‪‬‬
‫ارزیابی برنامه های اجتماعی و اقتصادی‬
‫فراهم کردن اطالعات الزم برای محققان ‪‬‬
‫فراهم کردن چارچوب های الزم برای انجام آمارگيری های نمونه ای در ‪‬‬
‫فاصله سرشماری ها‬
‫‪‬‬
‫تاریخچه‬
‫عنوان می شود "تا آغاز قرن بیستم کمتر از بیست درصد جمعیت دنیا سرشماری‬
‫ً‬
‫شده بود‪ ،‬اما در سال ‪ 1950‬تقریبا ‪ 80‬درصد از جمعیت دنیا مورد شمارش قرار‬
‫گرفت‪.‬‬
‫کشور سال کشور سال کشور سال‬
‫سوئد‬
‫امریکا‬
‫انگلست‬
‫ان‬
‫‪1749‬‬
‫‪1790‬‬
‫‪1801‬‬
‫فرانسه‬
‫ژاپن‬
‫هندوس‬
‫تان‬
‫‪1801‬‬
‫‪1873‬‬
‫‪1871‬‬
‫کانادا‬
‫کره‬
‫جنو‬
‫بی‬
‫ترکیه‬
‫ایران‬
‫‪1871‬‬
‫‪1925‬‬
‫‪1927‬‬
‫‪1956‬‬
‫‪‬‬
‫تاریخچه‪1‬‬
‫در دوران قاجار‪ ،‬ميرزا حسين خان سپهساالر نائینی طرح سرشماری‬
‫عمومی ایران را به ضمیمه یک دستورالعمل جامع برای مأمورین‬
‫سرشماری تهیه و در سال ‪ 1255‬شمس ی با عدها ی که در اروپا تحصیل‬
‫کرده بودند‪ ،‬اجرای آن را آغاز کرد‪ .‬اما با درگذشت او‪ ،‬طرح مذکور‬
‫‪ .‬متوقف و اجرا نشد‬
‫شاید اولين سرشماری در ایران را بتوان از پایتخت آن تهران نام برد‪ .‬در‬
‫سال ‪ 1263‬به وسیله عبدالغفار نجم الدوله‪ ،‬معلم ریاض ی دارالفنون‬
‫در زمانی که مساحت تهران حدود ‪ 8‬کیلومترمربع بوده‪ ،‬سرشماری‬
‫تهران به مدت دو ماه انجام شد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫تاریخچه‪2‬‬
‫ثبت وقایع چهارگانه (تولد‪ ،‬مرگ و مير‪ ،‬ازدواج و طالق) یکی از روشهای مطرح برای مشخص کردن تعیين تعداد جمعیت کشور‬
‫است که به سازمان و تشکیالت خاص خود نیازمند است‪.‬‬
‫‪‬‬
‫در سالهای ‪ ، 1297-1295‬برای نخستين بار موضوع ایجاد ادارهی ثبت احوال در هیأت دولت مطرح و در آذرماه ‪ ،1297‬ادارهی‬
‫ثبت احوال تهران در وزارت کشور تأسیس شد‪ ،‬اما توسعه آن برای تمام مناطق کشور دارای سرعت چندانی نبود‪ ،‬لذا آمار ثبت‬
‫احوال در چنين سالها ی از پوشش جغرافیا ی کاملی برخوردار نبود به همين لحاظ در سال ‪ 1303‬شمس ی‪ ،‬آیيننامهای به‬
‫تصویب هیأت وزیران رسید که به موجب آن موضوع "احصائیه" از موارد مهم کشور قلمداد شده و مس ولیت آن به وزارت‬
‫کشور سپرده شد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫آئين نامه مذکور در سال ‪ 1307‬با تغیيراتی به تصویب مجلس شورای ملی رسید‪ ،‬اما انجام سرشماری عمومی کشور تا سال‬
‫‪ ، 1318‬به تعویق افتاد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫در خردادماه سال ‪ ،1318‬به منظور تعیين تعداد نفوس کشور‪ ،‬قانون سرشماری در ‪ 7‬ماده و ‪ 2‬تبصره در مجلس شورای ملی‬
‫تصویب و به مرحله اجرا گذاشته شد‪ .‬به این ترتیب در ‪ 35‬شهر ‪ ،‬در هر شهر تا به شعاع شش کیلومتر (از مرکز شهر)‪ ،‬هر روز‬
‫که تعطیل عمومی اعالم میشد دریک شهر یا منطقه به روش دو فاکتور سرشماری انجام می گرفت ‪َ ،‬اما اين سرشماري تا سال‬
‫‪ 1320‬نيز تمام نشد و بهدلیل هجوم متفقين در شهریور ماه سال مذکور‪ ،‬نیمه تمام ماند‪.‬‬
‫‪‬‬
‫در سال ‪ 1321‬تصویب نامهای را در مورد آیيننامه شورای عافی آمار و سرشماری ‪ ،‬دولت تصویب کرد با توجه به اینکه این‬
‫ای گرفته نشد‪ .‬نامه وظایف مهمی را بر عهده شورای عافی آمار گذاشته بود‪ ،‬اما نتیجه قابل توجه تصویب‬
‫‪‬‬
‫در سال ‪ ،1328‬نيز سازمان برنامه(سازمان مديريت وبرنامه ريزي ) در برنامه عمرانی‪ ،‬اعتباری برای سرشماری درنظر گرفت که به‬
‫تصویب مجلس رسید و جمعآوری آمار و تهیه و فراهم آوردن نقشه کشور را مدنظر داشت‪ ،‬اما پیشرفتی در نظام آماری از این‬
‫لحاظ نيز حاصل نشد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫در سال ‪ 1331‬با کمک اداره ی همکاری های فنی امریکا و ایران (اصل چهار ترومن) سازمان همكاري عمومی تشکیل و سرانجام‬
‫زمينه هاي طرح سرشماری کل کشور در سال ‪ 1335‬فراهم شد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫زمان آمارگيري‬
‫‪‬‬
‫انتخاب مناسب ترین مقطع زمانی سال که در آن قابلیت اجرای آمارگيری‬
‫به صورت هم زمان در تمام نقاط کشور وجود داشته باشد و با توجه به‬
‫آنکه تحرکات جمعیتی از منابع عمده ایجاد خطا در سرشماری است‪ ،‬لذا‬
‫آمارگيری در هنگامی اجرا می شود که اکثریت جمعیت در محل سکونت‬
‫معموفی خود مستقر باشند‪ .‬درايران‪ ،‬فصل پایيز و ماه آبان به دلیل مناسب‬
‫بودن شرایط جوی‪ ،‬بازگشا ی مدارس و پایان تعطیالت تابستانی و استقرار‬
‫نسبی جمعیت به عنوان زمان مناسب درنظر گرفته شده است‪ .‬همچنين در‬
‫ایران کوچ پایيزه عشایری تا ماه آبان به اتمام میرسد و جمعیت کوچ نشين‬
‫کشور نيز در مکان های خاص خود مستقر می شوند‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫فرآیند فعالیت های سرشماری‬
‫انتخاب شیوه ی سرشماری‬
‫تعیين زمان مشخص براي هر فعالیت‬
‫طراحی و تدوین پرسشنامه‬
‫تهیه دستورالعمل و فرم های مورد نیاز‬
‫آماده کردن نقشه های شهری و روستا ی‬
‫تعیين نحوه و روش استخراج‬
‫حوزه بندی نقشه ها‬
‫تهیه برنامه های آموزش ی‬
‫سازمان دهی اجرا ی و برآورد نيروی انسانی‬
‫تهیه ملزومات و تدارک موارد مورد نیاز اجرا ی‬
‫فراهم آورد امکانات الزم برای استخراج و نتایج‬
‫آزمايش سرشماري‬
‫روش های اجرا ی در سرشماری های نفوس‬
‫‪ ‬الف – روش سرشماری جمعیت حاضر یا واقعی (دوفاکتور ‪ ،)defacto‬که‬
‫در آن فقط جمعیت حاضر در محل یا مکان‪ ،‬مورد سرشماری قرار می گيرد و‬
‫غائبين مورد شمارش قرار نمی گيرند‪ .‬تعدادکشورها ی که از این روش استفاده می‬
‫کنند بسیار محدود است‪ .‬ترکیه و مصر از جمله کشورها ی هستند که از این روش‬
‫ً‬
‫برای انجامسرشماری های نفوس خود استفاده می کنند‪ .‬در این روش‪ ،‬معموال یک‬
‫روز‪ ،‬تعطیل عمومی اعالم می شود که مردم از خانه های خود خارج نشوند مگر‬
‫ً‬
‫در موارد اضطراری نظير بیماری‪ ،‬خاک سپاری‪ ،‬مسافرت و‪ ....‬در این روش معموال‬
‫تمامی افراد صرفنظر از ملیت یا محل اقامت آنان که توسط مأموران سر شماری‬
‫مشاهده می شوند‪ ،‬شمارش می شوند‪ .‬به این ترتیب‪ ،‬تصویری مشابه به یک‬
‫عکس فوری از نحوهي استقرار جمعیت و خصوصیات آن به دست می آید‪.‬‬
‫روش های اجرا ی در سرشماری های نفوس‪2‬‬
‫‪ ‬محاسن روش "دوفاکتو" در سرشماری عبارتند از‪:‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫سادگی کاربرد و آموزش این روش برای مأموران سرشماری‪.‬‬
‫ارزانی و کم خرج بودن سرشماری یک روزه‪.‬‬
‫مضار روش سرشماری "دوفاکتور" عبارتند از‪:‬‬
‫در این روش دستیابی به حقایق در مورد اشخاص در حال حرکت مشکل است‪.‬‬
‫احتمال از قلم افتادگی اشخاص زیاد است‪.‬‬
‫ً‬
‫روش "دوفاکتو" تصویر نسبتا تحریف شده و ناصحیحی از جمعیت معموفی‬
‫ً‬
‫کشور به دست می دهد که صرفا گویای سیمای جمعیت در روز سرشماری‬
‫است‪.‬‬
‫روش های اجرا ی در سرشماری های نفوس‪3‬‬
‫‪ ‬ب‌– روش سرشماری جمعیت قانونی يا حقوقی (دوژور ‪ ،)dejure‬یعنی‬
‫فهرست کردن و شمارش افراد برحسب اقامتگاه معموفی آنها‪ ،‬این روش‬
‫نه تنها دربرگيرنده کلیه اعضای خانوار است‪ ،‬بلکه آنها ی را هم که به‬
‫طور موقت از محل سکونت خود غایب هستند می پوشاند‪ .‬این روش سر‬
‫شماری‪ ،‬در اکثر کشورهای جهان معمول است‪ .‬در سر شماری نفوس به‬
‫روش (دوژور) جمعیت طی چند روز مورد شمارش قرار می گيرد‪ .‬در این‬
‫روش و می باید تمامي تعاریف و ضوابط در این روی محل سکونت معموفی‬
‫یا دائم افراد تأکید فراوان شده است رابطه مورد توجه قرار گيرد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫و‬
‫شور"‪:‬های اجرا ی در سرشماری های نفوس‪4‬‬
‫ر‬
‫محاسن روش "دوژ‬
‫ً‬
‫احتماال این روش تصویر روشنتری از جمعیت همیشگی یک کشور ارائه می دهد‪.‬‬
‫این روش اطالعات آماری و واقعی تر و مفیدتری در رابطه با خانوار و خانواده ارائه‬
‫میدهد که برای مقاصد برنامه ریزی های اجتماعی‪ ،‬اقتصادی‪ ،‬رفاهی و محاسبه و‬
‫برآورد آمارهای حیاتی (وقایع چهارگانه) بسیار ارزنده است‪.‬‬
‫آمارها و اطالعات حاصل از سر شماری به روش دوژور میتواند به عنوان چارچوب‬
‫آمارگيریهای نمونهای بعدی مورد استفاده قرار گيرد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫معایب روش دوژور‪:‬‬
‫‪‬‬
‫ممکن است بعض ی افراد بهعلت قصور در گزارش‪ ،‬در اقامتگاه معموفی خود از قلم‬
‫بیافتند‪.‬‬
‫ممکن است بعض ی ها دوباره شمارش شوند‪ ،‬یکبار در اقامتگاه موقت خود و یکبار در‬
‫محلی که درزمان سر شماری به طور اتفاقی غایب بوده اند‪.‬‬
‫آمده در مورد اشخاص ی که دور از اقامتگاه خود هستند‬
‫ممکن است اطالعات به دست ً‬
‫ناقص و اشتباه باشد‪ ،‬زیرا معموال پاسخگو اطالعات دقیقی از خصوصیات و وضع‬
‫افراد غایب خانوار ندارد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫روش های اجرا ی در سرشماری های نفوس‪5‬‬
‫ج‌– روش‌مختلط‌‪:‬‬
‫در کشورها ی که تمام جمعیت ساکن نیستند و عدهای به صورت عشایری و متحرک زندگی‬
‫میکنند‪ ،‬یعنی در ماهها ی از سال بين ییالق و قشالق در حرکت میباشند‪ ،‬بکارگيری روش‬
‫"دوژور ‪ "dejure‬و تعیين محل سکونت معموفی آنان در ییالق و قشالق مقدور نیست‪.‬‬
‫ناگزیر این گروه از جمعیت در هر کجا که مشاهده شوند‪ ،‬یعنی در مسير راه ها و در حالت‬
‫کوچ به عنوان جمعیت عشایری و متحرک با روش "دوفاکتور ‪ "defacto‬صرفنظر از اینکه‬
‫ییالق یا قشالق آنان در کدام منطقه است‪ ،‬در منطقهای که مشاهده میشوند‪ ،‬سر شماری و‬
‫به همان منطقه انتساب داده می شوند‪ .‬الزم به یادآوری است که بقیه اهافی کشور اعم از‬
‫جمعیت اسکان یافته یا نیمه اسکان یافته با روش دوژور سر شماری میشود‪ .‬به این ترتیب‪،‬‬
‫با کاربرد هردو روش (روش مختلط) سر شماری نفوس در اینگونه کشورها انجام میشود‪.‬‬
‫امتیاز این روش آن است که تصویر جامعی از جمعیت در محل سکونت معموفی بهدست می‪-‬‬
‫آید بدون آنکه آن گروه از جمعیت که محل سکونت معموفی آنها قابل تعریف نیست از قلم‬
‫بیافتد‪.‬‬
‫در سر شماریهاي ايران به طور عمده از روش ‪ Dejure‬با مراجعه به محل سكونت افراد‬
‫و براي افراد غير ساكن و در حال كوچ از روش ‪ ،Defacto‬استفاده مي شود‪ .‬بنابراين در‬
‫ايران هر دو روش به كار ميرود‪ .‬مطابق توصيه هاي سازمان ملل متحد‪ ،‬کاربرد تركيبي از دو‬
‫روش‪ ،‬مفيد است‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫سرشماري ‪1385‬‬
‫حجم عمليات و فعاليتهاي الزم براي اجراي سرشماري به قدري وسيع و گسترده است كه‬
‫بايد چند سال قبل از اجراي سرشماري براي هدايت عمليات مربوط به آن‪ ،‬برنامهريزيهاي‬
‫منظمي آغاز شود‪ .‬بدين منظور در مركز آمار ايران از اوايل سال ‪ ، 1382‬فعاليتهاي‬
‫مقدماتي انجام شد و در نيمهي ّ‬
‫دوم همين سال‪ ،‬ستاد سرشماري عمومي نفوس و مسكن‬
‫‪ ،1385‬به منظور سياستگذاري‪ ،‬برنامهريزي ‪ ،‬هماهنگي‪ ،‬نظارت و هدايت فعاليتهاي‬
‫مربوط به سرشماري تشكيل شد‪.‬‬
‫سازمان ستادی سرشماری عمومی نفوس و مسکن ‪ ، 1385‬فعالیت های مربوط به‬
‫سرشماری عمومی نفوس و مسکن را از اردیبهشت ماه سال ‪ ،1382‬شروع کرد و مطالعات‬
‫مورد نیاز برای سرشماری در همين سال پیش بینی و در سال ‪ ،1383‬نها ی شد و ‪ 7‬گروه و ‪19‬‬
‫کمیته برای اجرای مصوبات ستاد سر شماری درنظر گرفته شد‪.‬‬
‫سرشماري ‪)2( 1385‬‬
‫‪ ‬هدف سرشماري‬
‫‪ ‬گردآوری آمار و اطالعات از کل جمعیت کشور به منظور شناخت‬
‫ویژگیهای جمعیت و مسکن در راستای تهیهي اطالعات مورد نیاز‬
‫در برنامهریزیهای توسعه اجتماعی‪ ،‬اقتصادی و فرهنگی و نيز‬
‫فراهم آوردن چارچوبهای مناسب برای بررس یهای آماری‪ ،‬هدف‬
‫کلی سر شماری عمومی نفوس و مسکن ‪ 1385‬محسوب میشود‪.‬‬
‫سرشماري ‪)3( 1385‬‬
‫‪‬‬
‫ستاد سر شماري‬
‫‪‬‬
‫ستاد سر شماري كشور با هدف سیاستگذاری ‪ ،‬برنامهريزي‪ ،‬هماهنگي‪ ،‬نظارت و هدايت فعاليتهاي مربوط به سر‬
‫شماري تشكيل مي شود ‪ .‬محل ستاد‪ ،‬مركز آمار ايران و رياست آن بر عهدهي رئيس مركز است ‪ .‬مصوبات ستاد‬
‫توسط هفت گروه مربوط‪ ،‬عملياتي ميشود‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫اهم وظايف ستاد سرشماري‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪ -1‬سياستگذاري‪ ،‬برنامهريزي و تعيين اهداف كلي سرشماري‬
‫‪ -2‬بررس ي و تصويب سازمان ستادي و سازمان اجرايي‬
‫‪ -3‬بررس ي و تصويب وظايف‪ ،‬مس والن واعضاي گروهها‬
‫‪ -4‬بررس ي و تصويب وظايف مس والن و اعضاي كميتهها‬
‫‪ -5‬بررس ي وتصويب فعاليتها و زمانبندي انجام آنها‬
‫‪ -6‬بررس ي و تصويب كليات طرحهاي موضوعي‪ ،‬فني‪ ،‬آموزش ي‪ ،‬استخراج‪ ،‬نظارت‪ ،‬تبليعات و آزمايش سرشماري‬
‫‪ -7‬تصويب پيشنويس فرمان رياست جمهوري براي اجراي سرشماري‬
‫‪ -8‬تصويب پيشنويس مصوبههاي هيئت دولت در رابطه با سرشماري‬
‫‪ -9‬هدايت ‪ ،‬هماهنگي و نظارت بر فعاليتهاي فني و اجرايي سرشماري‬
‫‪ -10‬بررس ي و تاييد بودجه پيشنهادي سرشماري‬
‫‪ -11‬تهيه و ارائهي گزارش به سازمان مديريت و برنامهريزي كشور و رئيس جمهور‬
‫سرشماري ‪)4( 1385‬‬
‫‪ ‬گروههاي سرشماري‬
‫‪-1 ‬‬
‫‪-2 ‬‬
‫‪-3 ‬‬
‫‪-4 ‬‬
‫‪-5 ‬‬
‫‪-6 ‬‬
‫‪-7 ‬‬
‫گروه دبيرخانه و مستندسازي‬
‫گروه تهيهي طرح و آموزش‬
‫گروه سازماندهي اجرا و نقشه هاي آماري‬
‫گروه روابط عمومي و تبليغات‬
‫گروه اداري‪ ،‬مافي و تداركات‬
‫گروه نظارت و ارزيابي‬
‫گروه سيستم‪ ،‬استخراج و اطالع رساني‬
‫سرشماري ‪)4( 1385‬‬
‫‪‬‬
‫آزمایش سرشماری‬
‫‪‬‬
‫عوامل مورد بررس ی در سر شماریها در هر ‪ 10‬سال بهطور مشخص تغیير میکنند‪ .‬به همين دلیل‬
‫ادارهي آمار سازمان ملل متحد در توصیههای سرشماری عمومی نفوس و مسکن با این عبارت که‬
‫"هر سر شماری باید از ابتدا بهعنوان تجربهای نو قلمداد شود" این واقعیت را متذکر میشود‪.‬‬
‫سرشماري بدون آزمایش در سطحی محدود‪ ،‬به دلیل هزینه سنگين آن‪ ،‬برای کشور میتواند‬
‫خساراتی به همراه داشته باشد‪ .‬البته آزمایش درباره همهي عواملی که در انجام این سرشماری‬
‫دخیل هستند امکان پذیر نیست وفی تجربه نشان داده که اگر آزمایش سرشماری مانند سرشماری‬
‫ً‬
‫در قالب کوچکتر اجرا شود به دستاندر كاران در اجرای بهتر سر شماری کمک میکند‪ .‬معموال يك‬
‫سال قبل از زمان اصلي اجراي سرشماري‪ ،‬تمامي مراحل عمليات سرشماري در برخي مناطق‬
‫منتخب به طور آزمايش ي به اجرا گذاشته ميشود‪ .‬آزمايش سرشماري اهداف متعددي دارد كه‬
‫يكي از مهمترين آنها آزمون كارامدي شكل و محتواي پرسشنامهي سرشماري و تعاريف مربوط‬
‫است‪.‬در اين آزمون‪ ،‬محتواي سوالها و امكان پاسخگويي به آنها‪ ،‬درستي و كارايي انشا و متن‬
‫سواالت‪ ،‬گزينههاي پاسخ و نيز شكل و طراحي پرسشنامه بررس ي ميشود و در نتيجه ًي آن ممكن‬
‫است متن سواالت و يا ترتيب‪ ،‬توافي و نحوهي طراحي آنها تغيير كند و يا حتي احيانا برخي از‬
‫سواالت نامناسب حذف شوند‪ .‬امروزه منطق و ضرورت انجام آزمایش حتی برای طرح های نمونه‬
‫ای نيز پذیرفته شده و مورد استفاده قرار می گيرد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫سرشماري ‪)5( 1385‬‬
‫‪‬‬
‫ويژگي هاي سر شماري ‪1385‬‬
‫‪‬‬
‫مكانيزهكردن مستندات سرشماري (فراهم کردن امکان دسترس ي آسان به مستندات سرشماري نفوس و مسكن ‪)1385‬‬
‫طراحي سيستم مكانيزه در مستندسازي سرشماري عمومي نفوس و مسكن سال ‪1385‬‬
‫زمانبندي و رسم ‪ CPM‬فعاليتهاي سرشماري به روش مكانيزه با استفاده از نرمافزار ‪MS.Project‬‬
‫طراحي و اجراي وبسايت سرشماري عمومي نفوس و مسكن ‪1385‬‬
‫مكاتبات و ارتباطات سازمان ستادي به صورت ‪Paper Less‬‬
‫استفاده از تصاوير ماهوارهاي براي تهيهي نقشههاي آماري مناطق شهري و تهيهي نقشههاي رقومي مناطق روستايي‬
‫حوزهبندي مكانيزه‬
‫اجراي سرشماري توام با نمونهگيري‬
‫تهيهي پرسشنامهها و فرمهاي سرشماري با رويكرد جنسيتي‬
‫اقالم جديد‪ :‬ناتواني‪ ،‬زبان محلي و قومي‪ ،‬محل كار يا تحصيل‪ ،‬سيستم دفع فاضالب‪ ،‬دسترس ي به رايانه و اينترنت‬
‫محاسبهي خالص كمشماري (اندازهگيري اضافهشماري و كمشماري)‬
‫استفاده از برچسب براي درج شمارهي مكان (در آزمايش سرشماري)‬
‫بهنگام و پيادهكردن طبقهبنديهاي آماري‪ ،‬فعاليتها‪ ،‬مشاغل و رشتههاي تحصيلي در سرشماري‬
‫پرسيدن شمارهي ملي (در آزمايش سرشماري)‬
‫تغيير شيوهي استخراج و دادهآمايي و استفاده از شيوهي ‪ICR‬‬
‫مجموعهي خدمات بر خط (‪ )Online Services‬در مورد گزارشگيري‪ ،‬انتقال دادهها و اطالعات‪ ،‬مكاتبات و ‪...‬‬
‫تهيهي ‪ CD‬آموزش ي به سبك و سياق جديد و بهرهگيري از محيط چند رسانهاي (‪)Multi Media‬‬
‫شيوه و برنامهي جديد بههنگامرساني پروندهي جغرافياي آباديها به صورت برخط در محيط شبكه و استفاده از امكانات ‪ SQL‬سرور‬
‫تهيهي محيط پرسش و پاسخ و پيگيري حين اجرا براي رابطين و كارشناسان موضوعي استانها از طريق محيط اينترنت و نصب در وبگاه سرشماري‬
‫عمومي نفوس و مسكن ‪1385‬‬
‫تهيهي جليقه براي كادر اجرايي سرشماري و نقش آرم سرشماري بر روي آن به منظور اطالعرساني عمومي و تبليغات‬
‫تغيير قطع‪ ،‬كيفيت چاپ و صحافي راهنماي آموزش ي ماموران سرشماري جهت قرار گرفتن در جيب جليقهي آنها‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫سرشماري ‪)4( 1385‬‬
‫‪‬‬
‫آزمایش سرشماری‬
‫‪‬‬
‫عوامل مورد بررس ی در سر شماریها در هر ‪ 10‬سال بهطور مشخص تغیير میکنند‪ .‬به همين دلیل‬
‫ادارهي آمار سازمان ملل متحد در توصیههای سرشماری عمومی نفوس و مسکن با این عبارت که‬
‫"هر سر شماری باید از ابتدا بهعنوان تجربهای نو قلمداد شود" این واقعیت را متذکر میشود‪.‬‬
‫سرشماري بدون آزمایش در سطحی محدود‪ ،‬به دلیل هزینه سنگين آن‪ ،‬برای کشور میتواند‬
‫خساراتی به همراه داشته باشد‪ .‬البته آزمایش درباره همهي عواملی که در انجام این سرشماری‬
‫دخیل هستند امکان پذیر نیست وفی تجربه نشان داده که اگر آزمایش سرشماری مانند سرشماری‬
‫ً‬
‫در قالب کوچکتر اجرا شود به دستاندر كاران در اجرای بهتر سر شماری کمک میکند‪ .‬معموال يك‬
‫سال قبل از زمان اصلي اجراي سرشماري‪ ،‬تمامي مراحل عمليات سرشماري در برخي مناطق‬
‫منتخب به طور آزمايش ي به اجرا گذاشته ميشود‪ .‬آزمايش سرشماري اهداف متعددي دارد كه‬
‫يكي از مهمترين آنها آزمون كارامدي شكل و محتواي پرسشنامهي سرشماري و تعاريف مربوط‬
‫است‪.‬در اين آزمون‪ ،‬محتواي سوالها و امكان پاسخگويي به آنها‪ ،‬درستي و كارايي انشا و متن‬
‫سواالت‪ ،‬گزينههاي پاسخ و نيز شكل و طراحي پرسشنامه بررس ي ميشود و در نتيجه ًي آن ممكن‬
‫است متن سواالت و يا ترتيب‪ ،‬توافي و نحوهي طراحي آنها تغيير كند و يا حتي احيانا برخي از‬
‫سواالت نامناسب حذف شوند‪ .‬امروزه منطق و ضرورت انجام آزمایش حتی برای طرح های نمونه‬
‫ای نيز پذیرفته شده و مورد استفاده قرار می گيرد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫اطالع رسانی‬
‫اطالع رسانی مرکز آمارایران در سال ‪ ، 1374‬تاسیس ‪ ،‬و پایگاه اطالعاتی آن درسال‬
‫‪ ،1378.‬به ارائه خدمات پرداخت‬
‫‪http://www.sci.org.ir‬هم اکنون پایگاه اطالعاتی این مرکز با آدرس ‪‬‬
‫در این پایگاه اطالعاتی‪. ،‬به دوزبان فارس ی وانگلیس ی دردسترس متقاضیان قرار دارد‬
‫‪.‬بیش از ‪ ،3800‬عنوان نشریه و‪170‬هزار جدول آماري‪ ،‬قابل دستیابی است‬
‫‪:‬امکانات‌واحد‌اطالع‌رسانی‌آماری‌‬
‫‪ .1‬قسمت‌مشاوره‌ ‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫در این قسمت کاربران آمار می توانند از خدمات مشاوره ای اطالعات وآمار موجود‬
‫در مرکز آمار ایران ونيز امکان تهیه ی جداول انتشاراتی وغيرانتشاراتی که امکان ارائه‬
‫‪.‬آن وجود دارد آگاه شوند‬
‫همچنين در قسمت فوق امکان اطالع از نام طرح ها وسرشماری ها و چگونگی ‪‬‬
‫دسترس ی ونيز تهیه ی اطالعات آن در مرکز آما ر ایران را خواهد داشت‪.‬‬
‫‪‬‬
‫فرآيند‌کسب‌اطالع‌و‌انتشار‌از‪‬‬
‫اطالعات جمعیتی‪ ،‬اجتماعی و اقتصادی یک کشور در زمانی‬
‫مشخص و شمارش همه افراد و مکان ها‪ ،‬سرشماری نفوس‬
‫ومسکن نام دارد‬
‫‪‬‬