Transcript prezentacja
Oświecenie, jako wiek rozumu, czy wiek filozofów– nurt kulturalny oraz okres w historii Europy przypadający na lata 1688-1789. W rozumieniu szerszym: epoka w dziejach kultury europejskiej między barokiem a romantyzmem. Wszystkie nazwy oddają przełomowy charakter tej epoki. Oświecony, czyli wyzwolony z wszelkich więzów, rozum ludzki ma być światłem rozjaśniającym drogę do poznania prawdy o świecie i człowieku. Ignacy Krasicki herbu Rogala (ur. 3 lutego 1735 w Dubiecku, zm. 14 marca 1801 w Berlinie) – biskup warmiński od 1767, arcybiskup gnieźnieński od 1795, książę sambijski, hrabia Świętego Cesarstwa Rzymskiego, prezydent Trybunału Koronnego w Lublinie w 1765, poeta, prozaik i publicysta, kawaler maltański zaszczycony Krzyżem Devotionis. Jeden z głównych przedstawicieli polskiego oświecenia. Nazywany „księciem poetów polskich”. Jako biskup warmiński z rozmachem urządzał swoje rezydencje w Lidzbarku Warmińskim i Smolajnach. Z racji pełnionej funkcji zasiadał w Senacie Rzeczypospolitej. W 1781 r. wydał nakładem drukarni Michała Grölla w Warszawie dwutomowy Zbiór potrzebniejszych wiadomości, drugą po Nowych Atenach polską encyklopedię powszechną. Jest również autorem dzieła uznawanego za pierwszą polską powieść (Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki). Tworzył głównie bajki, satyry i poematy heroikomiczne. Józef Maksymilian Ossoliński herbu Topór (ur. 1748 w Woli Mieleckiej, zm. 17 marca 1826 w Wiedniu) – polski pisarz, badacz literatury i działacz kulturalny epoki oświecenia, założyciel Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Lwowie w 1817 r., któremu przekazał potężny księgozbiór. Był autorem monografii historyczno-literackich, powiastek filozoficznych, przekładów literatury antycznej. Romantyzm– powieść, opowieść) – epoka w historii sztuki i literatury, trwająca od lat 90. XVIII wieku do lat 40. XIX wieku. Romantyzm był ruchem ideowym, literackim i artystycznym, który rozwinął się początkowo w Europie i wyrażał się w poezji, malarstwie i muzyce. Powstał jako reakcja na zmiany społeczne i polityczne wywołane rewolucją przemysłową i rewolucją francuską z 1789 roku. Był formą buntu przeciwko ustalonym regułom społecznym, które rządziły społeczeństwami epoki Oświecenia – przeciw sztywnym zasadom życia arystokracji i mieszczaństwa, ustalonym regułom życia politycznego oraz przeciw naukowemu podejściu do natury i człowieka. Naczelne hasło Rewolucji Francuskiej – "wolność, równość, braterstwo" stało się drogowskazem dla nowego kierunku myślenia, który zakwestionował podstawy oświeceniowego, racjonalistycznego pojmowania świata. Aleksander Fredro hrabia herbu Bończa (ur. 20 czerwca 1793 w Surochowie, zm. 15 lipca 1876 we Lwowie) – polski komediopisarz, pamiętnikarz, poeta, wolnomularz. Tworzył w epoce romantyzmu. Urodził się 20 czerwca 1793 u stóp Karpat, w Surochowie niedaleko Jarosławia w bogatej rodzinie szlacheckiej (niegdyś senatorskiej). Do Beńkowej Wiszni rodzice Aleksandra Fredry sprowadzili się w 1797. Nauki pobierał w domu rodzinnym, nigdy nie uczęszczał do szkół publicznych. 12 stycznia 1806 w pożarze dworu w Beńkowej Wiszni zginęła jego matka, Marianna Fredrowa. Ojciec, Jacek hrabia Fredro, przeniósł się wraz z nim do Lwowa. Młoda Polska, to okres w historii literatury i sztuki przypadający na czas twórczości dwóch pokoleń – pisarzy urodzonych w latach 60. i 70. XIX wieku. Rozwijała się jako odpowiedź na sytuację ideową, filozoficzną, polityczną i artystyczną końca wieku, którą młodopolszczanie oceniali negatywnie. Świadczyło o tym poczucie ogólnie pojmowanego kryzysu wartości i systemów filozoficznych (o charakterze przyrodniczym i materialistycznym, zastępowanych teraz myślami o charakterze idealistycznym, fantastycznym, irracjonalnym). Ówcześni twórcy uważali, że zachodnia cywilizacja nie ma już człowiekowi nic więcej do zaoferowania, a świat zmierza ku nieuchronnej katastrofie. Jerzy Żuławski (ur. 14 lipca 1874 w Lipowcu, zm. 9 sierpnia 1915 w Dębicy) – polski filozof, pisarz, poeta i dramaturg okresu Młodej Polski. Wraz z Władysławem Umińskim i Antonim Langem jeden z prekursorów polskiej literatury fantastycznonaukowej. Jako poeta przedstawiciel dekadentyzmu i katastrofizmu. Autor dramatów symbolicznych oraz prozy poetyckiej, a także esejów filozoficznych. Lata dzieciństwa późniejszy pisarz spędził w rodzinnym majątku, w Młynnem pod Limanową. Uczęszczał do gimnazjum w Bochni, następnie do szkoły realnej w Krakowie. Od 1892 studiował na politechnice w Zurychu, zaś od 1895 do 1898 na Wydziale Filozoficznym uniwersytetu w Bernie, gdzie uzyskał doktorat na podstawie rozprawy "Problem przyczynowości u Spinozy", której streszczenie znaleźć można w roczniku "Studiów filozoficznych" z 1901 roku. Po powrocie do Polski uczył w gimnazjum w Jaśle i Krakowie. Od 1902 poświęcił się wyłącznie pracy literackiej. Żuławski związany był ze środowiskiem krakowskiej bohemy artystycznej, przyjaźnił się z Kasprowiczem, Przybyszewskim, Rydlem i Tetmajerem Dwudziestolecie międzywojenne to okres między pierwszą a drugą wojną światową jeden z najkrótszych okresów literackich w dziejach literatury. Początek przypada na rok 1918- zakończyła się pierwsza wojna światowa, Polska odzyskała niepodległość, a koniec na rok 1939- wybuchła druga wojna światowa. Jan Wiktor (ur. 1 listopada 1890 w Radomyślu nad Sanem, zm. 17 lutego 1967 w Krakowie) – polski pisarz, publicysta, dziennikarz, działacz ludowy, poseł na Sejm PRL I kadencji. Jako publicysta zadebiutował w 1912 w radykalnej prasie w Galicji. Pracował w „Gazecie Podhalańskiej” i brał udział w akcji w czasie plebiscytu na Spiszu i Orawie. Był posłem do Krajowej Rady Narodowej i na Sejm I kadencji (1952–1956). Został odznaczony m.in. Złotym Wawrzynem Akademickim (1937) oraz wyróżniony Nagrodą Państwową I stopnia (1964). W 1953 podpisał tzw. apel krakowski. Julian Przyboś (ur. 5 marca 1901 w Gwoźnicy Dolnej, zm. 6 października 1970 w Warszawie) – polski poeta, eseista i tłumacz. Urodził się w Gwoźnicy pod Strzyżowem w rodzinie chłopskiej jako piąte dziecko Józefa i Heleny z Petyniaków. Od 1912 uczył się w gimnazjum w Rzeszowie. Podczas nauki studiował literaturę socjalistyczną i anarchistyczną. W 1918 wstąpił do POW i brał udział w przeciwaustriackich akcjach sabotażowych i dywersyjnych, a od listopada 1918 do stycznia 1919 wraz z ochotniczą kompanią studencką w obronie Lwowa przed Ukraińcami; poznał tam pisarza i mistyka Hieronima Niegosza, który wywarł duży wpływ na jego ówczesną postawę i wczesną twórczość. Po uzyskaniu matury w czerwcu 1920 wstąpił ochotniczo do WP i uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej pod Lwowem i pod Krasnem, gdzie dostał się do niewoli, skąd zbiegł. 22 lipca 1964 roku z okazji 20-lecia Polski Ludowej otrzymał nagrodę państwową I stopnia odznaczony Dyplomem Honorowym Orląt Lwowskich, Dyplomem Krzyż Obrony Lwowa, Złotym Krzyżem Zasługi, Orderem Sztandaru Pracy I klasy, odznaką Zasłużonego Działacza Kultury i odznaką Tysiąclecia Państwa Polskiego. Był dwukrotnie żonaty, miał trzy córki. Został pochowany w rodzinnej miejscowości na cmentarzu parafialnym przy kościele św. Antoniego Padewskiego w Gwoźnicy Górnej. Mirosław Żuławski (ur. 16 stycznia 1913 w Nisku, zm. 17 lutego 1995) – polski pisarz, dyplomata. Ukończył prawo i Studium Dyplomatyczne na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie. W czasie okupacji mieszkał z rodziną we Lwowie, tam urodził się jego syn Andrzej. Działał w AK – pisał biuletyny informacyjne, działał w podziemnym życiu kulturalnym. Był karmicielem, a później preparatorem w Instytucie Badań nad Tyfusem Plamistym i Wirusami prof. Rudolfa Weigla, co skutecznie chroniło przed represjami okupanta. Po zajęciu miasta przez Armię Czerwoną wyjechał ze Lwowa. Był zastępcą redaktora „Rzeczpospolitej” w Lublinie. W latach 1945-1949 przebywał jako radca kulturalny W Ambasadzie RP w Paryżu, w latach 1949-1952 w Pradze. W latach 1952-1957 wchodził w skład zespołu redakcyjnego „Przeglądu Kulturalnego”, publikował też w tygodniku „Świat”. W latach 1956-1965 znów pracował w Paryżu reprezentując Polskę w UNESCO. Od 1971 był wicedyrektorem departamentu MSZ. Lata 1974-1977 spędził w Dakarze jako Ambasador PRL w Senegalu; w 1978 przeszedł na emeryturę. Jako poeta debiutował na łamach lwowskich „Sygnałów”. Ojciec reżysera Andrzej Żuławskiego. W 1953 roku otrzymał nagrodę państwową III. stopnia. Kazimierz Gołba (ur. 28 stycznia 1904 w Rzeszowie, zm. 27 kwietnia 1952 w Katowicach) – polski pisarz. Studiował i doktoryzował się na Uniwersytecie Jagiellońskim. W 1926 zamieszkał w Katowicach. Sympatyzował z politycznym obozem Wojciecha Korfantego. W 1939 został uwięziony przez gestapo. W czasie wojny brał udział w tajnym nauczaniu. Napisał m.in. popularną książkę dla młodzieży Wieża spadochronowa o obronie wieży szkoleniowej dla skoczków spadochronowych w Katowicach, w Parku Kościuszki, w czasie kampanii wrześniowej. Gołba publikował na łamach katolickich tygodników „Niedziela” oraz „Gość Niedzielny”. W 1947 pisarz był kierownikiem literackim Teatru Miejskiego w Sosnowcu. Wilhelm Mach- Współpracownik (ur. 26 grudnia 1916. w Kamionce k. Ropczyc, zm. 2 lipca 1965 w Warszawie) – polski prozaik, eseista i krytyk literacki, poeta. Urodził się we wsi Kamionka koło Ropczyc w rodzinie chłopskiej jako syn Wincentego Macha i Apolonii z Białków. Cztery klasy szkoły powszechnej ukończył w rodzinnej Kamionce, pozostałe w Ropczycach. Naukę kontynuował od 1928 w prywatnym Miejskim Staroklasycznym Koedukacyjnym Gimnazjum w Ropczycach. Debiutował wierszem Jesień wydrukowanym w szkolnym czasopiśmie Przyszłość (numer 1 z września 1928) oraz nowelą Dawne zapusty opublikowaną w 8 numerze czasopisma Rola. Edukację kontynuował od 1932 w Gimnazjum im. Władysława Jagiełły w Dębicy, w którym redagował szkolne czasopismo U nas. Zmarł nagle, w wyniku nieszczęśliwego wypadku, na skutek zapaści, 2 lipca 1965 roku. Został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie. W latach 1968-1981 Zarząd Główny Związku Literatów Polskich przyznawał Nagrodę im. Wilhelma Macha za debiut powieściowy. W Gorlicach willę Sklarczykówkę nazwano Domem Pamięci imienia Wilhelma Macha. W domu tym w okresie okupacji mieściła się siedziba gorlickiego Gestapo. Literatura współczesna, której początek umownie sytuujemy w latach 1944-1945, nie posiada nazwy charakteryzującej ją przez obowiązujący, powszechnie przyjęty prąd, styl, kierunek filozoficzny, jak na przykład romantyzm czy pozytywizm. Powojenna współczesna literatura polska (epitet „powojenna” nie określa literatury, a jedynie wskazuje na jej historyczny zakres) nie stanowi jakiejś odrębnej epoki literackiej. Nie istnieje w jej obrębie prąd, który stanowiłby podstawę charakterystyki twórczości tego okresu i dałby nazwę wyróżniającą go spośród innych epok (jak to się stało w przypadku romantyzmu czy baroku) Piotr Durak (ur. 22 sierpnia 1985 w Mielcu) – polski prozaik, poeta, dziennikarz, podróżnik i pedagog. Syn Józefa i Bronisławy z domu Czyż. W 2004 roku zdał maturę w I Liceum Ogólnokształcącym im. Stanisława Konarskiego w Mielcu. Od 2009 roku absolwent polonistyki Uniwersytetu Rzeszowskiego. W okresie studiów pracował m.in. jako murarz, pomocnik operatora pługu śnieżnego, mechanik rowerowy, rozwoziciel pizzy, korepetytor, dziennikarz, korektor. Pisywał recenzje do regionalnych i ogólnopolskich czasopism literackich. Był też spadochroniarzem w Sekcji Spadochronowej Aeroklubu Rzeszowskiego. W roku 2007 był współpracownikiem i korektorem w mieleckim Tygodniku Regionalnym „Korso”. W latach 2005-2009 członek Sekcji Twórczości Literackiej UR, współzałożyciel studenckiej grupy poetyckiej „Polifonia”. W latach 2008-2009 aktor w Studiu Teatralnej Ofensywy Studenckiej przy UR. W latach 2005-2010 był członkiem Robotniczego Stowarzyszenia Twórców Kultury w Rzeszowie. Od 2006 roku pełni funkcję wiceprezesa mieleckiej Grupy Literackiej „Słowo”. W roku szkolnym 2009-2010 nauczyciel polonista w Gimnazjum im. Jana Pawła II Sióstr Prezentek w Rzeszowie. Stypendysta Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Obecnie doktorant literaturoznawstwa w Uniwersytecie Rzeszowskim. Jan Tulik (ur. 1951 w Gołęczynie k. Tarnowa) – polski poeta, prozaik, dramatopisarz, eseista, publicysta, recenzent. Autor sześciu zbiorów wierszy, powieści: Doświadczenie i Furta (prestiżowa Nagroda Fundacji Kultury w 2001 r.), zbioru opowiadań Gry nieużyteczne, dramatu Kontynenty, a także monografii o wynalazcy Janie Szczepaniku. Pisał eseje, m.in. o Franciszku Piku-Mirandoli, recenzje, szkice, artykuły publicystyczne, słuchowiska radiowe (m.in. "Próba czytana", o Leopoldzie Lisie-Kuli). Jego największą pasją jest poezja, publikował w czasopismach "Kultura", "Poezja", "Twórczość", "Tygodnik Kulturalny". Był on również pierwszym redaktorem naczelnym krośnieńskiego czasopisma lokalnego, pt. "Nasz Głos", gdzie do dziś pisuje artykuły, w szczególności zdające sprawę z funkcjonowania krośnieńskiej biblioteki. Za swoją twórczość literacką otrzymał wiele nagród, w tym: Nagrodę im. Stanisława Piętaka, Nagrodę im. R. Milczewskiego-Bruno, Nagrodę Fundacji Kultury. Wielokrotny stypendysta Ministerstwa Kultury i Sztuki. W latach 1975-1999 pracownik Wojewódzkiego Domu Kultury w Krośnie (dziś Regionalne Centrum Kultur Pogranicza)na stanowisku kierownika Działu Kultury i Klubów oraz starszego instruktora ds. upowszechniania literatury. działającego przy Krośnieńskiej Bibliotece Publicznej.