Transcript Komunikacja alternatywna

Przygotowała:
mgr Justyna Ignaczak
AAC (Augmentative and Alternative Communication) oznacza
wszelkie działania, których celem jest pomoc w porozumiewaniu się osobom
niemówiącym lub posługującym się mową w ograniczonym stopniu. Zamiast
wypowiadanych słów i zdań mogą one używać znaków graficznych
(piktogramów, obrazków, symboli), znaków manualnych (gestów) lub
znaków przestrzenno-dotykowych (np. przedmiotów). Dzięki temu mogą
dokonywać wyborów, podejmować decyzje, pytać, opowiadać, wyrażać
myśli i uczucia – pokonywać bariery w porozumiewaniu się i stawać się
niezależnymi.
Użytkownikami wspomagających sposobów porozumiewania się są dzieci,
młodzież i dorośli, którzy słyszą, ale nie mogą nauczyć się mowy lub nie mogą
jej używać przez całe życie lub tylko w pewnym okresie. Są to m.in. osoby z
porażeniem mózgowym, specyficznymi zaburzeniami mowy, upośledzeniem
umysłowym, autyzmem, chorobami genetycznymi, ale także osoby po urazach
mózgu. W stosunku do małych dzieci z zaburzeniami rozwoju, u których mowa
nie rozwija się o czasie używa się komunikacji wspomagającej, aby utorować
rozwój języka i mowy, jeśli tylko warunki neurobiologiczne u dziecka na to
pozwolą.
O doborze metod AAC do pracy z osobą z mózgowym porażeniem
dziecięcym będą decydowały indywidualne predyspozycje i potrzeby, jego
umiejętności i możliwości, a także osobiste preferencje. Dlatego ważne jest
dokonanie profilu oceny możliwości komunikacyjnych danej osoby. Pełne
wykorzystanie odpowiednio dobranej metody będzie możliwe tylko wtedy, gdy
wybrany sposób komunikacji będzie używany w życiu codziennym dziecka.
Ważne jest, aby najbliższe otoczenie dziecka (rodzina, rówieśnicy, itp.) zostało
przeszkolone. Rodzice powinni zaakceptować stosowaną metodę pracy, tak by
dziecko mogło liczyć na systematyczną pracę. Wspomagającej i alternatywnej
komunikacji można uczyć dziecko już od najmłodszych lat, a wraz z rozwojem
i nabywaniem przez dziecko kompetencji i sprawności językowej, powinna się
jakościowo zmieniać komunikacja np. leksykon.
System Piktogram - PIC (Pictogram Ideogram Communication)
 System rysunkowy – Picture Communication Symbols (PCS)
 Słownik MAKATON
 Symbole Blissa
 System LÖB
 System gestów COGHAMO
 Rebusy piktograficzne
oraz wykorzystać technologie komputerowe.

System piktogramów trafił do Polski ze Szwecji poprzez Centrum Metod Alternatywnych w Szczecinie.
Dzięki p. Marii Podeszewskiej -Mateńko i tej instytucji, szwedzkie piktogramy zostały przetłumaczone na j. polski.
CMA produkuje i dystrybuuje piktogramy, organizuje kursy dla pedagogów, psychologów , logopedów i rodziców.
Piktogramy to system znaków obrazkowych – białe znaki na
czarnym tle. Piktogramy są odpowiednie dla osób ze słabym
rozumieniem mowy, które potrzebują określonej ilości słów do
porozumiewania
się,
bez
stosowania
złożonych
struktur
językowych. Za pomocą piktogramu, dziecko może przekazać
pojedynczą informację, np. czym chce się bawić, jak również może
przekazywać bardziej złożone informacje za pomocą tablic
komunikacyjnych stworzonych z piktogramów. Każdy piktogram
posiada podpis, co jest ułatwieniem dla osoby rozmawiającej z
użytkownikiem AAC.
Piktogramy w prosty i przejrzysty sposób przedstawiają treść, mają
prostą formę graficzną, a duży kontrast umożliwia szybką percepcję
wzrokową obrazka. Wszystkie piktogramy są podzielone na 26
kategorii słownych, opisujących całą otaczającą rzeczywistość:
postaci, części ciała, odzież/ rzeczy osobiste, przedmioty z otoczenia,
kuchnia, łazienka, żywność, owoce i warzywa, zwierzęta, zabawki,
ogród, pogoda, muzyka, sport/ czas relaksu, uczucia, zawody, środki
transportu, miejsca, czynności, uroczystości/ święta, właściwości/
cechy, pozycje/ kierunki, liczby, różne, programy tv, pytania.
Piktogramy są wskazane dla dzieci upośledzonych umysłowo, czy dla
dzieci z zaburzeniami percepcji wzrokowej.
Jak wprowadzać alternatywną metodę komunikacji piktogramy:
 Procedury wprowadzenia piktogramów jako alternatywnej metody komunikacji są
uzależnione od możliwości psychofizycznych dziecka:
a. dzieci które rozumieją mowę i znają zasady budowania wypowiedzi uczą się nadawać
znaczenie słowne przedmiotom, osobom, czynnościom, poznają składnię, następnie budują
dzięki piktogramom różne formy wypowiedzi
b. dzieci u których rozumienie dźwięków mowy, treści jest zaburzona - należy nauczyć
rozumienia treści mowy i znaków
 Wprowadzając metodę rozpoczynamy od piktogramów : tak -nie, najbliższe otoczenie klasa, dom, najbliższe osoby, aktywności, które dziecko lubi i te, które pomogą
usystematyzować dzień, pory roku itd.
W początkowym etapie pracy lub w pracy z uczniami upośledzonymi w głębszym stopniu
warto zastosować fotografie.
Książka komunikacyjna i inne pomoce to ważny element
w tej metodzie komunikacji. Do książki komunikacyjnej
wklejamy poznawane przez dziecko, systematyzowane
piktogramy. Książka daje możliwość wykorzystania nabytych
już umiejętności i skorzystanie z poznanych piktogramów.
Plany dzienne, plany szczegółowe to struktury złożone
z
piktogramów
wskazujące
wykonywanej czynności, osobę.
rodzaj,
czas
i
miejsce
KATEGORIA SZKOŁA
szkoła
grupa
gra planszowa
planszowa
gra
przerwa
język migowy
migowy
język
uczeń
sala gimnastyczna
gimnastyczna
sala
pisać
śpiewać
czytać
książka
KATEGORIA POSIŁEK
posiłek
talerz
krzesło
stół
herbata
nalewać
zupa
łyżka
danie
owoce
kubek
kroić
PCS jest zbiorem prostych rysunków oznaczających podstawowe
słowa niezbędne do codziennego porozumiewania się. Został utworzony
przez Roxie Johnson (logopedę). Pierwsza opracowana przez nią książka
zawierała 700 symboli, obecnie jest to 3000 symboli uporządkowanych
w
takie kategorie jak: ludzie, czasowniki, symbole opisowe, jedzenie, czas
wolny, rzeczowniki. Każdy symbol jest opatrzony napisem umieszczonym
nad obrazkiem. Symbole przedstawiają pojedyncze słowa, często używane
zwroty, zdania i zestawy zdań wykorzystywane w sytuacjach społecznych.
Właściwe wykorzystanie symboli PCS wymaga przestrzegania
kilku reguł i zasad:
na początku wprowadzamy symbole słów i pojęć, które są
użytkownikowi bliskie, dobrze znane, najczęściej używane w codziennej
komunikacji,
 nowe symbole wprowadzamy, gdy mamy pewność, że wcześniejsze już
są opanowane,
wybrane symbole muszą być zrozumiałe i łatwe do rozpoznania,
symbole powinny być odpowiednio dobrane do wieku i aktualnych
zainteresowań oraz potrzeb użytkownika,
symbole powinny mieć dostosowaną do użytkownika wielkość oraz
ilość na planszy tak, by możliwie czytelnie wskazywał wybrane słowa,
symbolami PCS znakujemy otoczenie użytkownika (pomieszczenia w
domu, meble, przedmioty, sekwencje wykonywanych czynności w
łazience, salę w przedszkolu, klasę w szkole, itd.),
należy dążyć do uogólniania znaczeń symboli. Przykładowo: łóżko
może oznaczać koncept „łóżko” oraz „spać”, zaś połączenie dwu
symboli np. „żółty” i „owoc” może oznaczać koncept „cytryna”. Zasada
ta pozwala na znaczne ograniczenie (zmniejszenie) ilości potrzebnych
do konwersacji obrazków,
w trakcie rozmów z użytkownikiem symboli PCS zawsze głośno i
wyraźnie wypowiadamy nazwy wskazywanych symboli. Daje to szansę
na skorygowanie błędnie pokazywanych obrazków, a tym samym
eliminuje nieporozumienia.
PCS można zacząć wprowadzać na dwa sposoby, w zależności od
możliwości motorycznych. Przykładowo dla osób samodzielnie
poruszających się – oklejamy całe mieszkanie/dom – symbolami.
Swobodnie poruszając się po swoim otoczeniu, niejako „przy okazji”
zaznajamiamy się z symbolami. W tym przypadku dziecko może np.
odczepić symbol i bacznie mu się przyjrzeć, a co za tym idzie, zacząć
go wykorzystywać do komunikacji z nami.
Ja chcę bawić się samochodem:
BigMac
W Polsce metoda Makaton opracowana została w latach 20012005 przez dr Bogusławę B. Kaczmarek. Na program Makaton
składają się znaki manualne-gesty oraz/lub znaki graficznesymbole. Gestom i/lub
symbolom towarzyszy
Makaton jest systemem podwójnych znaków!
Gest i/lub symbol +mowa =Makaton
zawsze mowa.
myć
iść
Są formami wspomagającymi słowne
porozumiewanie
się.
Służą
jako
dodatkowy środek, który wzmacnia
przekazywany
przez
komunikat.
Gesty
alternatywą
dla
umiejętności
werbalne
dziecko
są
również
mowy,
dzieci
dorosłych są całkowicie zaburzone.
gdy
i
Symbole
graficzne-zarówno
jako forma wspomagająca, jak i
alternatywna-przeznaczone
są
dla tych, którzy nie są w stanie
wykonać gestu, wskazując na
symbol
sygnalizują
swoje
potrzeby, zainteresowania.
Na program Makatonu składają się dwie grupy
słownictwa:
 Słownictwo
podstawowe (rdzeń metody) zawiera
podstawowe pojęcia dnia codziennego
usystematyzowane w serie poszczególnych poziomów
ok. 450 pojęć. Słownictwo to uczone jest jako pierwsze
i stanowi podstawę programu.
 Słownictwo
tematyczne)
Dodatkowe
jest
uzupełnianym
słownictwem
nowymi
(rozszerzenie
otwartym
pojęciami
tj.
i
usystematyzowanymi tematycznie (ok. 7000 pojęć).
Jest
to
słownictwo
pokrywające
zainteresowania użytkowników.
rozległe
Porozumiewanie się nie jest możliwe bez objęcia
programem
partnerów
komunikacyjnych
tj.
osób
wchodzących w interakcje z dziećmi i z dorosłymi
posługującymi się Makatonem. Są to zarówno członkowie
rodziny, specjaliści (nauczyciele, pedagodzy, psycholodzy,
logopedzi, fizjoterapeuci itp.)
Ważna grupę stanowią rówieśnicy, zarówno sprawni, jak i
niepełnosprawni.

Dzieci/dorośli z trudnościami komunikacyjnymi,

Rodzina

Partnerzy komunikacyjni

Specjaliści
Dzieci/dorośli z trudnościami w:

Koncentrowaniu uwagi

Rozumieniu mowy

Wyrażaniu swoich uczuć, myśli i pragnień

Rozumieniu kolejności zdarzeń

Rozwoju mowy
Dzieci/dorośli z zaburzeniami komunikacyjnymi o
podłożu:
oNiepełnosprawności intelektualnej
oZaburzeń autystycznych
oNiepełnosprawności fizycznej
oUszkodzeń sensorycznych (słuchu)
oSpecyficznych zaburzeń języka (np.: afazja)
Planując wprowadzenie do pracy z dzieckiem, alternatywnej metody
komunikacyjnej pamiętać musimy o ważnych zasadach :
W edukacji i wychowaniu dzieci niemówiących ważne jest wprowadzenie dostosowanych do
ich możliwości rozwojowych, psychofizycznych alternatywnych metod komunikacji / możliwości
percepcyjne, motoryka, intelekt, zachowania społeczne/
Korzystnie dla dziecka jest wczesna nauka określonej metody .
Równie ważne jest to, czy wybrana metoda da dziecku możliwość realizowania jego potrzeb
komunikacyjnych w przyszłości i z najbliższym otoczeniem.
Wybierając metodę komunikacji alternatywnej, uwzględnić zatem powinniśmy ścisłą
współpracę z rodziną innymi specjalistami, otoczeniem, rówieśnikami.
W przypadku dzieci upośledzonych umysłowo, nauka alternatywnych metod komunikacji jest
możliwa , gdy dziecko okazuje chęć okazywania swoich życzeń .
Planując wprowadzenie wybranej metody komunikacyjnej warto ocenić poziom rozwoju
komunikacyjnego np. za pomocą skali Callier - Azusa lub inną standartową metodę oceny
rozwoju mowy i myślenia.
Stosowanie alternatywnych metod komunikacji oprócz
rozwijania możliwości komunikacyjnych oddziaływuje na
inne sfery:
 Zwiększa motywację i chęć do komunikacji, wyrażania swoich uczuć,
myśli, zadawania pytań.
 Stymuluje do kontroli pozycji głowy, ruchów rąk, zmniejszenia napięcia
ciała.
Pomaga w rozwijaniu kontaktów społecznych .
za uwagę i