Slide 1

เทคนิคการแยกสารเบือ้ งต้ น

โดย ครู เสาวนีย์ หีตลาพูน คศ.3


Slide 2

การแยกสาร
ในชีวติ ประจาวันสารส่ วนมากอยูใ่ นรู ป

สารละลายหรื อของผสม
การนาสารบางชนิดมาใช้ประโยชน์
จาเป็ นต้องแยกสารออกจากกันจึงจะนามาใช้
งานได้
เทคนิคการแยกสารเบื้องต้น

2


Slide 3

เทคนิคการแยกสารเบื้องต้น

3


Slide 4

เทคนิคการแยกสารเบือ้ งต้ น
การแยกสารผสมไม่เป็ นเนื้อเดียวกัน
การแยกสารผสมเป็ นเนื้อเดียว

การทานาเกลือ

เทคนิคการแยกสารเบื้องต้น

4


Slide 5

การแยกสารผสมไม่ เป็ นเนือ้ เดียวกัน
การกรอง
การแยกโดยใช้กรวยแยก

การหยิบออก การร่ อน และการใช้แม่เหล็ก
การตกตะกอน

เทคนิคการแยกสารเบื้องต้น

5


Slide 6

การแยกสารผสมไม่ เป็ นเนือ้ เดียวกัน
การกรอง ใช้แยกสารที่ชนิดหนึ่งละลายได้ดีในตัวทา

ละลาย และอีกชนิดหนึ่งไม่ละลาย
ใช้กรองของแข็งออกจากของเหลว กาก หรื อส่ วน
ตกค้าง (residue) ของเหลวผลกรอง หรื อ
ฟิ ลเทรด (filtrate)

เทคนิคการแยกสารเบื้องต้น

6


Slide 7

การแยกสารผสมไม่ เป็ นเนือ้ เดียวกัน
การกรองโดยใช้กรวยและกระดาษกรอง

เทคนิคการแยกสารเบื้องต้น

ทีม่ า :http://www.science.cmru.ac.th/envi/instrument/chapter1_t7.html

7


Slide 8

การกรองโดยใช้กรวยและกระดาษกรอง

เทคนิคการแยกสารเบื้องต้น

8


Slide 9

การกรองโดยใช้กรวยและกระดาษกรอง

เทคนิคการแยกสารเบื้องต้น

9


Slide 10

การกรองโดยใช้กรวยและกระดาษกรอง

เทคนิคการแยกสารเบื้องต้น

10


Slide 11

การแยกสารผสมไม่ เป็ นเนือ้ เดียวกัน
การกรองด้วยแรงสุ ญญากาศ

เทคนิคการแยกสารเบื้องต้น

11


Slide 12

การแยกสารผสมไม่ เป็ นเนือ้ เดียวกัน

การกรองด้วยแรงสุ ญญากาศ

เทคนิคการแยกสารเบื้องต้น

12


Slide 13

การแยกสารผสมไม่ เป็ นเนือ้ เดียวกัน
การกรองโดยใช้กรวยแยก
ใช้แยกสารสารผสมที่เป็ นของเหลว 2 ชนิดที่ไม่รวม

เป็ นเนื้อเดียวกัน
ของเหลวที่มีความหนาแน่นมากกว่าจะอยูช่ ้ นั ล่าง
ใช้แยกน้ าออกจากน้ ามันหอมระเหย
เทคนิคการแยกสารเบื้องต้น

13


Slide 14

การแยกสารผสมไม่ เป็ นเนือ้ เดียวกัน
การกรองโดยใช้กรวยแยก

เทคนิคการแยกสารเบื้องต้น

14


Slide 15

การแยกสารผสมไม่ เป็ นเนือ้ เดียวกัน
การหยิบออก การร่ อน และการใช้แม่เหล็กดูด
ใช้แยกสารผสมที่เป็ นของแข็งและมีขนาดต่างกัน เช่น

ก้อนหิ นกับทราย โดยวิธีร่อนกับตะแกรง
ใช้แยกสารผสมของแข็งที่มีโลหะเป็ นองค์ประกอบ
โดยใช้แม่เหล็กดูด

เทคนิคการแยกสารเบื้องต้น

15


Slide 16

การแยกสารผสมไม่ เป็ นเนือ้ เดียวกัน
การแยกสารผสมโดยใช้วธิ ี ร่อนด้วยตะแกรง

เทคนิคการแยกสารเบื้องต้น

16


Slide 17

การแยกสารผสมไม่ เป็ นเนือ้ เดียวกัน
การแยกสารผสมโดยใช้วธิ ี ร่อน

เทคนิคการแยกสารเบื้องต้น

17


Slide 18

การแยกสารผสมไม่ เป็ นเนือ้ เดียวกัน
การแยกผงเหล็กออกจากทรายโดยใช้แม่เหล็กดูด

เทคนิคการแยกสารเบื้องต้น

18


Slide 19

การแยกสารผสมไม่ เป็ นเนือ้ เดียวกัน

เทคนิคการแยกสารเบื้องต้น

19


Slide 20

การแยกสารผสมไม่ เป็ นเนือ้ เดียวกัน
 การแยกผงเหล็กออกจากผงกามะถันโดยใช้แม่เหล็กดูด

เทคนิคการแยกสารเบื้องต้น

20


Slide 21

การแยกสารผสมเป็ นเนือ้ เดียวกัน
การระเหย
การตกผลึก

การสกัดด้วยตัวทาละลาย
การกลัน่
โครมาโทกราฟี

เทคนิคการแยกสารเบื้องต้น

21


Slide 22

การแยกสารเนือ้ เดียว
การระเหย (evaporation)

ใช้แยกสารละลายที่เกิดจากตัวละลายที่เป็ นของแข็งใน
ตัวทาละลายของเหลว
ได้เฉพาะตัวละลายอยูใ่ นภาชนะ

เทคนิคการแยกสารเบื้องต้น

22


Slide 23

การแยกสารเนือ้ เดียว
การตกตะกอน (precipitation)

ใช้แยกสารโดยอาศัยความแตกต่างกันของสภาพ
ละลายได้

เทคนิคการแยกสารเบื้องต้น

23


Slide 24

การแยกสารผสมเป็ นเนือ้ เดียวกัน
การตกผลึก (recrytallization)

เป็ นการแยกสารเจือปนที่ติดอยูใ่ นของแข็งออกมา

เทคนิคการแยกสารเบื้องต้น

24


Slide 25

เทคนิคการแยกสารเบื้องต้น

25


Slide 26

การแยกสารผสมเป็ นเนือ้ เดียวกัน

การตกผลึก
 หลักการ : สารแต่ละชนิดมีความสามารถในการละลายในตัว

ทาละลายได้ไม่เท่ากัน สารที่ถึงจุดอิ่มตัวก่อนจะตกผลึกก่อน

เทคนิคการแยกสารเบื้องต้น

26


Slide 27

การตกผลึก

เทคนิคการแยกสารเบื้องต้น

27


Slide 28

การตกผลึก

เทคนิคการแยกสารเบื้องต้น

28


Slide 29

การตกผลึก

เทคนิคการแยกสารเบื้องต้น

29


Slide 30

การแยกสารผสมเป็ นเนือ้ เดียวกัน

การสกัดด้ วยตัวทาละลาย (solvent extraction)
หลักการ : เป็ นการแยกสารผสมออกจากกันโดยใช้ตวั

ทาละลาย
ต้องละลายสารที่ตอ้ งการสกัดได้ดี
ไม่ละลายสิ่ งเจือปนหรื อสิ่ งที่ไม่ตอ้ งการ
แยกออกจากสารที่ตอ้ งการได้ง่ายหลังจากสกัด

เทคนิคการแยกสารเบื้องต้น

30


Slide 31

การแยกสารผสมเป็ นเนือ้ เดียวกัน

การสกัดด้ วยตัวทาละลาย (solvent extraction)
เช่น การสกัดน้ ามันพืชออกจากส่ วนต่าง ๆ ของพืช

การสกัดน้ ามันปาล์มออกจากเมล็ดปาล์ม
การสกัดน้ ามันราออกจากราข้าว
การสกัดสี เขียวออกจากใบไม้

เทคนิคการแยกสารเบื้องต้น

31


Slide 32

การแยกสารผสมเป็ นเนือ้ เดียวกัน

การสกัดด้ วยตัวทาละลาย (solvent extraction)
เช่น การสกัดน้ ามันพืชออกจากส่ วนต่าง ๆ ของพืช

เทคนิคการแยกสารเบื้องต้น

32


Slide 33

การแยกสารผสมเป็ นเนือ้ เดียวกัน

การสกัดด้ วยตัวทาละลาย (solvent extraction)
การสกัดน้ ามัน

จากเมล็ดสบู่ดา

เทคนิคการแยกสารเบื้องต้น

33


Slide 34

การแยกสารผสมเป็ นเนือ้ เดียวกัน
การกลัน่ (distillation)
การกลัน่ แบบธรรมดา

การกลัน่ ลาดับส่ วน
การกลัน่ ด้วยไอน้ า
การกลัน่ โดยลดความดัน

เทคนิคการแยกสารเบื้องต้น

34


Slide 35

การแยกสารผสมเป็ นเนือ้ เดียวกัน
การกลัน
่ (distillation)

เทคนิคการแยกสารเบื้องต้น

35


Slide 36

การแยกสารผสมเป็ นเนือ้ เดียวกัน

การกลัน่ ลาดับส่ วน

เทคนิคการแยกสารเบื้องต้น

36


Slide 37

การแยกสารผสมเป็ นเนือ้ เดียวกัน

การกลัน่ โดยลดความดัน

เทคนิคการแยกสารเบื้องต้น

37


Slide 38

โครมาโทกราฟี
เป็ นวิธีการแยกสารออกจากกันโดยอาศัย
ความแตกต่างกันของสาร 2 วัฏภาค
ได้แก่ วัฏภาคที่อยูก่ บั ที่ และวัฏภาคที่
เคลื่อนที่

เทคนิคการแยกสารเบื้องต้น

38


Slide 39

โครมาโทกราฟี
วัฎภาคที่อยูก่ บั ที่ทาหน้าที่เป็ นตัว
ดูดซับสารที่ตอ้ งการแยก เช่น ซิ ลิกาเจล
อะลูมินา
วัฏภาคที่ที่เคลื่อนที่ทาหน้าที่เป็ น
ตัวทาละลายสารที่ตอ้ งการแยกให้
เคลื่อนที่ไปบนตัวดูดซับ เช่น
แอลกอฮอล์ เฮกเซน เป็ นต้น
เทคนิคการแยกสารเบื้องต้น

39


Slide 40

โครมาโทกราฟี
เทคนิคของโครมาโทกราฟี มีหลายเทคนิค ได้แก่
1. โครมาโทกราฟี แบบกระดาษ
2. ทินเลเยอร์โครมาโทกราฟี
3. คอลัมน์โครมาโทรกราฟี

เทคนิคการแยกสารเบื้องต้น

40


Slide 41

โครมาโทกราฟี แบบกระดาษ
ใช้กระดาษเป็ นวัฏภาคที่อยูก่ บั ที่ หรื อตัวดูดซับ
 นาสารผสมที่ตอ้ งการจะแยกมาหยดเป็ นจุดเล็ก ๆ บน
กระดาษ
 นากระดาษไปตั้งในภาชนะปิ ดที่อิ่มตัวด้วยตัวทาละลาย
ที่เหมาะสม

เทคนิคการแยกสารเบื้องต้น

http://en.wikipedia.org/wiki/Thin_layer_chromatography

41


Slide 42

โครมาโทกราฟี แบบกระดาษ

ให้ส่วนปลายของกระดาษจุ่มลงในตัวทาละลาย แต่อย่า

แช่ลงในตัวทาละลาย
 ทุกส่ วนของกระดาษต้องไม่สมั ผัสกับส่ วนหนึ่งส่ วนใด
ของภาชนะ
เทคนิคการแยกสารเบื้องต้น

42


Slide 43

โครมาโทกราฟี แบบกระดาษ
ยกกระดาษออกจากตัวทาละลายเมื่อตัวทาละลายซึมผ่าน
จุดของสารที่ตอ้ งการแยกไปจนถึงระดับที่กาหนดไว้

เทคนิคการแยกสารเบื้องต้น

http://en.wikipedia.org/wiki/Thin_layer_chromatography

43


Slide 44

โครมาโทกราฟี แบบกระดาษ
วัดระยะทางที่องค์ประกอบแต่ละชนิดเคลื่อนที่ได้ทนั ที
ที่ยกออกจากตัวทาละลาย
วัดระยะที่ตวั ทาละลายเคลื่อนที่
ระดับที่กาหนด(Solvent front)

จุดเริ่ มต้น(Starting line)
เทคนิคการแยกสารเบื้องต้น

44


Slide 45

โครมาโทกราฟี แบบกระดาษ
คานวณหาอัตราการเคลื่อนที่ขององค์ประกอบแต่ละชนิด
่ องค์ประกอบ แต่ละชนิด
R f = ระยะทางที
ระยะทางที่ ตัวทาละลาย เคลื่อนที่

เทคนิคการแยกสารเบื้องต้น

http://www.chemie.uni-regensburg.de/Organische_Chemie/Didaktik/Keusch/D-TLC_food_dyes-e.htm

45


Slide 46

โครมาโทกราฟี แบบกระดาษ
สารชนิดเดียวกัน มีค่า R f เท่ากัน เมื่อใช้กระดาษโครมาโท
กราฟและตัวทาละลายเหมือนกัน

เทคนิคการแยกสารเบื้องต้น

46


Slide 47

โครมาโทกราฟี แบบกระดาษ

Chromatogram of 10 essential oils coloured with vanillin reagent
เทคนิคการแยกสารเบื้องต้น

47


Slide 48

ทินเลเยอร์ โครมาโทกราฟี

 มีวธิ ีการเช่นเดียวกับโครมาโทกราฟี
แบบกระดาษ แต่เปลี่ยนตัวดูดซับจาก
กระดาษโครมาโทกราฟี เป็ นผงละเอียด
ของอะลูมินา หรื อซิลิกาเจลที่เคลือบเป็ น
แผ่นฟิ ล์มบาง ๆ บนแผ่นแก้ว
เทคนิคการแยกสารเบื้องต้น

48


Slide 49

คอลัมน์ โครมาโทกราฟี
ใช้ตวั ดูดซับเช่น อะลูมินาหรื อ
ซิลิกาเจลบรรจุในคอลัมน์
ใส่ ของผสมลงในคอลัมน์ เมื่อของผสม
ซึมผ่านผิวหน้าตัวดูดซับลงไปจนเสมอกับ
ระดับตัวดูดซับแล้วจึงค่อย ๆ เติมตัวทา
ละลายตามลงไปเรื่ อย ๆ
เทคนิคการแยกสารเบื้องต้น

49


Slide 50

การแยกสารผสมเป็ นเนือ้ เดียวกัน
Column Chromatography

องค์ประกอบต่างๆ ในของผสมจะถูกตัวทาละลายพาออกจาก
คอลัมน์
เทคนิคการแยกสารเบื้องต้น

50


Slide 51

ทินเลเยอร์ โครมาโทกราฟี

เทคนิคการแยกสารเบื้องต้น

51