Transcript Bez tytułu slajdu
Slide 1
Motywy literackie zawarte
w twórczości Jana
Kochanowskiego
Barbara Słodka
klasa 2 e
Rok szkolny
2005/2006
Slide 2
Spis treści
1. Życiorys Jana Kochanowskiego
2. Twórczość Jana Kochanowskiego
3. Motywy literackie zawarte w twórczości
Jana Kochanowskiego
4.Motyw: Arkadia - Raj
5.Motyw: Miłość do ojczyzny
6.Motyw: Naprawa państwa
7.Motyw: Polska i Polacy
8.Motyw: Cierpienie
9.Motyw: Przemiana
10.Motyw: Przemijanie
11.Motyw: Rodzina
12.Motyw: Dworek
13.Motyw: Wieś
14.Motyw: Bóg
15.Motyw: Poeta
16.Motyw: Taniec
17.Motyw: Bunt
18. Koniec
Co wiemy o Janie i
jego twórczości...?
Slide 3
Życiorys Jana
Kochanowskiego
Jan Kochanowski (1530-1584) urodził się w Sycynie (Radomskie). Pochodził ze
średnio zamożnej, wielodzietnej rodziny szlacheckiej. Znakomite wykształcenie i
erudycję zdobył dzięki piętnastoletnim studiom - najpierw na wydziale sztuk
Akademii Krakowskiej, później od r. 1551/1552 (dzięki wsparciu księcia pruskiego Albrechta) w Królewcu oraz Padwie.
Kochanowski brał aktywny udział w życiu studenckim, dużo podróżował. Odwiedził
Niemcy, Włochy i Francję. To pozwoliło mu w pełni zapoznać się ze światopoglądem
epoki, rozwinąć talent twórczy oraz zawrzeć wiele cennych znajomości.
Po powrocie do kraju poeta zdecydował się rozpocząć służbę dworską, która
pochłonęła 10 lat jego życia. Praca znakomitego dworzanina została doceniona,
Kochanowski otrzymał tytuł sekretarza króla Zygmunta Augusta. W roku 1570 poeta
porzucił dwór, na stałe osiadając w Czarnolesie, majątku odziedziczonym po
rodzicach. Spokojne chwile w Czarnolesie przerwała nagle śmierć dwóch córek najpierw młodszej - Urszulki oraz starszej - Hanny. Kochanowski zmarł nagle na atak
serca w 1584 roku w Lublinie
Spis
treści
Slide 4
Twórczość
Jana Kochanowskiego
Jan Kochanowski jako obywatel, myśliciel, artysta:
najwybitniejszy poeta doby renesansu
poruszał wiele problemów nurtujących współczesnego mu człowieka
jego twórczość to swoisty pamiętnik liryczny
Przemawiał jako wielki patriota zaangażowany w życie polityczne kraju, a zarazem
jako człowiek renesansu, głosząc hasła epoki, oraz propagując humanistyczne ideały
i filozofię
Przyczynił się do rozwoju literatury i języka polskiego
Jego utwory cechowało bogactwo tematyczne: ukazanie wewnętrznych przeżyć
człowieka, zainteresowanie życiem codziennym i polityką.
Jego poezja była ściśle powiązana z tradycjami antycznymi, głęboko osadzona w
kulturze renesansowej europejskiego humanizmu.
Jako największy polski i słowiański poeta tego czasu nazwany został "ojcem poezji
polskiej".
Spis
treści
Slide 5
Bunt
Arkadia
Taniec
Miłość
do Ojczyzny
Poeta
Naprawa
państwa
Motywy literackie
zawarte
w twórczości Jana
Kochanowskiego
Bóg
Polska
i Polacy
Cierpienie
Wieś
Przemiana
Dworek
Rodzina
Przemijanie
Spis
treści
Slide 6
Arkadia
"NA DOM W CZARNOLESIE"
Fraszka refleksyjno-filozoficzna, której myślą przewodnią jest wyrażenie filozofii
życiowej. Życie wiejskie w zdrowiu i opiece bożej, w przyjaznej atmosferze rodzinnej, w zgodzie z
sąsiadami to recepta na szczęśliwe życie. Utwór rozpoczyna się od bezpośredniego zwrotu
podmiotu lirycznego do Boga z prośbą o dostatnie, cnotliwe życie oraz spokojna starość.
Podkreśla także autor kontrast miedzy skromnością "gniazda ojczystego” a "marmurowymi
pałacami".
"PIEŚŃ ŚWIĘTOJAŃSKA O SOBÓTCE"
Poemat sławiący uroki wiejskiego życia, które jest ustabilizowane i samowystarczalne.
Sady dają owoce, a pasieka miód, po siewach można odpocząć przy kominku lub tańczyć, śpiewać
pieśni, żartować. Gospodarz wyżywi rodzinę swą pracą, a do tego poluje, łowi ryby rzekach. Jego
żona przygotowuje pożywienie, dba o gospodarstwo i wychowuje dzieci w poszanowaniu starych
tradycji i kulcie pracy. Poeta pragnie podkreślić, ze życie na łonie natury, z dala od zgiełku miast
jest dostatnie i radosne. Życie na wsi jest "złotym środkiem" na radosną egzystencję człowieka.
Spis
treści
Slide 7
Miłość do Ojczyzny
„PIEŚŃ O SPUSTOSZENIU PODOLA”
Nawiązując do najechania i splądrowania Podola przez Turków w 1575r., Kochanowski
apeluje do uczuć patriotycznych szlachty, wzywa do opamiętania się póki jeszcze pora. Twierdzi:
późno puklerza przebici macają.
„PIEŚŃ XII, O CNOCIE”
Prawdziwa cnota miłości ojczyzny odznacza się bezinteresownością, nie boi się
ludzkiej zawiści i tylko taka jest przez Boga nagradzana, bowiem droga do nieba stoi otworem
dla tych, co służą ojczyźnie.
„PIEŚŃ XIX, O DOBREJ SŁAWIE”
Miłość ojczyzny nie sprowadza się tylko do gotowości do walki w jej obronie. Ku pożytku
dobra wspólnego można służyć, wykorzystując inne talenty, w które Bóg wyposażył człowieka, np.
inteligencję, dowcip, dar pięknej wymowy, siłę mięśni, nieugiętość charakteru.
„ODPRAWA POSŁÓW GRECKICH”
Mitologiczny kostium został tu wykorzystany do przestawienia sytuacji Polski.
Kochanowskiego napawa lękiem prywata obywateli (Aleksander-Parys), przekupstwo (Iketaon),
nieudolność i chwiejność władcy (Priam). Jak groźne ostrzeżenie grzmią słowa posła Ulissesa: O
nierządne królestwo i zginienie bliskie, gdzie ani prawa ważą, ani sprawiedliwość ma miejsca,
wszystko złotem kupić trzeba.
Spis
treści
Slide 8
Naprawa państwa
„ODPRAWA POSŁÓW GRECKICH”
Starożytny wątek wojny trojańskiej stał się dla Kochanowskiego pretekstem do
mówienia o sprawach współczesnej mu Rzeczypospolitej. Pokazał państwo z nieudolnym królem
na czele, gdzie szerzy się przekupstwo i nie przestrzega się prawa. Sytuację w Troi podsumował
Ulisses (poseł grecki), który powiedział: O nierządne królestwo i zginienie bliskie, gdzie ani prawa
ważą, ani sprawiedliwość ma miejsce, a wszystko złotem kupić trzeba.
„PIEŚŃ V, O SPUSTOSZENIU PODOLA”
Utwór nawiązuje do napaści Turków na Podole w 1575r. Poeta krytycznie ocenia
postawę szlachty, która ani nie broni zagrożonej ojczyzny (Wsiadamy? Czy nas półmiski
trzymają?), ani nie daje pieniędzy na opłacenie wojska (Skujmy talerze na talery, skujmy, a
żołnierzowi pieniądze gotujmy).
„PIEŚŃ XIX, O DOBREJ SŁAWIE”
Sens utworu sprowadza się do stwierdzenia: służmy poczciwej sławie, a jako kto może,
niech ku pożytku dobra spólnego pomoże, co poeta następnie rozwija tłumacząc, jak można różne
swoje zdolności spożytkować dla dobra państwa.
Spis
treści
Slide 9
Polska i Polacy
„PIEŚŃ O SPUSTOSZENIU PODOLA PRZEZ TATARÓW”
Polska jest odbieżałem stadem, które drapają rozbójce wilcy, ponieważ ani pasterz nad
owcami chodzi, ani ostrożnych psów za sobą wodzi. Jest to wyraźna aluzja do sytuacji,
jaka wytworzyła się po ucieczce Henryka Walezego.
Jeśli najazd Tatarów na Podole nie będzie żadną nauką i nie doprowadzi do
opodatkowania się na rzecz regularnej armii, nową przypowieść Polak sobie kupi, że i
przed szkodą, i po szkodzie głupi.
„ODPRAWA POSŁÓW GRECKICH”
Troja jest dla Kochanowskiego obrazem Polski, nierządzonego królestwa i
zginienia bliskiego, gdzie ani prawa ważą, ani sprawiedliwość ma miejsce, a wszystko
złotem kupić trzeba. Młódź wszeteczna zaś, która zniewieściała w wygodnym życiu, nie
będzie w stanie bronić kraju w potrzebie, jest obrazem polskiej młodzieży.
Spis
treści
Slide 10
Cierpienie
„TRENY”
Śmierć dziecka rodzi wielkie cierpienie. Kochanowski rozpacza po śmierci Urszuli,
ponieważ widział w niej dziedziczkę jego talentu,pokładał w niej największe nadzieje. Poeta
wolałby aby jego pociecha „albo nie umierała, lub się nie rodziła”. Dziewczynka roznieciła w
jego sercu wielkie nadzieje, a potem zostawiła go samego. Zabrała mu całą duszę.Poeta w
swoim cierpieniu nie różni się niczym od innych ludzi. Wywołany ból pozbawiony wartości nie
przynosi ukojenia i pocieszenia.
Przemiana
„TRENY”
Jest to przykład przemiany światopoglądowej. W trenach IX, X i XI podmiot stawia
pod znakiem zapytania wszystkie ideały etyczne, religijne i filozoficzne. Zanika optymizm
religijny, tak charakterystyczny dla wcześniejszej twórczości poety. Ostatni teren (XIX), tzw.
"Tren albo Sen", stanowi syntezę ideałów humanistycznych. Mówiący znów szuka wsparcia w
Bogu, poddaje się jego wyrokom. Przemiana podmiotu lirycznego prowadzi zatem od postawy
stoickiej, do połączenia filozofii epikurejsko-stoickiej z filozofią chrześcijańską Odtąd
przyświecać mu będzie dewiza Terencjusza: Człowiekiem jestem i nic, co ludzkie, nie jest mi
obce.
Spis
treści
Slide 11
Przemijanie
„O ŻYWOCIE LUDZKIM”
Życie człowieka opisuje poeta zgodnie z filozofią stoicką,. Cokolwiek posiadamy
(np. pieniądze, sława) na tym świecie, nie ma to większego znaczenia, ponieważ wszystko to
minie jako polna trawa. W życiu nie ma nic pewnego, a z człowieka, który zabiega o dobra
doczesne, śmieje się Fortuna... a może Bóg.
„PIEŚŃ XIX”
Głównym celem w życiu rozumnego człowieka jest, według poety, dobra sława,
którą zapewni on sobie dzięki własnym talentom i umiejętnościom. Dobra sława jest także
sposobem na zapewnienie sobie pamięci u potomnych (...A starać się, ponieważ musi
zniszczeć ciało, Aby imię przynajmniej po nas tu zostało), czyli wieczność.
Spis
treści
Slide 12
Rodzina
„PIEŚŃ ŚWIĘTOJAŃSKA O SOBÓTCE”
Autor przedstawia wyidealizowany obraz rodziny ziemiańskiej. Ojciec spełnia tu
rolę gospodarza, jedynie doglądającego dobytku. Jego żona, skrzętna gospodyni, pomaga mu
w prowadzeniu gospodarstwa i winna być wzorem dla wszystkich kobiet. Rodzina wspólnie
uczestniczy nie tylko w pracy, ale i w zabawie. Wnukowie, wzorem dziadków, zwykli
poprzestawać na małym i nade wszystko cenić cnotę.
Dworek
„NA DOM W CZARNOLESIE”
Wiejski dom, gniazdo ojczyste, jest symbolem umiarkowanych pragnień poety, który
- na wzór Horacego - nie pożąda bogactwa ani marmurowych pałaców, ale pragnie cichego
i spokojnego życia, otoczony szacunkiem ludzi.
Spis
treści
Slide 13
Wieś
„PIEŚŃ ŚWIĘTOJAŃSKA O SOBÓTCE”
Podczas nocy sobótkowej dwanaście panien kolejno śpiewa pieśni pochwalne na cześć
wsi, która jest miejscem, gdzie kwitną wszelkie cnoty. Z dala od niebezpieczeństw świata ludzie żyją
cicho i spokojnie, mając pod dostatkiem wszystkiego, co niezbędne do egzystencji. Wieś uczy
przestawać na małe, Wstyd i cnotę chować w cale i pozwala po prostu cieszyć się drobnymi
radościami życia.
Bogata matka-natura obdarza wszystkich swoimi darami. Po wytężonej pracy przychodzi czas na
zabawę i śpiew.
Tylko życie na wsi daje spokój i radość. Wieś to również oaza wszelkich cnót, gdzie nie
ma miejsca na konflikty społeczne.
„NA LIPĘ”
Poeta wyznał, że w jej dobroczynnym cieniu chronił się chętnie, tu bowiem nie
dochodziły promienie słoneczne nawet w południe, w największy upal. Znajdował ukojenie
w powiewie wiatru i śpiewie ptaków. Pochwala odpoczynku, wiejskiego życia. Fraszka o
charakterze pochwalnym, która dostarcza człowiekowi różnych pożytków, zaś życie zgodne
z nią daje ludziom ukojenie, beztroskie bytowanie i szczęście.
Spis
treści
Slide 14
Bóg
„CZEGO CHCESZ OD NAS PANIE”
utwór
ten
jest
pochwałą
Boga.
Chwała
niewidzialnego Boga poprzez widzialny świat. Bóg jako artysta, świat to dzieło sztuki.
Poczucie trwałości i niezmienności świata logicznie uporządkowanego i kierowanego przez
Boską mądrość, wolę i opatrzność. Bóg jest doskonały, idealny i taki też stworzył świat.
„NA DOM W CZARNOLESIE”
Utwór rozpoczyna się od bezpośredniego zwrotu podmiotu lirycznego do Boga
z prośbą o dostatnie, cnotliwe życie oraz spokojna starość. Kochanowski utożsamiał Pana
Boga z naturą, i jest w tym bliski panteizmowi. Widział Boga w pięknie stworzenia, postrzegał
go jako stwórcę-artystę, który obecny jest w swoim dziele. Czasami Boże dzieło stworzenia
nazywa " Boskim widowiskiem mistrzyni natury".
Spis
treści
Slide 15
Poeta
„MUZA”
Wiersz uznawany za manifest twórczy Jana Kochanowskiego, który wyraził swą
wiarę w sile poezji, bo dzięki niej „popiół jego kości nie będzie wzgardzony”. Ludzie
w pogoni za majątkiem i innymi dobrami materialnymi nie mają ani czasu, ani ochoty
na czytanie wierszy, poezja nie daje żadnych korzyści materialnych, ale mimo to poeta
pozostaje wiernym sługą Muz, mając nadzieję, że co mu żywota ujmie czas dzisiejszy,
to po śmierci nagrodzi z lichwą wiek późniejszy.
„Sobie śpiewam, a Muzom. Bo kto jest na ziemi,
Co by serce ucieszyć chciał pieśniami memi?
(...)
Nie dziw tedy, ze ludzie cisną się za zlotem
A poeta, słuchaczów próżny, gra za płotem".
Spis
treści
Slide 16
Taniec
„PIEŚŃ ŚWIĘTOJAŃSKA O SOBÓTCE”
Poeta nawiązuje tu do pogańskiego obrzędu obchodzonego w noc
przesilenia letniego, zwana nocą św. Jana. Jednym z elementów świętowania był
taniec. Dwanaście panien śpiewa kolejno swe pieśni. Jedna z panien zaprasza do
tańca, gdyż to jej "najświętsza wada, ze tańcuje bardzo rada". Kolejna zaś, z natury
wesoła, zawsze uśmiechnięta, zaczyna zabawę, a przy tej okazji wygłasza
humorystyczny wykład dotyczący radości życia. Kończy go refleksja na temat natury
ludzkiej. Jan Kochanowski staje się tu miłośnikiem i obrońcą ludowego obyczaju, bo
kultywowanie tradycji daje ludziom szczęście:
"Wszytki śpiewać nauczone,
W tańcu także niezganione,
Więc koleją zaczynały,
A pierwszej tak począć dały..."
Spis
treści
Slide 17
Bunt
„TRENY”
Bunt jest najbardziej widoczny w trenach IX - XI, będących świadectwem
kryzysu światopoglądowego. W trenie pada bluźniercze wyznanie: gdześkolwiek jest,
jeśliś jest, które jest wyrazem niewiary w istnienie życia pozagrobowego, zaś w trenie XI
siłę rządzącą światem i życiem człowieka nazywa nieznajomym wrogiem, który miesza
ludzkie rzeczy, nie mając ani dobrych, ani złych na pieczy.
Twierdzi również, że w tak urządzonym świecie nie ma znaczenia, czy ktoś
żyje uczciwie i bogobojnie (kogo kiedy pobożność jego ratowała? Kogo dobroć
przypadku złego uchowała). W trenach poeta wyraził również sprzeciw wobec filozofii
stoickiej, która nie okazała się tarczą przeciw złu tego świata, a więc jest filozofią
bezwartościową, więcej - nieludzką, jeśli każe zachować spokój wśród przejmującego
bólu. W trenie XVII stwierdzi: bo mając zranioną duszę, rad i nierad płakać muszę.
Spis
treści
Slide 18
Koniec
Spis
treści
Motywy literackie zawarte
w twórczości Jana
Kochanowskiego
Barbara Słodka
klasa 2 e
Rok szkolny
2005/2006
Slide 2
Spis treści
1. Życiorys Jana Kochanowskiego
2. Twórczość Jana Kochanowskiego
3. Motywy literackie zawarte w twórczości
Jana Kochanowskiego
4.Motyw: Arkadia - Raj
5.Motyw: Miłość do ojczyzny
6.Motyw: Naprawa państwa
7.Motyw: Polska i Polacy
8.Motyw: Cierpienie
9.Motyw: Przemiana
10.Motyw: Przemijanie
11.Motyw: Rodzina
12.Motyw: Dworek
13.Motyw: Wieś
14.Motyw: Bóg
15.Motyw: Poeta
16.Motyw: Taniec
17.Motyw: Bunt
18. Koniec
Co wiemy o Janie i
jego twórczości...?
Slide 3
Życiorys Jana
Kochanowskiego
Jan Kochanowski (1530-1584) urodził się w Sycynie (Radomskie). Pochodził ze
średnio zamożnej, wielodzietnej rodziny szlacheckiej. Znakomite wykształcenie i
erudycję zdobył dzięki piętnastoletnim studiom - najpierw na wydziale sztuk
Akademii Krakowskiej, później od r. 1551/1552 (dzięki wsparciu księcia pruskiego Albrechta) w Królewcu oraz Padwie.
Kochanowski brał aktywny udział w życiu studenckim, dużo podróżował. Odwiedził
Niemcy, Włochy i Francję. To pozwoliło mu w pełni zapoznać się ze światopoglądem
epoki, rozwinąć talent twórczy oraz zawrzeć wiele cennych znajomości.
Po powrocie do kraju poeta zdecydował się rozpocząć służbę dworską, która
pochłonęła 10 lat jego życia. Praca znakomitego dworzanina została doceniona,
Kochanowski otrzymał tytuł sekretarza króla Zygmunta Augusta. W roku 1570 poeta
porzucił dwór, na stałe osiadając w Czarnolesie, majątku odziedziczonym po
rodzicach. Spokojne chwile w Czarnolesie przerwała nagle śmierć dwóch córek najpierw młodszej - Urszulki oraz starszej - Hanny. Kochanowski zmarł nagle na atak
serca w 1584 roku w Lublinie
Spis
treści
Slide 4
Twórczość
Jana Kochanowskiego
Jan Kochanowski jako obywatel, myśliciel, artysta:
najwybitniejszy poeta doby renesansu
poruszał wiele problemów nurtujących współczesnego mu człowieka
jego twórczość to swoisty pamiętnik liryczny
Przemawiał jako wielki patriota zaangażowany w życie polityczne kraju, a zarazem
jako człowiek renesansu, głosząc hasła epoki, oraz propagując humanistyczne ideały
i filozofię
Przyczynił się do rozwoju literatury i języka polskiego
Jego utwory cechowało bogactwo tematyczne: ukazanie wewnętrznych przeżyć
człowieka, zainteresowanie życiem codziennym i polityką.
Jego poezja była ściśle powiązana z tradycjami antycznymi, głęboko osadzona w
kulturze renesansowej europejskiego humanizmu.
Jako największy polski i słowiański poeta tego czasu nazwany został "ojcem poezji
polskiej".
Spis
treści
Slide 5
Bunt
Arkadia
Taniec
Miłość
do Ojczyzny
Poeta
Naprawa
państwa
Motywy literackie
zawarte
w twórczości Jana
Kochanowskiego
Bóg
Polska
i Polacy
Cierpienie
Wieś
Przemiana
Dworek
Rodzina
Przemijanie
Spis
treści
Slide 6
Arkadia
"NA DOM W CZARNOLESIE"
Fraszka refleksyjno-filozoficzna, której myślą przewodnią jest wyrażenie filozofii
życiowej. Życie wiejskie w zdrowiu i opiece bożej, w przyjaznej atmosferze rodzinnej, w zgodzie z
sąsiadami to recepta na szczęśliwe życie. Utwór rozpoczyna się od bezpośredniego zwrotu
podmiotu lirycznego do Boga z prośbą o dostatnie, cnotliwe życie oraz spokojna starość.
Podkreśla także autor kontrast miedzy skromnością "gniazda ojczystego” a "marmurowymi
pałacami".
"PIEŚŃ ŚWIĘTOJAŃSKA O SOBÓTCE"
Poemat sławiący uroki wiejskiego życia, które jest ustabilizowane i samowystarczalne.
Sady dają owoce, a pasieka miód, po siewach można odpocząć przy kominku lub tańczyć, śpiewać
pieśni, żartować. Gospodarz wyżywi rodzinę swą pracą, a do tego poluje, łowi ryby rzekach. Jego
żona przygotowuje pożywienie, dba o gospodarstwo i wychowuje dzieci w poszanowaniu starych
tradycji i kulcie pracy. Poeta pragnie podkreślić, ze życie na łonie natury, z dala od zgiełku miast
jest dostatnie i radosne. Życie na wsi jest "złotym środkiem" na radosną egzystencję człowieka.
Spis
treści
Slide 7
Miłość do Ojczyzny
„PIEŚŃ O SPUSTOSZENIU PODOLA”
Nawiązując do najechania i splądrowania Podola przez Turków w 1575r., Kochanowski
apeluje do uczuć patriotycznych szlachty, wzywa do opamiętania się póki jeszcze pora. Twierdzi:
późno puklerza przebici macają.
„PIEŚŃ XII, O CNOCIE”
Prawdziwa cnota miłości ojczyzny odznacza się bezinteresownością, nie boi się
ludzkiej zawiści i tylko taka jest przez Boga nagradzana, bowiem droga do nieba stoi otworem
dla tych, co służą ojczyźnie.
„PIEŚŃ XIX, O DOBREJ SŁAWIE”
Miłość ojczyzny nie sprowadza się tylko do gotowości do walki w jej obronie. Ku pożytku
dobra wspólnego można służyć, wykorzystując inne talenty, w które Bóg wyposażył człowieka, np.
inteligencję, dowcip, dar pięknej wymowy, siłę mięśni, nieugiętość charakteru.
„ODPRAWA POSŁÓW GRECKICH”
Mitologiczny kostium został tu wykorzystany do przestawienia sytuacji Polski.
Kochanowskiego napawa lękiem prywata obywateli (Aleksander-Parys), przekupstwo (Iketaon),
nieudolność i chwiejność władcy (Priam). Jak groźne ostrzeżenie grzmią słowa posła Ulissesa: O
nierządne królestwo i zginienie bliskie, gdzie ani prawa ważą, ani sprawiedliwość ma miejsca,
wszystko złotem kupić trzeba.
Spis
treści
Slide 8
Naprawa państwa
„ODPRAWA POSŁÓW GRECKICH”
Starożytny wątek wojny trojańskiej stał się dla Kochanowskiego pretekstem do
mówienia o sprawach współczesnej mu Rzeczypospolitej. Pokazał państwo z nieudolnym królem
na czele, gdzie szerzy się przekupstwo i nie przestrzega się prawa. Sytuację w Troi podsumował
Ulisses (poseł grecki), który powiedział: O nierządne królestwo i zginienie bliskie, gdzie ani prawa
ważą, ani sprawiedliwość ma miejsce, a wszystko złotem kupić trzeba.
„PIEŚŃ V, O SPUSTOSZENIU PODOLA”
Utwór nawiązuje do napaści Turków na Podole w 1575r. Poeta krytycznie ocenia
postawę szlachty, która ani nie broni zagrożonej ojczyzny (Wsiadamy? Czy nas półmiski
trzymają?), ani nie daje pieniędzy na opłacenie wojska (Skujmy talerze na talery, skujmy, a
żołnierzowi pieniądze gotujmy).
„PIEŚŃ XIX, O DOBREJ SŁAWIE”
Sens utworu sprowadza się do stwierdzenia: służmy poczciwej sławie, a jako kto może,
niech ku pożytku dobra spólnego pomoże, co poeta następnie rozwija tłumacząc, jak można różne
swoje zdolności spożytkować dla dobra państwa.
Spis
treści
Slide 9
Polska i Polacy
„PIEŚŃ O SPUSTOSZENIU PODOLA PRZEZ TATARÓW”
Polska jest odbieżałem stadem, które drapają rozbójce wilcy, ponieważ ani pasterz nad
owcami chodzi, ani ostrożnych psów za sobą wodzi. Jest to wyraźna aluzja do sytuacji,
jaka wytworzyła się po ucieczce Henryka Walezego.
Jeśli najazd Tatarów na Podole nie będzie żadną nauką i nie doprowadzi do
opodatkowania się na rzecz regularnej armii, nową przypowieść Polak sobie kupi, że i
przed szkodą, i po szkodzie głupi.
„ODPRAWA POSŁÓW GRECKICH”
Troja jest dla Kochanowskiego obrazem Polski, nierządzonego królestwa i
zginienia bliskiego, gdzie ani prawa ważą, ani sprawiedliwość ma miejsce, a wszystko
złotem kupić trzeba. Młódź wszeteczna zaś, która zniewieściała w wygodnym życiu, nie
będzie w stanie bronić kraju w potrzebie, jest obrazem polskiej młodzieży.
Spis
treści
Slide 10
Cierpienie
„TRENY”
Śmierć dziecka rodzi wielkie cierpienie. Kochanowski rozpacza po śmierci Urszuli,
ponieważ widział w niej dziedziczkę jego talentu,pokładał w niej największe nadzieje. Poeta
wolałby aby jego pociecha „albo nie umierała, lub się nie rodziła”. Dziewczynka roznieciła w
jego sercu wielkie nadzieje, a potem zostawiła go samego. Zabrała mu całą duszę.Poeta w
swoim cierpieniu nie różni się niczym od innych ludzi. Wywołany ból pozbawiony wartości nie
przynosi ukojenia i pocieszenia.
Przemiana
„TRENY”
Jest to przykład przemiany światopoglądowej. W trenach IX, X i XI podmiot stawia
pod znakiem zapytania wszystkie ideały etyczne, religijne i filozoficzne. Zanika optymizm
religijny, tak charakterystyczny dla wcześniejszej twórczości poety. Ostatni teren (XIX), tzw.
"Tren albo Sen", stanowi syntezę ideałów humanistycznych. Mówiący znów szuka wsparcia w
Bogu, poddaje się jego wyrokom. Przemiana podmiotu lirycznego prowadzi zatem od postawy
stoickiej, do połączenia filozofii epikurejsko-stoickiej z filozofią chrześcijańską Odtąd
przyświecać mu będzie dewiza Terencjusza: Człowiekiem jestem i nic, co ludzkie, nie jest mi
obce.
Spis
treści
Slide 11
Przemijanie
„O ŻYWOCIE LUDZKIM”
Życie człowieka opisuje poeta zgodnie z filozofią stoicką,. Cokolwiek posiadamy
(np. pieniądze, sława) na tym świecie, nie ma to większego znaczenia, ponieważ wszystko to
minie jako polna trawa. W życiu nie ma nic pewnego, a z człowieka, który zabiega o dobra
doczesne, śmieje się Fortuna... a może Bóg.
„PIEŚŃ XIX”
Głównym celem w życiu rozumnego człowieka jest, według poety, dobra sława,
którą zapewni on sobie dzięki własnym talentom i umiejętnościom. Dobra sława jest także
sposobem na zapewnienie sobie pamięci u potomnych (...A starać się, ponieważ musi
zniszczeć ciało, Aby imię przynajmniej po nas tu zostało), czyli wieczność.
Spis
treści
Slide 12
Rodzina
„PIEŚŃ ŚWIĘTOJAŃSKA O SOBÓTCE”
Autor przedstawia wyidealizowany obraz rodziny ziemiańskiej. Ojciec spełnia tu
rolę gospodarza, jedynie doglądającego dobytku. Jego żona, skrzętna gospodyni, pomaga mu
w prowadzeniu gospodarstwa i winna być wzorem dla wszystkich kobiet. Rodzina wspólnie
uczestniczy nie tylko w pracy, ale i w zabawie. Wnukowie, wzorem dziadków, zwykli
poprzestawać na małym i nade wszystko cenić cnotę.
Dworek
„NA DOM W CZARNOLESIE”
Wiejski dom, gniazdo ojczyste, jest symbolem umiarkowanych pragnień poety, który
- na wzór Horacego - nie pożąda bogactwa ani marmurowych pałaców, ale pragnie cichego
i spokojnego życia, otoczony szacunkiem ludzi.
Spis
treści
Slide 13
Wieś
„PIEŚŃ ŚWIĘTOJAŃSKA O SOBÓTCE”
Podczas nocy sobótkowej dwanaście panien kolejno śpiewa pieśni pochwalne na cześć
wsi, która jest miejscem, gdzie kwitną wszelkie cnoty. Z dala od niebezpieczeństw świata ludzie żyją
cicho i spokojnie, mając pod dostatkiem wszystkiego, co niezbędne do egzystencji. Wieś uczy
przestawać na małe, Wstyd i cnotę chować w cale i pozwala po prostu cieszyć się drobnymi
radościami życia.
Bogata matka-natura obdarza wszystkich swoimi darami. Po wytężonej pracy przychodzi czas na
zabawę i śpiew.
Tylko życie na wsi daje spokój i radość. Wieś to również oaza wszelkich cnót, gdzie nie
ma miejsca na konflikty społeczne.
„NA LIPĘ”
Poeta wyznał, że w jej dobroczynnym cieniu chronił się chętnie, tu bowiem nie
dochodziły promienie słoneczne nawet w południe, w największy upal. Znajdował ukojenie
w powiewie wiatru i śpiewie ptaków. Pochwala odpoczynku, wiejskiego życia. Fraszka o
charakterze pochwalnym, która dostarcza człowiekowi różnych pożytków, zaś życie zgodne
z nią daje ludziom ukojenie, beztroskie bytowanie i szczęście.
Spis
treści
Slide 14
Bóg
„CZEGO CHCESZ OD NAS PANIE”
utwór
ten
jest
pochwałą
Boga.
Chwała
niewidzialnego Boga poprzez widzialny świat. Bóg jako artysta, świat to dzieło sztuki.
Poczucie trwałości i niezmienności świata logicznie uporządkowanego i kierowanego przez
Boską mądrość, wolę i opatrzność. Bóg jest doskonały, idealny i taki też stworzył świat.
„NA DOM W CZARNOLESIE”
Utwór rozpoczyna się od bezpośredniego zwrotu podmiotu lirycznego do Boga
z prośbą o dostatnie, cnotliwe życie oraz spokojna starość. Kochanowski utożsamiał Pana
Boga z naturą, i jest w tym bliski panteizmowi. Widział Boga w pięknie stworzenia, postrzegał
go jako stwórcę-artystę, który obecny jest w swoim dziele. Czasami Boże dzieło stworzenia
nazywa " Boskim widowiskiem mistrzyni natury".
Spis
treści
Slide 15
Poeta
„MUZA”
Wiersz uznawany za manifest twórczy Jana Kochanowskiego, który wyraził swą
wiarę w sile poezji, bo dzięki niej „popiół jego kości nie będzie wzgardzony”. Ludzie
w pogoni za majątkiem i innymi dobrami materialnymi nie mają ani czasu, ani ochoty
na czytanie wierszy, poezja nie daje żadnych korzyści materialnych, ale mimo to poeta
pozostaje wiernym sługą Muz, mając nadzieję, że co mu żywota ujmie czas dzisiejszy,
to po śmierci nagrodzi z lichwą wiek późniejszy.
„Sobie śpiewam, a Muzom. Bo kto jest na ziemi,
Co by serce ucieszyć chciał pieśniami memi?
(...)
Nie dziw tedy, ze ludzie cisną się za zlotem
A poeta, słuchaczów próżny, gra za płotem".
Spis
treści
Slide 16
Taniec
„PIEŚŃ ŚWIĘTOJAŃSKA O SOBÓTCE”
Poeta nawiązuje tu do pogańskiego obrzędu obchodzonego w noc
przesilenia letniego, zwana nocą św. Jana. Jednym z elementów świętowania był
taniec. Dwanaście panien śpiewa kolejno swe pieśni. Jedna z panien zaprasza do
tańca, gdyż to jej "najświętsza wada, ze tańcuje bardzo rada". Kolejna zaś, z natury
wesoła, zawsze uśmiechnięta, zaczyna zabawę, a przy tej okazji wygłasza
humorystyczny wykład dotyczący radości życia. Kończy go refleksja na temat natury
ludzkiej. Jan Kochanowski staje się tu miłośnikiem i obrońcą ludowego obyczaju, bo
kultywowanie tradycji daje ludziom szczęście:
"Wszytki śpiewać nauczone,
W tańcu także niezganione,
Więc koleją zaczynały,
A pierwszej tak począć dały..."
Spis
treści
Slide 17
Bunt
„TRENY”
Bunt jest najbardziej widoczny w trenach IX - XI, będących świadectwem
kryzysu światopoglądowego. W trenie pada bluźniercze wyznanie: gdześkolwiek jest,
jeśliś jest, które jest wyrazem niewiary w istnienie życia pozagrobowego, zaś w trenie XI
siłę rządzącą światem i życiem człowieka nazywa nieznajomym wrogiem, który miesza
ludzkie rzeczy, nie mając ani dobrych, ani złych na pieczy.
Twierdzi również, że w tak urządzonym świecie nie ma znaczenia, czy ktoś
żyje uczciwie i bogobojnie (kogo kiedy pobożność jego ratowała? Kogo dobroć
przypadku złego uchowała). W trenach poeta wyraził również sprzeciw wobec filozofii
stoickiej, która nie okazała się tarczą przeciw złu tego świata, a więc jest filozofią
bezwartościową, więcej - nieludzką, jeśli każe zachować spokój wśród przejmującego
bólu. W trenie XVII stwierdzi: bo mając zranioną duszę, rad i nierad płakać muszę.
Spis
treści
Slide 18
Koniec
Spis
treści