Transcript Zrozumieć UKD
Slide 1
Uniwersalna Klasyfikacja
Dziesiętna
Wprowadzenie.
Slide 2
Języki informacyjno-wyszukiwawcze JIW
Język informacyjno-wyszukiwawczy to sztuczny,
czyli celowo przez kogoś zbudowany system
językowy, składający się z określonego zbioru
znaków i reguł posługiwania się nimi, służący do
opisywania cech treściowych dokumentów i
umożliwiający wyszukiwanie tych dokumentów
na podstawie uprzednio przygotowanych
charakterystyk.
Slide 3
Rodzaje JIW
o słownictwie paranaturalnym
•
•
•
język haseł przedmiotowych
język słów kluczowych
język deskryptorowy oparty na tezaurusach
o słownictwie sztucznym
•
języki klasyfikacyjne (klasyfikacje piśmiennictwa:
biblioteczne, biblioteczno-bibliograficzne,
dokumentacyjne)
Slide 4
Pojęcie klasyfikacji
Klasyfikacja (od łac. classis - część, klasa,
facio – czynić, robić) jest to logiczny
podział pewnego zbioru elementów na
podzbiory (klasy podziału).
Slide 5
Podział logiczny
Jest to podział pewnej dziedziny (zbioru),
który spełnia warunki:
• adekwatności - podziałem obejmuje się całą
dzieloną dziedzinę (uniwersum podziału)
i żaden element uniwersum nie może zostać przez ten
podział pominięty
•
rozłączności -
każdy element poddanej podziałowi
dziedziny może być przyporządkowany tylko jednej
klasie podziału (grupie elementów powstałych
w wyniku podziału).
Slide 6
Struktura klasyfikacji
Strukturę klasyfikacji czyli uporządkowany zbiór
klas wyodrębnionych zgodnie z zasadą podziału
logicznego nazywamy drzewem klasyfikacyjnym.
Klasy wydzielone na pierwszym stopniu podziału
uniwersum to klasy (lub działy) główne.
Slide 7
Struktura klasyfikacji
Klasa, z której otrzymano klasy dalszego stopnia
podziału to klasa macierzysta (węzłowa).
Klasy otrzymane z podziału klasy macierzystej to
klasy pochodne od niej, podklasy lub klasy
podrzędne.
Kolejne poziomy podziału uniwersum klasyfikacji
to stopnie (szczeble) podziału.
Slide 8
Struktura klasyfikacji
Klasy nie podlegające dalszemu podziałowi to
klasy końcowe.
Klasy wyodrębnione z podziału jednej
bezpośrednio nadrzędnej klasy macierzystej
nazywają się klasami współrzędnymi.
Klasy znajdujące się na tym samym szczeblu
podziału, wyodrębnione z różnych klas
macierzystych nazywają się klasami
równorzędnymi.
Slide 9
Struktura klasyfikacji
W strukturze drzewa klasyfikacyjnego wyróżnia
się trzy rodzaje podstruktur:
• gałąź klasyfikacyjną
• łańcuch klasyfikacyjny
• szereg klasyfikacyjny
Slide 10
Struktura klasyfikacji
Gałąź klasyfikacyjna to klasa węzłowa i wszystkie
klasy pochodne otrzymane z jej podziału aż do klas
końcowych.
Łańcuch klasyfikacyjny to ciąg kolejnych klas
zaczynający się od pewnej klasy pochodnej dowolnego
stopnia, a kończący klasą węzłową.
Szereg klasyfikacyjny to ciąg klas pochodnych tego
samego stopnia, otrzymanych z podziału tej samej
klasy węzłowej (=ciąg klas współrzędnych).
Slide 11
Struktura klasyfikacji
Uniwersum klasyfikacji
Drzewo klasyfikacyjne
A
Klasy macierzyste
np. B ; B2
B
C
B221
D
Klasy pochodne
np. D1 ; D2
B1 B2 B3 B4
Łańcuch
klasyfikacyjny np.
B22- B2
D221- D22- D2- D
Klasy (działy) główne
A; B;C;D
B21
B22
B222
B223
Szereg klasyfikacyjny np.
A- B- C- D
B1- B2- B3- B4
D1
D21
B224
D2
D22
D23
D221
D222
Gałąź
klasyfikacyjna np.
D- D1- D2- D21D22- D23- D221D222
Klasy końcowe np. D221 - D222
Slide 12
Idea klasyfikacji dziesiętnej
Klasyfikacja dziesiętna wykorzystuje jako alfabet
czyli tzw. bazę notacyjną zbiór dziesięciu cyfr
0-9
• Symbol każdej klasy zawiera tyle cyfr, ile szczebli
podziału poprzedza tę klasę w strukturze drzewa
klasyfikacyjnego
• Klasy główne są oznaczone symbolami
jednocyfrowymi, klasy na drugim stopniu
podziału - dwiema cyframi , na trzecim - trzema
itd.
•
Slide 13
KDD
Melvil Dewey
(10 grudnia 1851–
26 grudnia 1931) –
bibliotekarz amerykański,
twórca klasyfikacji
zbiorów bibliotecznych
zwanej od jego nazwiska:
Klasyfikacją
Dziesiętną Deweya.
Slide 14
KDD
•
Klasyfikacja Dziesiętna Deweya jest uznawana za
pierwszą nowoczesną klasyfikację piśmiennictwa
•
Współcześnie stosowana jest przez ponad
200 000 bibliotek w 135 krajach świata
•
Na jej podstawie powstała UKD
•
Obranie notacji cyfrowej uniezależnia zarówno
KDD jak i UKD od odmiennych alfabetów i języków.
Są zrozumiałe na całym świecie.
Slide 15
UKD Paul-Marie-Ghislain Otlet
(ur. 23 sierpnia 1868 w
Brukseli, zm. 10 grudnia 1944
w Brukseli) belgijski
naukowiec, twórca informacji
naukowej, znanej wcześniej
jako bibliografia.
Henri-Marie La Fontaine
(ur. 22 kwietnia 1854 w
Brukseli, zm. 14 maja 1943
tamże) – prawnik belgijski,
laureat Pokojowej Nagrody
Nobla 1913.
twórcy
Slide 16
UKD
Organizacje zarządzające UKD, posiadające prawa
autorskie, dokonujące rewizji i nowelizowania
tablic:
• do roku 1992 FID - Międzynarodowa Federacja
Dokumentacji
• od roku 1992 Konsorcjum ds. UKD.
Slide 17
Konsorcjum UKD
Universal Decimal Classification Consortium
– (UDCC) http://www.udcc.org
międzynarodowa organizacja odpowiedzialna za
UKD, czuwająca nad rozwojem i stosowaniem
klasyfikacji.
Członkowie : FID oraz wydawcy tablic UKD z Belgii,
Holandii, Hiszpanii, Wielkiej Brytanii, Japonii.
Siedziba : Biblioteka Królewska w Hadze.
Slide 18
MRF
Master Reference File - okrojona,
standardowa wersja UKD utworzona w latach
1990-1992.
•
Jest to komputerowa kartoteka wzorcowa
zawierająca ok. 70 000 symboli (30% pełnej
zawartości tablic) czyli pośrednia wersja tablic.
Wersja pełna tablic UKD zawiera 130 000-160 000
symboli z tendencją wzrostową.
Slide 19
MRF
Plik wzorcowy MRF jest tworzony i modyfikowany
przez Konsorcjum UKD
Objaśnienia słowne symboli podaje się w nim w
języku angielskim
W Polsce jest kupowany średnio raz na 10 lat
Po przetłumaczeniu jest materiałem źródłowym do
opracowania nowych, zaktualizowanych wersji
tablic UKD.
Slide 20
Budowa UKD
•
UKD dzieli całość wiedzy na 10 działów
głównych (pierwszego stopnia) oznaczonych
cyframi arabskimi 0 - 9
•
Każdy z tych działów ulega dalszemu podziałowi na 10
działów drugiego stopnia (znakowanych dwucyfrowo,
przez dopisanie do symbolu działu głównego jednej z
cyfr od 0 do 9)
•
Działy drugiego stopnia dzieli się na 10 działów trzeciego stopnia
i oznacza symbolami trzycyfrowymi itd.
Slide 21
Działy główne UKD
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
Dział ogólny
Filozofia. Psychologia
Religia. Teologia
Nauki społeczne. Prawo. Administracja
--------------- dział wolny
Matematyka. Nauki przyrodnicze
Nauki stosowane. Medycyna. Nauki techniczne.
Rolnictwo
Sztuka. Rozrywki. Sport
Językoznawstwo. Nauka o literaturze. Literatura piękna
Archeologia. Prehistoria. Geografia. Biografie. Historia
Slide 22
Schemat rozbudowy symboli głównych UKD
0
Dział
ogólny
1
Filozofia.
Psychologia
2
3
[4]
5
Religia.
Teologia
Nauki społeczne.
Prawo.
Administracja
-
Matematyka.
Nauki
przyrodnicze
50
51
Zag. ogólne
Matematyka
530
Ogólne zag.
fizyki
52
Astronomia
531
Mechanika
ogólna
532
Mechanika
cieczy
6
7
8
Nauki
Sztuka.
stosowane.
Rozrywki.
Medycyna.
Sport
N. techniczne.
Rolnictwo
53
54
Fizyka
Chemia
533
Mechanika
gazów
9
Językoznawstwo. Archeologia
N. o literaturze.
Geografia.
Literatura
Biografie.
piękna
Historia
534
Drgania.
Akustyka
534.1
534.2
534.3
Drgania
ciał
Rezonans
Akustyka
muzyczna
Slide 23
Budowa UKD
W ten sposób otrzymuje się podziały:
• równoległy (w poziomie)
• hierarchiczny (w pionie)
Na pierwszych szczeblach podziału podaje się
zagadnienia ogólne, w głąb podziałów przechodzi
się do zagadnień coraz bardziej szczegółowych.
Slide 24
Budowa UKD
•
•
Elementarne jednostki leksykalne UKD noszą nazwę
symboli klasyfikacyjnych.
Wyróżnia się :
symbole główne (autosyntaktyczne - samodzielne
składniowo, zawarte w Tablicach głównych)
symbole pomocnicze (pełnią funkcje uzupełniające
wobec symbolu głównego, są składniowo niesamodzielne
- synsyntaktyczne, zawarte w Tablicach pomocniczych)
Slide 25
Symbole główne
Są wyrażane jedną, dwiema, trzema cyframi lub dłuższym ciągiem
cyfr arabskich rozdzielonych kropką (znak delimitacyjny), którą
umieszcza się wewnątrz symbolu po każdych trzech cyfrach.
Przykłady:
6 Nauki stosowane. Medycyna. Nauki techniczne. Rolnictwo
62 Inżynieria. Technika w ogólności
621 Ogólna budowa maszyn
621.3
Elektrotechnika
621.31
Elektroenergetyka
621.311
Elektrownie
621.311.22
Elektrownie parowe
621.311.245
Elektrownie wiatrowe
Slide 26
Symbole pomocnicze
symbole poddziałów wspólnych
symbole poddziałów analitycznych
i syntetycznych (specjalnych)
znaki łączące (relatory)
Slide 27
Poddziały wspólne
języka : wskaźnik =…
formy : wskaźnik (0…)
miejsca : wskaźnik (1/9)
rasy, narodowości, grupy etnicznej : wskaźnik (=…)
czasu : wskaźnik “…”
podział A/Z i rozbudowa symboli za pomocą * (separatora
poddziały wspólne z kreską zero : wskaźnik -0…
symbolu UKD i symbolu zapożyczonego spoza UKD)
-02 Własności
-03 Materiały
-04 Relacje, procesy, działania
-05 Osoby
Slide 28
Poddziały specjalne
analityczne z kropką i zerem: wskaźnik .01/.09
analityczne z kreską: wskaźnik -1/-9
syntetyczne: wskaźnik ′ (apostrof)
Poddziały specjalne mają ograniczony zakres stosowania,
występują wyłącznie w wyznaczonych działach.
Poddziały wspólne mają nieograniczony zakres stosowania,
mogą występować we wszystkich działach UKD.
Slide 29
Znaki łączące
+
/
:
::
[]
(plus)
(kreska ukośna)
(dwukropek)
(dwukropek podwójny)
(nawias kwadratowy)
Slide 30
Stosowanie znaków łączących
...+...
stosuje się w przypadku
łączenia dwóch (lub więcej) nie
następujących po sobie symboli
UKD; gdy książka omawia kilka
zagadnień równorzędnych
622+669](438)
.../...
stosuje się w przypadku łączenia
dwóch (lub więcej)
następujących po sobie symboli
klas współrzędnych;
pozwala skrócić symbol; znaczy
od - do
624/627 to:
624+625+626+627
Górnictwo i hutnictwo
w Polsce
623.458/.459 to:
623.458+623.459
Slide 31
Stosowanie znaków łączących
...:...
stosuje się do łączenia symboli,
między którymi zachodzi
wzajemny stosunek, zależność
semantyczna; wyraża relacje
symetryczne (odwracalne) można zmienić kolejność
symboli bez zmiany znaczenia
całego symbolu złożonego
622:669](438)
...::...
wyraża relację niesymetryczną,
jest relatorem nieodwracalnym;
wymaga łączenia symboli w
ściśle określonej kolejności
343::336 Prawo
karne skarbowe
657::339.1
Rachunkowość
handlowa
Wpływ rozwoju
górnictwa na rozwój
hutnictwa w Polsce
Slide 32
Stosowanie znaków łączących
[ ]
znak grupowania i włączania;
grupuje dwa lub więcej symboli
UKD połączonych znakiem +
lub : , które jako całość są w
pewnej relacji do symbolu
znajdującego się poza
nawiasem
016:[54+66]
Bibliografia w dziedzinie
chemii teoretycznej i
przemysłowej
• symbole złożone z plusem i kreską ukośną należy
stosować bardzo oszczędnie.
Slide 33
Rodzaje symboli
proste - pojedynczy symbol główny
37 Oświata. Pedagogika. Wychowanie. Szkolnictwo
rozwinięte - symbol główny połączony z
jednym lub kilkoma symbolami poddziałów
pomocniczych
37(091) Historia wychowania, oświaty i pedagogiki
złożone - co najmniej dwa symbole proste
lub rozwinięte połączone relatorem
37.091.217:379.8 Wycieczki szkolne. Zielone szkoły
Slide 34
Przykład klasyfikowania dokumentu
1.
2.
3.
Analiza treści dokumentu
Stwierdzenie, że dokument
omawia prognozowanie rozwoju
medycyny i genetyki
Charakterystyka słowna w postaci
słów kluczowych:
Medycyna
Genetyka
Rozwój
Prognozowanie
4.
5.
6.
7.
Przekład słów kluczowych na
symbole UKD - znakowanie
Przydzielone dokumentowi symbole:
61 Medycyna
575 Genetyka
-047.72 Poddział wspólny (z grupy
- 04) Prognozy
Sformułowanie charakterystyki
wyszukiwawczej przez zapisanie
symboli w odpowiednim porządku
i dodanie znaku łączącego
Charakterystyka
wyszukiwawcza o postaci :
61:575]-047.72
Slide 35
Analiza treści dokumentu
Korzystamy z tzw. pomocniczych tekstów
metainformacyjnych czyli:
•
•
•
•
•
•
•
•
przedmowy
wstępu
spisu treści
indeksów
streszczenia autorskiego, charakterystyki treści umieszczonej
na skrzydełku lub okładce
tytułu, podtytułu, tytułów rozdziałów, żywej paginy
przypisów
bibliografii załącznikowej
Slide 36
Wybór symboli
Należy używać symboli prostych, jeśli zapewniają one
dokładne wyrażenie treści dokumentu
Jeżeli pewnego tematu nie można wyrazić symbolem
prostym, lecz można dla niego zbudować zarówno
symbol rozwinięty, jak i symbol złożony, to należy
używać symbolu rozwiniętego
Jeżeli ten sam temat można wyrazić za pomocą symbolu
rozwiniętego z poddziałem analitycznym i symbolu
rozwiniętego z poddziałem wspólnym, to używać należy
symbolu rozwiniętego z poddziałem analitycznym.
/B. Sosińska-Kalata/
Slide 37
Bibliografia
1. Sosińska-Kalata B., Uniwersalna Klasyfikacja Dziesiętna
: podręcznik. Warszawa : SBP, 1993
2. Stopa A., O treści książek : opracowanie rzeczowe
piśmiennictwa. Warszawa : CEBiD, 2002
3. UKD w środowisku komputerowym : praca zbiorowa
/ pod red. B. Sosińskiej-Kalaty. Warszawa : SBP, 2004
Opracowała Maria Wołoszyn
Wydział Gromadzenia i Opracowania Zbiorów
PBW w Rzeszowie
Uniwersalna Klasyfikacja
Dziesiętna
Wprowadzenie.
Slide 2
Języki informacyjno-wyszukiwawcze JIW
Język informacyjno-wyszukiwawczy to sztuczny,
czyli celowo przez kogoś zbudowany system
językowy, składający się z określonego zbioru
znaków i reguł posługiwania się nimi, służący do
opisywania cech treściowych dokumentów i
umożliwiający wyszukiwanie tych dokumentów
na podstawie uprzednio przygotowanych
charakterystyk.
Slide 3
Rodzaje JIW
o słownictwie paranaturalnym
•
•
•
język haseł przedmiotowych
język słów kluczowych
język deskryptorowy oparty na tezaurusach
o słownictwie sztucznym
•
języki klasyfikacyjne (klasyfikacje piśmiennictwa:
biblioteczne, biblioteczno-bibliograficzne,
dokumentacyjne)
Slide 4
Pojęcie klasyfikacji
Klasyfikacja (od łac. classis - część, klasa,
facio – czynić, robić) jest to logiczny
podział pewnego zbioru elementów na
podzbiory (klasy podziału).
Slide 5
Podział logiczny
Jest to podział pewnej dziedziny (zbioru),
który spełnia warunki:
• adekwatności - podziałem obejmuje się całą
dzieloną dziedzinę (uniwersum podziału)
i żaden element uniwersum nie może zostać przez ten
podział pominięty
•
rozłączności -
każdy element poddanej podziałowi
dziedziny może być przyporządkowany tylko jednej
klasie podziału (grupie elementów powstałych
w wyniku podziału).
Slide 6
Struktura klasyfikacji
Strukturę klasyfikacji czyli uporządkowany zbiór
klas wyodrębnionych zgodnie z zasadą podziału
logicznego nazywamy drzewem klasyfikacyjnym.
Klasy wydzielone na pierwszym stopniu podziału
uniwersum to klasy (lub działy) główne.
Slide 7
Struktura klasyfikacji
Klasa, z której otrzymano klasy dalszego stopnia
podziału to klasa macierzysta (węzłowa).
Klasy otrzymane z podziału klasy macierzystej to
klasy pochodne od niej, podklasy lub klasy
podrzędne.
Kolejne poziomy podziału uniwersum klasyfikacji
to stopnie (szczeble) podziału.
Slide 8
Struktura klasyfikacji
Klasy nie podlegające dalszemu podziałowi to
klasy końcowe.
Klasy wyodrębnione z podziału jednej
bezpośrednio nadrzędnej klasy macierzystej
nazywają się klasami współrzędnymi.
Klasy znajdujące się na tym samym szczeblu
podziału, wyodrębnione z różnych klas
macierzystych nazywają się klasami
równorzędnymi.
Slide 9
Struktura klasyfikacji
W strukturze drzewa klasyfikacyjnego wyróżnia
się trzy rodzaje podstruktur:
• gałąź klasyfikacyjną
• łańcuch klasyfikacyjny
• szereg klasyfikacyjny
Slide 10
Struktura klasyfikacji
Gałąź klasyfikacyjna to klasa węzłowa i wszystkie
klasy pochodne otrzymane z jej podziału aż do klas
końcowych.
Łańcuch klasyfikacyjny to ciąg kolejnych klas
zaczynający się od pewnej klasy pochodnej dowolnego
stopnia, a kończący klasą węzłową.
Szereg klasyfikacyjny to ciąg klas pochodnych tego
samego stopnia, otrzymanych z podziału tej samej
klasy węzłowej (=ciąg klas współrzędnych).
Slide 11
Struktura klasyfikacji
Uniwersum klasyfikacji
Drzewo klasyfikacyjne
A
Klasy macierzyste
np. B ; B2
B
C
B221
D
Klasy pochodne
np. D1 ; D2
B1 B2 B3 B4
Łańcuch
klasyfikacyjny np.
B22- B2
D221- D22- D2- D
Klasy (działy) główne
A; B;C;D
B21
B22
B222
B223
Szereg klasyfikacyjny np.
A- B- C- D
B1- B2- B3- B4
D1
D21
B224
D2
D22
D23
D221
D222
Gałąź
klasyfikacyjna np.
D- D1- D2- D21D22- D23- D221D222
Klasy końcowe np. D221 - D222
Slide 12
Idea klasyfikacji dziesiętnej
Klasyfikacja dziesiętna wykorzystuje jako alfabet
czyli tzw. bazę notacyjną zbiór dziesięciu cyfr
0-9
• Symbol każdej klasy zawiera tyle cyfr, ile szczebli
podziału poprzedza tę klasę w strukturze drzewa
klasyfikacyjnego
• Klasy główne są oznaczone symbolami
jednocyfrowymi, klasy na drugim stopniu
podziału - dwiema cyframi , na trzecim - trzema
itd.
•
Slide 13
KDD
Melvil Dewey
(10 grudnia 1851–
26 grudnia 1931) –
bibliotekarz amerykański,
twórca klasyfikacji
zbiorów bibliotecznych
zwanej od jego nazwiska:
Klasyfikacją
Dziesiętną Deweya.
Slide 14
KDD
•
Klasyfikacja Dziesiętna Deweya jest uznawana za
pierwszą nowoczesną klasyfikację piśmiennictwa
•
Współcześnie stosowana jest przez ponad
200 000 bibliotek w 135 krajach świata
•
Na jej podstawie powstała UKD
•
Obranie notacji cyfrowej uniezależnia zarówno
KDD jak i UKD od odmiennych alfabetów i języków.
Są zrozumiałe na całym świecie.
Slide 15
UKD Paul-Marie-Ghislain Otlet
(ur. 23 sierpnia 1868 w
Brukseli, zm. 10 grudnia 1944
w Brukseli) belgijski
naukowiec, twórca informacji
naukowej, znanej wcześniej
jako bibliografia.
Henri-Marie La Fontaine
(ur. 22 kwietnia 1854 w
Brukseli, zm. 14 maja 1943
tamże) – prawnik belgijski,
laureat Pokojowej Nagrody
Nobla 1913.
twórcy
Slide 16
UKD
Organizacje zarządzające UKD, posiadające prawa
autorskie, dokonujące rewizji i nowelizowania
tablic:
• do roku 1992 FID - Międzynarodowa Federacja
Dokumentacji
• od roku 1992 Konsorcjum ds. UKD.
Slide 17
Konsorcjum UKD
Universal Decimal Classification Consortium
– (UDCC) http://www.udcc.org
międzynarodowa organizacja odpowiedzialna za
UKD, czuwająca nad rozwojem i stosowaniem
klasyfikacji.
Członkowie : FID oraz wydawcy tablic UKD z Belgii,
Holandii, Hiszpanii, Wielkiej Brytanii, Japonii.
Siedziba : Biblioteka Królewska w Hadze.
Slide 18
MRF
Master Reference File - okrojona,
standardowa wersja UKD utworzona w latach
1990-1992.
•
Jest to komputerowa kartoteka wzorcowa
zawierająca ok. 70 000 symboli (30% pełnej
zawartości tablic) czyli pośrednia wersja tablic.
Wersja pełna tablic UKD zawiera 130 000-160 000
symboli z tendencją wzrostową.
Slide 19
MRF
Plik wzorcowy MRF jest tworzony i modyfikowany
przez Konsorcjum UKD
Objaśnienia słowne symboli podaje się w nim w
języku angielskim
W Polsce jest kupowany średnio raz na 10 lat
Po przetłumaczeniu jest materiałem źródłowym do
opracowania nowych, zaktualizowanych wersji
tablic UKD.
Slide 20
Budowa UKD
•
UKD dzieli całość wiedzy na 10 działów
głównych (pierwszego stopnia) oznaczonych
cyframi arabskimi 0 - 9
•
Każdy z tych działów ulega dalszemu podziałowi na 10
działów drugiego stopnia (znakowanych dwucyfrowo,
przez dopisanie do symbolu działu głównego jednej z
cyfr od 0 do 9)
•
Działy drugiego stopnia dzieli się na 10 działów trzeciego stopnia
i oznacza symbolami trzycyfrowymi itd.
Slide 21
Działy główne UKD
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
Dział ogólny
Filozofia. Psychologia
Religia. Teologia
Nauki społeczne. Prawo. Administracja
--------------- dział wolny
Matematyka. Nauki przyrodnicze
Nauki stosowane. Medycyna. Nauki techniczne.
Rolnictwo
Sztuka. Rozrywki. Sport
Językoznawstwo. Nauka o literaturze. Literatura piękna
Archeologia. Prehistoria. Geografia. Biografie. Historia
Slide 22
Schemat rozbudowy symboli głównych UKD
0
Dział
ogólny
1
Filozofia.
Psychologia
2
3
[4]
5
Religia.
Teologia
Nauki społeczne.
Prawo.
Administracja
-
Matematyka.
Nauki
przyrodnicze
50
51
Zag. ogólne
Matematyka
530
Ogólne zag.
fizyki
52
Astronomia
531
Mechanika
ogólna
532
Mechanika
cieczy
6
7
8
Nauki
Sztuka.
stosowane.
Rozrywki.
Medycyna.
Sport
N. techniczne.
Rolnictwo
53
54
Fizyka
Chemia
533
Mechanika
gazów
9
Językoznawstwo. Archeologia
N. o literaturze.
Geografia.
Literatura
Biografie.
piękna
Historia
534
Drgania.
Akustyka
534.1
534.2
534.3
Drgania
ciał
Rezonans
Akustyka
muzyczna
Slide 23
Budowa UKD
W ten sposób otrzymuje się podziały:
• równoległy (w poziomie)
• hierarchiczny (w pionie)
Na pierwszych szczeblach podziału podaje się
zagadnienia ogólne, w głąb podziałów przechodzi
się do zagadnień coraz bardziej szczegółowych.
Slide 24
Budowa UKD
•
•
Elementarne jednostki leksykalne UKD noszą nazwę
symboli klasyfikacyjnych.
Wyróżnia się :
symbole główne (autosyntaktyczne - samodzielne
składniowo, zawarte w Tablicach głównych)
symbole pomocnicze (pełnią funkcje uzupełniające
wobec symbolu głównego, są składniowo niesamodzielne
- synsyntaktyczne, zawarte w Tablicach pomocniczych)
Slide 25
Symbole główne
Są wyrażane jedną, dwiema, trzema cyframi lub dłuższym ciągiem
cyfr arabskich rozdzielonych kropką (znak delimitacyjny), którą
umieszcza się wewnątrz symbolu po każdych trzech cyfrach.
Przykłady:
6 Nauki stosowane. Medycyna. Nauki techniczne. Rolnictwo
62 Inżynieria. Technika w ogólności
621 Ogólna budowa maszyn
621.3
Elektrotechnika
621.31
Elektroenergetyka
621.311
Elektrownie
621.311.22
Elektrownie parowe
621.311.245
Elektrownie wiatrowe
Slide 26
Symbole pomocnicze
symbole poddziałów wspólnych
symbole poddziałów analitycznych
i syntetycznych (specjalnych)
znaki łączące (relatory)
Slide 27
Poddziały wspólne
języka : wskaźnik =…
formy : wskaźnik (0…)
miejsca : wskaźnik (1/9)
rasy, narodowości, grupy etnicznej : wskaźnik (=…)
czasu : wskaźnik “…”
podział A/Z i rozbudowa symboli za pomocą * (separatora
poddziały wspólne z kreską zero : wskaźnik -0…
symbolu UKD i symbolu zapożyczonego spoza UKD)
-02 Własności
-03 Materiały
-04 Relacje, procesy, działania
-05 Osoby
Slide 28
Poddziały specjalne
analityczne z kropką i zerem: wskaźnik .01/.09
analityczne z kreską: wskaźnik -1/-9
syntetyczne: wskaźnik ′ (apostrof)
Poddziały specjalne mają ograniczony zakres stosowania,
występują wyłącznie w wyznaczonych działach.
Poddziały wspólne mają nieograniczony zakres stosowania,
mogą występować we wszystkich działach UKD.
Slide 29
Znaki łączące
+
/
:
::
[]
(plus)
(kreska ukośna)
(dwukropek)
(dwukropek podwójny)
(nawias kwadratowy)
Slide 30
Stosowanie znaków łączących
...+...
stosuje się w przypadku
łączenia dwóch (lub więcej) nie
następujących po sobie symboli
UKD; gdy książka omawia kilka
zagadnień równorzędnych
622+669](438)
.../...
stosuje się w przypadku łączenia
dwóch (lub więcej)
następujących po sobie symboli
klas współrzędnych;
pozwala skrócić symbol; znaczy
od - do
624/627 to:
624+625+626+627
Górnictwo i hutnictwo
w Polsce
623.458/.459 to:
623.458+623.459
Slide 31
Stosowanie znaków łączących
...:...
stosuje się do łączenia symboli,
między którymi zachodzi
wzajemny stosunek, zależność
semantyczna; wyraża relacje
symetryczne (odwracalne) można zmienić kolejność
symboli bez zmiany znaczenia
całego symbolu złożonego
622:669](438)
...::...
wyraża relację niesymetryczną,
jest relatorem nieodwracalnym;
wymaga łączenia symboli w
ściśle określonej kolejności
343::336 Prawo
karne skarbowe
657::339.1
Rachunkowość
handlowa
Wpływ rozwoju
górnictwa na rozwój
hutnictwa w Polsce
Slide 32
Stosowanie znaków łączących
[ ]
znak grupowania i włączania;
grupuje dwa lub więcej symboli
UKD połączonych znakiem +
lub : , które jako całość są w
pewnej relacji do symbolu
znajdującego się poza
nawiasem
016:[54+66]
Bibliografia w dziedzinie
chemii teoretycznej i
przemysłowej
• symbole złożone z plusem i kreską ukośną należy
stosować bardzo oszczędnie.
Slide 33
Rodzaje symboli
proste - pojedynczy symbol główny
37 Oświata. Pedagogika. Wychowanie. Szkolnictwo
rozwinięte - symbol główny połączony z
jednym lub kilkoma symbolami poddziałów
pomocniczych
37(091) Historia wychowania, oświaty i pedagogiki
złożone - co najmniej dwa symbole proste
lub rozwinięte połączone relatorem
37.091.217:379.8 Wycieczki szkolne. Zielone szkoły
Slide 34
Przykład klasyfikowania dokumentu
1.
2.
3.
Analiza treści dokumentu
Stwierdzenie, że dokument
omawia prognozowanie rozwoju
medycyny i genetyki
Charakterystyka słowna w postaci
słów kluczowych:
Medycyna
Genetyka
Rozwój
Prognozowanie
4.
5.
6.
7.
Przekład słów kluczowych na
symbole UKD - znakowanie
Przydzielone dokumentowi symbole:
61 Medycyna
575 Genetyka
-047.72 Poddział wspólny (z grupy
- 04) Prognozy
Sformułowanie charakterystyki
wyszukiwawczej przez zapisanie
symboli w odpowiednim porządku
i dodanie znaku łączącego
Charakterystyka
wyszukiwawcza o postaci :
61:575]-047.72
Slide 35
Analiza treści dokumentu
Korzystamy z tzw. pomocniczych tekstów
metainformacyjnych czyli:
•
•
•
•
•
•
•
•
przedmowy
wstępu
spisu treści
indeksów
streszczenia autorskiego, charakterystyki treści umieszczonej
na skrzydełku lub okładce
tytułu, podtytułu, tytułów rozdziałów, żywej paginy
przypisów
bibliografii załącznikowej
Slide 36
Wybór symboli
Należy używać symboli prostych, jeśli zapewniają one
dokładne wyrażenie treści dokumentu
Jeżeli pewnego tematu nie można wyrazić symbolem
prostym, lecz można dla niego zbudować zarówno
symbol rozwinięty, jak i symbol złożony, to należy
używać symbolu rozwiniętego
Jeżeli ten sam temat można wyrazić za pomocą symbolu
rozwiniętego z poddziałem analitycznym i symbolu
rozwiniętego z poddziałem wspólnym, to używać należy
symbolu rozwiniętego z poddziałem analitycznym.
/B. Sosińska-Kalata/
Slide 37
Bibliografia
1. Sosińska-Kalata B., Uniwersalna Klasyfikacja Dziesiętna
: podręcznik. Warszawa : SBP, 1993
2. Stopa A., O treści książek : opracowanie rzeczowe
piśmiennictwa. Warszawa : CEBiD, 2002
3. UKD w środowisku komputerowym : praca zbiorowa
/ pod red. B. Sosińskiej-Kalaty. Warszawa : SBP, 2004
Opracowała Maria Wołoszyn
Wydział Gromadzenia i Opracowania Zbiorów
PBW w Rzeszowie