Transcript Seksturystyka jako zjawisko społeczne. Sex tourism as social
Slide 1
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
SEKSTURYSTYKA JAKO
ZJAWISKO SPOŁECZNE
Opracowała:
Karolina Redzimska
[email protected]
Biuro Detektywistyczne – Poznań
Praca dyplomowa STUDIÓW PODYPLOMOWYCH w zakresie SEKSUOLOGII – 2008 r.,
napisana pod kierunkiem prof. Lechosława Gapika.
Slide 2
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Seksturystyka - definicja
Seksturystyka to podróże organizowane
przez przemysł turystyczny albo bez jego
pośrednictwa, ale wykorzystujące jego
struktury, których podstawowym celem jest
doprowadzenie do komercyjnych kontaktów
seksualnych między turystami a osobami
zamieszkującymi dane terytorium (Światowa
Organizacja Turystyki, Egipt 1995).
Slide 3
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Seksturystyka
rozkosz
biznes
przestępstwo
Slide 4
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Mapa seksturystyki
Ukraina
Turcja
Maroko
Kuba
Jamajka
Senegal
Meksyk
Dominikana
Gambia
Gwatemala Honduras
Kostaryka
Kolumbia
Brazylia
Egipt
Kenia
Indie Birma
Tajlandia
Sri Lanka
Kambodża
Filipiny
Slide 5
Charakterystyka
socjodemograficzna seksturysty
Z najnowszego raportu włoskiego oddziału
ECPAT, czyli międzynarodowej organizacji
pozarządowej działającej w 70 krajach na rzecz
zwalczania dziecięcej prostytucji, pornografii i
handlu dziećmi, dowiadujemy się, że typowy
seksturysta XXI w. jest:
► dobrze wykształcony;
► należy do klasy średniej;
► średnia wieku wynosi 27 lat
Slide 6
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Przyczyny seksturystyki
►
powszechne ubóstwo spowodowane przeludnieniem,
bezrobociem, migracją ludności oraz urbanizacją;
► gwałtowna
degradacja wartości, potęgujące się
samolubstwo i materializm;
► dominacja kultury konsumpcyjnej, która postrzega
człowieka jako przedmiot;
► szybko postępujący rozkład rodziny;
► wzrastający brak szacunku dla praw chroniących ludzi
przed niesprawiedliwością;
► lekceważenie godności i życia drugiego człowieka;
► zdeprawowane poglądy, praktyki i tradycje religijne;
► nasilająca się niechęć do cudzoziemców i uchodźców;
► legalizacja prostytucji w niektórych krajach;
► braki w sferze zdrowych zachowań seksualnych
Slide 7
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Skutki seksturystyki
► seksualne
wykorzystywanie dzieci i młodzieży
► handel żywym towarem;
► prostytucja kobiet i mężczyzn;
► stręczycielstwo;
► gwałty i przemoc;
► pogwałcenie podstawowych praw człowieka;
► dziecięca pornografia w Internecie
Slide 8
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Seksturystyka a parafilie
Seksturystyce nierozerwalnie
towarzyszą różnego rodzaju
parafilie. Celem wyjazdów
zagranicznych jest często
realizowanie
odchyleń
seksualnych
zarówno
w
zakresie obiektu, jak i
sposobu realizacji.
Właściwie
nie
istnieje
zachowanie
seksualne,
którego klient - seksturysta
nie mógłby zrealizować za
odpowiednią opłatą.
Przykłady parafilii:
Odchylenia seksualne
w zakresie obiektu
Odchylenia seksualne
w zakresie sposobu
realizowania praktyk
seksualnych
pedofilia
sadyzm
zoofilia
transwestytyzm
ekskrementofilia
ekshibicjonizm
Slide 9
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Zagrożenia wynikające z tej formy
prostytucji dla obu stron transakcji
OSOBA PROSTYTUUJĄCA SIĘ
TURYSTA
►
zdrowotne
►
• choroby przenoszone drogą
płciową
►
►
►
narażenie własnej reputacji na
szwank
• konflikt z prawem
►
społeczne
odsunięcie na margines
społeczny
• konflikt z prawem
•
seksuologiczne
• lęki i kompleksy seksuologiczne
w relacjach ze „zwykłymi”
partnerkami/partnerami
psychologiczne
• utracone poczucie tożsamości
i godności osobistej
• niska samoocena
• brak zdolności obdarzania
zaufaniem
społeczne
•
►
• choroby przenoszone drogą
płciową
• wyczerpanie fizyczne
psychologiczne
• trudność w nawiązaniu kontaktów
z osobami nie prostytuującymi się
• niska samoocena
• brak szacunku do samego siebie
• depresja
zdrowotne
►
seksuologiczne
• ofiara przemocy i gwałtów
• „seksualizacja” dzieciństwa
Slide 10
Oczekiwania seksturystów
► realizacja
zachowań seksualnych, często
niezgodnych z normą moralną oraz prawem
społeczeństwa, z którego turysta pochodzi;
► pełna anonimowość;
► bezkarność
Slide 11
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Oferta skierowana do seksturysty
„Pikantna Dominikana”
„Coś dla spragnionych
kobiet”
„Azjatycka, erotyczna przygoda”
„Brazylijskie rytmy i Ty”
„Rejs z 20 gorącymi dziewczynami”
Slide 12
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Organizacje działające na rzecz zwalczania
negatywnych skutków seksturystyki
►
►
►
►
►
►
►
ECPAT - międzynarodowa organizacja pozarządowa działająca
w 70 krajach na rzecz zwalczania dziecięcej prostytucji,
pornografii i handlu dziećmi
AFESIP - międzynarodowa organizacja pozarządowa niosąca
pomoc ofiarom seks-niewolnictwa i handlu
UNICEF - organ ONZ, głównym celem UNICEF jest pomoc
dzieciom w zakresie wyżywienia, ochrony zdrowia, praca na
rzecz ich dobra oraz rozwijanie oświaty
UNHCR - organ ONZ upoważniony do przewodzenia
i koordynacji międzynarodowych działań mających na celu
ochronę uchodźców i rozwiązywanie ich problemów na całym
świecie
WHO - Światowa Organizacja Zdrowia
Fundacja „La Strada” Caritas - Fundacja Przeciwko Handlowi
Kobietami, pomoc dla ofiar handlu kobietami i prostytucji oraz
profilaktyka i prewencja w Polsce
Fundacja „Dzieci Niczyje” - pomoc dzieciom krzywdzonym
w Polsce
Slide 13
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Międzynarodowe kongresy przeciwko komercyjnemu
i seksualnemu wykorzystywaniu dzieci
kongres – czerwiec 1994
Sztokholm, Szwecja
►I
kongres – grudzień 2001
Jokohama, Japonia
► II
kongres – listopad 2008
Rio de Janeiro, Brazylia
► III
Slide 14
Socjoseksuologiczna interpretacja
zjawiska seksturystyki (1)
Próbując zinterpretować seksturystykę nie da się nie zauważyć,
że istotne znaczenie w powstawaniu tego zjawiska miała
gwałtowna zmiana ról społecznych, która nastąpiła w ostatnich
latach, spowodowana równouprawnieniem kobiet.
Tajki, Brazylijki, Kubanki ….. są krótkim wspomnieniem
przeszłości dla mężczyzn poszukujących zupełnie innych kobiet,
niż „rozwydrzone” i nowoczesne kobiety Zachodu. Mało który
mężczyzna nie chciałby stać się panem i władcą mającym
bezwzględny posłuch. Bez zbędnych manipulacji i przekonywań,
bez wysiłku emocjonalnego, oszczędzając swój cenny czas
sekturysta już za 20 lub 10 euro może mieć na całą dobę piękną,
atrakcyjną, o boskim ciele kobietę lub młodą dziewczynę,
która niczym niewolnica będzie spełniała wszystkie jego najbardziej
wyrafinowane zachcianki.
Slide 15
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Socjoseksuologiczna interpretacja
zjawiska seksturystyki (2)
Seksturystyka kobiet rozwijała się również dzięki emancypacji. Coraz
silniejsze i coraz bardziej niezależne kobiety postanowiły dać w końcu
upust swoim fantazjom erotycznym, o których nigdy nawet nie
opowiadały swoim zapracowanym partnerom w kraju. Spragnione
miłości i uwagi wyjeżdżają, aby choć przez krótki czas poczuć się jak
„królewny”. Adorowane 24 godziny na dobę, obsypywane
komplementami wracają dowartościowane i spełnione erotycznie, jak
nigdy wcześniej z żadnym partnerem.
Mimo tej sielskiej strony seksturystyki, o której tak chętnie opowiadają
seksturyści, należy po raz kolejny podkreślić fakt, iż jest to często
proceder niezgodny z prawem lub na jego pograniczu, a sekturyści to
często ludzie starający się zagłuszyć własne problemy emocjonalne.
Slide 16
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Statystyki
►
►
►
►
►
►
►
►
►
►
►
►
►
Brazylia: Co najmniej 250 000 dzieci trudni się prostytucją;
Chiny: Od 200 000 do 500 000 dzieci zajmuje się prostytucją;
Europa Wschodnia: 100 000 dzieci żyje na ulicy. Wiele trafia do domów
publicznych w Europie Zachodniej;
Filipiny: 40 000 dziecięcych prostytutek;
Indie: Usługi seksualne świadczy 400 000 dzieci;
Kanada: Zorganizowane siatki sutenerów deprawują tysiące kilkunastoletnich
dziewcząt;
Kolumbia: W ciągu ostatnich siedmiu lat w Bogocie liczba dzieci
wykorzystywanych seksualnie wzrosła pięciokrotnie;
Tajlandia: Co roku 10 000 dziewcząt i kobiet trafia do domów publicznych w
Tajlandii;
Mozambik: O seksualne wykorzystywanie dzieci oskarżono żołnierzy z
oenzetowskich misji pokojowych;
Sri Lanka: W domach publicznych uwięzionych jest 10 000 dzieci w wieku od 6 do
14 lat, a dodatkowo 5000 w wieku od 10 do 18 lat usługuje turystom w
miejscowościach wypoczynkowych;
Tajlandia: 300 000 dziecięcych prostytutek;
Tajwan: 30 000 dziecięcych prostytutek;
USA: Oficjalne źródła mówią o przeszło 100 000 dzieci trudniących się prostytucją
Dane szacunkowe ze strony www.cicheowce.fm.interia.pl
Slide 17
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Bibliografia
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Bolesta – Kukułka, K. (2003). Socjologia ogólna. Warszawa: Oficyna
Wydawnicza MS.
Bińczycka – Anholcer, M. (2003). Przemoc i agresja jako zjawisko
społeczne. Warszawa: PTHP.
Gapik, L. (2008). Seksuologia. Zagadnienia wybrane W: Z. Słomko (red.)
Ginekologia (s. 1089 – 1120). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
Jędrzejko, M. (red.) (2006). Prostytucja jako problem społeczny, moralny,
zdrowotny. Warszawa: Oficyna Wydawnicza ASPRA – JR.
www.ecpat.net
www.afesip.org
www.unhcr.org
www.unicef.org
www.mypattaya.com/173findgirlsnight.asp
www.dzieckokrzywdzone.pl
www.przegląd-tygodnik.pl
www.cicheowce.fm.interia.pl
Slide 18
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Sex tourism as social phenomenon
Karolina Redzimska
[email protected]
Final dissertation in sexology - year 2008. Supervisor: prof. Lechoslaw Gapik
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
SEKSTURYSTYKA JAKO
ZJAWISKO SPOŁECZNE
Opracowała:
Karolina Redzimska
[email protected]
Biuro Detektywistyczne – Poznań
Praca dyplomowa STUDIÓW PODYPLOMOWYCH w zakresie SEKSUOLOGII – 2008 r.,
napisana pod kierunkiem prof. Lechosława Gapika.
Slide 2
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Seksturystyka - definicja
Seksturystyka to podróże organizowane
przez przemysł turystyczny albo bez jego
pośrednictwa, ale wykorzystujące jego
struktury, których podstawowym celem jest
doprowadzenie do komercyjnych kontaktów
seksualnych między turystami a osobami
zamieszkującymi dane terytorium (Światowa
Organizacja Turystyki, Egipt 1995).
Slide 3
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Seksturystyka
rozkosz
biznes
przestępstwo
Slide 4
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Mapa seksturystyki
Ukraina
Turcja
Maroko
Kuba
Jamajka
Senegal
Meksyk
Dominikana
Gambia
Gwatemala Honduras
Kostaryka
Kolumbia
Brazylia
Egipt
Kenia
Indie Birma
Tajlandia
Sri Lanka
Kambodża
Filipiny
Slide 5
Charakterystyka
socjodemograficzna seksturysty
Z najnowszego raportu włoskiego oddziału
ECPAT, czyli międzynarodowej organizacji
pozarządowej działającej w 70 krajach na rzecz
zwalczania dziecięcej prostytucji, pornografii i
handlu dziećmi, dowiadujemy się, że typowy
seksturysta XXI w. jest:
► dobrze wykształcony;
► należy do klasy średniej;
► średnia wieku wynosi 27 lat
Slide 6
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Przyczyny seksturystyki
►
powszechne ubóstwo spowodowane przeludnieniem,
bezrobociem, migracją ludności oraz urbanizacją;
► gwałtowna
degradacja wartości, potęgujące się
samolubstwo i materializm;
► dominacja kultury konsumpcyjnej, która postrzega
człowieka jako przedmiot;
► szybko postępujący rozkład rodziny;
► wzrastający brak szacunku dla praw chroniących ludzi
przed niesprawiedliwością;
► lekceważenie godności i życia drugiego człowieka;
► zdeprawowane poglądy, praktyki i tradycje religijne;
► nasilająca się niechęć do cudzoziemców i uchodźców;
► legalizacja prostytucji w niektórych krajach;
► braki w sferze zdrowych zachowań seksualnych
Slide 7
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Skutki seksturystyki
► seksualne
wykorzystywanie dzieci i młodzieży
► handel żywym towarem;
► prostytucja kobiet i mężczyzn;
► stręczycielstwo;
► gwałty i przemoc;
► pogwałcenie podstawowych praw człowieka;
► dziecięca pornografia w Internecie
Slide 8
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Seksturystyka a parafilie
Seksturystyce nierozerwalnie
towarzyszą różnego rodzaju
parafilie. Celem wyjazdów
zagranicznych jest często
realizowanie
odchyleń
seksualnych
zarówno
w
zakresie obiektu, jak i
sposobu realizacji.
Właściwie
nie
istnieje
zachowanie
seksualne,
którego klient - seksturysta
nie mógłby zrealizować za
odpowiednią opłatą.
Przykłady parafilii:
Odchylenia seksualne
w zakresie obiektu
Odchylenia seksualne
w zakresie sposobu
realizowania praktyk
seksualnych
pedofilia
sadyzm
zoofilia
transwestytyzm
ekskrementofilia
ekshibicjonizm
Slide 9
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Zagrożenia wynikające z tej formy
prostytucji dla obu stron transakcji
OSOBA PROSTYTUUJĄCA SIĘ
TURYSTA
►
zdrowotne
►
• choroby przenoszone drogą
płciową
►
►
►
narażenie własnej reputacji na
szwank
• konflikt z prawem
►
społeczne
odsunięcie na margines
społeczny
• konflikt z prawem
•
seksuologiczne
• lęki i kompleksy seksuologiczne
w relacjach ze „zwykłymi”
partnerkami/partnerami
psychologiczne
• utracone poczucie tożsamości
i godności osobistej
• niska samoocena
• brak zdolności obdarzania
zaufaniem
społeczne
•
►
• choroby przenoszone drogą
płciową
• wyczerpanie fizyczne
psychologiczne
• trudność w nawiązaniu kontaktów
z osobami nie prostytuującymi się
• niska samoocena
• brak szacunku do samego siebie
• depresja
zdrowotne
►
seksuologiczne
• ofiara przemocy i gwałtów
• „seksualizacja” dzieciństwa
Slide 10
Oczekiwania seksturystów
► realizacja
zachowań seksualnych, często
niezgodnych z normą moralną oraz prawem
społeczeństwa, z którego turysta pochodzi;
► pełna anonimowość;
► bezkarność
Slide 11
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Oferta skierowana do seksturysty
„Pikantna Dominikana”
„Coś dla spragnionych
kobiet”
„Azjatycka, erotyczna przygoda”
„Brazylijskie rytmy i Ty”
„Rejs z 20 gorącymi dziewczynami”
Slide 12
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Organizacje działające na rzecz zwalczania
negatywnych skutków seksturystyki
►
►
►
►
►
►
►
ECPAT - międzynarodowa organizacja pozarządowa działająca
w 70 krajach na rzecz zwalczania dziecięcej prostytucji,
pornografii i handlu dziećmi
AFESIP - międzynarodowa organizacja pozarządowa niosąca
pomoc ofiarom seks-niewolnictwa i handlu
UNICEF - organ ONZ, głównym celem UNICEF jest pomoc
dzieciom w zakresie wyżywienia, ochrony zdrowia, praca na
rzecz ich dobra oraz rozwijanie oświaty
UNHCR - organ ONZ upoważniony do przewodzenia
i koordynacji międzynarodowych działań mających na celu
ochronę uchodźców i rozwiązywanie ich problemów na całym
świecie
WHO - Światowa Organizacja Zdrowia
Fundacja „La Strada” Caritas - Fundacja Przeciwko Handlowi
Kobietami, pomoc dla ofiar handlu kobietami i prostytucji oraz
profilaktyka i prewencja w Polsce
Fundacja „Dzieci Niczyje” - pomoc dzieciom krzywdzonym
w Polsce
Slide 13
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Międzynarodowe kongresy przeciwko komercyjnemu
i seksualnemu wykorzystywaniu dzieci
kongres – czerwiec 1994
Sztokholm, Szwecja
►I
kongres – grudzień 2001
Jokohama, Japonia
► II
kongres – listopad 2008
Rio de Janeiro, Brazylia
► III
Slide 14
Socjoseksuologiczna interpretacja
zjawiska seksturystyki (1)
Próbując zinterpretować seksturystykę nie da się nie zauważyć,
że istotne znaczenie w powstawaniu tego zjawiska miała
gwałtowna zmiana ról społecznych, która nastąpiła w ostatnich
latach, spowodowana równouprawnieniem kobiet.
Tajki, Brazylijki, Kubanki ….. są krótkim wspomnieniem
przeszłości dla mężczyzn poszukujących zupełnie innych kobiet,
niż „rozwydrzone” i nowoczesne kobiety Zachodu. Mało który
mężczyzna nie chciałby stać się panem i władcą mającym
bezwzględny posłuch. Bez zbędnych manipulacji i przekonywań,
bez wysiłku emocjonalnego, oszczędzając swój cenny czas
sekturysta już za 20 lub 10 euro może mieć na całą dobę piękną,
atrakcyjną, o boskim ciele kobietę lub młodą dziewczynę,
która niczym niewolnica będzie spełniała wszystkie jego najbardziej
wyrafinowane zachcianki.
Slide 15
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Socjoseksuologiczna interpretacja
zjawiska seksturystyki (2)
Seksturystyka kobiet rozwijała się również dzięki emancypacji. Coraz
silniejsze i coraz bardziej niezależne kobiety postanowiły dać w końcu
upust swoim fantazjom erotycznym, o których nigdy nawet nie
opowiadały swoim zapracowanym partnerom w kraju. Spragnione
miłości i uwagi wyjeżdżają, aby choć przez krótki czas poczuć się jak
„królewny”. Adorowane 24 godziny na dobę, obsypywane
komplementami wracają dowartościowane i spełnione erotycznie, jak
nigdy wcześniej z żadnym partnerem.
Mimo tej sielskiej strony seksturystyki, o której tak chętnie opowiadają
seksturyści, należy po raz kolejny podkreślić fakt, iż jest to często
proceder niezgodny z prawem lub na jego pograniczu, a sekturyści to
często ludzie starający się zagłuszyć własne problemy emocjonalne.
Slide 16
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Statystyki
►
►
►
►
►
►
►
►
►
►
►
►
►
Brazylia: Co najmniej 250 000 dzieci trudni się prostytucją;
Chiny: Od 200 000 do 500 000 dzieci zajmuje się prostytucją;
Europa Wschodnia: 100 000 dzieci żyje na ulicy. Wiele trafia do domów
publicznych w Europie Zachodniej;
Filipiny: 40 000 dziecięcych prostytutek;
Indie: Usługi seksualne świadczy 400 000 dzieci;
Kanada: Zorganizowane siatki sutenerów deprawują tysiące kilkunastoletnich
dziewcząt;
Kolumbia: W ciągu ostatnich siedmiu lat w Bogocie liczba dzieci
wykorzystywanych seksualnie wzrosła pięciokrotnie;
Tajlandia: Co roku 10 000 dziewcząt i kobiet trafia do domów publicznych w
Tajlandii;
Mozambik: O seksualne wykorzystywanie dzieci oskarżono żołnierzy z
oenzetowskich misji pokojowych;
Sri Lanka: W domach publicznych uwięzionych jest 10 000 dzieci w wieku od 6 do
14 lat, a dodatkowo 5000 w wieku od 10 do 18 lat usługuje turystom w
miejscowościach wypoczynkowych;
Tajlandia: 300 000 dziecięcych prostytutek;
Tajwan: 30 000 dziecięcych prostytutek;
USA: Oficjalne źródła mówią o przeszło 100 000 dzieci trudniących się prostytucją
Dane szacunkowe ze strony www.cicheowce.fm.interia.pl
Slide 17
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Bibliografia
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Bolesta – Kukułka, K. (2003). Socjologia ogólna. Warszawa: Oficyna
Wydawnicza MS.
Bińczycka – Anholcer, M. (2003). Przemoc i agresja jako zjawisko
społeczne. Warszawa: PTHP.
Gapik, L. (2008). Seksuologia. Zagadnienia wybrane W: Z. Słomko (red.)
Ginekologia (s. 1089 – 1120). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
Jędrzejko, M. (red.) (2006). Prostytucja jako problem społeczny, moralny,
zdrowotny. Warszawa: Oficyna Wydawnicza ASPRA – JR.
www.ecpat.net
www.afesip.org
www.unhcr.org
www.unicef.org
www.mypattaya.com/173findgirlsnight.asp
www.dzieckokrzywdzone.pl
www.przegląd-tygodnik.pl
www.cicheowce.fm.interia.pl
Slide 18
PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 6/7(2009)
Sex tourism as social phenomenon
Karolina Redzimska
[email protected]
Final dissertation in sexology - year 2008. Supervisor: prof. Lechoslaw Gapik