Slide 1

स्वच्छ भारत अभभयान

सादरीकरण
1) भितल भिडे
2) उषाताई गरुड
अभ्यासक्रम - बी.एड.
वर्ष – २०१४-२०१५
प्रतिभा कॉलेज ऑफ एज्युकेशन, तचिंचवड, पुणे

भारत अत्याधुनिक तर हवाच पण तो सववप्रथम स्वच्छ हवा. अशा
स्वच्छ दे शाांत राहणाऱ्या जितेचे स्वच्छ प्रनतबबांब मग जगाच्या पटलावर
ददसल्याशशवाय राहणार िाही. ही शशस्त प्रत्येकािे स्वतःला लावि
ू
घेतली पाहीजे.

आपल्या दे शातील िागररक ववशेषतः युवा वपढी पाश्चात्याांच्या अिेक सवयीांच,े
वागण्याचे. त्याांच्या खास लकबीांचे अिक
ु रण करण्यात धन्यता मािते. त्या
दे शाांतील दहरो-दहरोईन्स, बबझिेसमि, मॉडेल्स याांिा आदशव मािले जाते. त्या
दे शाांिा भेट दे ऊि परतणारे भारतीय तेथील गोडवे गातािा थकत िाहीत. त्या
दे शाांत कोणकोणत्या गोषटीांची उपलब्धता आहे आणण आपल्या इथे कुठल्या
गोषटीांची सदै व चणचण आहे याचा उहापोह हे लोक सववस्तर करु शकतात. पण
एवढे असि
ू ही पाश्चात्य दे शाांतील स्वच्छतेच,े शशस्तीचे, कामसू पणाचे अिक
ु रण
करतािा कोणीस ददसत िाही. असे का? हा प्रश्ि अशा वेळी ववचारावासा वाटतो.



आपल्याकडे रोगराई फैलावल्यावर स्वच्छता करा अशी तांबी ददली जाते.
एरवी पावलापावलावर, िाक्यािाक्यावर, जवळजवळ प्रत्येक गल्लीबोळात
साचलेल्या कचऱ्याचे ढीक आपल्या अस्स्तत्वाची जाणीव करुि दे त असतात
पण त्याांच्याकडे कािाडोळा केला जातो. जाहीर सभा घेतल्यािांतर दे शाच्या
पांतप्रधािाांिा लोकाांिा साांगावे लागते की इथि
ू जातािा पाण्याच्या ररकाम्या

बाटल्या, पेपर, खाऊची पाककटे वा इतर केरकचरा उचला, इथे टाकू िका.
अजूिही या दे शातील िागगरकाला ही स्वतःची जबाबदारी वाटत िाही काय?

अिेक सरकारी हॉस्पीटल्सच्या आवारात वा आजूबाजूला उभांही राहवत िाही
इतकी अस्वच्छता बोकाळलेली असते. त्यामळ
रव दीही
ु े अिेक प्रकारची दरु ग

पसरते. अिेक इमारतीांच्या अांतभावगात, रस्त्यावर, वाहिाांम्ये, स्जथे शक्य

नतथे कुठे ही पािाच्या ताांबड्या भडक वपचकाऱ्याांची राांगोळी दृषटीस पडते. या
व्यनतररक्त माणसे कसलाही ववगधनिषेध ि बाळगता कुठे ही थुांकत असतात
वा ववधी करत असतात.

मुांबईची लाइफलाइि असे ज्या लोकलचे वणवि केले जाते, त्या लोकलच्या आतील व बाहे रील
दृश्य सकाळच्या वेळी अवणविीय असते. बायका, पुरुष, मुले मुली लोकलला घाण करण्याची
हक्काची जागा समजत असावेत. निवडलेल्या भाज्या, फळाांच्या साली, प्लास्स्टकच्या
वपशव्या, कागद, ररकाम्या झालेल्या बाटल्या या व अशा अिेक गोषटी रोजच्या रोज

लोकलला बबिददक्कत बहाल करत असतात. या शशवाय काही ताज्य, दग
ं ीयक्
ु ध
ु त गोषटीही
िजरे ला, िाकाला छळत राहतात. ज्या वाहिातूि आपण प्रवास करतो आहोत ते वाहि
स्वच्छ ठे वण्याची जबाबदारी फक्त सरकारचीच कशी?

पावसाळा असो वा िसो दठकदठकाणी पाण्याची डबकी साचलेली ददसि
ू येतात. हे
पाणी िक्की येते कुटूि तेही समजत िाही. या पाण्यात मग कचरा पडतो,
कुजतो आणण आजब
ं ी पसरायला सरु
ू ाजल
ू ा दग
ु वात होते. अिेक लोक या
ु ध

रस्त्यावर िेहमीच ये जात असतात पण या गोषटीची दखल ककती लोक
गाांभीयाविे घेतात? शेवाळलेली डबकी, ररकाम्या जागा पाहूि त्यावर टाकलेला

कचरा, पडझड झालेल्या इमारतीांचा कचरा वा घाण करण्यासाठी होत असलेला

वापर, रस्त्यावर पसरलेला िासका-कुजका भाजीपाला, रस्त्याच्या कडेला
लावलेल्या अन्िपदाथांच्या गाड्याांतूि शेवटी टाकला जाणाऱा कचरा, ज्या
गोषटीांची योग्य तऱ्हे िे ववल्हे वाट लावायला हवी खशा साववजनिक अस्वस्थ
निमावण करणाऱ्या गोषटी, ववखरु लेले अन्ि-धान्य, माांसाहार करुि टाकलेला
उरलासरु ला कचरा या व अशा गोषटी, कारखान्याांति
ू िदीत, समद्र
ु ात सोडलेली
ववषारी केशमकल्स. आपली वैयक्तीक जबाबदारी यात काहीच िाही का?

ज्याप्रमाणे िुसता वरूि मेकअप करुि उपयोग िाही तर
अांतगवत स्वच्छता होणे अत्यांत गरजेचे आहे त्याचप्रमाणे
शहरे िस
ु ती अद्ययावत करूि काय उपयोग, शहराच्या
प्रत्येक भागातील स्वच्छता जाणीवपूवक
व
व्हायला हवी.
भारत अत्याधनु िक तर हवाच पण तो सववप्रथम स्वच्छ हवा.
अशा स्वच्छ दे शाांत राहणाऱ्या जितेचे स्वच्छ प्रनतबांब मग
जगाच्या पटलावर ददसल्याशशवाय राहणार िाही. ही शशस्त

प्रत्येकािे

स्वतःला

लावि
ू

घेतली

पाहीजे,

आपल्या

पांतप्रधािाांिी सुरु केलेल्या या स्वच्छ भारत अशभयािात
प्रत्येकािे सहभागी झाले पाहीजे.

या वेळेस म्हणि
ू मग आयुषयात कधी हातात झाडू घेतला िसेल अशा
भारतीय तारे तारकाांिा लोकाांिी रस्ता झाडतािा बनघतले. आमचे
अिुकरण करता िा? मग असेही करा हाच सांदेश यातूि भारतातील
िागररकाांिा शमळाला.

आणण सांपुणव भारत आता स्वच्छता अशभयािात सहभागी होत आहे

स्वच्छ भारत – एक कदम स्वच्छता की ओर

अशा ओळी कधी काळी भारतात गुणगुणल्या जात होत्या. भारतातूि सोन्याचा धूर वाहतो
अशी या दे शाची महती गायली जात होती.
वास्ल्मककांिी रामराज्याचे, रववांद्रिाथाांिी ’Heaven of freedom‘ चे तर रामदासाांिी आिांदविभव
ू िचे

स्वप्ि फार पूवीच पादहले होते; पण प्रत्यक्षात मात्र ते उतरले िाही आणण उतरले असले तरी काळाच्या
ओघात वाहूि गेले. प्राचीि काळापासूि माझा दे श सववच बाबतीत समॄद्ध होता, त्याची ककती जगभर
पसरली होती, पण ती कीती कधी अपकीतीत बदलली कळलेच िाही. आज माझा दे श वाढती
लोकसांख्या, बेकारी, रोगराई, गररबी, अस्वच्छता या दषु ट प्रवत्ृ तीांचे ठाणे म्हणूि ओळ्खला जातो.

या ओळखपत्राला िषट करूि २१व्या शतकातील भारताची जडणघडण आजवर आपण ज्या खस्ता

खाल्ल्या त्यावरूि बोध घेऊि व निसगावच्या वरदािाचा परु े परू फायदा घेऊि आपण करावयाांस हवी.

आज हे सगळां साांगायचां कारण म्हणजे, परवा घरी जात असतािा
समोरच्या गाडीतला एक माणूस पचकि रस्त्यावर थांक
ू ला,थोडां पढ
ु े
गेले आणण एका गाडीत मागे बसलेल्या मॅडमिी बबस्स्कट खाल्लां
आणण कागद मात्र रस्त्यावर टाकला..पोशाखावरूि, गाडीवरूि दोन्ही
माणसां चाांगल्या घरातली, चाांगली शशकलेली ददसत होती..असा सांताप
झाला िा...मिात आलां, त्याांिा जाऊि म्हणावां एवढी मोठी गाडी आहे
स्वत:ची तर त्यातच घाण करावी.. पण असां कसां करणार िा कुणी,
कारण गाडी माझी, हक्काची..नतची काळजी घेणां माझां कतवव्य.. पण
दे श माझा िाही, रस्ता माझा िाही.. फ़क्त लहािपणी शाळे त प्रनतज्ञेत
म्हणण्यापुरताच ’भारत माझा दे श आहे ’ हे वाक्य होतां. १० वषव हे
वाक्य िेमािां रोज म्हटलां,पण कृतीतूि मात्र ते उतरवता येत िाही..
घर माझां म्हणतो तेव्हा ते स्वच्छ ठे वतो िा,त्या घरात घाण करत
िाही..दे श माझा म्हणतो पण घरातला कचरा मात्र रस्त्यावर आणूि
टाकतो.

आज गरज आहे ती आपल्या दे शातल्या प्रत्येक िागरीकािे ह्या
मांत्राचे अिक
ु रण करण्याची.. आजपासि
ू दे शाला बदलवण्याची
सरू
ु वात स्वत:च्या घरापासि
ू करूया.. परक्याांिा िाही पण
आपल्या जवळच्या माणसाांिा दे श खराब करण्यापासि
ू िक्कीच
थाांबवू शकतो..
आणण मग अशभमािािे म्हणू शकतो
ां रा दे श महाि है ।
’मेरे पववत मेरी िददयॉ,मे
प्राणों से भी प्यारा मझ
ु को मेरा दहांदस्
ु थाि है ॥

स्वच्छ भारत सद
ुं र भारत

धन्यवाद

सादरीकरण

१) भितल भिडे
२) उषाताई गरुड
अभ्यासक्रम - िी.एड.
वषष – २०१४-२०१५
प्रभतभा कॉलेज ऑफ एज्यक
ु े िन, भचिंचवड, पण
ु े

सुंदभभ –
इांटरिेटवर उपलब्ध माहीती गुगलच्या मा्यमातुि.


Slide 2

स्वच्छ भारत अभभयान

सादरीकरण
1) भितल भिडे
2) उषाताई गरुड
अभ्यासक्रम - बी.एड.
वर्ष – २०१४-२०१५
प्रतिभा कॉलेज ऑफ एज्युकेशन, तचिंचवड, पुणे

भारत अत्याधुनिक तर हवाच पण तो सववप्रथम स्वच्छ हवा. अशा
स्वच्छ दे शाांत राहणाऱ्या जितेचे स्वच्छ प्रनतबबांब मग जगाच्या पटलावर
ददसल्याशशवाय राहणार िाही. ही शशस्त प्रत्येकािे स्वतःला लावि
ू
घेतली पाहीजे.

आपल्या दे शातील िागररक ववशेषतः युवा वपढी पाश्चात्याांच्या अिेक सवयीांच,े
वागण्याचे. त्याांच्या खास लकबीांचे अिक
ु रण करण्यात धन्यता मािते. त्या
दे शाांतील दहरो-दहरोईन्स, बबझिेसमि, मॉडेल्स याांिा आदशव मािले जाते. त्या
दे शाांिा भेट दे ऊि परतणारे भारतीय तेथील गोडवे गातािा थकत िाहीत. त्या
दे शाांत कोणकोणत्या गोषटीांची उपलब्धता आहे आणण आपल्या इथे कुठल्या
गोषटीांची सदै व चणचण आहे याचा उहापोह हे लोक सववस्तर करु शकतात. पण
एवढे असि
ू ही पाश्चात्य दे शाांतील स्वच्छतेच,े शशस्तीचे, कामसू पणाचे अिक
ु रण
करतािा कोणीस ददसत िाही. असे का? हा प्रश्ि अशा वेळी ववचारावासा वाटतो.



आपल्याकडे रोगराई फैलावल्यावर स्वच्छता करा अशी तांबी ददली जाते.
एरवी पावलापावलावर, िाक्यािाक्यावर, जवळजवळ प्रत्येक गल्लीबोळात
साचलेल्या कचऱ्याचे ढीक आपल्या अस्स्तत्वाची जाणीव करुि दे त असतात
पण त्याांच्याकडे कािाडोळा केला जातो. जाहीर सभा घेतल्यािांतर दे शाच्या
पांतप्रधािाांिा लोकाांिा साांगावे लागते की इथि
ू जातािा पाण्याच्या ररकाम्या

बाटल्या, पेपर, खाऊची पाककटे वा इतर केरकचरा उचला, इथे टाकू िका.
अजूिही या दे शातील िागगरकाला ही स्वतःची जबाबदारी वाटत िाही काय?

अिेक सरकारी हॉस्पीटल्सच्या आवारात वा आजूबाजूला उभांही राहवत िाही
इतकी अस्वच्छता बोकाळलेली असते. त्यामळ
रव दीही
ु े अिेक प्रकारची दरु ग

पसरते. अिेक इमारतीांच्या अांतभावगात, रस्त्यावर, वाहिाांम्ये, स्जथे शक्य

नतथे कुठे ही पािाच्या ताांबड्या भडक वपचकाऱ्याांची राांगोळी दृषटीस पडते. या
व्यनतररक्त माणसे कसलाही ववगधनिषेध ि बाळगता कुठे ही थुांकत असतात
वा ववधी करत असतात.

मुांबईची लाइफलाइि असे ज्या लोकलचे वणवि केले जाते, त्या लोकलच्या आतील व बाहे रील
दृश्य सकाळच्या वेळी अवणविीय असते. बायका, पुरुष, मुले मुली लोकलला घाण करण्याची
हक्काची जागा समजत असावेत. निवडलेल्या भाज्या, फळाांच्या साली, प्लास्स्टकच्या
वपशव्या, कागद, ररकाम्या झालेल्या बाटल्या या व अशा अिेक गोषटी रोजच्या रोज

लोकलला बबिददक्कत बहाल करत असतात. या शशवाय काही ताज्य, दग
ं ीयक्
ु ध
ु त गोषटीही
िजरे ला, िाकाला छळत राहतात. ज्या वाहिातूि आपण प्रवास करतो आहोत ते वाहि
स्वच्छ ठे वण्याची जबाबदारी फक्त सरकारचीच कशी?

पावसाळा असो वा िसो दठकदठकाणी पाण्याची डबकी साचलेली ददसि
ू येतात. हे
पाणी िक्की येते कुटूि तेही समजत िाही. या पाण्यात मग कचरा पडतो,
कुजतो आणण आजब
ं ी पसरायला सरु
ू ाजल
ू ा दग
ु वात होते. अिेक लोक या
ु ध

रस्त्यावर िेहमीच ये जात असतात पण या गोषटीची दखल ककती लोक
गाांभीयाविे घेतात? शेवाळलेली डबकी, ररकाम्या जागा पाहूि त्यावर टाकलेला

कचरा, पडझड झालेल्या इमारतीांचा कचरा वा घाण करण्यासाठी होत असलेला

वापर, रस्त्यावर पसरलेला िासका-कुजका भाजीपाला, रस्त्याच्या कडेला
लावलेल्या अन्िपदाथांच्या गाड्याांतूि शेवटी टाकला जाणाऱा कचरा, ज्या
गोषटीांची योग्य तऱ्हे िे ववल्हे वाट लावायला हवी खशा साववजनिक अस्वस्थ
निमावण करणाऱ्या गोषटी, ववखरु लेले अन्ि-धान्य, माांसाहार करुि टाकलेला
उरलासरु ला कचरा या व अशा गोषटी, कारखान्याांति
ू िदीत, समद्र
ु ात सोडलेली
ववषारी केशमकल्स. आपली वैयक्तीक जबाबदारी यात काहीच िाही का?

ज्याप्रमाणे िुसता वरूि मेकअप करुि उपयोग िाही तर
अांतगवत स्वच्छता होणे अत्यांत गरजेचे आहे त्याचप्रमाणे
शहरे िस
ु ती अद्ययावत करूि काय उपयोग, शहराच्या
प्रत्येक भागातील स्वच्छता जाणीवपूवक
व
व्हायला हवी.
भारत अत्याधनु िक तर हवाच पण तो सववप्रथम स्वच्छ हवा.
अशा स्वच्छ दे शाांत राहणाऱ्या जितेचे स्वच्छ प्रनतबांब मग
जगाच्या पटलावर ददसल्याशशवाय राहणार िाही. ही शशस्त

प्रत्येकािे

स्वतःला

लावि
ू

घेतली

पाहीजे,

आपल्या

पांतप्रधािाांिी सुरु केलेल्या या स्वच्छ भारत अशभयािात
प्रत्येकािे सहभागी झाले पाहीजे.

या वेळेस म्हणि
ू मग आयुषयात कधी हातात झाडू घेतला िसेल अशा
भारतीय तारे तारकाांिा लोकाांिी रस्ता झाडतािा बनघतले. आमचे
अिुकरण करता िा? मग असेही करा हाच सांदेश यातूि भारतातील
िागररकाांिा शमळाला.

आणण सांपुणव भारत आता स्वच्छता अशभयािात सहभागी होत आहे

स्वच्छ भारत – एक कदम स्वच्छता की ओर

अशा ओळी कधी काळी भारतात गुणगुणल्या जात होत्या. भारतातूि सोन्याचा धूर वाहतो
अशी या दे शाची महती गायली जात होती.
वास्ल्मककांिी रामराज्याचे, रववांद्रिाथाांिी ’Heaven of freedom‘ चे तर रामदासाांिी आिांदविभव
ू िचे

स्वप्ि फार पूवीच पादहले होते; पण प्रत्यक्षात मात्र ते उतरले िाही आणण उतरले असले तरी काळाच्या
ओघात वाहूि गेले. प्राचीि काळापासूि माझा दे श सववच बाबतीत समॄद्ध होता, त्याची ककती जगभर
पसरली होती, पण ती कीती कधी अपकीतीत बदलली कळलेच िाही. आज माझा दे श वाढती
लोकसांख्या, बेकारी, रोगराई, गररबी, अस्वच्छता या दषु ट प्रवत्ृ तीांचे ठाणे म्हणूि ओळ्खला जातो.

या ओळखपत्राला िषट करूि २१व्या शतकातील भारताची जडणघडण आजवर आपण ज्या खस्ता

खाल्ल्या त्यावरूि बोध घेऊि व निसगावच्या वरदािाचा परु े परू फायदा घेऊि आपण करावयाांस हवी.

आज हे सगळां साांगायचां कारण म्हणजे, परवा घरी जात असतािा
समोरच्या गाडीतला एक माणूस पचकि रस्त्यावर थांक
ू ला,थोडां पढ
ु े
गेले आणण एका गाडीत मागे बसलेल्या मॅडमिी बबस्स्कट खाल्लां
आणण कागद मात्र रस्त्यावर टाकला..पोशाखावरूि, गाडीवरूि दोन्ही
माणसां चाांगल्या घरातली, चाांगली शशकलेली ददसत होती..असा सांताप
झाला िा...मिात आलां, त्याांिा जाऊि म्हणावां एवढी मोठी गाडी आहे
स्वत:ची तर त्यातच घाण करावी.. पण असां कसां करणार िा कुणी,
कारण गाडी माझी, हक्काची..नतची काळजी घेणां माझां कतवव्य.. पण
दे श माझा िाही, रस्ता माझा िाही.. फ़क्त लहािपणी शाळे त प्रनतज्ञेत
म्हणण्यापुरताच ’भारत माझा दे श आहे ’ हे वाक्य होतां. १० वषव हे
वाक्य िेमािां रोज म्हटलां,पण कृतीतूि मात्र ते उतरवता येत िाही..
घर माझां म्हणतो तेव्हा ते स्वच्छ ठे वतो िा,त्या घरात घाण करत
िाही..दे श माझा म्हणतो पण घरातला कचरा मात्र रस्त्यावर आणूि
टाकतो.

आज गरज आहे ती आपल्या दे शातल्या प्रत्येक िागरीकािे ह्या
मांत्राचे अिक
ु रण करण्याची.. आजपासि
ू दे शाला बदलवण्याची
सरू
ु वात स्वत:च्या घरापासि
ू करूया.. परक्याांिा िाही पण
आपल्या जवळच्या माणसाांिा दे श खराब करण्यापासि
ू िक्कीच
थाांबवू शकतो..
आणण मग अशभमािािे म्हणू शकतो
ां रा दे श महाि है ।
’मेरे पववत मेरी िददयॉ,मे
प्राणों से भी प्यारा मझ
ु को मेरा दहांदस्
ु थाि है ॥

स्वच्छ भारत सद
ुं र भारत

धन्यवाद

सादरीकरण

१) भितल भिडे
२) उषाताई गरुड
अभ्यासक्रम - िी.एड.
वषष – २०१४-२०१५
प्रभतभा कॉलेज ऑफ एज्यक
ु े िन, भचिंचवड, पण
ु े

सुंदभभ –
इांटरिेटवर उपलब्ध माहीती गुगलच्या मा्यमातुि.


Slide 3

स्वच्छ भारत अभभयान

सादरीकरण
1) भितल भिडे
2) उषाताई गरुड
अभ्यासक्रम - बी.एड.
वर्ष – २०१४-२०१५
प्रतिभा कॉलेज ऑफ एज्युकेशन, तचिंचवड, पुणे

भारत अत्याधुनिक तर हवाच पण तो सववप्रथम स्वच्छ हवा. अशा
स्वच्छ दे शाांत राहणाऱ्या जितेचे स्वच्छ प्रनतबबांब मग जगाच्या पटलावर
ददसल्याशशवाय राहणार िाही. ही शशस्त प्रत्येकािे स्वतःला लावि
ू
घेतली पाहीजे.

आपल्या दे शातील िागररक ववशेषतः युवा वपढी पाश्चात्याांच्या अिेक सवयीांच,े
वागण्याचे. त्याांच्या खास लकबीांचे अिक
ु रण करण्यात धन्यता मािते. त्या
दे शाांतील दहरो-दहरोईन्स, बबझिेसमि, मॉडेल्स याांिा आदशव मािले जाते. त्या
दे शाांिा भेट दे ऊि परतणारे भारतीय तेथील गोडवे गातािा थकत िाहीत. त्या
दे शाांत कोणकोणत्या गोषटीांची उपलब्धता आहे आणण आपल्या इथे कुठल्या
गोषटीांची सदै व चणचण आहे याचा उहापोह हे लोक सववस्तर करु शकतात. पण
एवढे असि
ू ही पाश्चात्य दे शाांतील स्वच्छतेच,े शशस्तीचे, कामसू पणाचे अिक
ु रण
करतािा कोणीस ददसत िाही. असे का? हा प्रश्ि अशा वेळी ववचारावासा वाटतो.



आपल्याकडे रोगराई फैलावल्यावर स्वच्छता करा अशी तांबी ददली जाते.
एरवी पावलापावलावर, िाक्यािाक्यावर, जवळजवळ प्रत्येक गल्लीबोळात
साचलेल्या कचऱ्याचे ढीक आपल्या अस्स्तत्वाची जाणीव करुि दे त असतात
पण त्याांच्याकडे कािाडोळा केला जातो. जाहीर सभा घेतल्यािांतर दे शाच्या
पांतप्रधािाांिा लोकाांिा साांगावे लागते की इथि
ू जातािा पाण्याच्या ररकाम्या

बाटल्या, पेपर, खाऊची पाककटे वा इतर केरकचरा उचला, इथे टाकू िका.
अजूिही या दे शातील िागगरकाला ही स्वतःची जबाबदारी वाटत िाही काय?

अिेक सरकारी हॉस्पीटल्सच्या आवारात वा आजूबाजूला उभांही राहवत िाही
इतकी अस्वच्छता बोकाळलेली असते. त्यामळ
रव दीही
ु े अिेक प्रकारची दरु ग

पसरते. अिेक इमारतीांच्या अांतभावगात, रस्त्यावर, वाहिाांम्ये, स्जथे शक्य

नतथे कुठे ही पािाच्या ताांबड्या भडक वपचकाऱ्याांची राांगोळी दृषटीस पडते. या
व्यनतररक्त माणसे कसलाही ववगधनिषेध ि बाळगता कुठे ही थुांकत असतात
वा ववधी करत असतात.

मुांबईची लाइफलाइि असे ज्या लोकलचे वणवि केले जाते, त्या लोकलच्या आतील व बाहे रील
दृश्य सकाळच्या वेळी अवणविीय असते. बायका, पुरुष, मुले मुली लोकलला घाण करण्याची
हक्काची जागा समजत असावेत. निवडलेल्या भाज्या, फळाांच्या साली, प्लास्स्टकच्या
वपशव्या, कागद, ररकाम्या झालेल्या बाटल्या या व अशा अिेक गोषटी रोजच्या रोज

लोकलला बबिददक्कत बहाल करत असतात. या शशवाय काही ताज्य, दग
ं ीयक्
ु ध
ु त गोषटीही
िजरे ला, िाकाला छळत राहतात. ज्या वाहिातूि आपण प्रवास करतो आहोत ते वाहि
स्वच्छ ठे वण्याची जबाबदारी फक्त सरकारचीच कशी?

पावसाळा असो वा िसो दठकदठकाणी पाण्याची डबकी साचलेली ददसि
ू येतात. हे
पाणी िक्की येते कुटूि तेही समजत िाही. या पाण्यात मग कचरा पडतो,
कुजतो आणण आजब
ं ी पसरायला सरु
ू ाजल
ू ा दग
ु वात होते. अिेक लोक या
ु ध

रस्त्यावर िेहमीच ये जात असतात पण या गोषटीची दखल ककती लोक
गाांभीयाविे घेतात? शेवाळलेली डबकी, ररकाम्या जागा पाहूि त्यावर टाकलेला

कचरा, पडझड झालेल्या इमारतीांचा कचरा वा घाण करण्यासाठी होत असलेला

वापर, रस्त्यावर पसरलेला िासका-कुजका भाजीपाला, रस्त्याच्या कडेला
लावलेल्या अन्िपदाथांच्या गाड्याांतूि शेवटी टाकला जाणाऱा कचरा, ज्या
गोषटीांची योग्य तऱ्हे िे ववल्हे वाट लावायला हवी खशा साववजनिक अस्वस्थ
निमावण करणाऱ्या गोषटी, ववखरु लेले अन्ि-धान्य, माांसाहार करुि टाकलेला
उरलासरु ला कचरा या व अशा गोषटी, कारखान्याांति
ू िदीत, समद्र
ु ात सोडलेली
ववषारी केशमकल्स. आपली वैयक्तीक जबाबदारी यात काहीच िाही का?

ज्याप्रमाणे िुसता वरूि मेकअप करुि उपयोग िाही तर
अांतगवत स्वच्छता होणे अत्यांत गरजेचे आहे त्याचप्रमाणे
शहरे िस
ु ती अद्ययावत करूि काय उपयोग, शहराच्या
प्रत्येक भागातील स्वच्छता जाणीवपूवक
व
व्हायला हवी.
भारत अत्याधनु िक तर हवाच पण तो सववप्रथम स्वच्छ हवा.
अशा स्वच्छ दे शाांत राहणाऱ्या जितेचे स्वच्छ प्रनतबांब मग
जगाच्या पटलावर ददसल्याशशवाय राहणार िाही. ही शशस्त

प्रत्येकािे

स्वतःला

लावि
ू

घेतली

पाहीजे,

आपल्या

पांतप्रधािाांिी सुरु केलेल्या या स्वच्छ भारत अशभयािात
प्रत्येकािे सहभागी झाले पाहीजे.

या वेळेस म्हणि
ू मग आयुषयात कधी हातात झाडू घेतला िसेल अशा
भारतीय तारे तारकाांिा लोकाांिी रस्ता झाडतािा बनघतले. आमचे
अिुकरण करता िा? मग असेही करा हाच सांदेश यातूि भारतातील
िागररकाांिा शमळाला.

आणण सांपुणव भारत आता स्वच्छता अशभयािात सहभागी होत आहे

स्वच्छ भारत – एक कदम स्वच्छता की ओर

अशा ओळी कधी काळी भारतात गुणगुणल्या जात होत्या. भारतातूि सोन्याचा धूर वाहतो
अशी या दे शाची महती गायली जात होती.
वास्ल्मककांिी रामराज्याचे, रववांद्रिाथाांिी ’Heaven of freedom‘ चे तर रामदासाांिी आिांदविभव
ू िचे

स्वप्ि फार पूवीच पादहले होते; पण प्रत्यक्षात मात्र ते उतरले िाही आणण उतरले असले तरी काळाच्या
ओघात वाहूि गेले. प्राचीि काळापासूि माझा दे श सववच बाबतीत समॄद्ध होता, त्याची ककती जगभर
पसरली होती, पण ती कीती कधी अपकीतीत बदलली कळलेच िाही. आज माझा दे श वाढती
लोकसांख्या, बेकारी, रोगराई, गररबी, अस्वच्छता या दषु ट प्रवत्ृ तीांचे ठाणे म्हणूि ओळ्खला जातो.

या ओळखपत्राला िषट करूि २१व्या शतकातील भारताची जडणघडण आजवर आपण ज्या खस्ता

खाल्ल्या त्यावरूि बोध घेऊि व निसगावच्या वरदािाचा परु े परू फायदा घेऊि आपण करावयाांस हवी.

आज हे सगळां साांगायचां कारण म्हणजे, परवा घरी जात असतािा
समोरच्या गाडीतला एक माणूस पचकि रस्त्यावर थांक
ू ला,थोडां पढ
ु े
गेले आणण एका गाडीत मागे बसलेल्या मॅडमिी बबस्स्कट खाल्लां
आणण कागद मात्र रस्त्यावर टाकला..पोशाखावरूि, गाडीवरूि दोन्ही
माणसां चाांगल्या घरातली, चाांगली शशकलेली ददसत होती..असा सांताप
झाला िा...मिात आलां, त्याांिा जाऊि म्हणावां एवढी मोठी गाडी आहे
स्वत:ची तर त्यातच घाण करावी.. पण असां कसां करणार िा कुणी,
कारण गाडी माझी, हक्काची..नतची काळजी घेणां माझां कतवव्य.. पण
दे श माझा िाही, रस्ता माझा िाही.. फ़क्त लहािपणी शाळे त प्रनतज्ञेत
म्हणण्यापुरताच ’भारत माझा दे श आहे ’ हे वाक्य होतां. १० वषव हे
वाक्य िेमािां रोज म्हटलां,पण कृतीतूि मात्र ते उतरवता येत िाही..
घर माझां म्हणतो तेव्हा ते स्वच्छ ठे वतो िा,त्या घरात घाण करत
िाही..दे श माझा म्हणतो पण घरातला कचरा मात्र रस्त्यावर आणूि
टाकतो.

आज गरज आहे ती आपल्या दे शातल्या प्रत्येक िागरीकािे ह्या
मांत्राचे अिक
ु रण करण्याची.. आजपासि
ू दे शाला बदलवण्याची
सरू
ु वात स्वत:च्या घरापासि
ू करूया.. परक्याांिा िाही पण
आपल्या जवळच्या माणसाांिा दे श खराब करण्यापासि
ू िक्कीच
थाांबवू शकतो..
आणण मग अशभमािािे म्हणू शकतो
ां रा दे श महाि है ।
’मेरे पववत मेरी िददयॉ,मे
प्राणों से भी प्यारा मझ
ु को मेरा दहांदस्
ु थाि है ॥

स्वच्छ भारत सद
ुं र भारत

धन्यवाद

सादरीकरण

१) भितल भिडे
२) उषाताई गरुड
अभ्यासक्रम - िी.एड.
वषष – २०१४-२०१५
प्रभतभा कॉलेज ऑफ एज्यक
ु े िन, भचिंचवड, पण
ु े

सुंदभभ –
इांटरिेटवर उपलब्ध माहीती गुगलच्या मा्यमातुि.


Slide 4

स्वच्छ भारत अभभयान

सादरीकरण
1) भितल भिडे
2) उषाताई गरुड
अभ्यासक्रम - बी.एड.
वर्ष – २०१४-२०१५
प्रतिभा कॉलेज ऑफ एज्युकेशन, तचिंचवड, पुणे

भारत अत्याधुनिक तर हवाच पण तो सववप्रथम स्वच्छ हवा. अशा
स्वच्छ दे शाांत राहणाऱ्या जितेचे स्वच्छ प्रनतबबांब मग जगाच्या पटलावर
ददसल्याशशवाय राहणार िाही. ही शशस्त प्रत्येकािे स्वतःला लावि
ू
घेतली पाहीजे.

आपल्या दे शातील िागररक ववशेषतः युवा वपढी पाश्चात्याांच्या अिेक सवयीांच,े
वागण्याचे. त्याांच्या खास लकबीांचे अिक
ु रण करण्यात धन्यता मािते. त्या
दे शाांतील दहरो-दहरोईन्स, बबझिेसमि, मॉडेल्स याांिा आदशव मािले जाते. त्या
दे शाांिा भेट दे ऊि परतणारे भारतीय तेथील गोडवे गातािा थकत िाहीत. त्या
दे शाांत कोणकोणत्या गोषटीांची उपलब्धता आहे आणण आपल्या इथे कुठल्या
गोषटीांची सदै व चणचण आहे याचा उहापोह हे लोक सववस्तर करु शकतात. पण
एवढे असि
ू ही पाश्चात्य दे शाांतील स्वच्छतेच,े शशस्तीचे, कामसू पणाचे अिक
ु रण
करतािा कोणीस ददसत िाही. असे का? हा प्रश्ि अशा वेळी ववचारावासा वाटतो.



आपल्याकडे रोगराई फैलावल्यावर स्वच्छता करा अशी तांबी ददली जाते.
एरवी पावलापावलावर, िाक्यािाक्यावर, जवळजवळ प्रत्येक गल्लीबोळात
साचलेल्या कचऱ्याचे ढीक आपल्या अस्स्तत्वाची जाणीव करुि दे त असतात
पण त्याांच्याकडे कािाडोळा केला जातो. जाहीर सभा घेतल्यािांतर दे शाच्या
पांतप्रधािाांिा लोकाांिा साांगावे लागते की इथि
ू जातािा पाण्याच्या ररकाम्या

बाटल्या, पेपर, खाऊची पाककटे वा इतर केरकचरा उचला, इथे टाकू िका.
अजूिही या दे शातील िागगरकाला ही स्वतःची जबाबदारी वाटत िाही काय?

अिेक सरकारी हॉस्पीटल्सच्या आवारात वा आजूबाजूला उभांही राहवत िाही
इतकी अस्वच्छता बोकाळलेली असते. त्यामळ
रव दीही
ु े अिेक प्रकारची दरु ग

पसरते. अिेक इमारतीांच्या अांतभावगात, रस्त्यावर, वाहिाांम्ये, स्जथे शक्य

नतथे कुठे ही पािाच्या ताांबड्या भडक वपचकाऱ्याांची राांगोळी दृषटीस पडते. या
व्यनतररक्त माणसे कसलाही ववगधनिषेध ि बाळगता कुठे ही थुांकत असतात
वा ववधी करत असतात.

मुांबईची लाइफलाइि असे ज्या लोकलचे वणवि केले जाते, त्या लोकलच्या आतील व बाहे रील
दृश्य सकाळच्या वेळी अवणविीय असते. बायका, पुरुष, मुले मुली लोकलला घाण करण्याची
हक्काची जागा समजत असावेत. निवडलेल्या भाज्या, फळाांच्या साली, प्लास्स्टकच्या
वपशव्या, कागद, ररकाम्या झालेल्या बाटल्या या व अशा अिेक गोषटी रोजच्या रोज

लोकलला बबिददक्कत बहाल करत असतात. या शशवाय काही ताज्य, दग
ं ीयक्
ु ध
ु त गोषटीही
िजरे ला, िाकाला छळत राहतात. ज्या वाहिातूि आपण प्रवास करतो आहोत ते वाहि
स्वच्छ ठे वण्याची जबाबदारी फक्त सरकारचीच कशी?

पावसाळा असो वा िसो दठकदठकाणी पाण्याची डबकी साचलेली ददसि
ू येतात. हे
पाणी िक्की येते कुटूि तेही समजत िाही. या पाण्यात मग कचरा पडतो,
कुजतो आणण आजब
ं ी पसरायला सरु
ू ाजल
ू ा दग
ु वात होते. अिेक लोक या
ु ध

रस्त्यावर िेहमीच ये जात असतात पण या गोषटीची दखल ककती लोक
गाांभीयाविे घेतात? शेवाळलेली डबकी, ररकाम्या जागा पाहूि त्यावर टाकलेला

कचरा, पडझड झालेल्या इमारतीांचा कचरा वा घाण करण्यासाठी होत असलेला

वापर, रस्त्यावर पसरलेला िासका-कुजका भाजीपाला, रस्त्याच्या कडेला
लावलेल्या अन्िपदाथांच्या गाड्याांतूि शेवटी टाकला जाणाऱा कचरा, ज्या
गोषटीांची योग्य तऱ्हे िे ववल्हे वाट लावायला हवी खशा साववजनिक अस्वस्थ
निमावण करणाऱ्या गोषटी, ववखरु लेले अन्ि-धान्य, माांसाहार करुि टाकलेला
उरलासरु ला कचरा या व अशा गोषटी, कारखान्याांति
ू िदीत, समद्र
ु ात सोडलेली
ववषारी केशमकल्स. आपली वैयक्तीक जबाबदारी यात काहीच िाही का?

ज्याप्रमाणे िुसता वरूि मेकअप करुि उपयोग िाही तर
अांतगवत स्वच्छता होणे अत्यांत गरजेचे आहे त्याचप्रमाणे
शहरे िस
ु ती अद्ययावत करूि काय उपयोग, शहराच्या
प्रत्येक भागातील स्वच्छता जाणीवपूवक
व
व्हायला हवी.
भारत अत्याधनु िक तर हवाच पण तो सववप्रथम स्वच्छ हवा.
अशा स्वच्छ दे शाांत राहणाऱ्या जितेचे स्वच्छ प्रनतबांब मग
जगाच्या पटलावर ददसल्याशशवाय राहणार िाही. ही शशस्त

प्रत्येकािे

स्वतःला

लावि
ू

घेतली

पाहीजे,

आपल्या

पांतप्रधािाांिी सुरु केलेल्या या स्वच्छ भारत अशभयािात
प्रत्येकािे सहभागी झाले पाहीजे.

या वेळेस म्हणि
ू मग आयुषयात कधी हातात झाडू घेतला िसेल अशा
भारतीय तारे तारकाांिा लोकाांिी रस्ता झाडतािा बनघतले. आमचे
अिुकरण करता िा? मग असेही करा हाच सांदेश यातूि भारतातील
िागररकाांिा शमळाला.

आणण सांपुणव भारत आता स्वच्छता अशभयािात सहभागी होत आहे

स्वच्छ भारत – एक कदम स्वच्छता की ओर

अशा ओळी कधी काळी भारतात गुणगुणल्या जात होत्या. भारतातूि सोन्याचा धूर वाहतो
अशी या दे शाची महती गायली जात होती.
वास्ल्मककांिी रामराज्याचे, रववांद्रिाथाांिी ’Heaven of freedom‘ चे तर रामदासाांिी आिांदविभव
ू िचे

स्वप्ि फार पूवीच पादहले होते; पण प्रत्यक्षात मात्र ते उतरले िाही आणण उतरले असले तरी काळाच्या
ओघात वाहूि गेले. प्राचीि काळापासूि माझा दे श सववच बाबतीत समॄद्ध होता, त्याची ककती जगभर
पसरली होती, पण ती कीती कधी अपकीतीत बदलली कळलेच िाही. आज माझा दे श वाढती
लोकसांख्या, बेकारी, रोगराई, गररबी, अस्वच्छता या दषु ट प्रवत्ृ तीांचे ठाणे म्हणूि ओळ्खला जातो.

या ओळखपत्राला िषट करूि २१व्या शतकातील भारताची जडणघडण आजवर आपण ज्या खस्ता

खाल्ल्या त्यावरूि बोध घेऊि व निसगावच्या वरदािाचा परु े परू फायदा घेऊि आपण करावयाांस हवी.

आज हे सगळां साांगायचां कारण म्हणजे, परवा घरी जात असतािा
समोरच्या गाडीतला एक माणूस पचकि रस्त्यावर थांक
ू ला,थोडां पढ
ु े
गेले आणण एका गाडीत मागे बसलेल्या मॅडमिी बबस्स्कट खाल्लां
आणण कागद मात्र रस्त्यावर टाकला..पोशाखावरूि, गाडीवरूि दोन्ही
माणसां चाांगल्या घरातली, चाांगली शशकलेली ददसत होती..असा सांताप
झाला िा...मिात आलां, त्याांिा जाऊि म्हणावां एवढी मोठी गाडी आहे
स्वत:ची तर त्यातच घाण करावी.. पण असां कसां करणार िा कुणी,
कारण गाडी माझी, हक्काची..नतची काळजी घेणां माझां कतवव्य.. पण
दे श माझा िाही, रस्ता माझा िाही.. फ़क्त लहािपणी शाळे त प्रनतज्ञेत
म्हणण्यापुरताच ’भारत माझा दे श आहे ’ हे वाक्य होतां. १० वषव हे
वाक्य िेमािां रोज म्हटलां,पण कृतीतूि मात्र ते उतरवता येत िाही..
घर माझां म्हणतो तेव्हा ते स्वच्छ ठे वतो िा,त्या घरात घाण करत
िाही..दे श माझा म्हणतो पण घरातला कचरा मात्र रस्त्यावर आणूि
टाकतो.

आज गरज आहे ती आपल्या दे शातल्या प्रत्येक िागरीकािे ह्या
मांत्राचे अिक
ु रण करण्याची.. आजपासि
ू दे शाला बदलवण्याची
सरू
ु वात स्वत:च्या घरापासि
ू करूया.. परक्याांिा िाही पण
आपल्या जवळच्या माणसाांिा दे श खराब करण्यापासि
ू िक्कीच
थाांबवू शकतो..
आणण मग अशभमािािे म्हणू शकतो
ां रा दे श महाि है ।
’मेरे पववत मेरी िददयॉ,मे
प्राणों से भी प्यारा मझ
ु को मेरा दहांदस्
ु थाि है ॥

स्वच्छ भारत सद
ुं र भारत

धन्यवाद

सादरीकरण

१) भितल भिडे
२) उषाताई गरुड
अभ्यासक्रम - िी.एड.
वषष – २०१४-२०१५
प्रभतभा कॉलेज ऑफ एज्यक
ु े िन, भचिंचवड, पण
ु े

सुंदभभ –
इांटरिेटवर उपलब्ध माहीती गुगलच्या मा्यमातुि.


Slide 5

स्वच्छ भारत अभभयान

सादरीकरण
1) भितल भिडे
2) उषाताई गरुड
अभ्यासक्रम - बी.एड.
वर्ष – २०१४-२०१५
प्रतिभा कॉलेज ऑफ एज्युकेशन, तचिंचवड, पुणे

भारत अत्याधुनिक तर हवाच पण तो सववप्रथम स्वच्छ हवा. अशा
स्वच्छ दे शाांत राहणाऱ्या जितेचे स्वच्छ प्रनतबबांब मग जगाच्या पटलावर
ददसल्याशशवाय राहणार िाही. ही शशस्त प्रत्येकािे स्वतःला लावि
ू
घेतली पाहीजे.

आपल्या दे शातील िागररक ववशेषतः युवा वपढी पाश्चात्याांच्या अिेक सवयीांच,े
वागण्याचे. त्याांच्या खास लकबीांचे अिक
ु रण करण्यात धन्यता मािते. त्या
दे शाांतील दहरो-दहरोईन्स, बबझिेसमि, मॉडेल्स याांिा आदशव मािले जाते. त्या
दे शाांिा भेट दे ऊि परतणारे भारतीय तेथील गोडवे गातािा थकत िाहीत. त्या
दे शाांत कोणकोणत्या गोषटीांची उपलब्धता आहे आणण आपल्या इथे कुठल्या
गोषटीांची सदै व चणचण आहे याचा उहापोह हे लोक सववस्तर करु शकतात. पण
एवढे असि
ू ही पाश्चात्य दे शाांतील स्वच्छतेच,े शशस्तीचे, कामसू पणाचे अिक
ु रण
करतािा कोणीस ददसत िाही. असे का? हा प्रश्ि अशा वेळी ववचारावासा वाटतो.



आपल्याकडे रोगराई फैलावल्यावर स्वच्छता करा अशी तांबी ददली जाते.
एरवी पावलापावलावर, िाक्यािाक्यावर, जवळजवळ प्रत्येक गल्लीबोळात
साचलेल्या कचऱ्याचे ढीक आपल्या अस्स्तत्वाची जाणीव करुि दे त असतात
पण त्याांच्याकडे कािाडोळा केला जातो. जाहीर सभा घेतल्यािांतर दे शाच्या
पांतप्रधािाांिा लोकाांिा साांगावे लागते की इथि
ू जातािा पाण्याच्या ररकाम्या

बाटल्या, पेपर, खाऊची पाककटे वा इतर केरकचरा उचला, इथे टाकू िका.
अजूिही या दे शातील िागगरकाला ही स्वतःची जबाबदारी वाटत िाही काय?

अिेक सरकारी हॉस्पीटल्सच्या आवारात वा आजूबाजूला उभांही राहवत िाही
इतकी अस्वच्छता बोकाळलेली असते. त्यामळ
रव दीही
ु े अिेक प्रकारची दरु ग

पसरते. अिेक इमारतीांच्या अांतभावगात, रस्त्यावर, वाहिाांम्ये, स्जथे शक्य

नतथे कुठे ही पािाच्या ताांबड्या भडक वपचकाऱ्याांची राांगोळी दृषटीस पडते. या
व्यनतररक्त माणसे कसलाही ववगधनिषेध ि बाळगता कुठे ही थुांकत असतात
वा ववधी करत असतात.

मुांबईची लाइफलाइि असे ज्या लोकलचे वणवि केले जाते, त्या लोकलच्या आतील व बाहे रील
दृश्य सकाळच्या वेळी अवणविीय असते. बायका, पुरुष, मुले मुली लोकलला घाण करण्याची
हक्काची जागा समजत असावेत. निवडलेल्या भाज्या, फळाांच्या साली, प्लास्स्टकच्या
वपशव्या, कागद, ररकाम्या झालेल्या बाटल्या या व अशा अिेक गोषटी रोजच्या रोज

लोकलला बबिददक्कत बहाल करत असतात. या शशवाय काही ताज्य, दग
ं ीयक्
ु ध
ु त गोषटीही
िजरे ला, िाकाला छळत राहतात. ज्या वाहिातूि आपण प्रवास करतो आहोत ते वाहि
स्वच्छ ठे वण्याची जबाबदारी फक्त सरकारचीच कशी?

पावसाळा असो वा िसो दठकदठकाणी पाण्याची डबकी साचलेली ददसि
ू येतात. हे
पाणी िक्की येते कुटूि तेही समजत िाही. या पाण्यात मग कचरा पडतो,
कुजतो आणण आजब
ं ी पसरायला सरु
ू ाजल
ू ा दग
ु वात होते. अिेक लोक या
ु ध

रस्त्यावर िेहमीच ये जात असतात पण या गोषटीची दखल ककती लोक
गाांभीयाविे घेतात? शेवाळलेली डबकी, ररकाम्या जागा पाहूि त्यावर टाकलेला

कचरा, पडझड झालेल्या इमारतीांचा कचरा वा घाण करण्यासाठी होत असलेला

वापर, रस्त्यावर पसरलेला िासका-कुजका भाजीपाला, रस्त्याच्या कडेला
लावलेल्या अन्िपदाथांच्या गाड्याांतूि शेवटी टाकला जाणाऱा कचरा, ज्या
गोषटीांची योग्य तऱ्हे िे ववल्हे वाट लावायला हवी खशा साववजनिक अस्वस्थ
निमावण करणाऱ्या गोषटी, ववखरु लेले अन्ि-धान्य, माांसाहार करुि टाकलेला
उरलासरु ला कचरा या व अशा गोषटी, कारखान्याांति
ू िदीत, समद्र
ु ात सोडलेली
ववषारी केशमकल्स. आपली वैयक्तीक जबाबदारी यात काहीच िाही का?

ज्याप्रमाणे िुसता वरूि मेकअप करुि उपयोग िाही तर
अांतगवत स्वच्छता होणे अत्यांत गरजेचे आहे त्याचप्रमाणे
शहरे िस
ु ती अद्ययावत करूि काय उपयोग, शहराच्या
प्रत्येक भागातील स्वच्छता जाणीवपूवक
व
व्हायला हवी.
भारत अत्याधनु िक तर हवाच पण तो सववप्रथम स्वच्छ हवा.
अशा स्वच्छ दे शाांत राहणाऱ्या जितेचे स्वच्छ प्रनतबांब मग
जगाच्या पटलावर ददसल्याशशवाय राहणार िाही. ही शशस्त

प्रत्येकािे

स्वतःला

लावि
ू

घेतली

पाहीजे,

आपल्या

पांतप्रधािाांिी सुरु केलेल्या या स्वच्छ भारत अशभयािात
प्रत्येकािे सहभागी झाले पाहीजे.

या वेळेस म्हणि
ू मग आयुषयात कधी हातात झाडू घेतला िसेल अशा
भारतीय तारे तारकाांिा लोकाांिी रस्ता झाडतािा बनघतले. आमचे
अिुकरण करता िा? मग असेही करा हाच सांदेश यातूि भारतातील
िागररकाांिा शमळाला.

आणण सांपुणव भारत आता स्वच्छता अशभयािात सहभागी होत आहे

स्वच्छ भारत – एक कदम स्वच्छता की ओर

अशा ओळी कधी काळी भारतात गुणगुणल्या जात होत्या. भारतातूि सोन्याचा धूर वाहतो
अशी या दे शाची महती गायली जात होती.
वास्ल्मककांिी रामराज्याचे, रववांद्रिाथाांिी ’Heaven of freedom‘ चे तर रामदासाांिी आिांदविभव
ू िचे

स्वप्ि फार पूवीच पादहले होते; पण प्रत्यक्षात मात्र ते उतरले िाही आणण उतरले असले तरी काळाच्या
ओघात वाहूि गेले. प्राचीि काळापासूि माझा दे श सववच बाबतीत समॄद्ध होता, त्याची ककती जगभर
पसरली होती, पण ती कीती कधी अपकीतीत बदलली कळलेच िाही. आज माझा दे श वाढती
लोकसांख्या, बेकारी, रोगराई, गररबी, अस्वच्छता या दषु ट प्रवत्ृ तीांचे ठाणे म्हणूि ओळ्खला जातो.

या ओळखपत्राला िषट करूि २१व्या शतकातील भारताची जडणघडण आजवर आपण ज्या खस्ता

खाल्ल्या त्यावरूि बोध घेऊि व निसगावच्या वरदािाचा परु े परू फायदा घेऊि आपण करावयाांस हवी.

आज हे सगळां साांगायचां कारण म्हणजे, परवा घरी जात असतािा
समोरच्या गाडीतला एक माणूस पचकि रस्त्यावर थांक
ू ला,थोडां पढ
ु े
गेले आणण एका गाडीत मागे बसलेल्या मॅडमिी बबस्स्कट खाल्लां
आणण कागद मात्र रस्त्यावर टाकला..पोशाखावरूि, गाडीवरूि दोन्ही
माणसां चाांगल्या घरातली, चाांगली शशकलेली ददसत होती..असा सांताप
झाला िा...मिात आलां, त्याांिा जाऊि म्हणावां एवढी मोठी गाडी आहे
स्वत:ची तर त्यातच घाण करावी.. पण असां कसां करणार िा कुणी,
कारण गाडी माझी, हक्काची..नतची काळजी घेणां माझां कतवव्य.. पण
दे श माझा िाही, रस्ता माझा िाही.. फ़क्त लहािपणी शाळे त प्रनतज्ञेत
म्हणण्यापुरताच ’भारत माझा दे श आहे ’ हे वाक्य होतां. १० वषव हे
वाक्य िेमािां रोज म्हटलां,पण कृतीतूि मात्र ते उतरवता येत िाही..
घर माझां म्हणतो तेव्हा ते स्वच्छ ठे वतो िा,त्या घरात घाण करत
िाही..दे श माझा म्हणतो पण घरातला कचरा मात्र रस्त्यावर आणूि
टाकतो.

आज गरज आहे ती आपल्या दे शातल्या प्रत्येक िागरीकािे ह्या
मांत्राचे अिक
ु रण करण्याची.. आजपासि
ू दे शाला बदलवण्याची
सरू
ु वात स्वत:च्या घरापासि
ू करूया.. परक्याांिा िाही पण
आपल्या जवळच्या माणसाांिा दे श खराब करण्यापासि
ू िक्कीच
थाांबवू शकतो..
आणण मग अशभमािािे म्हणू शकतो
ां रा दे श महाि है ।
’मेरे पववत मेरी िददयॉ,मे
प्राणों से भी प्यारा मझ
ु को मेरा दहांदस्
ु थाि है ॥

स्वच्छ भारत सद
ुं र भारत

धन्यवाद

सादरीकरण

१) भितल भिडे
२) उषाताई गरुड
अभ्यासक्रम - िी.एड.
वषष – २०१४-२०१५
प्रभतभा कॉलेज ऑफ एज्यक
ु े िन, भचिंचवड, पण
ु े

सुंदभभ –
इांटरिेटवर उपलब्ध माहीती गुगलच्या मा्यमातुि.


Slide 6

स्वच्छ भारत अभभयान

सादरीकरण
1) भितल भिडे
2) उषाताई गरुड
अभ्यासक्रम - बी.एड.
वर्ष – २०१४-२०१५
प्रतिभा कॉलेज ऑफ एज्युकेशन, तचिंचवड, पुणे

भारत अत्याधुनिक तर हवाच पण तो सववप्रथम स्वच्छ हवा. अशा
स्वच्छ दे शाांत राहणाऱ्या जितेचे स्वच्छ प्रनतबबांब मग जगाच्या पटलावर
ददसल्याशशवाय राहणार िाही. ही शशस्त प्रत्येकािे स्वतःला लावि
ू
घेतली पाहीजे.

आपल्या दे शातील िागररक ववशेषतः युवा वपढी पाश्चात्याांच्या अिेक सवयीांच,े
वागण्याचे. त्याांच्या खास लकबीांचे अिक
ु रण करण्यात धन्यता मािते. त्या
दे शाांतील दहरो-दहरोईन्स, बबझिेसमि, मॉडेल्स याांिा आदशव मािले जाते. त्या
दे शाांिा भेट दे ऊि परतणारे भारतीय तेथील गोडवे गातािा थकत िाहीत. त्या
दे शाांत कोणकोणत्या गोषटीांची उपलब्धता आहे आणण आपल्या इथे कुठल्या
गोषटीांची सदै व चणचण आहे याचा उहापोह हे लोक सववस्तर करु शकतात. पण
एवढे असि
ू ही पाश्चात्य दे शाांतील स्वच्छतेच,े शशस्तीचे, कामसू पणाचे अिक
ु रण
करतािा कोणीस ददसत िाही. असे का? हा प्रश्ि अशा वेळी ववचारावासा वाटतो.



आपल्याकडे रोगराई फैलावल्यावर स्वच्छता करा अशी तांबी ददली जाते.
एरवी पावलापावलावर, िाक्यािाक्यावर, जवळजवळ प्रत्येक गल्लीबोळात
साचलेल्या कचऱ्याचे ढीक आपल्या अस्स्तत्वाची जाणीव करुि दे त असतात
पण त्याांच्याकडे कािाडोळा केला जातो. जाहीर सभा घेतल्यािांतर दे शाच्या
पांतप्रधािाांिा लोकाांिा साांगावे लागते की इथि
ू जातािा पाण्याच्या ररकाम्या

बाटल्या, पेपर, खाऊची पाककटे वा इतर केरकचरा उचला, इथे टाकू िका.
अजूिही या दे शातील िागगरकाला ही स्वतःची जबाबदारी वाटत िाही काय?

अिेक सरकारी हॉस्पीटल्सच्या आवारात वा आजूबाजूला उभांही राहवत िाही
इतकी अस्वच्छता बोकाळलेली असते. त्यामळ
रव दीही
ु े अिेक प्रकारची दरु ग

पसरते. अिेक इमारतीांच्या अांतभावगात, रस्त्यावर, वाहिाांम्ये, स्जथे शक्य

नतथे कुठे ही पािाच्या ताांबड्या भडक वपचकाऱ्याांची राांगोळी दृषटीस पडते. या
व्यनतररक्त माणसे कसलाही ववगधनिषेध ि बाळगता कुठे ही थुांकत असतात
वा ववधी करत असतात.

मुांबईची लाइफलाइि असे ज्या लोकलचे वणवि केले जाते, त्या लोकलच्या आतील व बाहे रील
दृश्य सकाळच्या वेळी अवणविीय असते. बायका, पुरुष, मुले मुली लोकलला घाण करण्याची
हक्काची जागा समजत असावेत. निवडलेल्या भाज्या, फळाांच्या साली, प्लास्स्टकच्या
वपशव्या, कागद, ररकाम्या झालेल्या बाटल्या या व अशा अिेक गोषटी रोजच्या रोज

लोकलला बबिददक्कत बहाल करत असतात. या शशवाय काही ताज्य, दग
ं ीयक्
ु ध
ु त गोषटीही
िजरे ला, िाकाला छळत राहतात. ज्या वाहिातूि आपण प्रवास करतो आहोत ते वाहि
स्वच्छ ठे वण्याची जबाबदारी फक्त सरकारचीच कशी?

पावसाळा असो वा िसो दठकदठकाणी पाण्याची डबकी साचलेली ददसि
ू येतात. हे
पाणी िक्की येते कुटूि तेही समजत िाही. या पाण्यात मग कचरा पडतो,
कुजतो आणण आजब
ं ी पसरायला सरु
ू ाजल
ू ा दग
ु वात होते. अिेक लोक या
ु ध

रस्त्यावर िेहमीच ये जात असतात पण या गोषटीची दखल ककती लोक
गाांभीयाविे घेतात? शेवाळलेली डबकी, ररकाम्या जागा पाहूि त्यावर टाकलेला

कचरा, पडझड झालेल्या इमारतीांचा कचरा वा घाण करण्यासाठी होत असलेला

वापर, रस्त्यावर पसरलेला िासका-कुजका भाजीपाला, रस्त्याच्या कडेला
लावलेल्या अन्िपदाथांच्या गाड्याांतूि शेवटी टाकला जाणाऱा कचरा, ज्या
गोषटीांची योग्य तऱ्हे िे ववल्हे वाट लावायला हवी खशा साववजनिक अस्वस्थ
निमावण करणाऱ्या गोषटी, ववखरु लेले अन्ि-धान्य, माांसाहार करुि टाकलेला
उरलासरु ला कचरा या व अशा गोषटी, कारखान्याांति
ू िदीत, समद्र
ु ात सोडलेली
ववषारी केशमकल्स. आपली वैयक्तीक जबाबदारी यात काहीच िाही का?

ज्याप्रमाणे िुसता वरूि मेकअप करुि उपयोग िाही तर
अांतगवत स्वच्छता होणे अत्यांत गरजेचे आहे त्याचप्रमाणे
शहरे िस
ु ती अद्ययावत करूि काय उपयोग, शहराच्या
प्रत्येक भागातील स्वच्छता जाणीवपूवक
व
व्हायला हवी.
भारत अत्याधनु िक तर हवाच पण तो सववप्रथम स्वच्छ हवा.
अशा स्वच्छ दे शाांत राहणाऱ्या जितेचे स्वच्छ प्रनतबांब मग
जगाच्या पटलावर ददसल्याशशवाय राहणार िाही. ही शशस्त

प्रत्येकािे

स्वतःला

लावि
ू

घेतली

पाहीजे,

आपल्या

पांतप्रधािाांिी सुरु केलेल्या या स्वच्छ भारत अशभयािात
प्रत्येकािे सहभागी झाले पाहीजे.

या वेळेस म्हणि
ू मग आयुषयात कधी हातात झाडू घेतला िसेल अशा
भारतीय तारे तारकाांिा लोकाांिी रस्ता झाडतािा बनघतले. आमचे
अिुकरण करता िा? मग असेही करा हाच सांदेश यातूि भारतातील
िागररकाांिा शमळाला.

आणण सांपुणव भारत आता स्वच्छता अशभयािात सहभागी होत आहे

स्वच्छ भारत – एक कदम स्वच्छता की ओर

अशा ओळी कधी काळी भारतात गुणगुणल्या जात होत्या. भारतातूि सोन्याचा धूर वाहतो
अशी या दे शाची महती गायली जात होती.
वास्ल्मककांिी रामराज्याचे, रववांद्रिाथाांिी ’Heaven of freedom‘ चे तर रामदासाांिी आिांदविभव
ू िचे

स्वप्ि फार पूवीच पादहले होते; पण प्रत्यक्षात मात्र ते उतरले िाही आणण उतरले असले तरी काळाच्या
ओघात वाहूि गेले. प्राचीि काळापासूि माझा दे श सववच बाबतीत समॄद्ध होता, त्याची ककती जगभर
पसरली होती, पण ती कीती कधी अपकीतीत बदलली कळलेच िाही. आज माझा दे श वाढती
लोकसांख्या, बेकारी, रोगराई, गररबी, अस्वच्छता या दषु ट प्रवत्ृ तीांचे ठाणे म्हणूि ओळ्खला जातो.

या ओळखपत्राला िषट करूि २१व्या शतकातील भारताची जडणघडण आजवर आपण ज्या खस्ता

खाल्ल्या त्यावरूि बोध घेऊि व निसगावच्या वरदािाचा परु े परू फायदा घेऊि आपण करावयाांस हवी.

आज हे सगळां साांगायचां कारण म्हणजे, परवा घरी जात असतािा
समोरच्या गाडीतला एक माणूस पचकि रस्त्यावर थांक
ू ला,थोडां पढ
ु े
गेले आणण एका गाडीत मागे बसलेल्या मॅडमिी बबस्स्कट खाल्लां
आणण कागद मात्र रस्त्यावर टाकला..पोशाखावरूि, गाडीवरूि दोन्ही
माणसां चाांगल्या घरातली, चाांगली शशकलेली ददसत होती..असा सांताप
झाला िा...मिात आलां, त्याांिा जाऊि म्हणावां एवढी मोठी गाडी आहे
स्वत:ची तर त्यातच घाण करावी.. पण असां कसां करणार िा कुणी,
कारण गाडी माझी, हक्काची..नतची काळजी घेणां माझां कतवव्य.. पण
दे श माझा िाही, रस्ता माझा िाही.. फ़क्त लहािपणी शाळे त प्रनतज्ञेत
म्हणण्यापुरताच ’भारत माझा दे श आहे ’ हे वाक्य होतां. १० वषव हे
वाक्य िेमािां रोज म्हटलां,पण कृतीतूि मात्र ते उतरवता येत िाही..
घर माझां म्हणतो तेव्हा ते स्वच्छ ठे वतो िा,त्या घरात घाण करत
िाही..दे श माझा म्हणतो पण घरातला कचरा मात्र रस्त्यावर आणूि
टाकतो.

आज गरज आहे ती आपल्या दे शातल्या प्रत्येक िागरीकािे ह्या
मांत्राचे अिक
ु रण करण्याची.. आजपासि
ू दे शाला बदलवण्याची
सरू
ु वात स्वत:च्या घरापासि
ू करूया.. परक्याांिा िाही पण
आपल्या जवळच्या माणसाांिा दे श खराब करण्यापासि
ू िक्कीच
थाांबवू शकतो..
आणण मग अशभमािािे म्हणू शकतो
ां रा दे श महाि है ।
’मेरे पववत मेरी िददयॉ,मे
प्राणों से भी प्यारा मझ
ु को मेरा दहांदस्
ु थाि है ॥

स्वच्छ भारत सद
ुं र भारत

धन्यवाद

सादरीकरण

१) भितल भिडे
२) उषाताई गरुड
अभ्यासक्रम - िी.एड.
वषष – २०१४-२०१५
प्रभतभा कॉलेज ऑफ एज्यक
ु े िन, भचिंचवड, पण
ु े

सुंदभभ –
इांटरिेटवर उपलब्ध माहीती गुगलच्या मा्यमातुि.


Slide 7

स्वच्छ भारत अभभयान

सादरीकरण
1) भितल भिडे
2) उषाताई गरुड
अभ्यासक्रम - बी.एड.
वर्ष – २०१४-२०१५
प्रतिभा कॉलेज ऑफ एज्युकेशन, तचिंचवड, पुणे

भारत अत्याधुनिक तर हवाच पण तो सववप्रथम स्वच्छ हवा. अशा
स्वच्छ दे शाांत राहणाऱ्या जितेचे स्वच्छ प्रनतबबांब मग जगाच्या पटलावर
ददसल्याशशवाय राहणार िाही. ही शशस्त प्रत्येकािे स्वतःला लावि
ू
घेतली पाहीजे.

आपल्या दे शातील िागररक ववशेषतः युवा वपढी पाश्चात्याांच्या अिेक सवयीांच,े
वागण्याचे. त्याांच्या खास लकबीांचे अिक
ु रण करण्यात धन्यता मािते. त्या
दे शाांतील दहरो-दहरोईन्स, बबझिेसमि, मॉडेल्स याांिा आदशव मािले जाते. त्या
दे शाांिा भेट दे ऊि परतणारे भारतीय तेथील गोडवे गातािा थकत िाहीत. त्या
दे शाांत कोणकोणत्या गोषटीांची उपलब्धता आहे आणण आपल्या इथे कुठल्या
गोषटीांची सदै व चणचण आहे याचा उहापोह हे लोक सववस्तर करु शकतात. पण
एवढे असि
ू ही पाश्चात्य दे शाांतील स्वच्छतेच,े शशस्तीचे, कामसू पणाचे अिक
ु रण
करतािा कोणीस ददसत िाही. असे का? हा प्रश्ि अशा वेळी ववचारावासा वाटतो.



आपल्याकडे रोगराई फैलावल्यावर स्वच्छता करा अशी तांबी ददली जाते.
एरवी पावलापावलावर, िाक्यािाक्यावर, जवळजवळ प्रत्येक गल्लीबोळात
साचलेल्या कचऱ्याचे ढीक आपल्या अस्स्तत्वाची जाणीव करुि दे त असतात
पण त्याांच्याकडे कािाडोळा केला जातो. जाहीर सभा घेतल्यािांतर दे शाच्या
पांतप्रधािाांिा लोकाांिा साांगावे लागते की इथि
ू जातािा पाण्याच्या ररकाम्या

बाटल्या, पेपर, खाऊची पाककटे वा इतर केरकचरा उचला, इथे टाकू िका.
अजूिही या दे शातील िागगरकाला ही स्वतःची जबाबदारी वाटत िाही काय?

अिेक सरकारी हॉस्पीटल्सच्या आवारात वा आजूबाजूला उभांही राहवत िाही
इतकी अस्वच्छता बोकाळलेली असते. त्यामळ
रव दीही
ु े अिेक प्रकारची दरु ग

पसरते. अिेक इमारतीांच्या अांतभावगात, रस्त्यावर, वाहिाांम्ये, स्जथे शक्य

नतथे कुठे ही पािाच्या ताांबड्या भडक वपचकाऱ्याांची राांगोळी दृषटीस पडते. या
व्यनतररक्त माणसे कसलाही ववगधनिषेध ि बाळगता कुठे ही थुांकत असतात
वा ववधी करत असतात.

मुांबईची लाइफलाइि असे ज्या लोकलचे वणवि केले जाते, त्या लोकलच्या आतील व बाहे रील
दृश्य सकाळच्या वेळी अवणविीय असते. बायका, पुरुष, मुले मुली लोकलला घाण करण्याची
हक्काची जागा समजत असावेत. निवडलेल्या भाज्या, फळाांच्या साली, प्लास्स्टकच्या
वपशव्या, कागद, ररकाम्या झालेल्या बाटल्या या व अशा अिेक गोषटी रोजच्या रोज

लोकलला बबिददक्कत बहाल करत असतात. या शशवाय काही ताज्य, दग
ं ीयक्
ु ध
ु त गोषटीही
िजरे ला, िाकाला छळत राहतात. ज्या वाहिातूि आपण प्रवास करतो आहोत ते वाहि
स्वच्छ ठे वण्याची जबाबदारी फक्त सरकारचीच कशी?

पावसाळा असो वा िसो दठकदठकाणी पाण्याची डबकी साचलेली ददसि
ू येतात. हे
पाणी िक्की येते कुटूि तेही समजत िाही. या पाण्यात मग कचरा पडतो,
कुजतो आणण आजब
ं ी पसरायला सरु
ू ाजल
ू ा दग
ु वात होते. अिेक लोक या
ु ध

रस्त्यावर िेहमीच ये जात असतात पण या गोषटीची दखल ककती लोक
गाांभीयाविे घेतात? शेवाळलेली डबकी, ररकाम्या जागा पाहूि त्यावर टाकलेला

कचरा, पडझड झालेल्या इमारतीांचा कचरा वा घाण करण्यासाठी होत असलेला

वापर, रस्त्यावर पसरलेला िासका-कुजका भाजीपाला, रस्त्याच्या कडेला
लावलेल्या अन्िपदाथांच्या गाड्याांतूि शेवटी टाकला जाणाऱा कचरा, ज्या
गोषटीांची योग्य तऱ्हे िे ववल्हे वाट लावायला हवी खशा साववजनिक अस्वस्थ
निमावण करणाऱ्या गोषटी, ववखरु लेले अन्ि-धान्य, माांसाहार करुि टाकलेला
उरलासरु ला कचरा या व अशा गोषटी, कारखान्याांति
ू िदीत, समद्र
ु ात सोडलेली
ववषारी केशमकल्स. आपली वैयक्तीक जबाबदारी यात काहीच िाही का?

ज्याप्रमाणे िुसता वरूि मेकअप करुि उपयोग िाही तर
अांतगवत स्वच्छता होणे अत्यांत गरजेचे आहे त्याचप्रमाणे
शहरे िस
ु ती अद्ययावत करूि काय उपयोग, शहराच्या
प्रत्येक भागातील स्वच्छता जाणीवपूवक
व
व्हायला हवी.
भारत अत्याधनु िक तर हवाच पण तो सववप्रथम स्वच्छ हवा.
अशा स्वच्छ दे शाांत राहणाऱ्या जितेचे स्वच्छ प्रनतबांब मग
जगाच्या पटलावर ददसल्याशशवाय राहणार िाही. ही शशस्त

प्रत्येकािे

स्वतःला

लावि
ू

घेतली

पाहीजे,

आपल्या

पांतप्रधािाांिी सुरु केलेल्या या स्वच्छ भारत अशभयािात
प्रत्येकािे सहभागी झाले पाहीजे.

या वेळेस म्हणि
ू मग आयुषयात कधी हातात झाडू घेतला िसेल अशा
भारतीय तारे तारकाांिा लोकाांिी रस्ता झाडतािा बनघतले. आमचे
अिुकरण करता िा? मग असेही करा हाच सांदेश यातूि भारतातील
िागररकाांिा शमळाला.

आणण सांपुणव भारत आता स्वच्छता अशभयािात सहभागी होत आहे

स्वच्छ भारत – एक कदम स्वच्छता की ओर

अशा ओळी कधी काळी भारतात गुणगुणल्या जात होत्या. भारतातूि सोन्याचा धूर वाहतो
अशी या दे शाची महती गायली जात होती.
वास्ल्मककांिी रामराज्याचे, रववांद्रिाथाांिी ’Heaven of freedom‘ चे तर रामदासाांिी आिांदविभव
ू िचे

स्वप्ि फार पूवीच पादहले होते; पण प्रत्यक्षात मात्र ते उतरले िाही आणण उतरले असले तरी काळाच्या
ओघात वाहूि गेले. प्राचीि काळापासूि माझा दे श सववच बाबतीत समॄद्ध होता, त्याची ककती जगभर
पसरली होती, पण ती कीती कधी अपकीतीत बदलली कळलेच िाही. आज माझा दे श वाढती
लोकसांख्या, बेकारी, रोगराई, गररबी, अस्वच्छता या दषु ट प्रवत्ृ तीांचे ठाणे म्हणूि ओळ्खला जातो.

या ओळखपत्राला िषट करूि २१व्या शतकातील भारताची जडणघडण आजवर आपण ज्या खस्ता

खाल्ल्या त्यावरूि बोध घेऊि व निसगावच्या वरदािाचा परु े परू फायदा घेऊि आपण करावयाांस हवी.

आज हे सगळां साांगायचां कारण म्हणजे, परवा घरी जात असतािा
समोरच्या गाडीतला एक माणूस पचकि रस्त्यावर थांक
ू ला,थोडां पढ
ु े
गेले आणण एका गाडीत मागे बसलेल्या मॅडमिी बबस्स्कट खाल्लां
आणण कागद मात्र रस्त्यावर टाकला..पोशाखावरूि, गाडीवरूि दोन्ही
माणसां चाांगल्या घरातली, चाांगली शशकलेली ददसत होती..असा सांताप
झाला िा...मिात आलां, त्याांिा जाऊि म्हणावां एवढी मोठी गाडी आहे
स्वत:ची तर त्यातच घाण करावी.. पण असां कसां करणार िा कुणी,
कारण गाडी माझी, हक्काची..नतची काळजी घेणां माझां कतवव्य.. पण
दे श माझा िाही, रस्ता माझा िाही.. फ़क्त लहािपणी शाळे त प्रनतज्ञेत
म्हणण्यापुरताच ’भारत माझा दे श आहे ’ हे वाक्य होतां. १० वषव हे
वाक्य िेमािां रोज म्हटलां,पण कृतीतूि मात्र ते उतरवता येत िाही..
घर माझां म्हणतो तेव्हा ते स्वच्छ ठे वतो िा,त्या घरात घाण करत
िाही..दे श माझा म्हणतो पण घरातला कचरा मात्र रस्त्यावर आणूि
टाकतो.

आज गरज आहे ती आपल्या दे शातल्या प्रत्येक िागरीकािे ह्या
मांत्राचे अिक
ु रण करण्याची.. आजपासि
ू दे शाला बदलवण्याची
सरू
ु वात स्वत:च्या घरापासि
ू करूया.. परक्याांिा िाही पण
आपल्या जवळच्या माणसाांिा दे श खराब करण्यापासि
ू िक्कीच
थाांबवू शकतो..
आणण मग अशभमािािे म्हणू शकतो
ां रा दे श महाि है ।
’मेरे पववत मेरी िददयॉ,मे
प्राणों से भी प्यारा मझ
ु को मेरा दहांदस्
ु थाि है ॥

स्वच्छ भारत सद
ुं र भारत

धन्यवाद

सादरीकरण

१) भितल भिडे
२) उषाताई गरुड
अभ्यासक्रम - िी.एड.
वषष – २०१४-२०१५
प्रभतभा कॉलेज ऑफ एज्यक
ु े िन, भचिंचवड, पण
ु े

सुंदभभ –
इांटरिेटवर उपलब्ध माहीती गुगलच्या मा्यमातुि.


Slide 8

स्वच्छ भारत अभभयान

सादरीकरण
1) भितल भिडे
2) उषाताई गरुड
अभ्यासक्रम - बी.एड.
वर्ष – २०१४-२०१५
प्रतिभा कॉलेज ऑफ एज्युकेशन, तचिंचवड, पुणे

भारत अत्याधुनिक तर हवाच पण तो सववप्रथम स्वच्छ हवा. अशा
स्वच्छ दे शाांत राहणाऱ्या जितेचे स्वच्छ प्रनतबबांब मग जगाच्या पटलावर
ददसल्याशशवाय राहणार िाही. ही शशस्त प्रत्येकािे स्वतःला लावि
ू
घेतली पाहीजे.

आपल्या दे शातील िागररक ववशेषतः युवा वपढी पाश्चात्याांच्या अिेक सवयीांच,े
वागण्याचे. त्याांच्या खास लकबीांचे अिक
ु रण करण्यात धन्यता मािते. त्या
दे शाांतील दहरो-दहरोईन्स, बबझिेसमि, मॉडेल्स याांिा आदशव मािले जाते. त्या
दे शाांिा भेट दे ऊि परतणारे भारतीय तेथील गोडवे गातािा थकत िाहीत. त्या
दे शाांत कोणकोणत्या गोषटीांची उपलब्धता आहे आणण आपल्या इथे कुठल्या
गोषटीांची सदै व चणचण आहे याचा उहापोह हे लोक सववस्तर करु शकतात. पण
एवढे असि
ू ही पाश्चात्य दे शाांतील स्वच्छतेच,े शशस्तीचे, कामसू पणाचे अिक
ु रण
करतािा कोणीस ददसत िाही. असे का? हा प्रश्ि अशा वेळी ववचारावासा वाटतो.



आपल्याकडे रोगराई फैलावल्यावर स्वच्छता करा अशी तांबी ददली जाते.
एरवी पावलापावलावर, िाक्यािाक्यावर, जवळजवळ प्रत्येक गल्लीबोळात
साचलेल्या कचऱ्याचे ढीक आपल्या अस्स्तत्वाची जाणीव करुि दे त असतात
पण त्याांच्याकडे कािाडोळा केला जातो. जाहीर सभा घेतल्यािांतर दे शाच्या
पांतप्रधािाांिा लोकाांिा साांगावे लागते की इथि
ू जातािा पाण्याच्या ररकाम्या

बाटल्या, पेपर, खाऊची पाककटे वा इतर केरकचरा उचला, इथे टाकू िका.
अजूिही या दे शातील िागगरकाला ही स्वतःची जबाबदारी वाटत िाही काय?

अिेक सरकारी हॉस्पीटल्सच्या आवारात वा आजूबाजूला उभांही राहवत िाही
इतकी अस्वच्छता बोकाळलेली असते. त्यामळ
रव दीही
ु े अिेक प्रकारची दरु ग

पसरते. अिेक इमारतीांच्या अांतभावगात, रस्त्यावर, वाहिाांम्ये, स्जथे शक्य

नतथे कुठे ही पािाच्या ताांबड्या भडक वपचकाऱ्याांची राांगोळी दृषटीस पडते. या
व्यनतररक्त माणसे कसलाही ववगधनिषेध ि बाळगता कुठे ही थुांकत असतात
वा ववधी करत असतात.

मुांबईची लाइफलाइि असे ज्या लोकलचे वणवि केले जाते, त्या लोकलच्या आतील व बाहे रील
दृश्य सकाळच्या वेळी अवणविीय असते. बायका, पुरुष, मुले मुली लोकलला घाण करण्याची
हक्काची जागा समजत असावेत. निवडलेल्या भाज्या, फळाांच्या साली, प्लास्स्टकच्या
वपशव्या, कागद, ररकाम्या झालेल्या बाटल्या या व अशा अिेक गोषटी रोजच्या रोज

लोकलला बबिददक्कत बहाल करत असतात. या शशवाय काही ताज्य, दग
ं ीयक्
ु ध
ु त गोषटीही
िजरे ला, िाकाला छळत राहतात. ज्या वाहिातूि आपण प्रवास करतो आहोत ते वाहि
स्वच्छ ठे वण्याची जबाबदारी फक्त सरकारचीच कशी?

पावसाळा असो वा िसो दठकदठकाणी पाण्याची डबकी साचलेली ददसि
ू येतात. हे
पाणी िक्की येते कुटूि तेही समजत िाही. या पाण्यात मग कचरा पडतो,
कुजतो आणण आजब
ं ी पसरायला सरु
ू ाजल
ू ा दग
ु वात होते. अिेक लोक या
ु ध

रस्त्यावर िेहमीच ये जात असतात पण या गोषटीची दखल ककती लोक
गाांभीयाविे घेतात? शेवाळलेली डबकी, ररकाम्या जागा पाहूि त्यावर टाकलेला

कचरा, पडझड झालेल्या इमारतीांचा कचरा वा घाण करण्यासाठी होत असलेला

वापर, रस्त्यावर पसरलेला िासका-कुजका भाजीपाला, रस्त्याच्या कडेला
लावलेल्या अन्िपदाथांच्या गाड्याांतूि शेवटी टाकला जाणाऱा कचरा, ज्या
गोषटीांची योग्य तऱ्हे िे ववल्हे वाट लावायला हवी खशा साववजनिक अस्वस्थ
निमावण करणाऱ्या गोषटी, ववखरु लेले अन्ि-धान्य, माांसाहार करुि टाकलेला
उरलासरु ला कचरा या व अशा गोषटी, कारखान्याांति
ू िदीत, समद्र
ु ात सोडलेली
ववषारी केशमकल्स. आपली वैयक्तीक जबाबदारी यात काहीच िाही का?

ज्याप्रमाणे िुसता वरूि मेकअप करुि उपयोग िाही तर
अांतगवत स्वच्छता होणे अत्यांत गरजेचे आहे त्याचप्रमाणे
शहरे िस
ु ती अद्ययावत करूि काय उपयोग, शहराच्या
प्रत्येक भागातील स्वच्छता जाणीवपूवक
व
व्हायला हवी.
भारत अत्याधनु िक तर हवाच पण तो सववप्रथम स्वच्छ हवा.
अशा स्वच्छ दे शाांत राहणाऱ्या जितेचे स्वच्छ प्रनतबांब मग
जगाच्या पटलावर ददसल्याशशवाय राहणार िाही. ही शशस्त

प्रत्येकािे

स्वतःला

लावि
ू

घेतली

पाहीजे,

आपल्या

पांतप्रधािाांिी सुरु केलेल्या या स्वच्छ भारत अशभयािात
प्रत्येकािे सहभागी झाले पाहीजे.

या वेळेस म्हणि
ू मग आयुषयात कधी हातात झाडू घेतला िसेल अशा
भारतीय तारे तारकाांिा लोकाांिी रस्ता झाडतािा बनघतले. आमचे
अिुकरण करता िा? मग असेही करा हाच सांदेश यातूि भारतातील
िागररकाांिा शमळाला.

आणण सांपुणव भारत आता स्वच्छता अशभयािात सहभागी होत आहे

स्वच्छ भारत – एक कदम स्वच्छता की ओर

अशा ओळी कधी काळी भारतात गुणगुणल्या जात होत्या. भारतातूि सोन्याचा धूर वाहतो
अशी या दे शाची महती गायली जात होती.
वास्ल्मककांिी रामराज्याचे, रववांद्रिाथाांिी ’Heaven of freedom‘ चे तर रामदासाांिी आिांदविभव
ू िचे

स्वप्ि फार पूवीच पादहले होते; पण प्रत्यक्षात मात्र ते उतरले िाही आणण उतरले असले तरी काळाच्या
ओघात वाहूि गेले. प्राचीि काळापासूि माझा दे श सववच बाबतीत समॄद्ध होता, त्याची ककती जगभर
पसरली होती, पण ती कीती कधी अपकीतीत बदलली कळलेच िाही. आज माझा दे श वाढती
लोकसांख्या, बेकारी, रोगराई, गररबी, अस्वच्छता या दषु ट प्रवत्ृ तीांचे ठाणे म्हणूि ओळ्खला जातो.

या ओळखपत्राला िषट करूि २१व्या शतकातील भारताची जडणघडण आजवर आपण ज्या खस्ता

खाल्ल्या त्यावरूि बोध घेऊि व निसगावच्या वरदािाचा परु े परू फायदा घेऊि आपण करावयाांस हवी.

आज हे सगळां साांगायचां कारण म्हणजे, परवा घरी जात असतािा
समोरच्या गाडीतला एक माणूस पचकि रस्त्यावर थांक
ू ला,थोडां पढ
ु े
गेले आणण एका गाडीत मागे बसलेल्या मॅडमिी बबस्स्कट खाल्लां
आणण कागद मात्र रस्त्यावर टाकला..पोशाखावरूि, गाडीवरूि दोन्ही
माणसां चाांगल्या घरातली, चाांगली शशकलेली ददसत होती..असा सांताप
झाला िा...मिात आलां, त्याांिा जाऊि म्हणावां एवढी मोठी गाडी आहे
स्वत:ची तर त्यातच घाण करावी.. पण असां कसां करणार िा कुणी,
कारण गाडी माझी, हक्काची..नतची काळजी घेणां माझां कतवव्य.. पण
दे श माझा िाही, रस्ता माझा िाही.. फ़क्त लहािपणी शाळे त प्रनतज्ञेत
म्हणण्यापुरताच ’भारत माझा दे श आहे ’ हे वाक्य होतां. १० वषव हे
वाक्य िेमािां रोज म्हटलां,पण कृतीतूि मात्र ते उतरवता येत िाही..
घर माझां म्हणतो तेव्हा ते स्वच्छ ठे वतो िा,त्या घरात घाण करत
िाही..दे श माझा म्हणतो पण घरातला कचरा मात्र रस्त्यावर आणूि
टाकतो.

आज गरज आहे ती आपल्या दे शातल्या प्रत्येक िागरीकािे ह्या
मांत्राचे अिक
ु रण करण्याची.. आजपासि
ू दे शाला बदलवण्याची
सरू
ु वात स्वत:च्या घरापासि
ू करूया.. परक्याांिा िाही पण
आपल्या जवळच्या माणसाांिा दे श खराब करण्यापासि
ू िक्कीच
थाांबवू शकतो..
आणण मग अशभमािािे म्हणू शकतो
ां रा दे श महाि है ।
’मेरे पववत मेरी िददयॉ,मे
प्राणों से भी प्यारा मझ
ु को मेरा दहांदस्
ु थाि है ॥

स्वच्छ भारत सद
ुं र भारत

धन्यवाद

सादरीकरण

१) भितल भिडे
२) उषाताई गरुड
अभ्यासक्रम - िी.एड.
वषष – २०१४-२०१५
प्रभतभा कॉलेज ऑफ एज्यक
ु े िन, भचिंचवड, पण
ु े

सुंदभभ –
इांटरिेटवर उपलब्ध माहीती गुगलच्या मा्यमातुि.


Slide 9

स्वच्छ भारत अभभयान

सादरीकरण
1) भितल भिडे
2) उषाताई गरुड
अभ्यासक्रम - बी.एड.
वर्ष – २०१४-२०१५
प्रतिभा कॉलेज ऑफ एज्युकेशन, तचिंचवड, पुणे

भारत अत्याधुनिक तर हवाच पण तो सववप्रथम स्वच्छ हवा. अशा
स्वच्छ दे शाांत राहणाऱ्या जितेचे स्वच्छ प्रनतबबांब मग जगाच्या पटलावर
ददसल्याशशवाय राहणार िाही. ही शशस्त प्रत्येकािे स्वतःला लावि
ू
घेतली पाहीजे.

आपल्या दे शातील िागररक ववशेषतः युवा वपढी पाश्चात्याांच्या अिेक सवयीांच,े
वागण्याचे. त्याांच्या खास लकबीांचे अिक
ु रण करण्यात धन्यता मािते. त्या
दे शाांतील दहरो-दहरोईन्स, बबझिेसमि, मॉडेल्स याांिा आदशव मािले जाते. त्या
दे शाांिा भेट दे ऊि परतणारे भारतीय तेथील गोडवे गातािा थकत िाहीत. त्या
दे शाांत कोणकोणत्या गोषटीांची उपलब्धता आहे आणण आपल्या इथे कुठल्या
गोषटीांची सदै व चणचण आहे याचा उहापोह हे लोक सववस्तर करु शकतात. पण
एवढे असि
ू ही पाश्चात्य दे शाांतील स्वच्छतेच,े शशस्तीचे, कामसू पणाचे अिक
ु रण
करतािा कोणीस ददसत िाही. असे का? हा प्रश्ि अशा वेळी ववचारावासा वाटतो.



आपल्याकडे रोगराई फैलावल्यावर स्वच्छता करा अशी तांबी ददली जाते.
एरवी पावलापावलावर, िाक्यािाक्यावर, जवळजवळ प्रत्येक गल्लीबोळात
साचलेल्या कचऱ्याचे ढीक आपल्या अस्स्तत्वाची जाणीव करुि दे त असतात
पण त्याांच्याकडे कािाडोळा केला जातो. जाहीर सभा घेतल्यािांतर दे शाच्या
पांतप्रधािाांिा लोकाांिा साांगावे लागते की इथि
ू जातािा पाण्याच्या ररकाम्या

बाटल्या, पेपर, खाऊची पाककटे वा इतर केरकचरा उचला, इथे टाकू िका.
अजूिही या दे शातील िागगरकाला ही स्वतःची जबाबदारी वाटत िाही काय?

अिेक सरकारी हॉस्पीटल्सच्या आवारात वा आजूबाजूला उभांही राहवत िाही
इतकी अस्वच्छता बोकाळलेली असते. त्यामळ
रव दीही
ु े अिेक प्रकारची दरु ग

पसरते. अिेक इमारतीांच्या अांतभावगात, रस्त्यावर, वाहिाांम्ये, स्जथे शक्य

नतथे कुठे ही पािाच्या ताांबड्या भडक वपचकाऱ्याांची राांगोळी दृषटीस पडते. या
व्यनतररक्त माणसे कसलाही ववगधनिषेध ि बाळगता कुठे ही थुांकत असतात
वा ववधी करत असतात.

मुांबईची लाइफलाइि असे ज्या लोकलचे वणवि केले जाते, त्या लोकलच्या आतील व बाहे रील
दृश्य सकाळच्या वेळी अवणविीय असते. बायका, पुरुष, मुले मुली लोकलला घाण करण्याची
हक्काची जागा समजत असावेत. निवडलेल्या भाज्या, फळाांच्या साली, प्लास्स्टकच्या
वपशव्या, कागद, ररकाम्या झालेल्या बाटल्या या व अशा अिेक गोषटी रोजच्या रोज

लोकलला बबिददक्कत बहाल करत असतात. या शशवाय काही ताज्य, दग
ं ीयक्
ु ध
ु त गोषटीही
िजरे ला, िाकाला छळत राहतात. ज्या वाहिातूि आपण प्रवास करतो आहोत ते वाहि
स्वच्छ ठे वण्याची जबाबदारी फक्त सरकारचीच कशी?

पावसाळा असो वा िसो दठकदठकाणी पाण्याची डबकी साचलेली ददसि
ू येतात. हे
पाणी िक्की येते कुटूि तेही समजत िाही. या पाण्यात मग कचरा पडतो,
कुजतो आणण आजब
ं ी पसरायला सरु
ू ाजल
ू ा दग
ु वात होते. अिेक लोक या
ु ध

रस्त्यावर िेहमीच ये जात असतात पण या गोषटीची दखल ककती लोक
गाांभीयाविे घेतात? शेवाळलेली डबकी, ररकाम्या जागा पाहूि त्यावर टाकलेला

कचरा, पडझड झालेल्या इमारतीांचा कचरा वा घाण करण्यासाठी होत असलेला

वापर, रस्त्यावर पसरलेला िासका-कुजका भाजीपाला, रस्त्याच्या कडेला
लावलेल्या अन्िपदाथांच्या गाड्याांतूि शेवटी टाकला जाणाऱा कचरा, ज्या
गोषटीांची योग्य तऱ्हे िे ववल्हे वाट लावायला हवी खशा साववजनिक अस्वस्थ
निमावण करणाऱ्या गोषटी, ववखरु लेले अन्ि-धान्य, माांसाहार करुि टाकलेला
उरलासरु ला कचरा या व अशा गोषटी, कारखान्याांति
ू िदीत, समद्र
ु ात सोडलेली
ववषारी केशमकल्स. आपली वैयक्तीक जबाबदारी यात काहीच िाही का?

ज्याप्रमाणे िुसता वरूि मेकअप करुि उपयोग िाही तर
अांतगवत स्वच्छता होणे अत्यांत गरजेचे आहे त्याचप्रमाणे
शहरे िस
ु ती अद्ययावत करूि काय उपयोग, शहराच्या
प्रत्येक भागातील स्वच्छता जाणीवपूवक
व
व्हायला हवी.
भारत अत्याधनु िक तर हवाच पण तो सववप्रथम स्वच्छ हवा.
अशा स्वच्छ दे शाांत राहणाऱ्या जितेचे स्वच्छ प्रनतबांब मग
जगाच्या पटलावर ददसल्याशशवाय राहणार िाही. ही शशस्त

प्रत्येकािे

स्वतःला

लावि
ू

घेतली

पाहीजे,

आपल्या

पांतप्रधािाांिी सुरु केलेल्या या स्वच्छ भारत अशभयािात
प्रत्येकािे सहभागी झाले पाहीजे.

या वेळेस म्हणि
ू मग आयुषयात कधी हातात झाडू घेतला िसेल अशा
भारतीय तारे तारकाांिा लोकाांिी रस्ता झाडतािा बनघतले. आमचे
अिुकरण करता िा? मग असेही करा हाच सांदेश यातूि भारतातील
िागररकाांिा शमळाला.

आणण सांपुणव भारत आता स्वच्छता अशभयािात सहभागी होत आहे

स्वच्छ भारत – एक कदम स्वच्छता की ओर

अशा ओळी कधी काळी भारतात गुणगुणल्या जात होत्या. भारतातूि सोन्याचा धूर वाहतो
अशी या दे शाची महती गायली जात होती.
वास्ल्मककांिी रामराज्याचे, रववांद्रिाथाांिी ’Heaven of freedom‘ चे तर रामदासाांिी आिांदविभव
ू िचे

स्वप्ि फार पूवीच पादहले होते; पण प्रत्यक्षात मात्र ते उतरले िाही आणण उतरले असले तरी काळाच्या
ओघात वाहूि गेले. प्राचीि काळापासूि माझा दे श सववच बाबतीत समॄद्ध होता, त्याची ककती जगभर
पसरली होती, पण ती कीती कधी अपकीतीत बदलली कळलेच िाही. आज माझा दे श वाढती
लोकसांख्या, बेकारी, रोगराई, गररबी, अस्वच्छता या दषु ट प्रवत्ृ तीांचे ठाणे म्हणूि ओळ्खला जातो.

या ओळखपत्राला िषट करूि २१व्या शतकातील भारताची जडणघडण आजवर आपण ज्या खस्ता

खाल्ल्या त्यावरूि बोध घेऊि व निसगावच्या वरदािाचा परु े परू फायदा घेऊि आपण करावयाांस हवी.

आज हे सगळां साांगायचां कारण म्हणजे, परवा घरी जात असतािा
समोरच्या गाडीतला एक माणूस पचकि रस्त्यावर थांक
ू ला,थोडां पढ
ु े
गेले आणण एका गाडीत मागे बसलेल्या मॅडमिी बबस्स्कट खाल्लां
आणण कागद मात्र रस्त्यावर टाकला..पोशाखावरूि, गाडीवरूि दोन्ही
माणसां चाांगल्या घरातली, चाांगली शशकलेली ददसत होती..असा सांताप
झाला िा...मिात आलां, त्याांिा जाऊि म्हणावां एवढी मोठी गाडी आहे
स्वत:ची तर त्यातच घाण करावी.. पण असां कसां करणार िा कुणी,
कारण गाडी माझी, हक्काची..नतची काळजी घेणां माझां कतवव्य.. पण
दे श माझा िाही, रस्ता माझा िाही.. फ़क्त लहािपणी शाळे त प्रनतज्ञेत
म्हणण्यापुरताच ’भारत माझा दे श आहे ’ हे वाक्य होतां. १० वषव हे
वाक्य िेमािां रोज म्हटलां,पण कृतीतूि मात्र ते उतरवता येत िाही..
घर माझां म्हणतो तेव्हा ते स्वच्छ ठे वतो िा,त्या घरात घाण करत
िाही..दे श माझा म्हणतो पण घरातला कचरा मात्र रस्त्यावर आणूि
टाकतो.

आज गरज आहे ती आपल्या दे शातल्या प्रत्येक िागरीकािे ह्या
मांत्राचे अिक
ु रण करण्याची.. आजपासि
ू दे शाला बदलवण्याची
सरू
ु वात स्वत:च्या घरापासि
ू करूया.. परक्याांिा िाही पण
आपल्या जवळच्या माणसाांिा दे श खराब करण्यापासि
ू िक्कीच
थाांबवू शकतो..
आणण मग अशभमािािे म्हणू शकतो
ां रा दे श महाि है ।
’मेरे पववत मेरी िददयॉ,मे
प्राणों से भी प्यारा मझ
ु को मेरा दहांदस्
ु थाि है ॥

स्वच्छ भारत सद
ुं र भारत

धन्यवाद

सादरीकरण

१) भितल भिडे
२) उषाताई गरुड
अभ्यासक्रम - िी.एड.
वषष – २०१४-२०१५
प्रभतभा कॉलेज ऑफ एज्यक
ु े िन, भचिंचवड, पण
ु े

सुंदभभ –
इांटरिेटवर उपलब्ध माहीती गुगलच्या मा्यमातुि.


Slide 10

स्वच्छ भारत अभभयान

सादरीकरण
1) भितल भिडे
2) उषाताई गरुड
अभ्यासक्रम - बी.एड.
वर्ष – २०१४-२०१५
प्रतिभा कॉलेज ऑफ एज्युकेशन, तचिंचवड, पुणे

भारत अत्याधुनिक तर हवाच पण तो सववप्रथम स्वच्छ हवा. अशा
स्वच्छ दे शाांत राहणाऱ्या जितेचे स्वच्छ प्रनतबबांब मग जगाच्या पटलावर
ददसल्याशशवाय राहणार िाही. ही शशस्त प्रत्येकािे स्वतःला लावि
ू
घेतली पाहीजे.

आपल्या दे शातील िागररक ववशेषतः युवा वपढी पाश्चात्याांच्या अिेक सवयीांच,े
वागण्याचे. त्याांच्या खास लकबीांचे अिक
ु रण करण्यात धन्यता मािते. त्या
दे शाांतील दहरो-दहरोईन्स, बबझिेसमि, मॉडेल्स याांिा आदशव मािले जाते. त्या
दे शाांिा भेट दे ऊि परतणारे भारतीय तेथील गोडवे गातािा थकत िाहीत. त्या
दे शाांत कोणकोणत्या गोषटीांची उपलब्धता आहे आणण आपल्या इथे कुठल्या
गोषटीांची सदै व चणचण आहे याचा उहापोह हे लोक सववस्तर करु शकतात. पण
एवढे असि
ू ही पाश्चात्य दे शाांतील स्वच्छतेच,े शशस्तीचे, कामसू पणाचे अिक
ु रण
करतािा कोणीस ददसत िाही. असे का? हा प्रश्ि अशा वेळी ववचारावासा वाटतो.



आपल्याकडे रोगराई फैलावल्यावर स्वच्छता करा अशी तांबी ददली जाते.
एरवी पावलापावलावर, िाक्यािाक्यावर, जवळजवळ प्रत्येक गल्लीबोळात
साचलेल्या कचऱ्याचे ढीक आपल्या अस्स्तत्वाची जाणीव करुि दे त असतात
पण त्याांच्याकडे कािाडोळा केला जातो. जाहीर सभा घेतल्यािांतर दे शाच्या
पांतप्रधािाांिा लोकाांिा साांगावे लागते की इथि
ू जातािा पाण्याच्या ररकाम्या

बाटल्या, पेपर, खाऊची पाककटे वा इतर केरकचरा उचला, इथे टाकू िका.
अजूिही या दे शातील िागगरकाला ही स्वतःची जबाबदारी वाटत िाही काय?

अिेक सरकारी हॉस्पीटल्सच्या आवारात वा आजूबाजूला उभांही राहवत िाही
इतकी अस्वच्छता बोकाळलेली असते. त्यामळ
रव दीही
ु े अिेक प्रकारची दरु ग

पसरते. अिेक इमारतीांच्या अांतभावगात, रस्त्यावर, वाहिाांम्ये, स्जथे शक्य

नतथे कुठे ही पािाच्या ताांबड्या भडक वपचकाऱ्याांची राांगोळी दृषटीस पडते. या
व्यनतररक्त माणसे कसलाही ववगधनिषेध ि बाळगता कुठे ही थुांकत असतात
वा ववधी करत असतात.

मुांबईची लाइफलाइि असे ज्या लोकलचे वणवि केले जाते, त्या लोकलच्या आतील व बाहे रील
दृश्य सकाळच्या वेळी अवणविीय असते. बायका, पुरुष, मुले मुली लोकलला घाण करण्याची
हक्काची जागा समजत असावेत. निवडलेल्या भाज्या, फळाांच्या साली, प्लास्स्टकच्या
वपशव्या, कागद, ररकाम्या झालेल्या बाटल्या या व अशा अिेक गोषटी रोजच्या रोज

लोकलला बबिददक्कत बहाल करत असतात. या शशवाय काही ताज्य, दग
ं ीयक्
ु ध
ु त गोषटीही
िजरे ला, िाकाला छळत राहतात. ज्या वाहिातूि आपण प्रवास करतो आहोत ते वाहि
स्वच्छ ठे वण्याची जबाबदारी फक्त सरकारचीच कशी?

पावसाळा असो वा िसो दठकदठकाणी पाण्याची डबकी साचलेली ददसि
ू येतात. हे
पाणी िक्की येते कुटूि तेही समजत िाही. या पाण्यात मग कचरा पडतो,
कुजतो आणण आजब
ं ी पसरायला सरु
ू ाजल
ू ा दग
ु वात होते. अिेक लोक या
ु ध

रस्त्यावर िेहमीच ये जात असतात पण या गोषटीची दखल ककती लोक
गाांभीयाविे घेतात? शेवाळलेली डबकी, ररकाम्या जागा पाहूि त्यावर टाकलेला

कचरा, पडझड झालेल्या इमारतीांचा कचरा वा घाण करण्यासाठी होत असलेला

वापर, रस्त्यावर पसरलेला िासका-कुजका भाजीपाला, रस्त्याच्या कडेला
लावलेल्या अन्िपदाथांच्या गाड्याांतूि शेवटी टाकला जाणाऱा कचरा, ज्या
गोषटीांची योग्य तऱ्हे िे ववल्हे वाट लावायला हवी खशा साववजनिक अस्वस्थ
निमावण करणाऱ्या गोषटी, ववखरु लेले अन्ि-धान्य, माांसाहार करुि टाकलेला
उरलासरु ला कचरा या व अशा गोषटी, कारखान्याांति
ू िदीत, समद्र
ु ात सोडलेली
ववषारी केशमकल्स. आपली वैयक्तीक जबाबदारी यात काहीच िाही का?

ज्याप्रमाणे िुसता वरूि मेकअप करुि उपयोग िाही तर
अांतगवत स्वच्छता होणे अत्यांत गरजेचे आहे त्याचप्रमाणे
शहरे िस
ु ती अद्ययावत करूि काय उपयोग, शहराच्या
प्रत्येक भागातील स्वच्छता जाणीवपूवक
व
व्हायला हवी.
भारत अत्याधनु िक तर हवाच पण तो सववप्रथम स्वच्छ हवा.
अशा स्वच्छ दे शाांत राहणाऱ्या जितेचे स्वच्छ प्रनतबांब मग
जगाच्या पटलावर ददसल्याशशवाय राहणार िाही. ही शशस्त

प्रत्येकािे

स्वतःला

लावि
ू

घेतली

पाहीजे,

आपल्या

पांतप्रधािाांिी सुरु केलेल्या या स्वच्छ भारत अशभयािात
प्रत्येकािे सहभागी झाले पाहीजे.

या वेळेस म्हणि
ू मग आयुषयात कधी हातात झाडू घेतला िसेल अशा
भारतीय तारे तारकाांिा लोकाांिी रस्ता झाडतािा बनघतले. आमचे
अिुकरण करता िा? मग असेही करा हाच सांदेश यातूि भारतातील
िागररकाांिा शमळाला.

आणण सांपुणव भारत आता स्वच्छता अशभयािात सहभागी होत आहे

स्वच्छ भारत – एक कदम स्वच्छता की ओर

अशा ओळी कधी काळी भारतात गुणगुणल्या जात होत्या. भारतातूि सोन्याचा धूर वाहतो
अशी या दे शाची महती गायली जात होती.
वास्ल्मककांिी रामराज्याचे, रववांद्रिाथाांिी ’Heaven of freedom‘ चे तर रामदासाांिी आिांदविभव
ू िचे

स्वप्ि फार पूवीच पादहले होते; पण प्रत्यक्षात मात्र ते उतरले िाही आणण उतरले असले तरी काळाच्या
ओघात वाहूि गेले. प्राचीि काळापासूि माझा दे श सववच बाबतीत समॄद्ध होता, त्याची ककती जगभर
पसरली होती, पण ती कीती कधी अपकीतीत बदलली कळलेच िाही. आज माझा दे श वाढती
लोकसांख्या, बेकारी, रोगराई, गररबी, अस्वच्छता या दषु ट प्रवत्ृ तीांचे ठाणे म्हणूि ओळ्खला जातो.

या ओळखपत्राला िषट करूि २१व्या शतकातील भारताची जडणघडण आजवर आपण ज्या खस्ता

खाल्ल्या त्यावरूि बोध घेऊि व निसगावच्या वरदािाचा परु े परू फायदा घेऊि आपण करावयाांस हवी.

आज हे सगळां साांगायचां कारण म्हणजे, परवा घरी जात असतािा
समोरच्या गाडीतला एक माणूस पचकि रस्त्यावर थांक
ू ला,थोडां पढ
ु े
गेले आणण एका गाडीत मागे बसलेल्या मॅडमिी बबस्स्कट खाल्लां
आणण कागद मात्र रस्त्यावर टाकला..पोशाखावरूि, गाडीवरूि दोन्ही
माणसां चाांगल्या घरातली, चाांगली शशकलेली ददसत होती..असा सांताप
झाला िा...मिात आलां, त्याांिा जाऊि म्हणावां एवढी मोठी गाडी आहे
स्वत:ची तर त्यातच घाण करावी.. पण असां कसां करणार िा कुणी,
कारण गाडी माझी, हक्काची..नतची काळजी घेणां माझां कतवव्य.. पण
दे श माझा िाही, रस्ता माझा िाही.. फ़क्त लहािपणी शाळे त प्रनतज्ञेत
म्हणण्यापुरताच ’भारत माझा दे श आहे ’ हे वाक्य होतां. १० वषव हे
वाक्य िेमािां रोज म्हटलां,पण कृतीतूि मात्र ते उतरवता येत िाही..
घर माझां म्हणतो तेव्हा ते स्वच्छ ठे वतो िा,त्या घरात घाण करत
िाही..दे श माझा म्हणतो पण घरातला कचरा मात्र रस्त्यावर आणूि
टाकतो.

आज गरज आहे ती आपल्या दे शातल्या प्रत्येक िागरीकािे ह्या
मांत्राचे अिक
ु रण करण्याची.. आजपासि
ू दे शाला बदलवण्याची
सरू
ु वात स्वत:च्या घरापासि
ू करूया.. परक्याांिा िाही पण
आपल्या जवळच्या माणसाांिा दे श खराब करण्यापासि
ू िक्कीच
थाांबवू शकतो..
आणण मग अशभमािािे म्हणू शकतो
ां रा दे श महाि है ।
’मेरे पववत मेरी िददयॉ,मे
प्राणों से भी प्यारा मझ
ु को मेरा दहांदस्
ु थाि है ॥

स्वच्छ भारत सद
ुं र भारत

धन्यवाद

सादरीकरण

१) भितल भिडे
२) उषाताई गरुड
अभ्यासक्रम - िी.एड.
वषष – २०१४-२०१५
प्रभतभा कॉलेज ऑफ एज्यक
ु े िन, भचिंचवड, पण
ु े

सुंदभभ –
इांटरिेटवर उपलब्ध माहीती गुगलच्या मा्यमातुि.


Slide 11

स्वच्छ भारत अभभयान

सादरीकरण
1) भितल भिडे
2) उषाताई गरुड
अभ्यासक्रम - बी.एड.
वर्ष – २०१४-२०१५
प्रतिभा कॉलेज ऑफ एज्युकेशन, तचिंचवड, पुणे

भारत अत्याधुनिक तर हवाच पण तो सववप्रथम स्वच्छ हवा. अशा
स्वच्छ दे शाांत राहणाऱ्या जितेचे स्वच्छ प्रनतबबांब मग जगाच्या पटलावर
ददसल्याशशवाय राहणार िाही. ही शशस्त प्रत्येकािे स्वतःला लावि
ू
घेतली पाहीजे.

आपल्या दे शातील िागररक ववशेषतः युवा वपढी पाश्चात्याांच्या अिेक सवयीांच,े
वागण्याचे. त्याांच्या खास लकबीांचे अिक
ु रण करण्यात धन्यता मािते. त्या
दे शाांतील दहरो-दहरोईन्स, बबझिेसमि, मॉडेल्स याांिा आदशव मािले जाते. त्या
दे शाांिा भेट दे ऊि परतणारे भारतीय तेथील गोडवे गातािा थकत िाहीत. त्या
दे शाांत कोणकोणत्या गोषटीांची उपलब्धता आहे आणण आपल्या इथे कुठल्या
गोषटीांची सदै व चणचण आहे याचा उहापोह हे लोक सववस्तर करु शकतात. पण
एवढे असि
ू ही पाश्चात्य दे शाांतील स्वच्छतेच,े शशस्तीचे, कामसू पणाचे अिक
ु रण
करतािा कोणीस ददसत िाही. असे का? हा प्रश्ि अशा वेळी ववचारावासा वाटतो.



आपल्याकडे रोगराई फैलावल्यावर स्वच्छता करा अशी तांबी ददली जाते.
एरवी पावलापावलावर, िाक्यािाक्यावर, जवळजवळ प्रत्येक गल्लीबोळात
साचलेल्या कचऱ्याचे ढीक आपल्या अस्स्तत्वाची जाणीव करुि दे त असतात
पण त्याांच्याकडे कािाडोळा केला जातो. जाहीर सभा घेतल्यािांतर दे शाच्या
पांतप्रधािाांिा लोकाांिा साांगावे लागते की इथि
ू जातािा पाण्याच्या ररकाम्या

बाटल्या, पेपर, खाऊची पाककटे वा इतर केरकचरा उचला, इथे टाकू िका.
अजूिही या दे शातील िागगरकाला ही स्वतःची जबाबदारी वाटत िाही काय?

अिेक सरकारी हॉस्पीटल्सच्या आवारात वा आजूबाजूला उभांही राहवत िाही
इतकी अस्वच्छता बोकाळलेली असते. त्यामळ
रव दीही
ु े अिेक प्रकारची दरु ग

पसरते. अिेक इमारतीांच्या अांतभावगात, रस्त्यावर, वाहिाांम्ये, स्जथे शक्य

नतथे कुठे ही पािाच्या ताांबड्या भडक वपचकाऱ्याांची राांगोळी दृषटीस पडते. या
व्यनतररक्त माणसे कसलाही ववगधनिषेध ि बाळगता कुठे ही थुांकत असतात
वा ववधी करत असतात.

मुांबईची लाइफलाइि असे ज्या लोकलचे वणवि केले जाते, त्या लोकलच्या आतील व बाहे रील
दृश्य सकाळच्या वेळी अवणविीय असते. बायका, पुरुष, मुले मुली लोकलला घाण करण्याची
हक्काची जागा समजत असावेत. निवडलेल्या भाज्या, फळाांच्या साली, प्लास्स्टकच्या
वपशव्या, कागद, ररकाम्या झालेल्या बाटल्या या व अशा अिेक गोषटी रोजच्या रोज

लोकलला बबिददक्कत बहाल करत असतात. या शशवाय काही ताज्य, दग
ं ीयक्
ु ध
ु त गोषटीही
िजरे ला, िाकाला छळत राहतात. ज्या वाहिातूि आपण प्रवास करतो आहोत ते वाहि
स्वच्छ ठे वण्याची जबाबदारी फक्त सरकारचीच कशी?

पावसाळा असो वा िसो दठकदठकाणी पाण्याची डबकी साचलेली ददसि
ू येतात. हे
पाणी िक्की येते कुटूि तेही समजत िाही. या पाण्यात मग कचरा पडतो,
कुजतो आणण आजब
ं ी पसरायला सरु
ू ाजल
ू ा दग
ु वात होते. अिेक लोक या
ु ध

रस्त्यावर िेहमीच ये जात असतात पण या गोषटीची दखल ककती लोक
गाांभीयाविे घेतात? शेवाळलेली डबकी, ररकाम्या जागा पाहूि त्यावर टाकलेला

कचरा, पडझड झालेल्या इमारतीांचा कचरा वा घाण करण्यासाठी होत असलेला

वापर, रस्त्यावर पसरलेला िासका-कुजका भाजीपाला, रस्त्याच्या कडेला
लावलेल्या अन्िपदाथांच्या गाड्याांतूि शेवटी टाकला जाणाऱा कचरा, ज्या
गोषटीांची योग्य तऱ्हे िे ववल्हे वाट लावायला हवी खशा साववजनिक अस्वस्थ
निमावण करणाऱ्या गोषटी, ववखरु लेले अन्ि-धान्य, माांसाहार करुि टाकलेला
उरलासरु ला कचरा या व अशा गोषटी, कारखान्याांति
ू िदीत, समद्र
ु ात सोडलेली
ववषारी केशमकल्स. आपली वैयक्तीक जबाबदारी यात काहीच िाही का?

ज्याप्रमाणे िुसता वरूि मेकअप करुि उपयोग िाही तर
अांतगवत स्वच्छता होणे अत्यांत गरजेचे आहे त्याचप्रमाणे
शहरे िस
ु ती अद्ययावत करूि काय उपयोग, शहराच्या
प्रत्येक भागातील स्वच्छता जाणीवपूवक
व
व्हायला हवी.
भारत अत्याधनु िक तर हवाच पण तो सववप्रथम स्वच्छ हवा.
अशा स्वच्छ दे शाांत राहणाऱ्या जितेचे स्वच्छ प्रनतबांब मग
जगाच्या पटलावर ददसल्याशशवाय राहणार िाही. ही शशस्त

प्रत्येकािे

स्वतःला

लावि
ू

घेतली

पाहीजे,

आपल्या

पांतप्रधािाांिी सुरु केलेल्या या स्वच्छ भारत अशभयािात
प्रत्येकािे सहभागी झाले पाहीजे.

या वेळेस म्हणि
ू मग आयुषयात कधी हातात झाडू घेतला िसेल अशा
भारतीय तारे तारकाांिा लोकाांिी रस्ता झाडतािा बनघतले. आमचे
अिुकरण करता िा? मग असेही करा हाच सांदेश यातूि भारतातील
िागररकाांिा शमळाला.

आणण सांपुणव भारत आता स्वच्छता अशभयािात सहभागी होत आहे

स्वच्छ भारत – एक कदम स्वच्छता की ओर

अशा ओळी कधी काळी भारतात गुणगुणल्या जात होत्या. भारतातूि सोन्याचा धूर वाहतो
अशी या दे शाची महती गायली जात होती.
वास्ल्मककांिी रामराज्याचे, रववांद्रिाथाांिी ’Heaven of freedom‘ चे तर रामदासाांिी आिांदविभव
ू िचे

स्वप्ि फार पूवीच पादहले होते; पण प्रत्यक्षात मात्र ते उतरले िाही आणण उतरले असले तरी काळाच्या
ओघात वाहूि गेले. प्राचीि काळापासूि माझा दे श सववच बाबतीत समॄद्ध होता, त्याची ककती जगभर
पसरली होती, पण ती कीती कधी अपकीतीत बदलली कळलेच िाही. आज माझा दे श वाढती
लोकसांख्या, बेकारी, रोगराई, गररबी, अस्वच्छता या दषु ट प्रवत्ृ तीांचे ठाणे म्हणूि ओळ्खला जातो.

या ओळखपत्राला िषट करूि २१व्या शतकातील भारताची जडणघडण आजवर आपण ज्या खस्ता

खाल्ल्या त्यावरूि बोध घेऊि व निसगावच्या वरदािाचा परु े परू फायदा घेऊि आपण करावयाांस हवी.

आज हे सगळां साांगायचां कारण म्हणजे, परवा घरी जात असतािा
समोरच्या गाडीतला एक माणूस पचकि रस्त्यावर थांक
ू ला,थोडां पढ
ु े
गेले आणण एका गाडीत मागे बसलेल्या मॅडमिी बबस्स्कट खाल्लां
आणण कागद मात्र रस्त्यावर टाकला..पोशाखावरूि, गाडीवरूि दोन्ही
माणसां चाांगल्या घरातली, चाांगली शशकलेली ददसत होती..असा सांताप
झाला िा...मिात आलां, त्याांिा जाऊि म्हणावां एवढी मोठी गाडी आहे
स्वत:ची तर त्यातच घाण करावी.. पण असां कसां करणार िा कुणी,
कारण गाडी माझी, हक्काची..नतची काळजी घेणां माझां कतवव्य.. पण
दे श माझा िाही, रस्ता माझा िाही.. फ़क्त लहािपणी शाळे त प्रनतज्ञेत
म्हणण्यापुरताच ’भारत माझा दे श आहे ’ हे वाक्य होतां. १० वषव हे
वाक्य िेमािां रोज म्हटलां,पण कृतीतूि मात्र ते उतरवता येत िाही..
घर माझां म्हणतो तेव्हा ते स्वच्छ ठे वतो िा,त्या घरात घाण करत
िाही..दे श माझा म्हणतो पण घरातला कचरा मात्र रस्त्यावर आणूि
टाकतो.

आज गरज आहे ती आपल्या दे शातल्या प्रत्येक िागरीकािे ह्या
मांत्राचे अिक
ु रण करण्याची.. आजपासि
ू दे शाला बदलवण्याची
सरू
ु वात स्वत:च्या घरापासि
ू करूया.. परक्याांिा िाही पण
आपल्या जवळच्या माणसाांिा दे श खराब करण्यापासि
ू िक्कीच
थाांबवू शकतो..
आणण मग अशभमािािे म्हणू शकतो
ां रा दे श महाि है ।
’मेरे पववत मेरी िददयॉ,मे
प्राणों से भी प्यारा मझ
ु को मेरा दहांदस्
ु थाि है ॥

स्वच्छ भारत सद
ुं र भारत

धन्यवाद

सादरीकरण

१) भितल भिडे
२) उषाताई गरुड
अभ्यासक्रम - िी.एड.
वषष – २०१४-२०१५
प्रभतभा कॉलेज ऑफ एज्यक
ु े िन, भचिंचवड, पण
ु े

सुंदभभ –
इांटरिेटवर उपलब्ध माहीती गुगलच्या मा्यमातुि.


Slide 12

स्वच्छ भारत अभभयान

सादरीकरण
1) भितल भिडे
2) उषाताई गरुड
अभ्यासक्रम - बी.एड.
वर्ष – २०१४-२०१५
प्रतिभा कॉलेज ऑफ एज्युकेशन, तचिंचवड, पुणे

भारत अत्याधुनिक तर हवाच पण तो सववप्रथम स्वच्छ हवा. अशा
स्वच्छ दे शाांत राहणाऱ्या जितेचे स्वच्छ प्रनतबबांब मग जगाच्या पटलावर
ददसल्याशशवाय राहणार िाही. ही शशस्त प्रत्येकािे स्वतःला लावि
ू
घेतली पाहीजे.

आपल्या दे शातील िागररक ववशेषतः युवा वपढी पाश्चात्याांच्या अिेक सवयीांच,े
वागण्याचे. त्याांच्या खास लकबीांचे अिक
ु रण करण्यात धन्यता मािते. त्या
दे शाांतील दहरो-दहरोईन्स, बबझिेसमि, मॉडेल्स याांिा आदशव मािले जाते. त्या
दे शाांिा भेट दे ऊि परतणारे भारतीय तेथील गोडवे गातािा थकत िाहीत. त्या
दे शाांत कोणकोणत्या गोषटीांची उपलब्धता आहे आणण आपल्या इथे कुठल्या
गोषटीांची सदै व चणचण आहे याचा उहापोह हे लोक सववस्तर करु शकतात. पण
एवढे असि
ू ही पाश्चात्य दे शाांतील स्वच्छतेच,े शशस्तीचे, कामसू पणाचे अिक
ु रण
करतािा कोणीस ददसत िाही. असे का? हा प्रश्ि अशा वेळी ववचारावासा वाटतो.



आपल्याकडे रोगराई फैलावल्यावर स्वच्छता करा अशी तांबी ददली जाते.
एरवी पावलापावलावर, िाक्यािाक्यावर, जवळजवळ प्रत्येक गल्लीबोळात
साचलेल्या कचऱ्याचे ढीक आपल्या अस्स्तत्वाची जाणीव करुि दे त असतात
पण त्याांच्याकडे कािाडोळा केला जातो. जाहीर सभा घेतल्यािांतर दे शाच्या
पांतप्रधािाांिा लोकाांिा साांगावे लागते की इथि
ू जातािा पाण्याच्या ररकाम्या

बाटल्या, पेपर, खाऊची पाककटे वा इतर केरकचरा उचला, इथे टाकू िका.
अजूिही या दे शातील िागगरकाला ही स्वतःची जबाबदारी वाटत िाही काय?

अिेक सरकारी हॉस्पीटल्सच्या आवारात वा आजूबाजूला उभांही राहवत िाही
इतकी अस्वच्छता बोकाळलेली असते. त्यामळ
रव दीही
ु े अिेक प्रकारची दरु ग

पसरते. अिेक इमारतीांच्या अांतभावगात, रस्त्यावर, वाहिाांम्ये, स्जथे शक्य

नतथे कुठे ही पािाच्या ताांबड्या भडक वपचकाऱ्याांची राांगोळी दृषटीस पडते. या
व्यनतररक्त माणसे कसलाही ववगधनिषेध ि बाळगता कुठे ही थुांकत असतात
वा ववधी करत असतात.

मुांबईची लाइफलाइि असे ज्या लोकलचे वणवि केले जाते, त्या लोकलच्या आतील व बाहे रील
दृश्य सकाळच्या वेळी अवणविीय असते. बायका, पुरुष, मुले मुली लोकलला घाण करण्याची
हक्काची जागा समजत असावेत. निवडलेल्या भाज्या, फळाांच्या साली, प्लास्स्टकच्या
वपशव्या, कागद, ररकाम्या झालेल्या बाटल्या या व अशा अिेक गोषटी रोजच्या रोज

लोकलला बबिददक्कत बहाल करत असतात. या शशवाय काही ताज्य, दग
ं ीयक्
ु ध
ु त गोषटीही
िजरे ला, िाकाला छळत राहतात. ज्या वाहिातूि आपण प्रवास करतो आहोत ते वाहि
स्वच्छ ठे वण्याची जबाबदारी फक्त सरकारचीच कशी?

पावसाळा असो वा िसो दठकदठकाणी पाण्याची डबकी साचलेली ददसि
ू येतात. हे
पाणी िक्की येते कुटूि तेही समजत िाही. या पाण्यात मग कचरा पडतो,
कुजतो आणण आजब
ं ी पसरायला सरु
ू ाजल
ू ा दग
ु वात होते. अिेक लोक या
ु ध

रस्त्यावर िेहमीच ये जात असतात पण या गोषटीची दखल ककती लोक
गाांभीयाविे घेतात? शेवाळलेली डबकी, ररकाम्या जागा पाहूि त्यावर टाकलेला

कचरा, पडझड झालेल्या इमारतीांचा कचरा वा घाण करण्यासाठी होत असलेला

वापर, रस्त्यावर पसरलेला िासका-कुजका भाजीपाला, रस्त्याच्या कडेला
लावलेल्या अन्िपदाथांच्या गाड्याांतूि शेवटी टाकला जाणाऱा कचरा, ज्या
गोषटीांची योग्य तऱ्हे िे ववल्हे वाट लावायला हवी खशा साववजनिक अस्वस्थ
निमावण करणाऱ्या गोषटी, ववखरु लेले अन्ि-धान्य, माांसाहार करुि टाकलेला
उरलासरु ला कचरा या व अशा गोषटी, कारखान्याांति
ू िदीत, समद्र
ु ात सोडलेली
ववषारी केशमकल्स. आपली वैयक्तीक जबाबदारी यात काहीच िाही का?

ज्याप्रमाणे िुसता वरूि मेकअप करुि उपयोग िाही तर
अांतगवत स्वच्छता होणे अत्यांत गरजेचे आहे त्याचप्रमाणे
शहरे िस
ु ती अद्ययावत करूि काय उपयोग, शहराच्या
प्रत्येक भागातील स्वच्छता जाणीवपूवक
व
व्हायला हवी.
भारत अत्याधनु िक तर हवाच पण तो सववप्रथम स्वच्छ हवा.
अशा स्वच्छ दे शाांत राहणाऱ्या जितेचे स्वच्छ प्रनतबांब मग
जगाच्या पटलावर ददसल्याशशवाय राहणार िाही. ही शशस्त

प्रत्येकािे

स्वतःला

लावि
ू

घेतली

पाहीजे,

आपल्या

पांतप्रधािाांिी सुरु केलेल्या या स्वच्छ भारत अशभयािात
प्रत्येकािे सहभागी झाले पाहीजे.

या वेळेस म्हणि
ू मग आयुषयात कधी हातात झाडू घेतला िसेल अशा
भारतीय तारे तारकाांिा लोकाांिी रस्ता झाडतािा बनघतले. आमचे
अिुकरण करता िा? मग असेही करा हाच सांदेश यातूि भारतातील
िागररकाांिा शमळाला.

आणण सांपुणव भारत आता स्वच्छता अशभयािात सहभागी होत आहे

स्वच्छ भारत – एक कदम स्वच्छता की ओर

अशा ओळी कधी काळी भारतात गुणगुणल्या जात होत्या. भारतातूि सोन्याचा धूर वाहतो
अशी या दे शाची महती गायली जात होती.
वास्ल्मककांिी रामराज्याचे, रववांद्रिाथाांिी ’Heaven of freedom‘ चे तर रामदासाांिी आिांदविभव
ू िचे

स्वप्ि फार पूवीच पादहले होते; पण प्रत्यक्षात मात्र ते उतरले िाही आणण उतरले असले तरी काळाच्या
ओघात वाहूि गेले. प्राचीि काळापासूि माझा दे श सववच बाबतीत समॄद्ध होता, त्याची ककती जगभर
पसरली होती, पण ती कीती कधी अपकीतीत बदलली कळलेच िाही. आज माझा दे श वाढती
लोकसांख्या, बेकारी, रोगराई, गररबी, अस्वच्छता या दषु ट प्रवत्ृ तीांचे ठाणे म्हणूि ओळ्खला जातो.

या ओळखपत्राला िषट करूि २१व्या शतकातील भारताची जडणघडण आजवर आपण ज्या खस्ता

खाल्ल्या त्यावरूि बोध घेऊि व निसगावच्या वरदािाचा परु े परू फायदा घेऊि आपण करावयाांस हवी.

आज हे सगळां साांगायचां कारण म्हणजे, परवा घरी जात असतािा
समोरच्या गाडीतला एक माणूस पचकि रस्त्यावर थांक
ू ला,थोडां पढ
ु े
गेले आणण एका गाडीत मागे बसलेल्या मॅडमिी बबस्स्कट खाल्लां
आणण कागद मात्र रस्त्यावर टाकला..पोशाखावरूि, गाडीवरूि दोन्ही
माणसां चाांगल्या घरातली, चाांगली शशकलेली ददसत होती..असा सांताप
झाला िा...मिात आलां, त्याांिा जाऊि म्हणावां एवढी मोठी गाडी आहे
स्वत:ची तर त्यातच घाण करावी.. पण असां कसां करणार िा कुणी,
कारण गाडी माझी, हक्काची..नतची काळजी घेणां माझां कतवव्य.. पण
दे श माझा िाही, रस्ता माझा िाही.. फ़क्त लहािपणी शाळे त प्रनतज्ञेत
म्हणण्यापुरताच ’भारत माझा दे श आहे ’ हे वाक्य होतां. १० वषव हे
वाक्य िेमािां रोज म्हटलां,पण कृतीतूि मात्र ते उतरवता येत िाही..
घर माझां म्हणतो तेव्हा ते स्वच्छ ठे वतो िा,त्या घरात घाण करत
िाही..दे श माझा म्हणतो पण घरातला कचरा मात्र रस्त्यावर आणूि
टाकतो.

आज गरज आहे ती आपल्या दे शातल्या प्रत्येक िागरीकािे ह्या
मांत्राचे अिक
ु रण करण्याची.. आजपासि
ू दे शाला बदलवण्याची
सरू
ु वात स्वत:च्या घरापासि
ू करूया.. परक्याांिा िाही पण
आपल्या जवळच्या माणसाांिा दे श खराब करण्यापासि
ू िक्कीच
थाांबवू शकतो..
आणण मग अशभमािािे म्हणू शकतो
ां रा दे श महाि है ।
’मेरे पववत मेरी िददयॉ,मे
प्राणों से भी प्यारा मझ
ु को मेरा दहांदस्
ु थाि है ॥

स्वच्छ भारत सद
ुं र भारत

धन्यवाद

सादरीकरण

१) भितल भिडे
२) उषाताई गरुड
अभ्यासक्रम - िी.एड.
वषष – २०१४-२०१५
प्रभतभा कॉलेज ऑफ एज्यक
ु े िन, भचिंचवड, पण
ु े

सुंदभभ –
इांटरिेटवर उपलब्ध माहीती गुगलच्या मा्यमातुि.


Slide 13

स्वच्छ भारत अभभयान

सादरीकरण
1) भितल भिडे
2) उषाताई गरुड
अभ्यासक्रम - बी.एड.
वर्ष – २०१४-२०१५
प्रतिभा कॉलेज ऑफ एज्युकेशन, तचिंचवड, पुणे

भारत अत्याधुनिक तर हवाच पण तो सववप्रथम स्वच्छ हवा. अशा
स्वच्छ दे शाांत राहणाऱ्या जितेचे स्वच्छ प्रनतबबांब मग जगाच्या पटलावर
ददसल्याशशवाय राहणार िाही. ही शशस्त प्रत्येकािे स्वतःला लावि
ू
घेतली पाहीजे.

आपल्या दे शातील िागररक ववशेषतः युवा वपढी पाश्चात्याांच्या अिेक सवयीांच,े
वागण्याचे. त्याांच्या खास लकबीांचे अिक
ु रण करण्यात धन्यता मािते. त्या
दे शाांतील दहरो-दहरोईन्स, बबझिेसमि, मॉडेल्स याांिा आदशव मािले जाते. त्या
दे शाांिा भेट दे ऊि परतणारे भारतीय तेथील गोडवे गातािा थकत िाहीत. त्या
दे शाांत कोणकोणत्या गोषटीांची उपलब्धता आहे आणण आपल्या इथे कुठल्या
गोषटीांची सदै व चणचण आहे याचा उहापोह हे लोक सववस्तर करु शकतात. पण
एवढे असि
ू ही पाश्चात्य दे शाांतील स्वच्छतेच,े शशस्तीचे, कामसू पणाचे अिक
ु रण
करतािा कोणीस ददसत िाही. असे का? हा प्रश्ि अशा वेळी ववचारावासा वाटतो.



आपल्याकडे रोगराई फैलावल्यावर स्वच्छता करा अशी तांबी ददली जाते.
एरवी पावलापावलावर, िाक्यािाक्यावर, जवळजवळ प्रत्येक गल्लीबोळात
साचलेल्या कचऱ्याचे ढीक आपल्या अस्स्तत्वाची जाणीव करुि दे त असतात
पण त्याांच्याकडे कािाडोळा केला जातो. जाहीर सभा घेतल्यािांतर दे शाच्या
पांतप्रधािाांिा लोकाांिा साांगावे लागते की इथि
ू जातािा पाण्याच्या ररकाम्या

बाटल्या, पेपर, खाऊची पाककटे वा इतर केरकचरा उचला, इथे टाकू िका.
अजूिही या दे शातील िागगरकाला ही स्वतःची जबाबदारी वाटत िाही काय?

अिेक सरकारी हॉस्पीटल्सच्या आवारात वा आजूबाजूला उभांही राहवत िाही
इतकी अस्वच्छता बोकाळलेली असते. त्यामळ
रव दीही
ु े अिेक प्रकारची दरु ग

पसरते. अिेक इमारतीांच्या अांतभावगात, रस्त्यावर, वाहिाांम्ये, स्जथे शक्य

नतथे कुठे ही पािाच्या ताांबड्या भडक वपचकाऱ्याांची राांगोळी दृषटीस पडते. या
व्यनतररक्त माणसे कसलाही ववगधनिषेध ि बाळगता कुठे ही थुांकत असतात
वा ववधी करत असतात.

मुांबईची लाइफलाइि असे ज्या लोकलचे वणवि केले जाते, त्या लोकलच्या आतील व बाहे रील
दृश्य सकाळच्या वेळी अवणविीय असते. बायका, पुरुष, मुले मुली लोकलला घाण करण्याची
हक्काची जागा समजत असावेत. निवडलेल्या भाज्या, फळाांच्या साली, प्लास्स्टकच्या
वपशव्या, कागद, ररकाम्या झालेल्या बाटल्या या व अशा अिेक गोषटी रोजच्या रोज

लोकलला बबिददक्कत बहाल करत असतात. या शशवाय काही ताज्य, दग
ं ीयक्
ु ध
ु त गोषटीही
िजरे ला, िाकाला छळत राहतात. ज्या वाहिातूि आपण प्रवास करतो आहोत ते वाहि
स्वच्छ ठे वण्याची जबाबदारी फक्त सरकारचीच कशी?

पावसाळा असो वा िसो दठकदठकाणी पाण्याची डबकी साचलेली ददसि
ू येतात. हे
पाणी िक्की येते कुटूि तेही समजत िाही. या पाण्यात मग कचरा पडतो,
कुजतो आणण आजब
ं ी पसरायला सरु
ू ाजल
ू ा दग
ु वात होते. अिेक लोक या
ु ध

रस्त्यावर िेहमीच ये जात असतात पण या गोषटीची दखल ककती लोक
गाांभीयाविे घेतात? शेवाळलेली डबकी, ररकाम्या जागा पाहूि त्यावर टाकलेला

कचरा, पडझड झालेल्या इमारतीांचा कचरा वा घाण करण्यासाठी होत असलेला

वापर, रस्त्यावर पसरलेला िासका-कुजका भाजीपाला, रस्त्याच्या कडेला
लावलेल्या अन्िपदाथांच्या गाड्याांतूि शेवटी टाकला जाणाऱा कचरा, ज्या
गोषटीांची योग्य तऱ्हे िे ववल्हे वाट लावायला हवी खशा साववजनिक अस्वस्थ
निमावण करणाऱ्या गोषटी, ववखरु लेले अन्ि-धान्य, माांसाहार करुि टाकलेला
उरलासरु ला कचरा या व अशा गोषटी, कारखान्याांति
ू िदीत, समद्र
ु ात सोडलेली
ववषारी केशमकल्स. आपली वैयक्तीक जबाबदारी यात काहीच िाही का?

ज्याप्रमाणे िुसता वरूि मेकअप करुि उपयोग िाही तर
अांतगवत स्वच्छता होणे अत्यांत गरजेचे आहे त्याचप्रमाणे
शहरे िस
ु ती अद्ययावत करूि काय उपयोग, शहराच्या
प्रत्येक भागातील स्वच्छता जाणीवपूवक
व
व्हायला हवी.
भारत अत्याधनु िक तर हवाच पण तो सववप्रथम स्वच्छ हवा.
अशा स्वच्छ दे शाांत राहणाऱ्या जितेचे स्वच्छ प्रनतबांब मग
जगाच्या पटलावर ददसल्याशशवाय राहणार िाही. ही शशस्त

प्रत्येकािे

स्वतःला

लावि
ू

घेतली

पाहीजे,

आपल्या

पांतप्रधािाांिी सुरु केलेल्या या स्वच्छ भारत अशभयािात
प्रत्येकािे सहभागी झाले पाहीजे.

या वेळेस म्हणि
ू मग आयुषयात कधी हातात झाडू घेतला िसेल अशा
भारतीय तारे तारकाांिा लोकाांिी रस्ता झाडतािा बनघतले. आमचे
अिुकरण करता िा? मग असेही करा हाच सांदेश यातूि भारतातील
िागररकाांिा शमळाला.

आणण सांपुणव भारत आता स्वच्छता अशभयािात सहभागी होत आहे

स्वच्छ भारत – एक कदम स्वच्छता की ओर

अशा ओळी कधी काळी भारतात गुणगुणल्या जात होत्या. भारतातूि सोन्याचा धूर वाहतो
अशी या दे शाची महती गायली जात होती.
वास्ल्मककांिी रामराज्याचे, रववांद्रिाथाांिी ’Heaven of freedom‘ चे तर रामदासाांिी आिांदविभव
ू िचे

स्वप्ि फार पूवीच पादहले होते; पण प्रत्यक्षात मात्र ते उतरले िाही आणण उतरले असले तरी काळाच्या
ओघात वाहूि गेले. प्राचीि काळापासूि माझा दे श सववच बाबतीत समॄद्ध होता, त्याची ककती जगभर
पसरली होती, पण ती कीती कधी अपकीतीत बदलली कळलेच िाही. आज माझा दे श वाढती
लोकसांख्या, बेकारी, रोगराई, गररबी, अस्वच्छता या दषु ट प्रवत्ृ तीांचे ठाणे म्हणूि ओळ्खला जातो.

या ओळखपत्राला िषट करूि २१व्या शतकातील भारताची जडणघडण आजवर आपण ज्या खस्ता

खाल्ल्या त्यावरूि बोध घेऊि व निसगावच्या वरदािाचा परु े परू फायदा घेऊि आपण करावयाांस हवी.

आज हे सगळां साांगायचां कारण म्हणजे, परवा घरी जात असतािा
समोरच्या गाडीतला एक माणूस पचकि रस्त्यावर थांक
ू ला,थोडां पढ
ु े
गेले आणण एका गाडीत मागे बसलेल्या मॅडमिी बबस्स्कट खाल्लां
आणण कागद मात्र रस्त्यावर टाकला..पोशाखावरूि, गाडीवरूि दोन्ही
माणसां चाांगल्या घरातली, चाांगली शशकलेली ददसत होती..असा सांताप
झाला िा...मिात आलां, त्याांिा जाऊि म्हणावां एवढी मोठी गाडी आहे
स्वत:ची तर त्यातच घाण करावी.. पण असां कसां करणार िा कुणी,
कारण गाडी माझी, हक्काची..नतची काळजी घेणां माझां कतवव्य.. पण
दे श माझा िाही, रस्ता माझा िाही.. फ़क्त लहािपणी शाळे त प्रनतज्ञेत
म्हणण्यापुरताच ’भारत माझा दे श आहे ’ हे वाक्य होतां. १० वषव हे
वाक्य िेमािां रोज म्हटलां,पण कृतीतूि मात्र ते उतरवता येत िाही..
घर माझां म्हणतो तेव्हा ते स्वच्छ ठे वतो िा,त्या घरात घाण करत
िाही..दे श माझा म्हणतो पण घरातला कचरा मात्र रस्त्यावर आणूि
टाकतो.

आज गरज आहे ती आपल्या दे शातल्या प्रत्येक िागरीकािे ह्या
मांत्राचे अिक
ु रण करण्याची.. आजपासि
ू दे शाला बदलवण्याची
सरू
ु वात स्वत:च्या घरापासि
ू करूया.. परक्याांिा िाही पण
आपल्या जवळच्या माणसाांिा दे श खराब करण्यापासि
ू िक्कीच
थाांबवू शकतो..
आणण मग अशभमािािे म्हणू शकतो
ां रा दे श महाि है ।
’मेरे पववत मेरी िददयॉ,मे
प्राणों से भी प्यारा मझ
ु को मेरा दहांदस्
ु थाि है ॥

स्वच्छ भारत सद
ुं र भारत

धन्यवाद

सादरीकरण

१) भितल भिडे
२) उषाताई गरुड
अभ्यासक्रम - िी.एड.
वषष – २०१४-२०१५
प्रभतभा कॉलेज ऑफ एज्यक
ु े िन, भचिंचवड, पण
ु े

सुंदभभ –
इांटरिेटवर उपलब्ध माहीती गुगलच्या मा्यमातुि.


Slide 14

स्वच्छ भारत अभभयान

सादरीकरण
1) भितल भिडे
2) उषाताई गरुड
अभ्यासक्रम - बी.एड.
वर्ष – २०१४-२०१५
प्रतिभा कॉलेज ऑफ एज्युकेशन, तचिंचवड, पुणे

भारत अत्याधुनिक तर हवाच पण तो सववप्रथम स्वच्छ हवा. अशा
स्वच्छ दे शाांत राहणाऱ्या जितेचे स्वच्छ प्रनतबबांब मग जगाच्या पटलावर
ददसल्याशशवाय राहणार िाही. ही शशस्त प्रत्येकािे स्वतःला लावि
ू
घेतली पाहीजे.

आपल्या दे शातील िागररक ववशेषतः युवा वपढी पाश्चात्याांच्या अिेक सवयीांच,े
वागण्याचे. त्याांच्या खास लकबीांचे अिक
ु रण करण्यात धन्यता मािते. त्या
दे शाांतील दहरो-दहरोईन्स, बबझिेसमि, मॉडेल्स याांिा आदशव मािले जाते. त्या
दे शाांिा भेट दे ऊि परतणारे भारतीय तेथील गोडवे गातािा थकत िाहीत. त्या
दे शाांत कोणकोणत्या गोषटीांची उपलब्धता आहे आणण आपल्या इथे कुठल्या
गोषटीांची सदै व चणचण आहे याचा उहापोह हे लोक सववस्तर करु शकतात. पण
एवढे असि
ू ही पाश्चात्य दे शाांतील स्वच्छतेच,े शशस्तीचे, कामसू पणाचे अिक
ु रण
करतािा कोणीस ददसत िाही. असे का? हा प्रश्ि अशा वेळी ववचारावासा वाटतो.



आपल्याकडे रोगराई फैलावल्यावर स्वच्छता करा अशी तांबी ददली जाते.
एरवी पावलापावलावर, िाक्यािाक्यावर, जवळजवळ प्रत्येक गल्लीबोळात
साचलेल्या कचऱ्याचे ढीक आपल्या अस्स्तत्वाची जाणीव करुि दे त असतात
पण त्याांच्याकडे कािाडोळा केला जातो. जाहीर सभा घेतल्यािांतर दे शाच्या
पांतप्रधािाांिा लोकाांिा साांगावे लागते की इथि
ू जातािा पाण्याच्या ररकाम्या

बाटल्या, पेपर, खाऊची पाककटे वा इतर केरकचरा उचला, इथे टाकू िका.
अजूिही या दे शातील िागगरकाला ही स्वतःची जबाबदारी वाटत िाही काय?

अिेक सरकारी हॉस्पीटल्सच्या आवारात वा आजूबाजूला उभांही राहवत िाही
इतकी अस्वच्छता बोकाळलेली असते. त्यामळ
रव दीही
ु े अिेक प्रकारची दरु ग

पसरते. अिेक इमारतीांच्या अांतभावगात, रस्त्यावर, वाहिाांम्ये, स्जथे शक्य

नतथे कुठे ही पािाच्या ताांबड्या भडक वपचकाऱ्याांची राांगोळी दृषटीस पडते. या
व्यनतररक्त माणसे कसलाही ववगधनिषेध ि बाळगता कुठे ही थुांकत असतात
वा ववधी करत असतात.

मुांबईची लाइफलाइि असे ज्या लोकलचे वणवि केले जाते, त्या लोकलच्या आतील व बाहे रील
दृश्य सकाळच्या वेळी अवणविीय असते. बायका, पुरुष, मुले मुली लोकलला घाण करण्याची
हक्काची जागा समजत असावेत. निवडलेल्या भाज्या, फळाांच्या साली, प्लास्स्टकच्या
वपशव्या, कागद, ररकाम्या झालेल्या बाटल्या या व अशा अिेक गोषटी रोजच्या रोज

लोकलला बबिददक्कत बहाल करत असतात. या शशवाय काही ताज्य, दग
ं ीयक्
ु ध
ु त गोषटीही
िजरे ला, िाकाला छळत राहतात. ज्या वाहिातूि आपण प्रवास करतो आहोत ते वाहि
स्वच्छ ठे वण्याची जबाबदारी फक्त सरकारचीच कशी?

पावसाळा असो वा िसो दठकदठकाणी पाण्याची डबकी साचलेली ददसि
ू येतात. हे
पाणी िक्की येते कुटूि तेही समजत िाही. या पाण्यात मग कचरा पडतो,
कुजतो आणण आजब
ं ी पसरायला सरु
ू ाजल
ू ा दग
ु वात होते. अिेक लोक या
ु ध

रस्त्यावर िेहमीच ये जात असतात पण या गोषटीची दखल ककती लोक
गाांभीयाविे घेतात? शेवाळलेली डबकी, ररकाम्या जागा पाहूि त्यावर टाकलेला

कचरा, पडझड झालेल्या इमारतीांचा कचरा वा घाण करण्यासाठी होत असलेला

वापर, रस्त्यावर पसरलेला िासका-कुजका भाजीपाला, रस्त्याच्या कडेला
लावलेल्या अन्िपदाथांच्या गाड्याांतूि शेवटी टाकला जाणाऱा कचरा, ज्या
गोषटीांची योग्य तऱ्हे िे ववल्हे वाट लावायला हवी खशा साववजनिक अस्वस्थ
निमावण करणाऱ्या गोषटी, ववखरु लेले अन्ि-धान्य, माांसाहार करुि टाकलेला
उरलासरु ला कचरा या व अशा गोषटी, कारखान्याांति
ू िदीत, समद्र
ु ात सोडलेली
ववषारी केशमकल्स. आपली वैयक्तीक जबाबदारी यात काहीच िाही का?

ज्याप्रमाणे िुसता वरूि मेकअप करुि उपयोग िाही तर
अांतगवत स्वच्छता होणे अत्यांत गरजेचे आहे त्याचप्रमाणे
शहरे िस
ु ती अद्ययावत करूि काय उपयोग, शहराच्या
प्रत्येक भागातील स्वच्छता जाणीवपूवक
व
व्हायला हवी.
भारत अत्याधनु िक तर हवाच पण तो सववप्रथम स्वच्छ हवा.
अशा स्वच्छ दे शाांत राहणाऱ्या जितेचे स्वच्छ प्रनतबांब मग
जगाच्या पटलावर ददसल्याशशवाय राहणार िाही. ही शशस्त

प्रत्येकािे

स्वतःला

लावि
ू

घेतली

पाहीजे,

आपल्या

पांतप्रधािाांिी सुरु केलेल्या या स्वच्छ भारत अशभयािात
प्रत्येकािे सहभागी झाले पाहीजे.

या वेळेस म्हणि
ू मग आयुषयात कधी हातात झाडू घेतला िसेल अशा
भारतीय तारे तारकाांिा लोकाांिी रस्ता झाडतािा बनघतले. आमचे
अिुकरण करता िा? मग असेही करा हाच सांदेश यातूि भारतातील
िागररकाांिा शमळाला.

आणण सांपुणव भारत आता स्वच्छता अशभयािात सहभागी होत आहे

स्वच्छ भारत – एक कदम स्वच्छता की ओर

अशा ओळी कधी काळी भारतात गुणगुणल्या जात होत्या. भारतातूि सोन्याचा धूर वाहतो
अशी या दे शाची महती गायली जात होती.
वास्ल्मककांिी रामराज्याचे, रववांद्रिाथाांिी ’Heaven of freedom‘ चे तर रामदासाांिी आिांदविभव
ू िचे

स्वप्ि फार पूवीच पादहले होते; पण प्रत्यक्षात मात्र ते उतरले िाही आणण उतरले असले तरी काळाच्या
ओघात वाहूि गेले. प्राचीि काळापासूि माझा दे श सववच बाबतीत समॄद्ध होता, त्याची ककती जगभर
पसरली होती, पण ती कीती कधी अपकीतीत बदलली कळलेच िाही. आज माझा दे श वाढती
लोकसांख्या, बेकारी, रोगराई, गररबी, अस्वच्छता या दषु ट प्रवत्ृ तीांचे ठाणे म्हणूि ओळ्खला जातो.

या ओळखपत्राला िषट करूि २१व्या शतकातील भारताची जडणघडण आजवर आपण ज्या खस्ता

खाल्ल्या त्यावरूि बोध घेऊि व निसगावच्या वरदािाचा परु े परू फायदा घेऊि आपण करावयाांस हवी.

आज हे सगळां साांगायचां कारण म्हणजे, परवा घरी जात असतािा
समोरच्या गाडीतला एक माणूस पचकि रस्त्यावर थांक
ू ला,थोडां पढ
ु े
गेले आणण एका गाडीत मागे बसलेल्या मॅडमिी बबस्स्कट खाल्लां
आणण कागद मात्र रस्त्यावर टाकला..पोशाखावरूि, गाडीवरूि दोन्ही
माणसां चाांगल्या घरातली, चाांगली शशकलेली ददसत होती..असा सांताप
झाला िा...मिात आलां, त्याांिा जाऊि म्हणावां एवढी मोठी गाडी आहे
स्वत:ची तर त्यातच घाण करावी.. पण असां कसां करणार िा कुणी,
कारण गाडी माझी, हक्काची..नतची काळजी घेणां माझां कतवव्य.. पण
दे श माझा िाही, रस्ता माझा िाही.. फ़क्त लहािपणी शाळे त प्रनतज्ञेत
म्हणण्यापुरताच ’भारत माझा दे श आहे ’ हे वाक्य होतां. १० वषव हे
वाक्य िेमािां रोज म्हटलां,पण कृतीतूि मात्र ते उतरवता येत िाही..
घर माझां म्हणतो तेव्हा ते स्वच्छ ठे वतो िा,त्या घरात घाण करत
िाही..दे श माझा म्हणतो पण घरातला कचरा मात्र रस्त्यावर आणूि
टाकतो.

आज गरज आहे ती आपल्या दे शातल्या प्रत्येक िागरीकािे ह्या
मांत्राचे अिक
ु रण करण्याची.. आजपासि
ू दे शाला बदलवण्याची
सरू
ु वात स्वत:च्या घरापासि
ू करूया.. परक्याांिा िाही पण
आपल्या जवळच्या माणसाांिा दे श खराब करण्यापासि
ू िक्कीच
थाांबवू शकतो..
आणण मग अशभमािािे म्हणू शकतो
ां रा दे श महाि है ।
’मेरे पववत मेरी िददयॉ,मे
प्राणों से भी प्यारा मझ
ु को मेरा दहांदस्
ु थाि है ॥

स्वच्छ भारत सद
ुं र भारत

धन्यवाद

सादरीकरण

१) भितल भिडे
२) उषाताई गरुड
अभ्यासक्रम - िी.एड.
वषष – २०१४-२०१५
प्रभतभा कॉलेज ऑफ एज्यक
ु े िन, भचिंचवड, पण
ु े

सुंदभभ –
इांटरिेटवर उपलब्ध माहीती गुगलच्या मा्यमातुि.


Slide 15

स्वच्छ भारत अभभयान

सादरीकरण
1) भितल भिडे
2) उषाताई गरुड
अभ्यासक्रम - बी.एड.
वर्ष – २०१४-२०१५
प्रतिभा कॉलेज ऑफ एज्युकेशन, तचिंचवड, पुणे

भारत अत्याधुनिक तर हवाच पण तो सववप्रथम स्वच्छ हवा. अशा
स्वच्छ दे शाांत राहणाऱ्या जितेचे स्वच्छ प्रनतबबांब मग जगाच्या पटलावर
ददसल्याशशवाय राहणार िाही. ही शशस्त प्रत्येकािे स्वतःला लावि
ू
घेतली पाहीजे.

आपल्या दे शातील िागररक ववशेषतः युवा वपढी पाश्चात्याांच्या अिेक सवयीांच,े
वागण्याचे. त्याांच्या खास लकबीांचे अिक
ु रण करण्यात धन्यता मािते. त्या
दे शाांतील दहरो-दहरोईन्स, बबझिेसमि, मॉडेल्स याांिा आदशव मािले जाते. त्या
दे शाांिा भेट दे ऊि परतणारे भारतीय तेथील गोडवे गातािा थकत िाहीत. त्या
दे शाांत कोणकोणत्या गोषटीांची उपलब्धता आहे आणण आपल्या इथे कुठल्या
गोषटीांची सदै व चणचण आहे याचा उहापोह हे लोक सववस्तर करु शकतात. पण
एवढे असि
ू ही पाश्चात्य दे शाांतील स्वच्छतेच,े शशस्तीचे, कामसू पणाचे अिक
ु रण
करतािा कोणीस ददसत िाही. असे का? हा प्रश्ि अशा वेळी ववचारावासा वाटतो.



आपल्याकडे रोगराई फैलावल्यावर स्वच्छता करा अशी तांबी ददली जाते.
एरवी पावलापावलावर, िाक्यािाक्यावर, जवळजवळ प्रत्येक गल्लीबोळात
साचलेल्या कचऱ्याचे ढीक आपल्या अस्स्तत्वाची जाणीव करुि दे त असतात
पण त्याांच्याकडे कािाडोळा केला जातो. जाहीर सभा घेतल्यािांतर दे शाच्या
पांतप्रधािाांिा लोकाांिा साांगावे लागते की इथि
ू जातािा पाण्याच्या ररकाम्या

बाटल्या, पेपर, खाऊची पाककटे वा इतर केरकचरा उचला, इथे टाकू िका.
अजूिही या दे शातील िागगरकाला ही स्वतःची जबाबदारी वाटत िाही काय?

अिेक सरकारी हॉस्पीटल्सच्या आवारात वा आजूबाजूला उभांही राहवत िाही
इतकी अस्वच्छता बोकाळलेली असते. त्यामळ
रव दीही
ु े अिेक प्रकारची दरु ग

पसरते. अिेक इमारतीांच्या अांतभावगात, रस्त्यावर, वाहिाांम्ये, स्जथे शक्य

नतथे कुठे ही पािाच्या ताांबड्या भडक वपचकाऱ्याांची राांगोळी दृषटीस पडते. या
व्यनतररक्त माणसे कसलाही ववगधनिषेध ि बाळगता कुठे ही थुांकत असतात
वा ववधी करत असतात.

मुांबईची लाइफलाइि असे ज्या लोकलचे वणवि केले जाते, त्या लोकलच्या आतील व बाहे रील
दृश्य सकाळच्या वेळी अवणविीय असते. बायका, पुरुष, मुले मुली लोकलला घाण करण्याची
हक्काची जागा समजत असावेत. निवडलेल्या भाज्या, फळाांच्या साली, प्लास्स्टकच्या
वपशव्या, कागद, ररकाम्या झालेल्या बाटल्या या व अशा अिेक गोषटी रोजच्या रोज

लोकलला बबिददक्कत बहाल करत असतात. या शशवाय काही ताज्य, दग
ं ीयक्
ु ध
ु त गोषटीही
िजरे ला, िाकाला छळत राहतात. ज्या वाहिातूि आपण प्रवास करतो आहोत ते वाहि
स्वच्छ ठे वण्याची जबाबदारी फक्त सरकारचीच कशी?

पावसाळा असो वा िसो दठकदठकाणी पाण्याची डबकी साचलेली ददसि
ू येतात. हे
पाणी िक्की येते कुटूि तेही समजत िाही. या पाण्यात मग कचरा पडतो,
कुजतो आणण आजब
ं ी पसरायला सरु
ू ाजल
ू ा दग
ु वात होते. अिेक लोक या
ु ध

रस्त्यावर िेहमीच ये जात असतात पण या गोषटीची दखल ककती लोक
गाांभीयाविे घेतात? शेवाळलेली डबकी, ररकाम्या जागा पाहूि त्यावर टाकलेला

कचरा, पडझड झालेल्या इमारतीांचा कचरा वा घाण करण्यासाठी होत असलेला

वापर, रस्त्यावर पसरलेला िासका-कुजका भाजीपाला, रस्त्याच्या कडेला
लावलेल्या अन्िपदाथांच्या गाड्याांतूि शेवटी टाकला जाणाऱा कचरा, ज्या
गोषटीांची योग्य तऱ्हे िे ववल्हे वाट लावायला हवी खशा साववजनिक अस्वस्थ
निमावण करणाऱ्या गोषटी, ववखरु लेले अन्ि-धान्य, माांसाहार करुि टाकलेला
उरलासरु ला कचरा या व अशा गोषटी, कारखान्याांति
ू िदीत, समद्र
ु ात सोडलेली
ववषारी केशमकल्स. आपली वैयक्तीक जबाबदारी यात काहीच िाही का?

ज्याप्रमाणे िुसता वरूि मेकअप करुि उपयोग िाही तर
अांतगवत स्वच्छता होणे अत्यांत गरजेचे आहे त्याचप्रमाणे
शहरे िस
ु ती अद्ययावत करूि काय उपयोग, शहराच्या
प्रत्येक भागातील स्वच्छता जाणीवपूवक
व
व्हायला हवी.
भारत अत्याधनु िक तर हवाच पण तो सववप्रथम स्वच्छ हवा.
अशा स्वच्छ दे शाांत राहणाऱ्या जितेचे स्वच्छ प्रनतबांब मग
जगाच्या पटलावर ददसल्याशशवाय राहणार िाही. ही शशस्त

प्रत्येकािे

स्वतःला

लावि
ू

घेतली

पाहीजे,

आपल्या

पांतप्रधािाांिी सुरु केलेल्या या स्वच्छ भारत अशभयािात
प्रत्येकािे सहभागी झाले पाहीजे.

या वेळेस म्हणि
ू मग आयुषयात कधी हातात झाडू घेतला िसेल अशा
भारतीय तारे तारकाांिा लोकाांिी रस्ता झाडतािा बनघतले. आमचे
अिुकरण करता िा? मग असेही करा हाच सांदेश यातूि भारतातील
िागररकाांिा शमळाला.

आणण सांपुणव भारत आता स्वच्छता अशभयािात सहभागी होत आहे

स्वच्छ भारत – एक कदम स्वच्छता की ओर

अशा ओळी कधी काळी भारतात गुणगुणल्या जात होत्या. भारतातूि सोन्याचा धूर वाहतो
अशी या दे शाची महती गायली जात होती.
वास्ल्मककांिी रामराज्याचे, रववांद्रिाथाांिी ’Heaven of freedom‘ चे तर रामदासाांिी आिांदविभव
ू िचे

स्वप्ि फार पूवीच पादहले होते; पण प्रत्यक्षात मात्र ते उतरले िाही आणण उतरले असले तरी काळाच्या
ओघात वाहूि गेले. प्राचीि काळापासूि माझा दे श सववच बाबतीत समॄद्ध होता, त्याची ककती जगभर
पसरली होती, पण ती कीती कधी अपकीतीत बदलली कळलेच िाही. आज माझा दे श वाढती
लोकसांख्या, बेकारी, रोगराई, गररबी, अस्वच्छता या दषु ट प्रवत्ृ तीांचे ठाणे म्हणूि ओळ्खला जातो.

या ओळखपत्राला िषट करूि २१व्या शतकातील भारताची जडणघडण आजवर आपण ज्या खस्ता

खाल्ल्या त्यावरूि बोध घेऊि व निसगावच्या वरदािाचा परु े परू फायदा घेऊि आपण करावयाांस हवी.

आज हे सगळां साांगायचां कारण म्हणजे, परवा घरी जात असतािा
समोरच्या गाडीतला एक माणूस पचकि रस्त्यावर थांक
ू ला,थोडां पढ
ु े
गेले आणण एका गाडीत मागे बसलेल्या मॅडमिी बबस्स्कट खाल्लां
आणण कागद मात्र रस्त्यावर टाकला..पोशाखावरूि, गाडीवरूि दोन्ही
माणसां चाांगल्या घरातली, चाांगली शशकलेली ददसत होती..असा सांताप
झाला िा...मिात आलां, त्याांिा जाऊि म्हणावां एवढी मोठी गाडी आहे
स्वत:ची तर त्यातच घाण करावी.. पण असां कसां करणार िा कुणी,
कारण गाडी माझी, हक्काची..नतची काळजी घेणां माझां कतवव्य.. पण
दे श माझा िाही, रस्ता माझा िाही.. फ़क्त लहािपणी शाळे त प्रनतज्ञेत
म्हणण्यापुरताच ’भारत माझा दे श आहे ’ हे वाक्य होतां. १० वषव हे
वाक्य िेमािां रोज म्हटलां,पण कृतीतूि मात्र ते उतरवता येत िाही..
घर माझां म्हणतो तेव्हा ते स्वच्छ ठे वतो िा,त्या घरात घाण करत
िाही..दे श माझा म्हणतो पण घरातला कचरा मात्र रस्त्यावर आणूि
टाकतो.

आज गरज आहे ती आपल्या दे शातल्या प्रत्येक िागरीकािे ह्या
मांत्राचे अिक
ु रण करण्याची.. आजपासि
ू दे शाला बदलवण्याची
सरू
ु वात स्वत:च्या घरापासि
ू करूया.. परक्याांिा िाही पण
आपल्या जवळच्या माणसाांिा दे श खराब करण्यापासि
ू िक्कीच
थाांबवू शकतो..
आणण मग अशभमािािे म्हणू शकतो
ां रा दे श महाि है ।
’मेरे पववत मेरी िददयॉ,मे
प्राणों से भी प्यारा मझ
ु को मेरा दहांदस्
ु थाि है ॥

स्वच्छ भारत सद
ुं र भारत

धन्यवाद

सादरीकरण

१) भितल भिडे
२) उषाताई गरुड
अभ्यासक्रम - िी.एड.
वषष – २०१४-२०१५
प्रभतभा कॉलेज ऑफ एज्यक
ु े िन, भचिंचवड, पण
ु े

सुंदभभ –
इांटरिेटवर उपलब्ध माहीती गुगलच्या मा्यमातुि.


Slide 16

स्वच्छ भारत अभभयान

सादरीकरण
1) भितल भिडे
2) उषाताई गरुड
अभ्यासक्रम - बी.एड.
वर्ष – २०१४-२०१५
प्रतिभा कॉलेज ऑफ एज्युकेशन, तचिंचवड, पुणे

भारत अत्याधुनिक तर हवाच पण तो सववप्रथम स्वच्छ हवा. अशा
स्वच्छ दे शाांत राहणाऱ्या जितेचे स्वच्छ प्रनतबबांब मग जगाच्या पटलावर
ददसल्याशशवाय राहणार िाही. ही शशस्त प्रत्येकािे स्वतःला लावि
ू
घेतली पाहीजे.

आपल्या दे शातील िागररक ववशेषतः युवा वपढी पाश्चात्याांच्या अिेक सवयीांच,े
वागण्याचे. त्याांच्या खास लकबीांचे अिक
ु रण करण्यात धन्यता मािते. त्या
दे शाांतील दहरो-दहरोईन्स, बबझिेसमि, मॉडेल्स याांिा आदशव मािले जाते. त्या
दे शाांिा भेट दे ऊि परतणारे भारतीय तेथील गोडवे गातािा थकत िाहीत. त्या
दे शाांत कोणकोणत्या गोषटीांची उपलब्धता आहे आणण आपल्या इथे कुठल्या
गोषटीांची सदै व चणचण आहे याचा उहापोह हे लोक सववस्तर करु शकतात. पण
एवढे असि
ू ही पाश्चात्य दे शाांतील स्वच्छतेच,े शशस्तीचे, कामसू पणाचे अिक
ु रण
करतािा कोणीस ददसत िाही. असे का? हा प्रश्ि अशा वेळी ववचारावासा वाटतो.



आपल्याकडे रोगराई फैलावल्यावर स्वच्छता करा अशी तांबी ददली जाते.
एरवी पावलापावलावर, िाक्यािाक्यावर, जवळजवळ प्रत्येक गल्लीबोळात
साचलेल्या कचऱ्याचे ढीक आपल्या अस्स्तत्वाची जाणीव करुि दे त असतात
पण त्याांच्याकडे कािाडोळा केला जातो. जाहीर सभा घेतल्यािांतर दे शाच्या
पांतप्रधािाांिा लोकाांिा साांगावे लागते की इथि
ू जातािा पाण्याच्या ररकाम्या

बाटल्या, पेपर, खाऊची पाककटे वा इतर केरकचरा उचला, इथे टाकू िका.
अजूिही या दे शातील िागगरकाला ही स्वतःची जबाबदारी वाटत िाही काय?

अिेक सरकारी हॉस्पीटल्सच्या आवारात वा आजूबाजूला उभांही राहवत िाही
इतकी अस्वच्छता बोकाळलेली असते. त्यामळ
रव दीही
ु े अिेक प्रकारची दरु ग

पसरते. अिेक इमारतीांच्या अांतभावगात, रस्त्यावर, वाहिाांम्ये, स्जथे शक्य

नतथे कुठे ही पािाच्या ताांबड्या भडक वपचकाऱ्याांची राांगोळी दृषटीस पडते. या
व्यनतररक्त माणसे कसलाही ववगधनिषेध ि बाळगता कुठे ही थुांकत असतात
वा ववधी करत असतात.

मुांबईची लाइफलाइि असे ज्या लोकलचे वणवि केले जाते, त्या लोकलच्या आतील व बाहे रील
दृश्य सकाळच्या वेळी अवणविीय असते. बायका, पुरुष, मुले मुली लोकलला घाण करण्याची
हक्काची जागा समजत असावेत. निवडलेल्या भाज्या, फळाांच्या साली, प्लास्स्टकच्या
वपशव्या, कागद, ररकाम्या झालेल्या बाटल्या या व अशा अिेक गोषटी रोजच्या रोज

लोकलला बबिददक्कत बहाल करत असतात. या शशवाय काही ताज्य, दग
ं ीयक्
ु ध
ु त गोषटीही
िजरे ला, िाकाला छळत राहतात. ज्या वाहिातूि आपण प्रवास करतो आहोत ते वाहि
स्वच्छ ठे वण्याची जबाबदारी फक्त सरकारचीच कशी?

पावसाळा असो वा िसो दठकदठकाणी पाण्याची डबकी साचलेली ददसि
ू येतात. हे
पाणी िक्की येते कुटूि तेही समजत िाही. या पाण्यात मग कचरा पडतो,
कुजतो आणण आजब
ं ी पसरायला सरु
ू ाजल
ू ा दग
ु वात होते. अिेक लोक या
ु ध

रस्त्यावर िेहमीच ये जात असतात पण या गोषटीची दखल ककती लोक
गाांभीयाविे घेतात? शेवाळलेली डबकी, ररकाम्या जागा पाहूि त्यावर टाकलेला

कचरा, पडझड झालेल्या इमारतीांचा कचरा वा घाण करण्यासाठी होत असलेला

वापर, रस्त्यावर पसरलेला िासका-कुजका भाजीपाला, रस्त्याच्या कडेला
लावलेल्या अन्िपदाथांच्या गाड्याांतूि शेवटी टाकला जाणाऱा कचरा, ज्या
गोषटीांची योग्य तऱ्हे िे ववल्हे वाट लावायला हवी खशा साववजनिक अस्वस्थ
निमावण करणाऱ्या गोषटी, ववखरु लेले अन्ि-धान्य, माांसाहार करुि टाकलेला
उरलासरु ला कचरा या व अशा गोषटी, कारखान्याांति
ू िदीत, समद्र
ु ात सोडलेली
ववषारी केशमकल्स. आपली वैयक्तीक जबाबदारी यात काहीच िाही का?

ज्याप्रमाणे िुसता वरूि मेकअप करुि उपयोग िाही तर
अांतगवत स्वच्छता होणे अत्यांत गरजेचे आहे त्याचप्रमाणे
शहरे िस
ु ती अद्ययावत करूि काय उपयोग, शहराच्या
प्रत्येक भागातील स्वच्छता जाणीवपूवक
व
व्हायला हवी.
भारत अत्याधनु िक तर हवाच पण तो सववप्रथम स्वच्छ हवा.
अशा स्वच्छ दे शाांत राहणाऱ्या जितेचे स्वच्छ प्रनतबांब मग
जगाच्या पटलावर ददसल्याशशवाय राहणार िाही. ही शशस्त

प्रत्येकािे

स्वतःला

लावि
ू

घेतली

पाहीजे,

आपल्या

पांतप्रधािाांिी सुरु केलेल्या या स्वच्छ भारत अशभयािात
प्रत्येकािे सहभागी झाले पाहीजे.

या वेळेस म्हणि
ू मग आयुषयात कधी हातात झाडू घेतला िसेल अशा
भारतीय तारे तारकाांिा लोकाांिी रस्ता झाडतािा बनघतले. आमचे
अिुकरण करता िा? मग असेही करा हाच सांदेश यातूि भारतातील
िागररकाांिा शमळाला.

आणण सांपुणव भारत आता स्वच्छता अशभयािात सहभागी होत आहे

स्वच्छ भारत – एक कदम स्वच्छता की ओर

अशा ओळी कधी काळी भारतात गुणगुणल्या जात होत्या. भारतातूि सोन्याचा धूर वाहतो
अशी या दे शाची महती गायली जात होती.
वास्ल्मककांिी रामराज्याचे, रववांद्रिाथाांिी ’Heaven of freedom‘ चे तर रामदासाांिी आिांदविभव
ू िचे

स्वप्ि फार पूवीच पादहले होते; पण प्रत्यक्षात मात्र ते उतरले िाही आणण उतरले असले तरी काळाच्या
ओघात वाहूि गेले. प्राचीि काळापासूि माझा दे श सववच बाबतीत समॄद्ध होता, त्याची ककती जगभर
पसरली होती, पण ती कीती कधी अपकीतीत बदलली कळलेच िाही. आज माझा दे श वाढती
लोकसांख्या, बेकारी, रोगराई, गररबी, अस्वच्छता या दषु ट प्रवत्ृ तीांचे ठाणे म्हणूि ओळ्खला जातो.

या ओळखपत्राला िषट करूि २१व्या शतकातील भारताची जडणघडण आजवर आपण ज्या खस्ता

खाल्ल्या त्यावरूि बोध घेऊि व निसगावच्या वरदािाचा परु े परू फायदा घेऊि आपण करावयाांस हवी.

आज हे सगळां साांगायचां कारण म्हणजे, परवा घरी जात असतािा
समोरच्या गाडीतला एक माणूस पचकि रस्त्यावर थांक
ू ला,थोडां पढ
ु े
गेले आणण एका गाडीत मागे बसलेल्या मॅडमिी बबस्स्कट खाल्लां
आणण कागद मात्र रस्त्यावर टाकला..पोशाखावरूि, गाडीवरूि दोन्ही
माणसां चाांगल्या घरातली, चाांगली शशकलेली ददसत होती..असा सांताप
झाला िा...मिात आलां, त्याांिा जाऊि म्हणावां एवढी मोठी गाडी आहे
स्वत:ची तर त्यातच घाण करावी.. पण असां कसां करणार िा कुणी,
कारण गाडी माझी, हक्काची..नतची काळजी घेणां माझां कतवव्य.. पण
दे श माझा िाही, रस्ता माझा िाही.. फ़क्त लहािपणी शाळे त प्रनतज्ञेत
म्हणण्यापुरताच ’भारत माझा दे श आहे ’ हे वाक्य होतां. १० वषव हे
वाक्य िेमािां रोज म्हटलां,पण कृतीतूि मात्र ते उतरवता येत िाही..
घर माझां म्हणतो तेव्हा ते स्वच्छ ठे वतो िा,त्या घरात घाण करत
िाही..दे श माझा म्हणतो पण घरातला कचरा मात्र रस्त्यावर आणूि
टाकतो.

आज गरज आहे ती आपल्या दे शातल्या प्रत्येक िागरीकािे ह्या
मांत्राचे अिक
ु रण करण्याची.. आजपासि
ू दे शाला बदलवण्याची
सरू
ु वात स्वत:च्या घरापासि
ू करूया.. परक्याांिा िाही पण
आपल्या जवळच्या माणसाांिा दे श खराब करण्यापासि
ू िक्कीच
थाांबवू शकतो..
आणण मग अशभमािािे म्हणू शकतो
ां रा दे श महाि है ।
’मेरे पववत मेरी िददयॉ,मे
प्राणों से भी प्यारा मझ
ु को मेरा दहांदस्
ु थाि है ॥

स्वच्छ भारत सद
ुं र भारत

धन्यवाद

सादरीकरण

१) भितल भिडे
२) उषाताई गरुड
अभ्यासक्रम - िी.एड.
वषष – २०१४-२०१५
प्रभतभा कॉलेज ऑफ एज्यक
ु े िन, भचिंचवड, पण
ु े

सुंदभभ –
इांटरिेटवर उपलब्ध माहीती गुगलच्या मा्यमातुि.


Slide 17

स्वच्छ भारत अभभयान

सादरीकरण
1) भितल भिडे
2) उषाताई गरुड
अभ्यासक्रम - बी.एड.
वर्ष – २०१४-२०१५
प्रतिभा कॉलेज ऑफ एज्युकेशन, तचिंचवड, पुणे

भारत अत्याधुनिक तर हवाच पण तो सववप्रथम स्वच्छ हवा. अशा
स्वच्छ दे शाांत राहणाऱ्या जितेचे स्वच्छ प्रनतबबांब मग जगाच्या पटलावर
ददसल्याशशवाय राहणार िाही. ही शशस्त प्रत्येकािे स्वतःला लावि
ू
घेतली पाहीजे.

आपल्या दे शातील िागररक ववशेषतः युवा वपढी पाश्चात्याांच्या अिेक सवयीांच,े
वागण्याचे. त्याांच्या खास लकबीांचे अिक
ु रण करण्यात धन्यता मािते. त्या
दे शाांतील दहरो-दहरोईन्स, बबझिेसमि, मॉडेल्स याांिा आदशव मािले जाते. त्या
दे शाांिा भेट दे ऊि परतणारे भारतीय तेथील गोडवे गातािा थकत िाहीत. त्या
दे शाांत कोणकोणत्या गोषटीांची उपलब्धता आहे आणण आपल्या इथे कुठल्या
गोषटीांची सदै व चणचण आहे याचा उहापोह हे लोक सववस्तर करु शकतात. पण
एवढे असि
ू ही पाश्चात्य दे शाांतील स्वच्छतेच,े शशस्तीचे, कामसू पणाचे अिक
ु रण
करतािा कोणीस ददसत िाही. असे का? हा प्रश्ि अशा वेळी ववचारावासा वाटतो.



आपल्याकडे रोगराई फैलावल्यावर स्वच्छता करा अशी तांबी ददली जाते.
एरवी पावलापावलावर, िाक्यािाक्यावर, जवळजवळ प्रत्येक गल्लीबोळात
साचलेल्या कचऱ्याचे ढीक आपल्या अस्स्तत्वाची जाणीव करुि दे त असतात
पण त्याांच्याकडे कािाडोळा केला जातो. जाहीर सभा घेतल्यािांतर दे शाच्या
पांतप्रधािाांिा लोकाांिा साांगावे लागते की इथि
ू जातािा पाण्याच्या ररकाम्या

बाटल्या, पेपर, खाऊची पाककटे वा इतर केरकचरा उचला, इथे टाकू िका.
अजूिही या दे शातील िागगरकाला ही स्वतःची जबाबदारी वाटत िाही काय?

अिेक सरकारी हॉस्पीटल्सच्या आवारात वा आजूबाजूला उभांही राहवत िाही
इतकी अस्वच्छता बोकाळलेली असते. त्यामळ
रव दीही
ु े अिेक प्रकारची दरु ग

पसरते. अिेक इमारतीांच्या अांतभावगात, रस्त्यावर, वाहिाांम्ये, स्जथे शक्य

नतथे कुठे ही पािाच्या ताांबड्या भडक वपचकाऱ्याांची राांगोळी दृषटीस पडते. या
व्यनतररक्त माणसे कसलाही ववगधनिषेध ि बाळगता कुठे ही थुांकत असतात
वा ववधी करत असतात.

मुांबईची लाइफलाइि असे ज्या लोकलचे वणवि केले जाते, त्या लोकलच्या आतील व बाहे रील
दृश्य सकाळच्या वेळी अवणविीय असते. बायका, पुरुष, मुले मुली लोकलला घाण करण्याची
हक्काची जागा समजत असावेत. निवडलेल्या भाज्या, फळाांच्या साली, प्लास्स्टकच्या
वपशव्या, कागद, ररकाम्या झालेल्या बाटल्या या व अशा अिेक गोषटी रोजच्या रोज

लोकलला बबिददक्कत बहाल करत असतात. या शशवाय काही ताज्य, दग
ं ीयक्
ु ध
ु त गोषटीही
िजरे ला, िाकाला छळत राहतात. ज्या वाहिातूि आपण प्रवास करतो आहोत ते वाहि
स्वच्छ ठे वण्याची जबाबदारी फक्त सरकारचीच कशी?

पावसाळा असो वा िसो दठकदठकाणी पाण्याची डबकी साचलेली ददसि
ू येतात. हे
पाणी िक्की येते कुटूि तेही समजत िाही. या पाण्यात मग कचरा पडतो,
कुजतो आणण आजब
ं ी पसरायला सरु
ू ाजल
ू ा दग
ु वात होते. अिेक लोक या
ु ध

रस्त्यावर िेहमीच ये जात असतात पण या गोषटीची दखल ककती लोक
गाांभीयाविे घेतात? शेवाळलेली डबकी, ररकाम्या जागा पाहूि त्यावर टाकलेला

कचरा, पडझड झालेल्या इमारतीांचा कचरा वा घाण करण्यासाठी होत असलेला

वापर, रस्त्यावर पसरलेला िासका-कुजका भाजीपाला, रस्त्याच्या कडेला
लावलेल्या अन्िपदाथांच्या गाड्याांतूि शेवटी टाकला जाणाऱा कचरा, ज्या
गोषटीांची योग्य तऱ्हे िे ववल्हे वाट लावायला हवी खशा साववजनिक अस्वस्थ
निमावण करणाऱ्या गोषटी, ववखरु लेले अन्ि-धान्य, माांसाहार करुि टाकलेला
उरलासरु ला कचरा या व अशा गोषटी, कारखान्याांति
ू िदीत, समद्र
ु ात सोडलेली
ववषारी केशमकल्स. आपली वैयक्तीक जबाबदारी यात काहीच िाही का?

ज्याप्रमाणे िुसता वरूि मेकअप करुि उपयोग िाही तर
अांतगवत स्वच्छता होणे अत्यांत गरजेचे आहे त्याचप्रमाणे
शहरे िस
ु ती अद्ययावत करूि काय उपयोग, शहराच्या
प्रत्येक भागातील स्वच्छता जाणीवपूवक
व
व्हायला हवी.
भारत अत्याधनु िक तर हवाच पण तो सववप्रथम स्वच्छ हवा.
अशा स्वच्छ दे शाांत राहणाऱ्या जितेचे स्वच्छ प्रनतबांब मग
जगाच्या पटलावर ददसल्याशशवाय राहणार िाही. ही शशस्त

प्रत्येकािे

स्वतःला

लावि
ू

घेतली

पाहीजे,

आपल्या

पांतप्रधािाांिी सुरु केलेल्या या स्वच्छ भारत अशभयािात
प्रत्येकािे सहभागी झाले पाहीजे.

या वेळेस म्हणि
ू मग आयुषयात कधी हातात झाडू घेतला िसेल अशा
भारतीय तारे तारकाांिा लोकाांिी रस्ता झाडतािा बनघतले. आमचे
अिुकरण करता िा? मग असेही करा हाच सांदेश यातूि भारतातील
िागररकाांिा शमळाला.

आणण सांपुणव भारत आता स्वच्छता अशभयािात सहभागी होत आहे

स्वच्छ भारत – एक कदम स्वच्छता की ओर

अशा ओळी कधी काळी भारतात गुणगुणल्या जात होत्या. भारतातूि सोन्याचा धूर वाहतो
अशी या दे शाची महती गायली जात होती.
वास्ल्मककांिी रामराज्याचे, रववांद्रिाथाांिी ’Heaven of freedom‘ चे तर रामदासाांिी आिांदविभव
ू िचे

स्वप्ि फार पूवीच पादहले होते; पण प्रत्यक्षात मात्र ते उतरले िाही आणण उतरले असले तरी काळाच्या
ओघात वाहूि गेले. प्राचीि काळापासूि माझा दे श सववच बाबतीत समॄद्ध होता, त्याची ककती जगभर
पसरली होती, पण ती कीती कधी अपकीतीत बदलली कळलेच िाही. आज माझा दे श वाढती
लोकसांख्या, बेकारी, रोगराई, गररबी, अस्वच्छता या दषु ट प्रवत्ृ तीांचे ठाणे म्हणूि ओळ्खला जातो.

या ओळखपत्राला िषट करूि २१व्या शतकातील भारताची जडणघडण आजवर आपण ज्या खस्ता

खाल्ल्या त्यावरूि बोध घेऊि व निसगावच्या वरदािाचा परु े परू फायदा घेऊि आपण करावयाांस हवी.

आज हे सगळां साांगायचां कारण म्हणजे, परवा घरी जात असतािा
समोरच्या गाडीतला एक माणूस पचकि रस्त्यावर थांक
ू ला,थोडां पढ
ु े
गेले आणण एका गाडीत मागे बसलेल्या मॅडमिी बबस्स्कट खाल्लां
आणण कागद मात्र रस्त्यावर टाकला..पोशाखावरूि, गाडीवरूि दोन्ही
माणसां चाांगल्या घरातली, चाांगली शशकलेली ददसत होती..असा सांताप
झाला िा...मिात आलां, त्याांिा जाऊि म्हणावां एवढी मोठी गाडी आहे
स्वत:ची तर त्यातच घाण करावी.. पण असां कसां करणार िा कुणी,
कारण गाडी माझी, हक्काची..नतची काळजी घेणां माझां कतवव्य.. पण
दे श माझा िाही, रस्ता माझा िाही.. फ़क्त लहािपणी शाळे त प्रनतज्ञेत
म्हणण्यापुरताच ’भारत माझा दे श आहे ’ हे वाक्य होतां. १० वषव हे
वाक्य िेमािां रोज म्हटलां,पण कृतीतूि मात्र ते उतरवता येत िाही..
घर माझां म्हणतो तेव्हा ते स्वच्छ ठे वतो िा,त्या घरात घाण करत
िाही..दे श माझा म्हणतो पण घरातला कचरा मात्र रस्त्यावर आणूि
टाकतो.

आज गरज आहे ती आपल्या दे शातल्या प्रत्येक िागरीकािे ह्या
मांत्राचे अिक
ु रण करण्याची.. आजपासि
ू दे शाला बदलवण्याची
सरू
ु वात स्वत:च्या घरापासि
ू करूया.. परक्याांिा िाही पण
आपल्या जवळच्या माणसाांिा दे श खराब करण्यापासि
ू िक्कीच
थाांबवू शकतो..
आणण मग अशभमािािे म्हणू शकतो
ां रा दे श महाि है ।
’मेरे पववत मेरी िददयॉ,मे
प्राणों से भी प्यारा मझ
ु को मेरा दहांदस्
ु थाि है ॥

स्वच्छ भारत सद
ुं र भारत

धन्यवाद

सादरीकरण

१) भितल भिडे
२) उषाताई गरुड
अभ्यासक्रम - िी.एड.
वषष – २०१४-२०१५
प्रभतभा कॉलेज ऑफ एज्यक
ु े िन, भचिंचवड, पण
ु े

सुंदभभ –
इांटरिेटवर उपलब्ध माहीती गुगलच्या मा्यमातुि.


Slide 18

स्वच्छ भारत अभभयान

सादरीकरण
1) भितल भिडे
2) उषाताई गरुड
अभ्यासक्रम - बी.एड.
वर्ष – २०१४-२०१५
प्रतिभा कॉलेज ऑफ एज्युकेशन, तचिंचवड, पुणे

भारत अत्याधुनिक तर हवाच पण तो सववप्रथम स्वच्छ हवा. अशा
स्वच्छ दे शाांत राहणाऱ्या जितेचे स्वच्छ प्रनतबबांब मग जगाच्या पटलावर
ददसल्याशशवाय राहणार िाही. ही शशस्त प्रत्येकािे स्वतःला लावि
ू
घेतली पाहीजे.

आपल्या दे शातील िागररक ववशेषतः युवा वपढी पाश्चात्याांच्या अिेक सवयीांच,े
वागण्याचे. त्याांच्या खास लकबीांचे अिक
ु रण करण्यात धन्यता मािते. त्या
दे शाांतील दहरो-दहरोईन्स, बबझिेसमि, मॉडेल्स याांिा आदशव मािले जाते. त्या
दे शाांिा भेट दे ऊि परतणारे भारतीय तेथील गोडवे गातािा थकत िाहीत. त्या
दे शाांत कोणकोणत्या गोषटीांची उपलब्धता आहे आणण आपल्या इथे कुठल्या
गोषटीांची सदै व चणचण आहे याचा उहापोह हे लोक सववस्तर करु शकतात. पण
एवढे असि
ू ही पाश्चात्य दे शाांतील स्वच्छतेच,े शशस्तीचे, कामसू पणाचे अिक
ु रण
करतािा कोणीस ददसत िाही. असे का? हा प्रश्ि अशा वेळी ववचारावासा वाटतो.



आपल्याकडे रोगराई फैलावल्यावर स्वच्छता करा अशी तांबी ददली जाते.
एरवी पावलापावलावर, िाक्यािाक्यावर, जवळजवळ प्रत्येक गल्लीबोळात
साचलेल्या कचऱ्याचे ढीक आपल्या अस्स्तत्वाची जाणीव करुि दे त असतात
पण त्याांच्याकडे कािाडोळा केला जातो. जाहीर सभा घेतल्यािांतर दे शाच्या
पांतप्रधािाांिा लोकाांिा साांगावे लागते की इथि
ू जातािा पाण्याच्या ररकाम्या

बाटल्या, पेपर, खाऊची पाककटे वा इतर केरकचरा उचला, इथे टाकू िका.
अजूिही या दे शातील िागगरकाला ही स्वतःची जबाबदारी वाटत िाही काय?

अिेक सरकारी हॉस्पीटल्सच्या आवारात वा आजूबाजूला उभांही राहवत िाही
इतकी अस्वच्छता बोकाळलेली असते. त्यामळ
रव दीही
ु े अिेक प्रकारची दरु ग

पसरते. अिेक इमारतीांच्या अांतभावगात, रस्त्यावर, वाहिाांम्ये, स्जथे शक्य

नतथे कुठे ही पािाच्या ताांबड्या भडक वपचकाऱ्याांची राांगोळी दृषटीस पडते. या
व्यनतररक्त माणसे कसलाही ववगधनिषेध ि बाळगता कुठे ही थुांकत असतात
वा ववधी करत असतात.

मुांबईची लाइफलाइि असे ज्या लोकलचे वणवि केले जाते, त्या लोकलच्या आतील व बाहे रील
दृश्य सकाळच्या वेळी अवणविीय असते. बायका, पुरुष, मुले मुली लोकलला घाण करण्याची
हक्काची जागा समजत असावेत. निवडलेल्या भाज्या, फळाांच्या साली, प्लास्स्टकच्या
वपशव्या, कागद, ररकाम्या झालेल्या बाटल्या या व अशा अिेक गोषटी रोजच्या रोज

लोकलला बबिददक्कत बहाल करत असतात. या शशवाय काही ताज्य, दग
ं ीयक्
ु ध
ु त गोषटीही
िजरे ला, िाकाला छळत राहतात. ज्या वाहिातूि आपण प्रवास करतो आहोत ते वाहि
स्वच्छ ठे वण्याची जबाबदारी फक्त सरकारचीच कशी?

पावसाळा असो वा िसो दठकदठकाणी पाण्याची डबकी साचलेली ददसि
ू येतात. हे
पाणी िक्की येते कुटूि तेही समजत िाही. या पाण्यात मग कचरा पडतो,
कुजतो आणण आजब
ं ी पसरायला सरु
ू ाजल
ू ा दग
ु वात होते. अिेक लोक या
ु ध

रस्त्यावर िेहमीच ये जात असतात पण या गोषटीची दखल ककती लोक
गाांभीयाविे घेतात? शेवाळलेली डबकी, ररकाम्या जागा पाहूि त्यावर टाकलेला

कचरा, पडझड झालेल्या इमारतीांचा कचरा वा घाण करण्यासाठी होत असलेला

वापर, रस्त्यावर पसरलेला िासका-कुजका भाजीपाला, रस्त्याच्या कडेला
लावलेल्या अन्िपदाथांच्या गाड्याांतूि शेवटी टाकला जाणाऱा कचरा, ज्या
गोषटीांची योग्य तऱ्हे िे ववल्हे वाट लावायला हवी खशा साववजनिक अस्वस्थ
निमावण करणाऱ्या गोषटी, ववखरु लेले अन्ि-धान्य, माांसाहार करुि टाकलेला
उरलासरु ला कचरा या व अशा गोषटी, कारखान्याांति
ू िदीत, समद्र
ु ात सोडलेली
ववषारी केशमकल्स. आपली वैयक्तीक जबाबदारी यात काहीच िाही का?

ज्याप्रमाणे िुसता वरूि मेकअप करुि उपयोग िाही तर
अांतगवत स्वच्छता होणे अत्यांत गरजेचे आहे त्याचप्रमाणे
शहरे िस
ु ती अद्ययावत करूि काय उपयोग, शहराच्या
प्रत्येक भागातील स्वच्छता जाणीवपूवक
व
व्हायला हवी.
भारत अत्याधनु िक तर हवाच पण तो सववप्रथम स्वच्छ हवा.
अशा स्वच्छ दे शाांत राहणाऱ्या जितेचे स्वच्छ प्रनतबांब मग
जगाच्या पटलावर ददसल्याशशवाय राहणार िाही. ही शशस्त

प्रत्येकािे

स्वतःला

लावि
ू

घेतली

पाहीजे,

आपल्या

पांतप्रधािाांिी सुरु केलेल्या या स्वच्छ भारत अशभयािात
प्रत्येकािे सहभागी झाले पाहीजे.

या वेळेस म्हणि
ू मग आयुषयात कधी हातात झाडू घेतला िसेल अशा
भारतीय तारे तारकाांिा लोकाांिी रस्ता झाडतािा बनघतले. आमचे
अिुकरण करता िा? मग असेही करा हाच सांदेश यातूि भारतातील
िागररकाांिा शमळाला.

आणण सांपुणव भारत आता स्वच्छता अशभयािात सहभागी होत आहे

स्वच्छ भारत – एक कदम स्वच्छता की ओर

अशा ओळी कधी काळी भारतात गुणगुणल्या जात होत्या. भारतातूि सोन्याचा धूर वाहतो
अशी या दे शाची महती गायली जात होती.
वास्ल्मककांिी रामराज्याचे, रववांद्रिाथाांिी ’Heaven of freedom‘ चे तर रामदासाांिी आिांदविभव
ू िचे

स्वप्ि फार पूवीच पादहले होते; पण प्रत्यक्षात मात्र ते उतरले िाही आणण उतरले असले तरी काळाच्या
ओघात वाहूि गेले. प्राचीि काळापासूि माझा दे श सववच बाबतीत समॄद्ध होता, त्याची ककती जगभर
पसरली होती, पण ती कीती कधी अपकीतीत बदलली कळलेच िाही. आज माझा दे श वाढती
लोकसांख्या, बेकारी, रोगराई, गररबी, अस्वच्छता या दषु ट प्रवत्ृ तीांचे ठाणे म्हणूि ओळ्खला जातो.

या ओळखपत्राला िषट करूि २१व्या शतकातील भारताची जडणघडण आजवर आपण ज्या खस्ता

खाल्ल्या त्यावरूि बोध घेऊि व निसगावच्या वरदािाचा परु े परू फायदा घेऊि आपण करावयाांस हवी.

आज हे सगळां साांगायचां कारण म्हणजे, परवा घरी जात असतािा
समोरच्या गाडीतला एक माणूस पचकि रस्त्यावर थांक
ू ला,थोडां पढ
ु े
गेले आणण एका गाडीत मागे बसलेल्या मॅडमिी बबस्स्कट खाल्लां
आणण कागद मात्र रस्त्यावर टाकला..पोशाखावरूि, गाडीवरूि दोन्ही
माणसां चाांगल्या घरातली, चाांगली शशकलेली ददसत होती..असा सांताप
झाला िा...मिात आलां, त्याांिा जाऊि म्हणावां एवढी मोठी गाडी आहे
स्वत:ची तर त्यातच घाण करावी.. पण असां कसां करणार िा कुणी,
कारण गाडी माझी, हक्काची..नतची काळजी घेणां माझां कतवव्य.. पण
दे श माझा िाही, रस्ता माझा िाही.. फ़क्त लहािपणी शाळे त प्रनतज्ञेत
म्हणण्यापुरताच ’भारत माझा दे श आहे ’ हे वाक्य होतां. १० वषव हे
वाक्य िेमािां रोज म्हटलां,पण कृतीतूि मात्र ते उतरवता येत िाही..
घर माझां म्हणतो तेव्हा ते स्वच्छ ठे वतो िा,त्या घरात घाण करत
िाही..दे श माझा म्हणतो पण घरातला कचरा मात्र रस्त्यावर आणूि
टाकतो.

आज गरज आहे ती आपल्या दे शातल्या प्रत्येक िागरीकािे ह्या
मांत्राचे अिक
ु रण करण्याची.. आजपासि
ू दे शाला बदलवण्याची
सरू
ु वात स्वत:च्या घरापासि
ू करूया.. परक्याांिा िाही पण
आपल्या जवळच्या माणसाांिा दे श खराब करण्यापासि
ू िक्कीच
थाांबवू शकतो..
आणण मग अशभमािािे म्हणू शकतो
ां रा दे श महाि है ।
’मेरे पववत मेरी िददयॉ,मे
प्राणों से भी प्यारा मझ
ु को मेरा दहांदस्
ु थाि है ॥

स्वच्छ भारत सद
ुं र भारत

धन्यवाद

सादरीकरण

१) भितल भिडे
२) उषाताई गरुड
अभ्यासक्रम - िी.एड.
वषष – २०१४-२०१५
प्रभतभा कॉलेज ऑफ एज्यक
ु े िन, भचिंचवड, पण
ु े

सुंदभभ –
इांटरिेटवर उपलब्ध माहीती गुगलच्या मा्यमातुि.


Slide 19

स्वच्छ भारत अभभयान

सादरीकरण
1) भितल भिडे
2) उषाताई गरुड
अभ्यासक्रम - बी.एड.
वर्ष – २०१४-२०१५
प्रतिभा कॉलेज ऑफ एज्युकेशन, तचिंचवड, पुणे

भारत अत्याधुनिक तर हवाच पण तो सववप्रथम स्वच्छ हवा. अशा
स्वच्छ दे शाांत राहणाऱ्या जितेचे स्वच्छ प्रनतबबांब मग जगाच्या पटलावर
ददसल्याशशवाय राहणार िाही. ही शशस्त प्रत्येकािे स्वतःला लावि
ू
घेतली पाहीजे.

आपल्या दे शातील िागररक ववशेषतः युवा वपढी पाश्चात्याांच्या अिेक सवयीांच,े
वागण्याचे. त्याांच्या खास लकबीांचे अिक
ु रण करण्यात धन्यता मािते. त्या
दे शाांतील दहरो-दहरोईन्स, बबझिेसमि, मॉडेल्स याांिा आदशव मािले जाते. त्या
दे शाांिा भेट दे ऊि परतणारे भारतीय तेथील गोडवे गातािा थकत िाहीत. त्या
दे शाांत कोणकोणत्या गोषटीांची उपलब्धता आहे आणण आपल्या इथे कुठल्या
गोषटीांची सदै व चणचण आहे याचा उहापोह हे लोक सववस्तर करु शकतात. पण
एवढे असि
ू ही पाश्चात्य दे शाांतील स्वच्छतेच,े शशस्तीचे, कामसू पणाचे अिक
ु रण
करतािा कोणीस ददसत िाही. असे का? हा प्रश्ि अशा वेळी ववचारावासा वाटतो.



आपल्याकडे रोगराई फैलावल्यावर स्वच्छता करा अशी तांबी ददली जाते.
एरवी पावलापावलावर, िाक्यािाक्यावर, जवळजवळ प्रत्येक गल्लीबोळात
साचलेल्या कचऱ्याचे ढीक आपल्या अस्स्तत्वाची जाणीव करुि दे त असतात
पण त्याांच्याकडे कािाडोळा केला जातो. जाहीर सभा घेतल्यािांतर दे शाच्या
पांतप्रधािाांिा लोकाांिा साांगावे लागते की इथि
ू जातािा पाण्याच्या ररकाम्या

बाटल्या, पेपर, खाऊची पाककटे वा इतर केरकचरा उचला, इथे टाकू िका.
अजूिही या दे शातील िागगरकाला ही स्वतःची जबाबदारी वाटत िाही काय?

अिेक सरकारी हॉस्पीटल्सच्या आवारात वा आजूबाजूला उभांही राहवत िाही
इतकी अस्वच्छता बोकाळलेली असते. त्यामळ
रव दीही
ु े अिेक प्रकारची दरु ग

पसरते. अिेक इमारतीांच्या अांतभावगात, रस्त्यावर, वाहिाांम्ये, स्जथे शक्य

नतथे कुठे ही पािाच्या ताांबड्या भडक वपचकाऱ्याांची राांगोळी दृषटीस पडते. या
व्यनतररक्त माणसे कसलाही ववगधनिषेध ि बाळगता कुठे ही थुांकत असतात
वा ववधी करत असतात.

मुांबईची लाइफलाइि असे ज्या लोकलचे वणवि केले जाते, त्या लोकलच्या आतील व बाहे रील
दृश्य सकाळच्या वेळी अवणविीय असते. बायका, पुरुष, मुले मुली लोकलला घाण करण्याची
हक्काची जागा समजत असावेत. निवडलेल्या भाज्या, फळाांच्या साली, प्लास्स्टकच्या
वपशव्या, कागद, ररकाम्या झालेल्या बाटल्या या व अशा अिेक गोषटी रोजच्या रोज

लोकलला बबिददक्कत बहाल करत असतात. या शशवाय काही ताज्य, दग
ं ीयक्
ु ध
ु त गोषटीही
िजरे ला, िाकाला छळत राहतात. ज्या वाहिातूि आपण प्रवास करतो आहोत ते वाहि
स्वच्छ ठे वण्याची जबाबदारी फक्त सरकारचीच कशी?

पावसाळा असो वा िसो दठकदठकाणी पाण्याची डबकी साचलेली ददसि
ू येतात. हे
पाणी िक्की येते कुटूि तेही समजत िाही. या पाण्यात मग कचरा पडतो,
कुजतो आणण आजब
ं ी पसरायला सरु
ू ाजल
ू ा दग
ु वात होते. अिेक लोक या
ु ध

रस्त्यावर िेहमीच ये जात असतात पण या गोषटीची दखल ककती लोक
गाांभीयाविे घेतात? शेवाळलेली डबकी, ररकाम्या जागा पाहूि त्यावर टाकलेला

कचरा, पडझड झालेल्या इमारतीांचा कचरा वा घाण करण्यासाठी होत असलेला

वापर, रस्त्यावर पसरलेला िासका-कुजका भाजीपाला, रस्त्याच्या कडेला
लावलेल्या अन्िपदाथांच्या गाड्याांतूि शेवटी टाकला जाणाऱा कचरा, ज्या
गोषटीांची योग्य तऱ्हे िे ववल्हे वाट लावायला हवी खशा साववजनिक अस्वस्थ
निमावण करणाऱ्या गोषटी, ववखरु लेले अन्ि-धान्य, माांसाहार करुि टाकलेला
उरलासरु ला कचरा या व अशा गोषटी, कारखान्याांति
ू िदीत, समद्र
ु ात सोडलेली
ववषारी केशमकल्स. आपली वैयक्तीक जबाबदारी यात काहीच िाही का?

ज्याप्रमाणे िुसता वरूि मेकअप करुि उपयोग िाही तर
अांतगवत स्वच्छता होणे अत्यांत गरजेचे आहे त्याचप्रमाणे
शहरे िस
ु ती अद्ययावत करूि काय उपयोग, शहराच्या
प्रत्येक भागातील स्वच्छता जाणीवपूवक
व
व्हायला हवी.
भारत अत्याधनु िक तर हवाच पण तो सववप्रथम स्वच्छ हवा.
अशा स्वच्छ दे शाांत राहणाऱ्या जितेचे स्वच्छ प्रनतबांब मग
जगाच्या पटलावर ददसल्याशशवाय राहणार िाही. ही शशस्त

प्रत्येकािे

स्वतःला

लावि
ू

घेतली

पाहीजे,

आपल्या

पांतप्रधािाांिी सुरु केलेल्या या स्वच्छ भारत अशभयािात
प्रत्येकािे सहभागी झाले पाहीजे.

या वेळेस म्हणि
ू मग आयुषयात कधी हातात झाडू घेतला िसेल अशा
भारतीय तारे तारकाांिा लोकाांिी रस्ता झाडतािा बनघतले. आमचे
अिुकरण करता िा? मग असेही करा हाच सांदेश यातूि भारतातील
िागररकाांिा शमळाला.

आणण सांपुणव भारत आता स्वच्छता अशभयािात सहभागी होत आहे

स्वच्छ भारत – एक कदम स्वच्छता की ओर

अशा ओळी कधी काळी भारतात गुणगुणल्या जात होत्या. भारतातूि सोन्याचा धूर वाहतो
अशी या दे शाची महती गायली जात होती.
वास्ल्मककांिी रामराज्याचे, रववांद्रिाथाांिी ’Heaven of freedom‘ चे तर रामदासाांिी आिांदविभव
ू िचे

स्वप्ि फार पूवीच पादहले होते; पण प्रत्यक्षात मात्र ते उतरले िाही आणण उतरले असले तरी काळाच्या
ओघात वाहूि गेले. प्राचीि काळापासूि माझा दे श सववच बाबतीत समॄद्ध होता, त्याची ककती जगभर
पसरली होती, पण ती कीती कधी अपकीतीत बदलली कळलेच िाही. आज माझा दे श वाढती
लोकसांख्या, बेकारी, रोगराई, गररबी, अस्वच्छता या दषु ट प्रवत्ृ तीांचे ठाणे म्हणूि ओळ्खला जातो.

या ओळखपत्राला िषट करूि २१व्या शतकातील भारताची जडणघडण आजवर आपण ज्या खस्ता

खाल्ल्या त्यावरूि बोध घेऊि व निसगावच्या वरदािाचा परु े परू फायदा घेऊि आपण करावयाांस हवी.

आज हे सगळां साांगायचां कारण म्हणजे, परवा घरी जात असतािा
समोरच्या गाडीतला एक माणूस पचकि रस्त्यावर थांक
ू ला,थोडां पढ
ु े
गेले आणण एका गाडीत मागे बसलेल्या मॅडमिी बबस्स्कट खाल्लां
आणण कागद मात्र रस्त्यावर टाकला..पोशाखावरूि, गाडीवरूि दोन्ही
माणसां चाांगल्या घरातली, चाांगली शशकलेली ददसत होती..असा सांताप
झाला िा...मिात आलां, त्याांिा जाऊि म्हणावां एवढी मोठी गाडी आहे
स्वत:ची तर त्यातच घाण करावी.. पण असां कसां करणार िा कुणी,
कारण गाडी माझी, हक्काची..नतची काळजी घेणां माझां कतवव्य.. पण
दे श माझा िाही, रस्ता माझा िाही.. फ़क्त लहािपणी शाळे त प्रनतज्ञेत
म्हणण्यापुरताच ’भारत माझा दे श आहे ’ हे वाक्य होतां. १० वषव हे
वाक्य िेमािां रोज म्हटलां,पण कृतीतूि मात्र ते उतरवता येत िाही..
घर माझां म्हणतो तेव्हा ते स्वच्छ ठे वतो िा,त्या घरात घाण करत
िाही..दे श माझा म्हणतो पण घरातला कचरा मात्र रस्त्यावर आणूि
टाकतो.

आज गरज आहे ती आपल्या दे शातल्या प्रत्येक िागरीकािे ह्या
मांत्राचे अिक
ु रण करण्याची.. आजपासि
ू दे शाला बदलवण्याची
सरू
ु वात स्वत:च्या घरापासि
ू करूया.. परक्याांिा िाही पण
आपल्या जवळच्या माणसाांिा दे श खराब करण्यापासि
ू िक्कीच
थाांबवू शकतो..
आणण मग अशभमािािे म्हणू शकतो
ां रा दे श महाि है ।
’मेरे पववत मेरी िददयॉ,मे
प्राणों से भी प्यारा मझ
ु को मेरा दहांदस्
ु थाि है ॥

स्वच्छ भारत सद
ुं र भारत

धन्यवाद

सादरीकरण

१) भितल भिडे
२) उषाताई गरुड
अभ्यासक्रम - िी.एड.
वषष – २०१४-२०१५
प्रभतभा कॉलेज ऑफ एज्यक
ु े िन, भचिंचवड, पण
ु े

सुंदभभ –
इांटरिेटवर उपलब्ध माहीती गुगलच्या मा्यमातुि.


Slide 20

स्वच्छ भारत अभभयान

सादरीकरण
1) भितल भिडे
2) उषाताई गरुड
अभ्यासक्रम - बी.एड.
वर्ष – २०१४-२०१५
प्रतिभा कॉलेज ऑफ एज्युकेशन, तचिंचवड, पुणे

भारत अत्याधुनिक तर हवाच पण तो सववप्रथम स्वच्छ हवा. अशा
स्वच्छ दे शाांत राहणाऱ्या जितेचे स्वच्छ प्रनतबबांब मग जगाच्या पटलावर
ददसल्याशशवाय राहणार िाही. ही शशस्त प्रत्येकािे स्वतःला लावि
ू
घेतली पाहीजे.

आपल्या दे शातील िागररक ववशेषतः युवा वपढी पाश्चात्याांच्या अिेक सवयीांच,े
वागण्याचे. त्याांच्या खास लकबीांचे अिक
ु रण करण्यात धन्यता मािते. त्या
दे शाांतील दहरो-दहरोईन्स, बबझिेसमि, मॉडेल्स याांिा आदशव मािले जाते. त्या
दे शाांिा भेट दे ऊि परतणारे भारतीय तेथील गोडवे गातािा थकत िाहीत. त्या
दे शाांत कोणकोणत्या गोषटीांची उपलब्धता आहे आणण आपल्या इथे कुठल्या
गोषटीांची सदै व चणचण आहे याचा उहापोह हे लोक सववस्तर करु शकतात. पण
एवढे असि
ू ही पाश्चात्य दे शाांतील स्वच्छतेच,े शशस्तीचे, कामसू पणाचे अिक
ु रण
करतािा कोणीस ददसत िाही. असे का? हा प्रश्ि अशा वेळी ववचारावासा वाटतो.



आपल्याकडे रोगराई फैलावल्यावर स्वच्छता करा अशी तांबी ददली जाते.
एरवी पावलापावलावर, िाक्यािाक्यावर, जवळजवळ प्रत्येक गल्लीबोळात
साचलेल्या कचऱ्याचे ढीक आपल्या अस्स्तत्वाची जाणीव करुि दे त असतात
पण त्याांच्याकडे कािाडोळा केला जातो. जाहीर सभा घेतल्यािांतर दे शाच्या
पांतप्रधािाांिा लोकाांिा साांगावे लागते की इथि
ू जातािा पाण्याच्या ररकाम्या

बाटल्या, पेपर, खाऊची पाककटे वा इतर केरकचरा उचला, इथे टाकू िका.
अजूिही या दे शातील िागगरकाला ही स्वतःची जबाबदारी वाटत िाही काय?

अिेक सरकारी हॉस्पीटल्सच्या आवारात वा आजूबाजूला उभांही राहवत िाही
इतकी अस्वच्छता बोकाळलेली असते. त्यामळ
रव दीही
ु े अिेक प्रकारची दरु ग

पसरते. अिेक इमारतीांच्या अांतभावगात, रस्त्यावर, वाहिाांम्ये, स्जथे शक्य

नतथे कुठे ही पािाच्या ताांबड्या भडक वपचकाऱ्याांची राांगोळी दृषटीस पडते. या
व्यनतररक्त माणसे कसलाही ववगधनिषेध ि बाळगता कुठे ही थुांकत असतात
वा ववधी करत असतात.

मुांबईची लाइफलाइि असे ज्या लोकलचे वणवि केले जाते, त्या लोकलच्या आतील व बाहे रील
दृश्य सकाळच्या वेळी अवणविीय असते. बायका, पुरुष, मुले मुली लोकलला घाण करण्याची
हक्काची जागा समजत असावेत. निवडलेल्या भाज्या, फळाांच्या साली, प्लास्स्टकच्या
वपशव्या, कागद, ररकाम्या झालेल्या बाटल्या या व अशा अिेक गोषटी रोजच्या रोज

लोकलला बबिददक्कत बहाल करत असतात. या शशवाय काही ताज्य, दग
ं ीयक्
ु ध
ु त गोषटीही
िजरे ला, िाकाला छळत राहतात. ज्या वाहिातूि आपण प्रवास करतो आहोत ते वाहि
स्वच्छ ठे वण्याची जबाबदारी फक्त सरकारचीच कशी?

पावसाळा असो वा िसो दठकदठकाणी पाण्याची डबकी साचलेली ददसि
ू येतात. हे
पाणी िक्की येते कुटूि तेही समजत िाही. या पाण्यात मग कचरा पडतो,
कुजतो आणण आजब
ं ी पसरायला सरु
ू ाजल
ू ा दग
ु वात होते. अिेक लोक या
ु ध

रस्त्यावर िेहमीच ये जात असतात पण या गोषटीची दखल ककती लोक
गाांभीयाविे घेतात? शेवाळलेली डबकी, ररकाम्या जागा पाहूि त्यावर टाकलेला

कचरा, पडझड झालेल्या इमारतीांचा कचरा वा घाण करण्यासाठी होत असलेला

वापर, रस्त्यावर पसरलेला िासका-कुजका भाजीपाला, रस्त्याच्या कडेला
लावलेल्या अन्िपदाथांच्या गाड्याांतूि शेवटी टाकला जाणाऱा कचरा, ज्या
गोषटीांची योग्य तऱ्हे िे ववल्हे वाट लावायला हवी खशा साववजनिक अस्वस्थ
निमावण करणाऱ्या गोषटी, ववखरु लेले अन्ि-धान्य, माांसाहार करुि टाकलेला
उरलासरु ला कचरा या व अशा गोषटी, कारखान्याांति
ू िदीत, समद्र
ु ात सोडलेली
ववषारी केशमकल्स. आपली वैयक्तीक जबाबदारी यात काहीच िाही का?

ज्याप्रमाणे िुसता वरूि मेकअप करुि उपयोग िाही तर
अांतगवत स्वच्छता होणे अत्यांत गरजेचे आहे त्याचप्रमाणे
शहरे िस
ु ती अद्ययावत करूि काय उपयोग, शहराच्या
प्रत्येक भागातील स्वच्छता जाणीवपूवक
व
व्हायला हवी.
भारत अत्याधनु िक तर हवाच पण तो सववप्रथम स्वच्छ हवा.
अशा स्वच्छ दे शाांत राहणाऱ्या जितेचे स्वच्छ प्रनतबांब मग
जगाच्या पटलावर ददसल्याशशवाय राहणार िाही. ही शशस्त

प्रत्येकािे

स्वतःला

लावि
ू

घेतली

पाहीजे,

आपल्या

पांतप्रधािाांिी सुरु केलेल्या या स्वच्छ भारत अशभयािात
प्रत्येकािे सहभागी झाले पाहीजे.

या वेळेस म्हणि
ू मग आयुषयात कधी हातात झाडू घेतला िसेल अशा
भारतीय तारे तारकाांिा लोकाांिी रस्ता झाडतािा बनघतले. आमचे
अिुकरण करता िा? मग असेही करा हाच सांदेश यातूि भारतातील
िागररकाांिा शमळाला.

आणण सांपुणव भारत आता स्वच्छता अशभयािात सहभागी होत आहे

स्वच्छ भारत – एक कदम स्वच्छता की ओर

अशा ओळी कधी काळी भारतात गुणगुणल्या जात होत्या. भारतातूि सोन्याचा धूर वाहतो
अशी या दे शाची महती गायली जात होती.
वास्ल्मककांिी रामराज्याचे, रववांद्रिाथाांिी ’Heaven of freedom‘ चे तर रामदासाांिी आिांदविभव
ू िचे

स्वप्ि फार पूवीच पादहले होते; पण प्रत्यक्षात मात्र ते उतरले िाही आणण उतरले असले तरी काळाच्या
ओघात वाहूि गेले. प्राचीि काळापासूि माझा दे श सववच बाबतीत समॄद्ध होता, त्याची ककती जगभर
पसरली होती, पण ती कीती कधी अपकीतीत बदलली कळलेच िाही. आज माझा दे श वाढती
लोकसांख्या, बेकारी, रोगराई, गररबी, अस्वच्छता या दषु ट प्रवत्ृ तीांचे ठाणे म्हणूि ओळ्खला जातो.

या ओळखपत्राला िषट करूि २१व्या शतकातील भारताची जडणघडण आजवर आपण ज्या खस्ता

खाल्ल्या त्यावरूि बोध घेऊि व निसगावच्या वरदािाचा परु े परू फायदा घेऊि आपण करावयाांस हवी.

आज हे सगळां साांगायचां कारण म्हणजे, परवा घरी जात असतािा
समोरच्या गाडीतला एक माणूस पचकि रस्त्यावर थांक
ू ला,थोडां पढ
ु े
गेले आणण एका गाडीत मागे बसलेल्या मॅडमिी बबस्स्कट खाल्लां
आणण कागद मात्र रस्त्यावर टाकला..पोशाखावरूि, गाडीवरूि दोन्ही
माणसां चाांगल्या घरातली, चाांगली शशकलेली ददसत होती..असा सांताप
झाला िा...मिात आलां, त्याांिा जाऊि म्हणावां एवढी मोठी गाडी आहे
स्वत:ची तर त्यातच घाण करावी.. पण असां कसां करणार िा कुणी,
कारण गाडी माझी, हक्काची..नतची काळजी घेणां माझां कतवव्य.. पण
दे श माझा िाही, रस्ता माझा िाही.. फ़क्त लहािपणी शाळे त प्रनतज्ञेत
म्हणण्यापुरताच ’भारत माझा दे श आहे ’ हे वाक्य होतां. १० वषव हे
वाक्य िेमािां रोज म्हटलां,पण कृतीतूि मात्र ते उतरवता येत िाही..
घर माझां म्हणतो तेव्हा ते स्वच्छ ठे वतो िा,त्या घरात घाण करत
िाही..दे श माझा म्हणतो पण घरातला कचरा मात्र रस्त्यावर आणूि
टाकतो.

आज गरज आहे ती आपल्या दे शातल्या प्रत्येक िागरीकािे ह्या
मांत्राचे अिक
ु रण करण्याची.. आजपासि
ू दे शाला बदलवण्याची
सरू
ु वात स्वत:च्या घरापासि
ू करूया.. परक्याांिा िाही पण
आपल्या जवळच्या माणसाांिा दे श खराब करण्यापासि
ू िक्कीच
थाांबवू शकतो..
आणण मग अशभमािािे म्हणू शकतो
ां रा दे श महाि है ।
’मेरे पववत मेरी िददयॉ,मे
प्राणों से भी प्यारा मझ
ु को मेरा दहांदस्
ु थाि है ॥

स्वच्छ भारत सद
ुं र भारत

धन्यवाद

सादरीकरण

१) भितल भिडे
२) उषाताई गरुड
अभ्यासक्रम - िी.एड.
वषष – २०१४-२०१५
प्रभतभा कॉलेज ऑफ एज्यक
ु े िन, भचिंचवड, पण
ु े

सुंदभभ –
इांटरिेटवर उपलब्ध माहीती गुगलच्या मा्यमातुि.


Slide 21

स्वच्छ भारत अभभयान

सादरीकरण
1) भितल भिडे
2) उषाताई गरुड
अभ्यासक्रम - बी.एड.
वर्ष – २०१४-२०१५
प्रतिभा कॉलेज ऑफ एज्युकेशन, तचिंचवड, पुणे

भारत अत्याधुनिक तर हवाच पण तो सववप्रथम स्वच्छ हवा. अशा
स्वच्छ दे शाांत राहणाऱ्या जितेचे स्वच्छ प्रनतबबांब मग जगाच्या पटलावर
ददसल्याशशवाय राहणार िाही. ही शशस्त प्रत्येकािे स्वतःला लावि
ू
घेतली पाहीजे.

आपल्या दे शातील िागररक ववशेषतः युवा वपढी पाश्चात्याांच्या अिेक सवयीांच,े
वागण्याचे. त्याांच्या खास लकबीांचे अिक
ु रण करण्यात धन्यता मािते. त्या
दे शाांतील दहरो-दहरोईन्स, बबझिेसमि, मॉडेल्स याांिा आदशव मािले जाते. त्या
दे शाांिा भेट दे ऊि परतणारे भारतीय तेथील गोडवे गातािा थकत िाहीत. त्या
दे शाांत कोणकोणत्या गोषटीांची उपलब्धता आहे आणण आपल्या इथे कुठल्या
गोषटीांची सदै व चणचण आहे याचा उहापोह हे लोक सववस्तर करु शकतात. पण
एवढे असि
ू ही पाश्चात्य दे शाांतील स्वच्छतेच,े शशस्तीचे, कामसू पणाचे अिक
ु रण
करतािा कोणीस ददसत िाही. असे का? हा प्रश्ि अशा वेळी ववचारावासा वाटतो.



आपल्याकडे रोगराई फैलावल्यावर स्वच्छता करा अशी तांबी ददली जाते.
एरवी पावलापावलावर, िाक्यािाक्यावर, जवळजवळ प्रत्येक गल्लीबोळात
साचलेल्या कचऱ्याचे ढीक आपल्या अस्स्तत्वाची जाणीव करुि दे त असतात
पण त्याांच्याकडे कािाडोळा केला जातो. जाहीर सभा घेतल्यािांतर दे शाच्या
पांतप्रधािाांिा लोकाांिा साांगावे लागते की इथि
ू जातािा पाण्याच्या ररकाम्या

बाटल्या, पेपर, खाऊची पाककटे वा इतर केरकचरा उचला, इथे टाकू िका.
अजूिही या दे शातील िागगरकाला ही स्वतःची जबाबदारी वाटत िाही काय?

अिेक सरकारी हॉस्पीटल्सच्या आवारात वा आजूबाजूला उभांही राहवत िाही
इतकी अस्वच्छता बोकाळलेली असते. त्यामळ
रव दीही
ु े अिेक प्रकारची दरु ग

पसरते. अिेक इमारतीांच्या अांतभावगात, रस्त्यावर, वाहिाांम्ये, स्जथे शक्य

नतथे कुठे ही पािाच्या ताांबड्या भडक वपचकाऱ्याांची राांगोळी दृषटीस पडते. या
व्यनतररक्त माणसे कसलाही ववगधनिषेध ि बाळगता कुठे ही थुांकत असतात
वा ववधी करत असतात.

मुांबईची लाइफलाइि असे ज्या लोकलचे वणवि केले जाते, त्या लोकलच्या आतील व बाहे रील
दृश्य सकाळच्या वेळी अवणविीय असते. बायका, पुरुष, मुले मुली लोकलला घाण करण्याची
हक्काची जागा समजत असावेत. निवडलेल्या भाज्या, फळाांच्या साली, प्लास्स्टकच्या
वपशव्या, कागद, ररकाम्या झालेल्या बाटल्या या व अशा अिेक गोषटी रोजच्या रोज

लोकलला बबिददक्कत बहाल करत असतात. या शशवाय काही ताज्य, दग
ं ीयक्
ु ध
ु त गोषटीही
िजरे ला, िाकाला छळत राहतात. ज्या वाहिातूि आपण प्रवास करतो आहोत ते वाहि
स्वच्छ ठे वण्याची जबाबदारी फक्त सरकारचीच कशी?

पावसाळा असो वा िसो दठकदठकाणी पाण्याची डबकी साचलेली ददसि
ू येतात. हे
पाणी िक्की येते कुटूि तेही समजत िाही. या पाण्यात मग कचरा पडतो,
कुजतो आणण आजब
ं ी पसरायला सरु
ू ाजल
ू ा दग
ु वात होते. अिेक लोक या
ु ध

रस्त्यावर िेहमीच ये जात असतात पण या गोषटीची दखल ककती लोक
गाांभीयाविे घेतात? शेवाळलेली डबकी, ररकाम्या जागा पाहूि त्यावर टाकलेला

कचरा, पडझड झालेल्या इमारतीांचा कचरा वा घाण करण्यासाठी होत असलेला

वापर, रस्त्यावर पसरलेला िासका-कुजका भाजीपाला, रस्त्याच्या कडेला
लावलेल्या अन्िपदाथांच्या गाड्याांतूि शेवटी टाकला जाणाऱा कचरा, ज्या
गोषटीांची योग्य तऱ्हे िे ववल्हे वाट लावायला हवी खशा साववजनिक अस्वस्थ
निमावण करणाऱ्या गोषटी, ववखरु लेले अन्ि-धान्य, माांसाहार करुि टाकलेला
उरलासरु ला कचरा या व अशा गोषटी, कारखान्याांति
ू िदीत, समद्र
ु ात सोडलेली
ववषारी केशमकल्स. आपली वैयक्तीक जबाबदारी यात काहीच िाही का?

ज्याप्रमाणे िुसता वरूि मेकअप करुि उपयोग िाही तर
अांतगवत स्वच्छता होणे अत्यांत गरजेचे आहे त्याचप्रमाणे
शहरे िस
ु ती अद्ययावत करूि काय उपयोग, शहराच्या
प्रत्येक भागातील स्वच्छता जाणीवपूवक
व
व्हायला हवी.
भारत अत्याधनु िक तर हवाच पण तो सववप्रथम स्वच्छ हवा.
अशा स्वच्छ दे शाांत राहणाऱ्या जितेचे स्वच्छ प्रनतबांब मग
जगाच्या पटलावर ददसल्याशशवाय राहणार िाही. ही शशस्त

प्रत्येकािे

स्वतःला

लावि
ू

घेतली

पाहीजे,

आपल्या

पांतप्रधािाांिी सुरु केलेल्या या स्वच्छ भारत अशभयािात
प्रत्येकािे सहभागी झाले पाहीजे.

या वेळेस म्हणि
ू मग आयुषयात कधी हातात झाडू घेतला िसेल अशा
भारतीय तारे तारकाांिा लोकाांिी रस्ता झाडतािा बनघतले. आमचे
अिुकरण करता िा? मग असेही करा हाच सांदेश यातूि भारतातील
िागररकाांिा शमळाला.

आणण सांपुणव भारत आता स्वच्छता अशभयािात सहभागी होत आहे

स्वच्छ भारत – एक कदम स्वच्छता की ओर

अशा ओळी कधी काळी भारतात गुणगुणल्या जात होत्या. भारतातूि सोन्याचा धूर वाहतो
अशी या दे शाची महती गायली जात होती.
वास्ल्मककांिी रामराज्याचे, रववांद्रिाथाांिी ’Heaven of freedom‘ चे तर रामदासाांिी आिांदविभव
ू िचे

स्वप्ि फार पूवीच पादहले होते; पण प्रत्यक्षात मात्र ते उतरले िाही आणण उतरले असले तरी काळाच्या
ओघात वाहूि गेले. प्राचीि काळापासूि माझा दे श सववच बाबतीत समॄद्ध होता, त्याची ककती जगभर
पसरली होती, पण ती कीती कधी अपकीतीत बदलली कळलेच िाही. आज माझा दे श वाढती
लोकसांख्या, बेकारी, रोगराई, गररबी, अस्वच्छता या दषु ट प्रवत्ृ तीांचे ठाणे म्हणूि ओळ्खला जातो.

या ओळखपत्राला िषट करूि २१व्या शतकातील भारताची जडणघडण आजवर आपण ज्या खस्ता

खाल्ल्या त्यावरूि बोध घेऊि व निसगावच्या वरदािाचा परु े परू फायदा घेऊि आपण करावयाांस हवी.

आज हे सगळां साांगायचां कारण म्हणजे, परवा घरी जात असतािा
समोरच्या गाडीतला एक माणूस पचकि रस्त्यावर थांक
ू ला,थोडां पढ
ु े
गेले आणण एका गाडीत मागे बसलेल्या मॅडमिी बबस्स्कट खाल्लां
आणण कागद मात्र रस्त्यावर टाकला..पोशाखावरूि, गाडीवरूि दोन्ही
माणसां चाांगल्या घरातली, चाांगली शशकलेली ददसत होती..असा सांताप
झाला िा...मिात आलां, त्याांिा जाऊि म्हणावां एवढी मोठी गाडी आहे
स्वत:ची तर त्यातच घाण करावी.. पण असां कसां करणार िा कुणी,
कारण गाडी माझी, हक्काची..नतची काळजी घेणां माझां कतवव्य.. पण
दे श माझा िाही, रस्ता माझा िाही.. फ़क्त लहािपणी शाळे त प्रनतज्ञेत
म्हणण्यापुरताच ’भारत माझा दे श आहे ’ हे वाक्य होतां. १० वषव हे
वाक्य िेमािां रोज म्हटलां,पण कृतीतूि मात्र ते उतरवता येत िाही..
घर माझां म्हणतो तेव्हा ते स्वच्छ ठे वतो िा,त्या घरात घाण करत
िाही..दे श माझा म्हणतो पण घरातला कचरा मात्र रस्त्यावर आणूि
टाकतो.

आज गरज आहे ती आपल्या दे शातल्या प्रत्येक िागरीकािे ह्या
मांत्राचे अिक
ु रण करण्याची.. आजपासि
ू दे शाला बदलवण्याची
सरू
ु वात स्वत:च्या घरापासि
ू करूया.. परक्याांिा िाही पण
आपल्या जवळच्या माणसाांिा दे श खराब करण्यापासि
ू िक्कीच
थाांबवू शकतो..
आणण मग अशभमािािे म्हणू शकतो
ां रा दे श महाि है ।
’मेरे पववत मेरी िददयॉ,मे
प्राणों से भी प्यारा मझ
ु को मेरा दहांदस्
ु थाि है ॥

स्वच्छ भारत सद
ुं र भारत

धन्यवाद

सादरीकरण

१) भितल भिडे
२) उषाताई गरुड
अभ्यासक्रम - िी.एड.
वषष – २०१४-२०१५
प्रभतभा कॉलेज ऑफ एज्यक
ु े िन, भचिंचवड, पण
ु े

सुंदभभ –
इांटरिेटवर उपलब्ध माहीती गुगलच्या मा्यमातुि.


Slide 22

स्वच्छ भारत अभभयान

सादरीकरण
1) भितल भिडे
2) उषाताई गरुड
अभ्यासक्रम - बी.एड.
वर्ष – २०१४-२०१५
प्रतिभा कॉलेज ऑफ एज्युकेशन, तचिंचवड, पुणे

भारत अत्याधुनिक तर हवाच पण तो सववप्रथम स्वच्छ हवा. अशा
स्वच्छ दे शाांत राहणाऱ्या जितेचे स्वच्छ प्रनतबबांब मग जगाच्या पटलावर
ददसल्याशशवाय राहणार िाही. ही शशस्त प्रत्येकािे स्वतःला लावि
ू
घेतली पाहीजे.

आपल्या दे शातील िागररक ववशेषतः युवा वपढी पाश्चात्याांच्या अिेक सवयीांच,े
वागण्याचे. त्याांच्या खास लकबीांचे अिक
ु रण करण्यात धन्यता मािते. त्या
दे शाांतील दहरो-दहरोईन्स, बबझिेसमि, मॉडेल्स याांिा आदशव मािले जाते. त्या
दे शाांिा भेट दे ऊि परतणारे भारतीय तेथील गोडवे गातािा थकत िाहीत. त्या
दे शाांत कोणकोणत्या गोषटीांची उपलब्धता आहे आणण आपल्या इथे कुठल्या
गोषटीांची सदै व चणचण आहे याचा उहापोह हे लोक सववस्तर करु शकतात. पण
एवढे असि
ू ही पाश्चात्य दे शाांतील स्वच्छतेच,े शशस्तीचे, कामसू पणाचे अिक
ु रण
करतािा कोणीस ददसत िाही. असे का? हा प्रश्ि अशा वेळी ववचारावासा वाटतो.



आपल्याकडे रोगराई फैलावल्यावर स्वच्छता करा अशी तांबी ददली जाते.
एरवी पावलापावलावर, िाक्यािाक्यावर, जवळजवळ प्रत्येक गल्लीबोळात
साचलेल्या कचऱ्याचे ढीक आपल्या अस्स्तत्वाची जाणीव करुि दे त असतात
पण त्याांच्याकडे कािाडोळा केला जातो. जाहीर सभा घेतल्यािांतर दे शाच्या
पांतप्रधािाांिा लोकाांिा साांगावे लागते की इथि
ू जातािा पाण्याच्या ररकाम्या

बाटल्या, पेपर, खाऊची पाककटे वा इतर केरकचरा उचला, इथे टाकू िका.
अजूिही या दे शातील िागगरकाला ही स्वतःची जबाबदारी वाटत िाही काय?

अिेक सरकारी हॉस्पीटल्सच्या आवारात वा आजूबाजूला उभांही राहवत िाही
इतकी अस्वच्छता बोकाळलेली असते. त्यामळ
रव दीही
ु े अिेक प्रकारची दरु ग

पसरते. अिेक इमारतीांच्या अांतभावगात, रस्त्यावर, वाहिाांम्ये, स्जथे शक्य

नतथे कुठे ही पािाच्या ताांबड्या भडक वपचकाऱ्याांची राांगोळी दृषटीस पडते. या
व्यनतररक्त माणसे कसलाही ववगधनिषेध ि बाळगता कुठे ही थुांकत असतात
वा ववधी करत असतात.

मुांबईची लाइफलाइि असे ज्या लोकलचे वणवि केले जाते, त्या लोकलच्या आतील व बाहे रील
दृश्य सकाळच्या वेळी अवणविीय असते. बायका, पुरुष, मुले मुली लोकलला घाण करण्याची
हक्काची जागा समजत असावेत. निवडलेल्या भाज्या, फळाांच्या साली, प्लास्स्टकच्या
वपशव्या, कागद, ररकाम्या झालेल्या बाटल्या या व अशा अिेक गोषटी रोजच्या रोज

लोकलला बबिददक्कत बहाल करत असतात. या शशवाय काही ताज्य, दग
ं ीयक्
ु ध
ु त गोषटीही
िजरे ला, िाकाला छळत राहतात. ज्या वाहिातूि आपण प्रवास करतो आहोत ते वाहि
स्वच्छ ठे वण्याची जबाबदारी फक्त सरकारचीच कशी?

पावसाळा असो वा िसो दठकदठकाणी पाण्याची डबकी साचलेली ददसि
ू येतात. हे
पाणी िक्की येते कुटूि तेही समजत िाही. या पाण्यात मग कचरा पडतो,
कुजतो आणण आजब
ं ी पसरायला सरु
ू ाजल
ू ा दग
ु वात होते. अिेक लोक या
ु ध

रस्त्यावर िेहमीच ये जात असतात पण या गोषटीची दखल ककती लोक
गाांभीयाविे घेतात? शेवाळलेली डबकी, ररकाम्या जागा पाहूि त्यावर टाकलेला

कचरा, पडझड झालेल्या इमारतीांचा कचरा वा घाण करण्यासाठी होत असलेला

वापर, रस्त्यावर पसरलेला िासका-कुजका भाजीपाला, रस्त्याच्या कडेला
लावलेल्या अन्िपदाथांच्या गाड्याांतूि शेवटी टाकला जाणाऱा कचरा, ज्या
गोषटीांची योग्य तऱ्हे िे ववल्हे वाट लावायला हवी खशा साववजनिक अस्वस्थ
निमावण करणाऱ्या गोषटी, ववखरु लेले अन्ि-धान्य, माांसाहार करुि टाकलेला
उरलासरु ला कचरा या व अशा गोषटी, कारखान्याांति
ू िदीत, समद्र
ु ात सोडलेली
ववषारी केशमकल्स. आपली वैयक्तीक जबाबदारी यात काहीच िाही का?

ज्याप्रमाणे िुसता वरूि मेकअप करुि उपयोग िाही तर
अांतगवत स्वच्छता होणे अत्यांत गरजेचे आहे त्याचप्रमाणे
शहरे िस
ु ती अद्ययावत करूि काय उपयोग, शहराच्या
प्रत्येक भागातील स्वच्छता जाणीवपूवक
व
व्हायला हवी.
भारत अत्याधनु िक तर हवाच पण तो सववप्रथम स्वच्छ हवा.
अशा स्वच्छ दे शाांत राहणाऱ्या जितेचे स्वच्छ प्रनतबांब मग
जगाच्या पटलावर ददसल्याशशवाय राहणार िाही. ही शशस्त

प्रत्येकािे

स्वतःला

लावि
ू

घेतली

पाहीजे,

आपल्या

पांतप्रधािाांिी सुरु केलेल्या या स्वच्छ भारत अशभयािात
प्रत्येकािे सहभागी झाले पाहीजे.

या वेळेस म्हणि
ू मग आयुषयात कधी हातात झाडू घेतला िसेल अशा
भारतीय तारे तारकाांिा लोकाांिी रस्ता झाडतािा बनघतले. आमचे
अिुकरण करता िा? मग असेही करा हाच सांदेश यातूि भारतातील
िागररकाांिा शमळाला.

आणण सांपुणव भारत आता स्वच्छता अशभयािात सहभागी होत आहे

स्वच्छ भारत – एक कदम स्वच्छता की ओर

अशा ओळी कधी काळी भारतात गुणगुणल्या जात होत्या. भारतातूि सोन्याचा धूर वाहतो
अशी या दे शाची महती गायली जात होती.
वास्ल्मककांिी रामराज्याचे, रववांद्रिाथाांिी ’Heaven of freedom‘ चे तर रामदासाांिी आिांदविभव
ू िचे

स्वप्ि फार पूवीच पादहले होते; पण प्रत्यक्षात मात्र ते उतरले िाही आणण उतरले असले तरी काळाच्या
ओघात वाहूि गेले. प्राचीि काळापासूि माझा दे श सववच बाबतीत समॄद्ध होता, त्याची ककती जगभर
पसरली होती, पण ती कीती कधी अपकीतीत बदलली कळलेच िाही. आज माझा दे श वाढती
लोकसांख्या, बेकारी, रोगराई, गररबी, अस्वच्छता या दषु ट प्रवत्ृ तीांचे ठाणे म्हणूि ओळ्खला जातो.

या ओळखपत्राला िषट करूि २१व्या शतकातील भारताची जडणघडण आजवर आपण ज्या खस्ता

खाल्ल्या त्यावरूि बोध घेऊि व निसगावच्या वरदािाचा परु े परू फायदा घेऊि आपण करावयाांस हवी.

आज हे सगळां साांगायचां कारण म्हणजे, परवा घरी जात असतािा
समोरच्या गाडीतला एक माणूस पचकि रस्त्यावर थांक
ू ला,थोडां पढ
ु े
गेले आणण एका गाडीत मागे बसलेल्या मॅडमिी बबस्स्कट खाल्लां
आणण कागद मात्र रस्त्यावर टाकला..पोशाखावरूि, गाडीवरूि दोन्ही
माणसां चाांगल्या घरातली, चाांगली शशकलेली ददसत होती..असा सांताप
झाला िा...मिात आलां, त्याांिा जाऊि म्हणावां एवढी मोठी गाडी आहे
स्वत:ची तर त्यातच घाण करावी.. पण असां कसां करणार िा कुणी,
कारण गाडी माझी, हक्काची..नतची काळजी घेणां माझां कतवव्य.. पण
दे श माझा िाही, रस्ता माझा िाही.. फ़क्त लहािपणी शाळे त प्रनतज्ञेत
म्हणण्यापुरताच ’भारत माझा दे श आहे ’ हे वाक्य होतां. १० वषव हे
वाक्य िेमािां रोज म्हटलां,पण कृतीतूि मात्र ते उतरवता येत िाही..
घर माझां म्हणतो तेव्हा ते स्वच्छ ठे वतो िा,त्या घरात घाण करत
िाही..दे श माझा म्हणतो पण घरातला कचरा मात्र रस्त्यावर आणूि
टाकतो.

आज गरज आहे ती आपल्या दे शातल्या प्रत्येक िागरीकािे ह्या
मांत्राचे अिक
ु रण करण्याची.. आजपासि
ू दे शाला बदलवण्याची
सरू
ु वात स्वत:च्या घरापासि
ू करूया.. परक्याांिा िाही पण
आपल्या जवळच्या माणसाांिा दे श खराब करण्यापासि
ू िक्कीच
थाांबवू शकतो..
आणण मग अशभमािािे म्हणू शकतो
ां रा दे श महाि है ।
’मेरे पववत मेरी िददयॉ,मे
प्राणों से भी प्यारा मझ
ु को मेरा दहांदस्
ु थाि है ॥

स्वच्छ भारत सद
ुं र भारत

धन्यवाद

सादरीकरण

१) भितल भिडे
२) उषाताई गरुड
अभ्यासक्रम - िी.एड.
वषष – २०१४-२०१५
प्रभतभा कॉलेज ऑफ एज्यक
ु े िन, भचिंचवड, पण
ु े

सुंदभभ –
इांटरिेटवर उपलब्ध माहीती गुगलच्या मा्यमातुि.


Slide 23

स्वच्छ भारत अभभयान

सादरीकरण
1) भितल भिडे
2) उषाताई गरुड
अभ्यासक्रम - बी.एड.
वर्ष – २०१४-२०१५
प्रतिभा कॉलेज ऑफ एज्युकेशन, तचिंचवड, पुणे

भारत अत्याधुनिक तर हवाच पण तो सववप्रथम स्वच्छ हवा. अशा
स्वच्छ दे शाांत राहणाऱ्या जितेचे स्वच्छ प्रनतबबांब मग जगाच्या पटलावर
ददसल्याशशवाय राहणार िाही. ही शशस्त प्रत्येकािे स्वतःला लावि
ू
घेतली पाहीजे.

आपल्या दे शातील िागररक ववशेषतः युवा वपढी पाश्चात्याांच्या अिेक सवयीांच,े
वागण्याचे. त्याांच्या खास लकबीांचे अिक
ु रण करण्यात धन्यता मािते. त्या
दे शाांतील दहरो-दहरोईन्स, बबझिेसमि, मॉडेल्स याांिा आदशव मािले जाते. त्या
दे शाांिा भेट दे ऊि परतणारे भारतीय तेथील गोडवे गातािा थकत िाहीत. त्या
दे शाांत कोणकोणत्या गोषटीांची उपलब्धता आहे आणण आपल्या इथे कुठल्या
गोषटीांची सदै व चणचण आहे याचा उहापोह हे लोक सववस्तर करु शकतात. पण
एवढे असि
ू ही पाश्चात्य दे शाांतील स्वच्छतेच,े शशस्तीचे, कामसू पणाचे अिक
ु रण
करतािा कोणीस ददसत िाही. असे का? हा प्रश्ि अशा वेळी ववचारावासा वाटतो.



आपल्याकडे रोगराई फैलावल्यावर स्वच्छता करा अशी तांबी ददली जाते.
एरवी पावलापावलावर, िाक्यािाक्यावर, जवळजवळ प्रत्येक गल्लीबोळात
साचलेल्या कचऱ्याचे ढीक आपल्या अस्स्तत्वाची जाणीव करुि दे त असतात
पण त्याांच्याकडे कािाडोळा केला जातो. जाहीर सभा घेतल्यािांतर दे शाच्या
पांतप्रधािाांिा लोकाांिा साांगावे लागते की इथि
ू जातािा पाण्याच्या ररकाम्या

बाटल्या, पेपर, खाऊची पाककटे वा इतर केरकचरा उचला, इथे टाकू िका.
अजूिही या दे शातील िागगरकाला ही स्वतःची जबाबदारी वाटत िाही काय?

अिेक सरकारी हॉस्पीटल्सच्या आवारात वा आजूबाजूला उभांही राहवत िाही
इतकी अस्वच्छता बोकाळलेली असते. त्यामळ
रव दीही
ु े अिेक प्रकारची दरु ग

पसरते. अिेक इमारतीांच्या अांतभावगात, रस्त्यावर, वाहिाांम्ये, स्जथे शक्य

नतथे कुठे ही पािाच्या ताांबड्या भडक वपचकाऱ्याांची राांगोळी दृषटीस पडते. या
व्यनतररक्त माणसे कसलाही ववगधनिषेध ि बाळगता कुठे ही थुांकत असतात
वा ववधी करत असतात.

मुांबईची लाइफलाइि असे ज्या लोकलचे वणवि केले जाते, त्या लोकलच्या आतील व बाहे रील
दृश्य सकाळच्या वेळी अवणविीय असते. बायका, पुरुष, मुले मुली लोकलला घाण करण्याची
हक्काची जागा समजत असावेत. निवडलेल्या भाज्या, फळाांच्या साली, प्लास्स्टकच्या
वपशव्या, कागद, ररकाम्या झालेल्या बाटल्या या व अशा अिेक गोषटी रोजच्या रोज

लोकलला बबिददक्कत बहाल करत असतात. या शशवाय काही ताज्य, दग
ं ीयक्
ु ध
ु त गोषटीही
िजरे ला, िाकाला छळत राहतात. ज्या वाहिातूि आपण प्रवास करतो आहोत ते वाहि
स्वच्छ ठे वण्याची जबाबदारी फक्त सरकारचीच कशी?

पावसाळा असो वा िसो दठकदठकाणी पाण्याची डबकी साचलेली ददसि
ू येतात. हे
पाणी िक्की येते कुटूि तेही समजत िाही. या पाण्यात मग कचरा पडतो,
कुजतो आणण आजब
ं ी पसरायला सरु
ू ाजल
ू ा दग
ु वात होते. अिेक लोक या
ु ध

रस्त्यावर िेहमीच ये जात असतात पण या गोषटीची दखल ककती लोक
गाांभीयाविे घेतात? शेवाळलेली डबकी, ररकाम्या जागा पाहूि त्यावर टाकलेला

कचरा, पडझड झालेल्या इमारतीांचा कचरा वा घाण करण्यासाठी होत असलेला

वापर, रस्त्यावर पसरलेला िासका-कुजका भाजीपाला, रस्त्याच्या कडेला
लावलेल्या अन्िपदाथांच्या गाड्याांतूि शेवटी टाकला जाणाऱा कचरा, ज्या
गोषटीांची योग्य तऱ्हे िे ववल्हे वाट लावायला हवी खशा साववजनिक अस्वस्थ
निमावण करणाऱ्या गोषटी, ववखरु लेले अन्ि-धान्य, माांसाहार करुि टाकलेला
उरलासरु ला कचरा या व अशा गोषटी, कारखान्याांति
ू िदीत, समद्र
ु ात सोडलेली
ववषारी केशमकल्स. आपली वैयक्तीक जबाबदारी यात काहीच िाही का?

ज्याप्रमाणे िुसता वरूि मेकअप करुि उपयोग िाही तर
अांतगवत स्वच्छता होणे अत्यांत गरजेचे आहे त्याचप्रमाणे
शहरे िस
ु ती अद्ययावत करूि काय उपयोग, शहराच्या
प्रत्येक भागातील स्वच्छता जाणीवपूवक
व
व्हायला हवी.
भारत अत्याधनु िक तर हवाच पण तो सववप्रथम स्वच्छ हवा.
अशा स्वच्छ दे शाांत राहणाऱ्या जितेचे स्वच्छ प्रनतबांब मग
जगाच्या पटलावर ददसल्याशशवाय राहणार िाही. ही शशस्त

प्रत्येकािे

स्वतःला

लावि
ू

घेतली

पाहीजे,

आपल्या

पांतप्रधािाांिी सुरु केलेल्या या स्वच्छ भारत अशभयािात
प्रत्येकािे सहभागी झाले पाहीजे.

या वेळेस म्हणि
ू मग आयुषयात कधी हातात झाडू घेतला िसेल अशा
भारतीय तारे तारकाांिा लोकाांिी रस्ता झाडतािा बनघतले. आमचे
अिुकरण करता िा? मग असेही करा हाच सांदेश यातूि भारतातील
िागररकाांिा शमळाला.

आणण सांपुणव भारत आता स्वच्छता अशभयािात सहभागी होत आहे

स्वच्छ भारत – एक कदम स्वच्छता की ओर

अशा ओळी कधी काळी भारतात गुणगुणल्या जात होत्या. भारतातूि सोन्याचा धूर वाहतो
अशी या दे शाची महती गायली जात होती.
वास्ल्मककांिी रामराज्याचे, रववांद्रिाथाांिी ’Heaven of freedom‘ चे तर रामदासाांिी आिांदविभव
ू िचे

स्वप्ि फार पूवीच पादहले होते; पण प्रत्यक्षात मात्र ते उतरले िाही आणण उतरले असले तरी काळाच्या
ओघात वाहूि गेले. प्राचीि काळापासूि माझा दे श सववच बाबतीत समॄद्ध होता, त्याची ककती जगभर
पसरली होती, पण ती कीती कधी अपकीतीत बदलली कळलेच िाही. आज माझा दे श वाढती
लोकसांख्या, बेकारी, रोगराई, गररबी, अस्वच्छता या दषु ट प्रवत्ृ तीांचे ठाणे म्हणूि ओळ्खला जातो.

या ओळखपत्राला िषट करूि २१व्या शतकातील भारताची जडणघडण आजवर आपण ज्या खस्ता

खाल्ल्या त्यावरूि बोध घेऊि व निसगावच्या वरदािाचा परु े परू फायदा घेऊि आपण करावयाांस हवी.

आज हे सगळां साांगायचां कारण म्हणजे, परवा घरी जात असतािा
समोरच्या गाडीतला एक माणूस पचकि रस्त्यावर थांक
ू ला,थोडां पढ
ु े
गेले आणण एका गाडीत मागे बसलेल्या मॅडमिी बबस्स्कट खाल्लां
आणण कागद मात्र रस्त्यावर टाकला..पोशाखावरूि, गाडीवरूि दोन्ही
माणसां चाांगल्या घरातली, चाांगली शशकलेली ददसत होती..असा सांताप
झाला िा...मिात आलां, त्याांिा जाऊि म्हणावां एवढी मोठी गाडी आहे
स्वत:ची तर त्यातच घाण करावी.. पण असां कसां करणार िा कुणी,
कारण गाडी माझी, हक्काची..नतची काळजी घेणां माझां कतवव्य.. पण
दे श माझा िाही, रस्ता माझा िाही.. फ़क्त लहािपणी शाळे त प्रनतज्ञेत
म्हणण्यापुरताच ’भारत माझा दे श आहे ’ हे वाक्य होतां. १० वषव हे
वाक्य िेमािां रोज म्हटलां,पण कृतीतूि मात्र ते उतरवता येत िाही..
घर माझां म्हणतो तेव्हा ते स्वच्छ ठे वतो िा,त्या घरात घाण करत
िाही..दे श माझा म्हणतो पण घरातला कचरा मात्र रस्त्यावर आणूि
टाकतो.

आज गरज आहे ती आपल्या दे शातल्या प्रत्येक िागरीकािे ह्या
मांत्राचे अिक
ु रण करण्याची.. आजपासि
ू दे शाला बदलवण्याची
सरू
ु वात स्वत:च्या घरापासि
ू करूया.. परक्याांिा िाही पण
आपल्या जवळच्या माणसाांिा दे श खराब करण्यापासि
ू िक्कीच
थाांबवू शकतो..
आणण मग अशभमािािे म्हणू शकतो
ां रा दे श महाि है ।
’मेरे पववत मेरी िददयॉ,मे
प्राणों से भी प्यारा मझ
ु को मेरा दहांदस्
ु थाि है ॥

स्वच्छ भारत सद
ुं र भारत

धन्यवाद

सादरीकरण

१) भितल भिडे
२) उषाताई गरुड
अभ्यासक्रम - िी.एड.
वषष – २०१४-२०१५
प्रभतभा कॉलेज ऑफ एज्यक
ु े िन, भचिंचवड, पण
ु े

सुंदभभ –
इांटरिेटवर उपलब्ध माहीती गुगलच्या मा्यमातुि.


Slide 24

स्वच्छ भारत अभभयान

सादरीकरण
1) भितल भिडे
2) उषाताई गरुड
अभ्यासक्रम - बी.एड.
वर्ष – २०१४-२०१५
प्रतिभा कॉलेज ऑफ एज्युकेशन, तचिंचवड, पुणे

भारत अत्याधुनिक तर हवाच पण तो सववप्रथम स्वच्छ हवा. अशा
स्वच्छ दे शाांत राहणाऱ्या जितेचे स्वच्छ प्रनतबबांब मग जगाच्या पटलावर
ददसल्याशशवाय राहणार िाही. ही शशस्त प्रत्येकािे स्वतःला लावि
ू
घेतली पाहीजे.

आपल्या दे शातील िागररक ववशेषतः युवा वपढी पाश्चात्याांच्या अिेक सवयीांच,े
वागण्याचे. त्याांच्या खास लकबीांचे अिक
ु रण करण्यात धन्यता मािते. त्या
दे शाांतील दहरो-दहरोईन्स, बबझिेसमि, मॉडेल्स याांिा आदशव मािले जाते. त्या
दे शाांिा भेट दे ऊि परतणारे भारतीय तेथील गोडवे गातािा थकत िाहीत. त्या
दे शाांत कोणकोणत्या गोषटीांची उपलब्धता आहे आणण आपल्या इथे कुठल्या
गोषटीांची सदै व चणचण आहे याचा उहापोह हे लोक सववस्तर करु शकतात. पण
एवढे असि
ू ही पाश्चात्य दे शाांतील स्वच्छतेच,े शशस्तीचे, कामसू पणाचे अिक
ु रण
करतािा कोणीस ददसत िाही. असे का? हा प्रश्ि अशा वेळी ववचारावासा वाटतो.



आपल्याकडे रोगराई फैलावल्यावर स्वच्छता करा अशी तांबी ददली जाते.
एरवी पावलापावलावर, िाक्यािाक्यावर, जवळजवळ प्रत्येक गल्लीबोळात
साचलेल्या कचऱ्याचे ढीक आपल्या अस्स्तत्वाची जाणीव करुि दे त असतात
पण त्याांच्याकडे कािाडोळा केला जातो. जाहीर सभा घेतल्यािांतर दे शाच्या
पांतप्रधािाांिा लोकाांिा साांगावे लागते की इथि
ू जातािा पाण्याच्या ररकाम्या

बाटल्या, पेपर, खाऊची पाककटे वा इतर केरकचरा उचला, इथे टाकू िका.
अजूिही या दे शातील िागगरकाला ही स्वतःची जबाबदारी वाटत िाही काय?

अिेक सरकारी हॉस्पीटल्सच्या आवारात वा आजूबाजूला उभांही राहवत िाही
इतकी अस्वच्छता बोकाळलेली असते. त्यामळ
रव दीही
ु े अिेक प्रकारची दरु ग

पसरते. अिेक इमारतीांच्या अांतभावगात, रस्त्यावर, वाहिाांम्ये, स्जथे शक्य

नतथे कुठे ही पािाच्या ताांबड्या भडक वपचकाऱ्याांची राांगोळी दृषटीस पडते. या
व्यनतररक्त माणसे कसलाही ववगधनिषेध ि बाळगता कुठे ही थुांकत असतात
वा ववधी करत असतात.

मुांबईची लाइफलाइि असे ज्या लोकलचे वणवि केले जाते, त्या लोकलच्या आतील व बाहे रील
दृश्य सकाळच्या वेळी अवणविीय असते. बायका, पुरुष, मुले मुली लोकलला घाण करण्याची
हक्काची जागा समजत असावेत. निवडलेल्या भाज्या, फळाांच्या साली, प्लास्स्टकच्या
वपशव्या, कागद, ररकाम्या झालेल्या बाटल्या या व अशा अिेक गोषटी रोजच्या रोज

लोकलला बबिददक्कत बहाल करत असतात. या शशवाय काही ताज्य, दग
ं ीयक्
ु ध
ु त गोषटीही
िजरे ला, िाकाला छळत राहतात. ज्या वाहिातूि आपण प्रवास करतो आहोत ते वाहि
स्वच्छ ठे वण्याची जबाबदारी फक्त सरकारचीच कशी?

पावसाळा असो वा िसो दठकदठकाणी पाण्याची डबकी साचलेली ददसि
ू येतात. हे
पाणी िक्की येते कुटूि तेही समजत िाही. या पाण्यात मग कचरा पडतो,
कुजतो आणण आजब
ं ी पसरायला सरु
ू ाजल
ू ा दग
ु वात होते. अिेक लोक या
ु ध

रस्त्यावर िेहमीच ये जात असतात पण या गोषटीची दखल ककती लोक
गाांभीयाविे घेतात? शेवाळलेली डबकी, ररकाम्या जागा पाहूि त्यावर टाकलेला

कचरा, पडझड झालेल्या इमारतीांचा कचरा वा घाण करण्यासाठी होत असलेला

वापर, रस्त्यावर पसरलेला िासका-कुजका भाजीपाला, रस्त्याच्या कडेला
लावलेल्या अन्िपदाथांच्या गाड्याांतूि शेवटी टाकला जाणाऱा कचरा, ज्या
गोषटीांची योग्य तऱ्हे िे ववल्हे वाट लावायला हवी खशा साववजनिक अस्वस्थ
निमावण करणाऱ्या गोषटी, ववखरु लेले अन्ि-धान्य, माांसाहार करुि टाकलेला
उरलासरु ला कचरा या व अशा गोषटी, कारखान्याांति
ू िदीत, समद्र
ु ात सोडलेली
ववषारी केशमकल्स. आपली वैयक्तीक जबाबदारी यात काहीच िाही का?

ज्याप्रमाणे िुसता वरूि मेकअप करुि उपयोग िाही तर
अांतगवत स्वच्छता होणे अत्यांत गरजेचे आहे त्याचप्रमाणे
शहरे िस
ु ती अद्ययावत करूि काय उपयोग, शहराच्या
प्रत्येक भागातील स्वच्छता जाणीवपूवक
व
व्हायला हवी.
भारत अत्याधनु िक तर हवाच पण तो सववप्रथम स्वच्छ हवा.
अशा स्वच्छ दे शाांत राहणाऱ्या जितेचे स्वच्छ प्रनतबांब मग
जगाच्या पटलावर ददसल्याशशवाय राहणार िाही. ही शशस्त

प्रत्येकािे

स्वतःला

लावि
ू

घेतली

पाहीजे,

आपल्या

पांतप्रधािाांिी सुरु केलेल्या या स्वच्छ भारत अशभयािात
प्रत्येकािे सहभागी झाले पाहीजे.

या वेळेस म्हणि
ू मग आयुषयात कधी हातात झाडू घेतला िसेल अशा
भारतीय तारे तारकाांिा लोकाांिी रस्ता झाडतािा बनघतले. आमचे
अिुकरण करता िा? मग असेही करा हाच सांदेश यातूि भारतातील
िागररकाांिा शमळाला.

आणण सांपुणव भारत आता स्वच्छता अशभयािात सहभागी होत आहे

स्वच्छ भारत – एक कदम स्वच्छता की ओर

अशा ओळी कधी काळी भारतात गुणगुणल्या जात होत्या. भारतातूि सोन्याचा धूर वाहतो
अशी या दे शाची महती गायली जात होती.
वास्ल्मककांिी रामराज्याचे, रववांद्रिाथाांिी ’Heaven of freedom‘ चे तर रामदासाांिी आिांदविभव
ू िचे

स्वप्ि फार पूवीच पादहले होते; पण प्रत्यक्षात मात्र ते उतरले िाही आणण उतरले असले तरी काळाच्या
ओघात वाहूि गेले. प्राचीि काळापासूि माझा दे श सववच बाबतीत समॄद्ध होता, त्याची ककती जगभर
पसरली होती, पण ती कीती कधी अपकीतीत बदलली कळलेच िाही. आज माझा दे श वाढती
लोकसांख्या, बेकारी, रोगराई, गररबी, अस्वच्छता या दषु ट प्रवत्ृ तीांचे ठाणे म्हणूि ओळ्खला जातो.

या ओळखपत्राला िषट करूि २१व्या शतकातील भारताची जडणघडण आजवर आपण ज्या खस्ता

खाल्ल्या त्यावरूि बोध घेऊि व निसगावच्या वरदािाचा परु े परू फायदा घेऊि आपण करावयाांस हवी.

आज हे सगळां साांगायचां कारण म्हणजे, परवा घरी जात असतािा
समोरच्या गाडीतला एक माणूस पचकि रस्त्यावर थांक
ू ला,थोडां पढ
ु े
गेले आणण एका गाडीत मागे बसलेल्या मॅडमिी बबस्स्कट खाल्लां
आणण कागद मात्र रस्त्यावर टाकला..पोशाखावरूि, गाडीवरूि दोन्ही
माणसां चाांगल्या घरातली, चाांगली शशकलेली ददसत होती..असा सांताप
झाला िा...मिात आलां, त्याांिा जाऊि म्हणावां एवढी मोठी गाडी आहे
स्वत:ची तर त्यातच घाण करावी.. पण असां कसां करणार िा कुणी,
कारण गाडी माझी, हक्काची..नतची काळजी घेणां माझां कतवव्य.. पण
दे श माझा िाही, रस्ता माझा िाही.. फ़क्त लहािपणी शाळे त प्रनतज्ञेत
म्हणण्यापुरताच ’भारत माझा दे श आहे ’ हे वाक्य होतां. १० वषव हे
वाक्य िेमािां रोज म्हटलां,पण कृतीतूि मात्र ते उतरवता येत िाही..
घर माझां म्हणतो तेव्हा ते स्वच्छ ठे वतो िा,त्या घरात घाण करत
िाही..दे श माझा म्हणतो पण घरातला कचरा मात्र रस्त्यावर आणूि
टाकतो.

आज गरज आहे ती आपल्या दे शातल्या प्रत्येक िागरीकािे ह्या
मांत्राचे अिक
ु रण करण्याची.. आजपासि
ू दे शाला बदलवण्याची
सरू
ु वात स्वत:च्या घरापासि
ू करूया.. परक्याांिा िाही पण
आपल्या जवळच्या माणसाांिा दे श खराब करण्यापासि
ू िक्कीच
थाांबवू शकतो..
आणण मग अशभमािािे म्हणू शकतो
ां रा दे श महाि है ।
’मेरे पववत मेरी िददयॉ,मे
प्राणों से भी प्यारा मझ
ु को मेरा दहांदस्
ु थाि है ॥

स्वच्छ भारत सद
ुं र भारत

धन्यवाद

सादरीकरण

१) भितल भिडे
२) उषाताई गरुड
अभ्यासक्रम - िी.एड.
वषष – २०१४-२०१५
प्रभतभा कॉलेज ऑफ एज्यक
ु े िन, भचिंचवड, पण
ु े

सुंदभभ –
इांटरिेटवर उपलब्ध माहीती गुगलच्या मा्यमातुि.


Slide 25

स्वच्छ भारत अभभयान

सादरीकरण
1) भितल भिडे
2) उषाताई गरुड
अभ्यासक्रम - बी.एड.
वर्ष – २०१४-२०१५
प्रतिभा कॉलेज ऑफ एज्युकेशन, तचिंचवड, पुणे

भारत अत्याधुनिक तर हवाच पण तो सववप्रथम स्वच्छ हवा. अशा
स्वच्छ दे शाांत राहणाऱ्या जितेचे स्वच्छ प्रनतबबांब मग जगाच्या पटलावर
ददसल्याशशवाय राहणार िाही. ही शशस्त प्रत्येकािे स्वतःला लावि
ू
घेतली पाहीजे.

आपल्या दे शातील िागररक ववशेषतः युवा वपढी पाश्चात्याांच्या अिेक सवयीांच,े
वागण्याचे. त्याांच्या खास लकबीांचे अिक
ु रण करण्यात धन्यता मािते. त्या
दे शाांतील दहरो-दहरोईन्स, बबझिेसमि, मॉडेल्स याांिा आदशव मािले जाते. त्या
दे शाांिा भेट दे ऊि परतणारे भारतीय तेथील गोडवे गातािा थकत िाहीत. त्या
दे शाांत कोणकोणत्या गोषटीांची उपलब्धता आहे आणण आपल्या इथे कुठल्या
गोषटीांची सदै व चणचण आहे याचा उहापोह हे लोक सववस्तर करु शकतात. पण
एवढे असि
ू ही पाश्चात्य दे शाांतील स्वच्छतेच,े शशस्तीचे, कामसू पणाचे अिक
ु रण
करतािा कोणीस ददसत िाही. असे का? हा प्रश्ि अशा वेळी ववचारावासा वाटतो.



आपल्याकडे रोगराई फैलावल्यावर स्वच्छता करा अशी तांबी ददली जाते.
एरवी पावलापावलावर, िाक्यािाक्यावर, जवळजवळ प्रत्येक गल्लीबोळात
साचलेल्या कचऱ्याचे ढीक आपल्या अस्स्तत्वाची जाणीव करुि दे त असतात
पण त्याांच्याकडे कािाडोळा केला जातो. जाहीर सभा घेतल्यािांतर दे शाच्या
पांतप्रधािाांिा लोकाांिा साांगावे लागते की इथि
ू जातािा पाण्याच्या ररकाम्या

बाटल्या, पेपर, खाऊची पाककटे वा इतर केरकचरा उचला, इथे टाकू िका.
अजूिही या दे शातील िागगरकाला ही स्वतःची जबाबदारी वाटत िाही काय?

अिेक सरकारी हॉस्पीटल्सच्या आवारात वा आजूबाजूला उभांही राहवत िाही
इतकी अस्वच्छता बोकाळलेली असते. त्यामळ
रव दीही
ु े अिेक प्रकारची दरु ग

पसरते. अिेक इमारतीांच्या अांतभावगात, रस्त्यावर, वाहिाांम्ये, स्जथे शक्य

नतथे कुठे ही पािाच्या ताांबड्या भडक वपचकाऱ्याांची राांगोळी दृषटीस पडते. या
व्यनतररक्त माणसे कसलाही ववगधनिषेध ि बाळगता कुठे ही थुांकत असतात
वा ववधी करत असतात.

मुांबईची लाइफलाइि असे ज्या लोकलचे वणवि केले जाते, त्या लोकलच्या आतील व बाहे रील
दृश्य सकाळच्या वेळी अवणविीय असते. बायका, पुरुष, मुले मुली लोकलला घाण करण्याची
हक्काची जागा समजत असावेत. निवडलेल्या भाज्या, फळाांच्या साली, प्लास्स्टकच्या
वपशव्या, कागद, ररकाम्या झालेल्या बाटल्या या व अशा अिेक गोषटी रोजच्या रोज

लोकलला बबिददक्कत बहाल करत असतात. या शशवाय काही ताज्य, दग
ं ीयक्
ु ध
ु त गोषटीही
िजरे ला, िाकाला छळत राहतात. ज्या वाहिातूि आपण प्रवास करतो आहोत ते वाहि
स्वच्छ ठे वण्याची जबाबदारी फक्त सरकारचीच कशी?

पावसाळा असो वा िसो दठकदठकाणी पाण्याची डबकी साचलेली ददसि
ू येतात. हे
पाणी िक्की येते कुटूि तेही समजत िाही. या पाण्यात मग कचरा पडतो,
कुजतो आणण आजब
ं ी पसरायला सरु
ू ाजल
ू ा दग
ु वात होते. अिेक लोक या
ु ध

रस्त्यावर िेहमीच ये जात असतात पण या गोषटीची दखल ककती लोक
गाांभीयाविे घेतात? शेवाळलेली डबकी, ररकाम्या जागा पाहूि त्यावर टाकलेला

कचरा, पडझड झालेल्या इमारतीांचा कचरा वा घाण करण्यासाठी होत असलेला

वापर, रस्त्यावर पसरलेला िासका-कुजका भाजीपाला, रस्त्याच्या कडेला
लावलेल्या अन्िपदाथांच्या गाड्याांतूि शेवटी टाकला जाणाऱा कचरा, ज्या
गोषटीांची योग्य तऱ्हे िे ववल्हे वाट लावायला हवी खशा साववजनिक अस्वस्थ
निमावण करणाऱ्या गोषटी, ववखरु लेले अन्ि-धान्य, माांसाहार करुि टाकलेला
उरलासरु ला कचरा या व अशा गोषटी, कारखान्याांति
ू िदीत, समद्र
ु ात सोडलेली
ववषारी केशमकल्स. आपली वैयक्तीक जबाबदारी यात काहीच िाही का?

ज्याप्रमाणे िुसता वरूि मेकअप करुि उपयोग िाही तर
अांतगवत स्वच्छता होणे अत्यांत गरजेचे आहे त्याचप्रमाणे
शहरे िस
ु ती अद्ययावत करूि काय उपयोग, शहराच्या
प्रत्येक भागातील स्वच्छता जाणीवपूवक
व
व्हायला हवी.
भारत अत्याधनु िक तर हवाच पण तो सववप्रथम स्वच्छ हवा.
अशा स्वच्छ दे शाांत राहणाऱ्या जितेचे स्वच्छ प्रनतबांब मग
जगाच्या पटलावर ददसल्याशशवाय राहणार िाही. ही शशस्त

प्रत्येकािे

स्वतःला

लावि
ू

घेतली

पाहीजे,

आपल्या

पांतप्रधािाांिी सुरु केलेल्या या स्वच्छ भारत अशभयािात
प्रत्येकािे सहभागी झाले पाहीजे.

या वेळेस म्हणि
ू मग आयुषयात कधी हातात झाडू घेतला िसेल अशा
भारतीय तारे तारकाांिा लोकाांिी रस्ता झाडतािा बनघतले. आमचे
अिुकरण करता िा? मग असेही करा हाच सांदेश यातूि भारतातील
िागररकाांिा शमळाला.

आणण सांपुणव भारत आता स्वच्छता अशभयािात सहभागी होत आहे

स्वच्छ भारत – एक कदम स्वच्छता की ओर

अशा ओळी कधी काळी भारतात गुणगुणल्या जात होत्या. भारतातूि सोन्याचा धूर वाहतो
अशी या दे शाची महती गायली जात होती.
वास्ल्मककांिी रामराज्याचे, रववांद्रिाथाांिी ’Heaven of freedom‘ चे तर रामदासाांिी आिांदविभव
ू िचे

स्वप्ि फार पूवीच पादहले होते; पण प्रत्यक्षात मात्र ते उतरले िाही आणण उतरले असले तरी काळाच्या
ओघात वाहूि गेले. प्राचीि काळापासूि माझा दे श सववच बाबतीत समॄद्ध होता, त्याची ककती जगभर
पसरली होती, पण ती कीती कधी अपकीतीत बदलली कळलेच िाही. आज माझा दे श वाढती
लोकसांख्या, बेकारी, रोगराई, गररबी, अस्वच्छता या दषु ट प्रवत्ृ तीांचे ठाणे म्हणूि ओळ्खला जातो.

या ओळखपत्राला िषट करूि २१व्या शतकातील भारताची जडणघडण आजवर आपण ज्या खस्ता

खाल्ल्या त्यावरूि बोध घेऊि व निसगावच्या वरदािाचा परु े परू फायदा घेऊि आपण करावयाांस हवी.

आज हे सगळां साांगायचां कारण म्हणजे, परवा घरी जात असतािा
समोरच्या गाडीतला एक माणूस पचकि रस्त्यावर थांक
ू ला,थोडां पढ
ु े
गेले आणण एका गाडीत मागे बसलेल्या मॅडमिी बबस्स्कट खाल्लां
आणण कागद मात्र रस्त्यावर टाकला..पोशाखावरूि, गाडीवरूि दोन्ही
माणसां चाांगल्या घरातली, चाांगली शशकलेली ददसत होती..असा सांताप
झाला िा...मिात आलां, त्याांिा जाऊि म्हणावां एवढी मोठी गाडी आहे
स्वत:ची तर त्यातच घाण करावी.. पण असां कसां करणार िा कुणी,
कारण गाडी माझी, हक्काची..नतची काळजी घेणां माझां कतवव्य.. पण
दे श माझा िाही, रस्ता माझा िाही.. फ़क्त लहािपणी शाळे त प्रनतज्ञेत
म्हणण्यापुरताच ’भारत माझा दे श आहे ’ हे वाक्य होतां. १० वषव हे
वाक्य िेमािां रोज म्हटलां,पण कृतीतूि मात्र ते उतरवता येत िाही..
घर माझां म्हणतो तेव्हा ते स्वच्छ ठे वतो िा,त्या घरात घाण करत
िाही..दे श माझा म्हणतो पण घरातला कचरा मात्र रस्त्यावर आणूि
टाकतो.

आज गरज आहे ती आपल्या दे शातल्या प्रत्येक िागरीकािे ह्या
मांत्राचे अिक
ु रण करण्याची.. आजपासि
ू दे शाला बदलवण्याची
सरू
ु वात स्वत:च्या घरापासि
ू करूया.. परक्याांिा िाही पण
आपल्या जवळच्या माणसाांिा दे श खराब करण्यापासि
ू िक्कीच
थाांबवू शकतो..
आणण मग अशभमािािे म्हणू शकतो
ां रा दे श महाि है ।
’मेरे पववत मेरी िददयॉ,मे
प्राणों से भी प्यारा मझ
ु को मेरा दहांदस्
ु थाि है ॥

स्वच्छ भारत सद
ुं र भारत

धन्यवाद

सादरीकरण

१) भितल भिडे
२) उषाताई गरुड
अभ्यासक्रम - िी.एड.
वषष – २०१४-२०१५
प्रभतभा कॉलेज ऑफ एज्यक
ु े िन, भचिंचवड, पण
ु े

सुंदभभ –
इांटरिेटवर उपलब्ध माहीती गुगलच्या मा्यमातुि.