Slide 1

Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej

Prof. Ryszard Dzięciołowski

Współczesne łowiectwo w Europie

 Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
 Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1

Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
 Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
 Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
 Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
 Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2

Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:





Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.

3

Sytuacja prawna
 Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
 Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
 Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
 W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
 W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
 W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4

Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.

 Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
 Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
 Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
 Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5

Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
 Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
 Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
 Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
 Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;

 Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
 Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6

Czynniki obniżające różnorodność biologiczną

 Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;

 Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
 Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;

 Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.

7

Instrument finansowy LIFE

 Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
 Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;

 Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
 LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.

8

Polska w Sieci Natura 2000

 114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
 4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
 294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
 Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).

9

Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000

50000

40000

30000

20000

10000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

10

Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500

2000

1500

1000

500

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

11

Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000

200000

150000

100000

50000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

12

Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000

120000

100000

80000

60000

40000

20000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

13

Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0
-20000

14

Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000

200000

150000

100000

50000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

15

Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

16

Zagrożenia dla bioróżnorodności
 Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
 Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
 Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
 W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
 Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
 W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
 Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.

17

Zagrożenia dla bioróżnorodności
 W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;

 Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
 Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;

 Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
 Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
 Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18

Popularność myślistwa w Europie






Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19

Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH

LUDNOŚĆ x 10

% MYŚLIWYCH

LUDZI/km ²

MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ

29

17 000

3,6

0,6

124

1:176

84

11 5000

8,2

1,4

98

1:70

Belgia

31

20 000

10

0,2

323

1:500

Bośnia i Hercegowina

51

50 000

4,6

1,2

90

1:80

Bułgaria

111

95 000

7,3

1,2

66

1:84

Chorwacja

57

55 000

4,5

1,37

79

1:73

Cypr

9

45 000

0,8

6,4

89

1:15

Czechy

79

110 000

10,2

1,1

129

1:91

Dania

43

165 000

5,5

3,1

128

1:32

Estonia

45

15 000

1,3

0,1

29

1:100

Finlandia

338

290 000

5,2

5,8

15

1:17

Francja

643

1 313 000

63,7

2,1

99

1:47

Niemcy

357

340 000

82,4

0,4

230

1:241

Grecja

132

270 000

10,7

2,7

81

1:37

Węgry

93

54 500

10,0

0,5

108

1:183

Irlandia

70

350 000

4,1

8,9

59

1:9

Włochy

301

750 000

58,1

1,2

193

1:77

Łotwa

65

25 000

2,3

1,2

35

1:80

Litwa

65

25 000

3,6

0,8

55

1:120

KRAJ

Km x 10

Albania
Austria

Luksemburg

3

2 000

0,4

0,5

133

1:200

Malta

0,3

15 000

0,4

3,7

1,333

1:27

Mołdawia

34

-

4,3

-

126

-

Czarnogóra

14

-

0,7

-

50

-

Holandia

42

30 000

16,6

0,2

395

1:500

Norwegia

324

190 000

4,6

4,75

14

1:21

Polska

313

100 000

38,5

0,3

123

1:380

Portugalia

92

230 000

10,6

2,3

115

1:43

Rumunia

238

60 000

22,3

0,27

94

1:367

Serbia

88

80 000

10,1

0,7

115

1:137

Słowacja

49

55 000

5,4

1,1

110

1:100

Słowenia

20

22 000

2,0

1,0

100

1:91

Hiszpania

505

980 000

40,4

2,3

80

1:44

Szwecja

450

290 000

9,0

3,22

20

1:31

Szwajcaria

41

30 000

7,6

0,43

185

1:233

Turcja

781

-

71,2

-

91

-

Zjednoczone Królestwo

245

800 000

60,8

1,3

248

1:74

Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
 Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
 Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
 Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
 Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21

Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów

22

Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
 Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
 Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
 Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
 Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
 Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
 Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23

Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
 Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
 Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
 Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
 Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24

Literatura







Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.

25

Dziękuję za uwagę!


Slide 2

Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej

Prof. Ryszard Dzięciołowski

Współczesne łowiectwo w Europie

 Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
 Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1

Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
 Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
 Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
 Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
 Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2

Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:





Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.

3

Sytuacja prawna
 Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
 Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
 Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
 W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
 W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
 W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4

Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.

 Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
 Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
 Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
 Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5

Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
 Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
 Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
 Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
 Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;

 Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
 Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6

Czynniki obniżające różnorodność biologiczną

 Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;

 Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
 Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;

 Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.

7

Instrument finansowy LIFE

 Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
 Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;

 Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
 LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.

8

Polska w Sieci Natura 2000

 114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
 4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
 294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
 Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).

9

Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000

50000

40000

30000

20000

10000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

10

Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500

2000

1500

1000

500

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

11

Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000

200000

150000

100000

50000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

12

Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000

120000

100000

80000

60000

40000

20000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

13

Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0
-20000

14

Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000

200000

150000

100000

50000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

15

Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

16

Zagrożenia dla bioróżnorodności
 Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
 Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
 Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
 W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
 Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
 W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
 Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.

17

Zagrożenia dla bioróżnorodności
 W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;

 Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
 Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;

 Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
 Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
 Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18

Popularność myślistwa w Europie






Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19

Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH

LUDNOŚĆ x 10

% MYŚLIWYCH

LUDZI/km ²

MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ

29

17 000

3,6

0,6

124

1:176

84

11 5000

8,2

1,4

98

1:70

Belgia

31

20 000

10

0,2

323

1:500

Bośnia i Hercegowina

51

50 000

4,6

1,2

90

1:80

Bułgaria

111

95 000

7,3

1,2

66

1:84

Chorwacja

57

55 000

4,5

1,37

79

1:73

Cypr

9

45 000

0,8

6,4

89

1:15

Czechy

79

110 000

10,2

1,1

129

1:91

Dania

43

165 000

5,5

3,1

128

1:32

Estonia

45

15 000

1,3

0,1

29

1:100

Finlandia

338

290 000

5,2

5,8

15

1:17

Francja

643

1 313 000

63,7

2,1

99

1:47

Niemcy

357

340 000

82,4

0,4

230

1:241

Grecja

132

270 000

10,7

2,7

81

1:37

Węgry

93

54 500

10,0

0,5

108

1:183

Irlandia

70

350 000

4,1

8,9

59

1:9

Włochy

301

750 000

58,1

1,2

193

1:77

Łotwa

65

25 000

2,3

1,2

35

1:80

Litwa

65

25 000

3,6

0,8

55

1:120

KRAJ

Km x 10

Albania
Austria

Luksemburg

3

2 000

0,4

0,5

133

1:200

Malta

0,3

15 000

0,4

3,7

1,333

1:27

Mołdawia

34

-

4,3

-

126

-

Czarnogóra

14

-

0,7

-

50

-

Holandia

42

30 000

16,6

0,2

395

1:500

Norwegia

324

190 000

4,6

4,75

14

1:21

Polska

313

100 000

38,5

0,3

123

1:380

Portugalia

92

230 000

10,6

2,3

115

1:43

Rumunia

238

60 000

22,3

0,27

94

1:367

Serbia

88

80 000

10,1

0,7

115

1:137

Słowacja

49

55 000

5,4

1,1

110

1:100

Słowenia

20

22 000

2,0

1,0

100

1:91

Hiszpania

505

980 000

40,4

2,3

80

1:44

Szwecja

450

290 000

9,0

3,22

20

1:31

Szwajcaria

41

30 000

7,6

0,43

185

1:233

Turcja

781

-

71,2

-

91

-

Zjednoczone Królestwo

245

800 000

60,8

1,3

248

1:74

Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
 Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
 Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
 Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
 Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21

Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów

22

Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
 Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
 Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
 Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
 Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
 Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
 Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23

Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
 Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
 Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
 Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
 Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24

Literatura







Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.

25

Dziękuję za uwagę!


Slide 3

Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej

Prof. Ryszard Dzięciołowski

Współczesne łowiectwo w Europie

 Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
 Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1

Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
 Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
 Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
 Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
 Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2

Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:





Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.

3

Sytuacja prawna
 Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
 Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
 Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
 W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
 W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
 W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4

Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.

 Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
 Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
 Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
 Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5

Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
 Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
 Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
 Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
 Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;

 Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
 Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6

Czynniki obniżające różnorodność biologiczną

 Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;

 Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
 Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;

 Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.

7

Instrument finansowy LIFE

 Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
 Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;

 Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
 LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.

8

Polska w Sieci Natura 2000

 114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
 4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
 294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
 Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).

9

Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000

50000

40000

30000

20000

10000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

10

Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500

2000

1500

1000

500

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

11

Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000

200000

150000

100000

50000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

12

Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000

120000

100000

80000

60000

40000

20000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

13

Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0
-20000

14

Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000

200000

150000

100000

50000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

15

Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

16

Zagrożenia dla bioróżnorodności
 Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
 Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
 Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
 W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
 Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
 W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
 Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.

17

Zagrożenia dla bioróżnorodności
 W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;

 Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
 Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;

 Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
 Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
 Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18

Popularność myślistwa w Europie






Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19

Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH

LUDNOŚĆ x 10

% MYŚLIWYCH

LUDZI/km ²

MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ

29

17 000

3,6

0,6

124

1:176

84

11 5000

8,2

1,4

98

1:70

Belgia

31

20 000

10

0,2

323

1:500

Bośnia i Hercegowina

51

50 000

4,6

1,2

90

1:80

Bułgaria

111

95 000

7,3

1,2

66

1:84

Chorwacja

57

55 000

4,5

1,37

79

1:73

Cypr

9

45 000

0,8

6,4

89

1:15

Czechy

79

110 000

10,2

1,1

129

1:91

Dania

43

165 000

5,5

3,1

128

1:32

Estonia

45

15 000

1,3

0,1

29

1:100

Finlandia

338

290 000

5,2

5,8

15

1:17

Francja

643

1 313 000

63,7

2,1

99

1:47

Niemcy

357

340 000

82,4

0,4

230

1:241

Grecja

132

270 000

10,7

2,7

81

1:37

Węgry

93

54 500

10,0

0,5

108

1:183

Irlandia

70

350 000

4,1

8,9

59

1:9

Włochy

301

750 000

58,1

1,2

193

1:77

Łotwa

65

25 000

2,3

1,2

35

1:80

Litwa

65

25 000

3,6

0,8

55

1:120

KRAJ

Km x 10

Albania
Austria

Luksemburg

3

2 000

0,4

0,5

133

1:200

Malta

0,3

15 000

0,4

3,7

1,333

1:27

Mołdawia

34

-

4,3

-

126

-

Czarnogóra

14

-

0,7

-

50

-

Holandia

42

30 000

16,6

0,2

395

1:500

Norwegia

324

190 000

4,6

4,75

14

1:21

Polska

313

100 000

38,5

0,3

123

1:380

Portugalia

92

230 000

10,6

2,3

115

1:43

Rumunia

238

60 000

22,3

0,27

94

1:367

Serbia

88

80 000

10,1

0,7

115

1:137

Słowacja

49

55 000

5,4

1,1

110

1:100

Słowenia

20

22 000

2,0

1,0

100

1:91

Hiszpania

505

980 000

40,4

2,3

80

1:44

Szwecja

450

290 000

9,0

3,22

20

1:31

Szwajcaria

41

30 000

7,6

0,43

185

1:233

Turcja

781

-

71,2

-

91

-

Zjednoczone Królestwo

245

800 000

60,8

1,3

248

1:74

Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
 Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
 Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
 Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
 Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21

Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów

22

Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
 Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
 Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
 Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
 Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
 Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
 Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23

Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
 Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
 Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
 Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
 Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24

Literatura







Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.

25

Dziękuję za uwagę!


Slide 4

Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej

Prof. Ryszard Dzięciołowski

Współczesne łowiectwo w Europie

 Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
 Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1

Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
 Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
 Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
 Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
 Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2

Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:





Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.

3

Sytuacja prawna
 Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
 Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
 Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
 W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
 W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
 W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4

Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.

 Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
 Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
 Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
 Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5

Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
 Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
 Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
 Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
 Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;

 Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
 Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6

Czynniki obniżające różnorodność biologiczną

 Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;

 Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
 Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;

 Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.

7

Instrument finansowy LIFE

 Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
 Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;

 Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
 LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.

8

Polska w Sieci Natura 2000

 114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
 4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
 294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
 Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).

9

Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000

50000

40000

30000

20000

10000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

10

Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500

2000

1500

1000

500

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

11

Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000

200000

150000

100000

50000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

12

Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000

120000

100000

80000

60000

40000

20000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

13

Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0
-20000

14

Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000

200000

150000

100000

50000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

15

Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

16

Zagrożenia dla bioróżnorodności
 Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
 Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
 Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
 W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
 Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
 W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
 Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.

17

Zagrożenia dla bioróżnorodności
 W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;

 Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
 Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;

 Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
 Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
 Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18

Popularność myślistwa w Europie






Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19

Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH

LUDNOŚĆ x 10

% MYŚLIWYCH

LUDZI/km ²

MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ

29

17 000

3,6

0,6

124

1:176

84

11 5000

8,2

1,4

98

1:70

Belgia

31

20 000

10

0,2

323

1:500

Bośnia i Hercegowina

51

50 000

4,6

1,2

90

1:80

Bułgaria

111

95 000

7,3

1,2

66

1:84

Chorwacja

57

55 000

4,5

1,37

79

1:73

Cypr

9

45 000

0,8

6,4

89

1:15

Czechy

79

110 000

10,2

1,1

129

1:91

Dania

43

165 000

5,5

3,1

128

1:32

Estonia

45

15 000

1,3

0,1

29

1:100

Finlandia

338

290 000

5,2

5,8

15

1:17

Francja

643

1 313 000

63,7

2,1

99

1:47

Niemcy

357

340 000

82,4

0,4

230

1:241

Grecja

132

270 000

10,7

2,7

81

1:37

Węgry

93

54 500

10,0

0,5

108

1:183

Irlandia

70

350 000

4,1

8,9

59

1:9

Włochy

301

750 000

58,1

1,2

193

1:77

Łotwa

65

25 000

2,3

1,2

35

1:80

Litwa

65

25 000

3,6

0,8

55

1:120

KRAJ

Km x 10

Albania
Austria

Luksemburg

3

2 000

0,4

0,5

133

1:200

Malta

0,3

15 000

0,4

3,7

1,333

1:27

Mołdawia

34

-

4,3

-

126

-

Czarnogóra

14

-

0,7

-

50

-

Holandia

42

30 000

16,6

0,2

395

1:500

Norwegia

324

190 000

4,6

4,75

14

1:21

Polska

313

100 000

38,5

0,3

123

1:380

Portugalia

92

230 000

10,6

2,3

115

1:43

Rumunia

238

60 000

22,3

0,27

94

1:367

Serbia

88

80 000

10,1

0,7

115

1:137

Słowacja

49

55 000

5,4

1,1

110

1:100

Słowenia

20

22 000

2,0

1,0

100

1:91

Hiszpania

505

980 000

40,4

2,3

80

1:44

Szwecja

450

290 000

9,0

3,22

20

1:31

Szwajcaria

41

30 000

7,6

0,43

185

1:233

Turcja

781

-

71,2

-

91

-

Zjednoczone Królestwo

245

800 000

60,8

1,3

248

1:74

Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
 Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
 Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
 Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
 Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21

Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów

22

Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
 Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
 Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
 Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
 Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
 Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
 Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23

Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
 Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
 Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
 Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
 Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24

Literatura







Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.

25

Dziękuję za uwagę!


Slide 5

Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej

Prof. Ryszard Dzięciołowski

Współczesne łowiectwo w Europie

 Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
 Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1

Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
 Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
 Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
 Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
 Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2

Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:





Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.

3

Sytuacja prawna
 Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
 Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
 Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
 W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
 W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
 W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4

Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.

 Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
 Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
 Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
 Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5

Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
 Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
 Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
 Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
 Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;

 Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
 Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6

Czynniki obniżające różnorodność biologiczną

 Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;

 Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
 Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;

 Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.

7

Instrument finansowy LIFE

 Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
 Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;

 Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
 LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.

8

Polska w Sieci Natura 2000

 114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
 4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
 294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
 Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).

9

Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000

50000

40000

30000

20000

10000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

10

Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500

2000

1500

1000

500

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

11

Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000

200000

150000

100000

50000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

12

Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000

120000

100000

80000

60000

40000

20000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

13

Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0
-20000

14

Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000

200000

150000

100000

50000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

15

Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

16

Zagrożenia dla bioróżnorodności
 Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
 Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
 Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
 W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
 Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
 W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
 Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.

17

Zagrożenia dla bioróżnorodności
 W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;

 Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
 Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;

 Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
 Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
 Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18

Popularność myślistwa w Europie






Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19

Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH

LUDNOŚĆ x 10

% MYŚLIWYCH

LUDZI/km ²

MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ

29

17 000

3,6

0,6

124

1:176

84

11 5000

8,2

1,4

98

1:70

Belgia

31

20 000

10

0,2

323

1:500

Bośnia i Hercegowina

51

50 000

4,6

1,2

90

1:80

Bułgaria

111

95 000

7,3

1,2

66

1:84

Chorwacja

57

55 000

4,5

1,37

79

1:73

Cypr

9

45 000

0,8

6,4

89

1:15

Czechy

79

110 000

10,2

1,1

129

1:91

Dania

43

165 000

5,5

3,1

128

1:32

Estonia

45

15 000

1,3

0,1

29

1:100

Finlandia

338

290 000

5,2

5,8

15

1:17

Francja

643

1 313 000

63,7

2,1

99

1:47

Niemcy

357

340 000

82,4

0,4

230

1:241

Grecja

132

270 000

10,7

2,7

81

1:37

Węgry

93

54 500

10,0

0,5

108

1:183

Irlandia

70

350 000

4,1

8,9

59

1:9

Włochy

301

750 000

58,1

1,2

193

1:77

Łotwa

65

25 000

2,3

1,2

35

1:80

Litwa

65

25 000

3,6

0,8

55

1:120

KRAJ

Km x 10

Albania
Austria

Luksemburg

3

2 000

0,4

0,5

133

1:200

Malta

0,3

15 000

0,4

3,7

1,333

1:27

Mołdawia

34

-

4,3

-

126

-

Czarnogóra

14

-

0,7

-

50

-

Holandia

42

30 000

16,6

0,2

395

1:500

Norwegia

324

190 000

4,6

4,75

14

1:21

Polska

313

100 000

38,5

0,3

123

1:380

Portugalia

92

230 000

10,6

2,3

115

1:43

Rumunia

238

60 000

22,3

0,27

94

1:367

Serbia

88

80 000

10,1

0,7

115

1:137

Słowacja

49

55 000

5,4

1,1

110

1:100

Słowenia

20

22 000

2,0

1,0

100

1:91

Hiszpania

505

980 000

40,4

2,3

80

1:44

Szwecja

450

290 000

9,0

3,22

20

1:31

Szwajcaria

41

30 000

7,6

0,43

185

1:233

Turcja

781

-

71,2

-

91

-

Zjednoczone Królestwo

245

800 000

60,8

1,3

248

1:74

Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
 Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
 Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
 Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
 Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21

Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów

22

Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
 Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
 Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
 Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
 Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
 Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
 Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23

Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
 Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
 Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
 Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
 Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24

Literatura







Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.

25

Dziękuję za uwagę!


Slide 6

Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej

Prof. Ryszard Dzięciołowski

Współczesne łowiectwo w Europie

 Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
 Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1

Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
 Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
 Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
 Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
 Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2

Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:





Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.

3

Sytuacja prawna
 Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
 Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
 Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
 W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
 W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
 W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4

Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.

 Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
 Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
 Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
 Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5

Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
 Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
 Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
 Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
 Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;

 Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
 Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6

Czynniki obniżające różnorodność biologiczną

 Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;

 Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
 Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;

 Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.

7

Instrument finansowy LIFE

 Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
 Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;

 Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
 LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.

8

Polska w Sieci Natura 2000

 114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
 4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
 294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
 Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).

9

Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000

50000

40000

30000

20000

10000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

10

Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500

2000

1500

1000

500

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

11

Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000

200000

150000

100000

50000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

12

Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000

120000

100000

80000

60000

40000

20000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

13

Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0
-20000

14

Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000

200000

150000

100000

50000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

15

Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

16

Zagrożenia dla bioróżnorodności
 Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
 Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
 Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
 W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
 Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
 W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
 Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.

17

Zagrożenia dla bioróżnorodności
 W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;

 Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
 Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;

 Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
 Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
 Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18

Popularność myślistwa w Europie






Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19

Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH

LUDNOŚĆ x 10

% MYŚLIWYCH

LUDZI/km ²

MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ

29

17 000

3,6

0,6

124

1:176

84

11 5000

8,2

1,4

98

1:70

Belgia

31

20 000

10

0,2

323

1:500

Bośnia i Hercegowina

51

50 000

4,6

1,2

90

1:80

Bułgaria

111

95 000

7,3

1,2

66

1:84

Chorwacja

57

55 000

4,5

1,37

79

1:73

Cypr

9

45 000

0,8

6,4

89

1:15

Czechy

79

110 000

10,2

1,1

129

1:91

Dania

43

165 000

5,5

3,1

128

1:32

Estonia

45

15 000

1,3

0,1

29

1:100

Finlandia

338

290 000

5,2

5,8

15

1:17

Francja

643

1 313 000

63,7

2,1

99

1:47

Niemcy

357

340 000

82,4

0,4

230

1:241

Grecja

132

270 000

10,7

2,7

81

1:37

Węgry

93

54 500

10,0

0,5

108

1:183

Irlandia

70

350 000

4,1

8,9

59

1:9

Włochy

301

750 000

58,1

1,2

193

1:77

Łotwa

65

25 000

2,3

1,2

35

1:80

Litwa

65

25 000

3,6

0,8

55

1:120

KRAJ

Km x 10

Albania
Austria

Luksemburg

3

2 000

0,4

0,5

133

1:200

Malta

0,3

15 000

0,4

3,7

1,333

1:27

Mołdawia

34

-

4,3

-

126

-

Czarnogóra

14

-

0,7

-

50

-

Holandia

42

30 000

16,6

0,2

395

1:500

Norwegia

324

190 000

4,6

4,75

14

1:21

Polska

313

100 000

38,5

0,3

123

1:380

Portugalia

92

230 000

10,6

2,3

115

1:43

Rumunia

238

60 000

22,3

0,27

94

1:367

Serbia

88

80 000

10,1

0,7

115

1:137

Słowacja

49

55 000

5,4

1,1

110

1:100

Słowenia

20

22 000

2,0

1,0

100

1:91

Hiszpania

505

980 000

40,4

2,3

80

1:44

Szwecja

450

290 000

9,0

3,22

20

1:31

Szwajcaria

41

30 000

7,6

0,43

185

1:233

Turcja

781

-

71,2

-

91

-

Zjednoczone Królestwo

245

800 000

60,8

1,3

248

1:74

Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
 Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
 Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
 Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
 Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21

Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów

22

Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
 Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
 Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
 Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
 Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
 Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
 Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23

Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
 Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
 Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
 Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
 Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24

Literatura







Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.

25

Dziękuję za uwagę!


Slide 7

Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej

Prof. Ryszard Dzięciołowski

Współczesne łowiectwo w Europie

 Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
 Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1

Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
 Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
 Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
 Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
 Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2

Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:





Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.

3

Sytuacja prawna
 Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
 Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
 Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
 W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
 W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
 W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4

Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.

 Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
 Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
 Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
 Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5

Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
 Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
 Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
 Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
 Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;

 Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
 Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6

Czynniki obniżające różnorodność biologiczną

 Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;

 Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
 Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;

 Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.

7

Instrument finansowy LIFE

 Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
 Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;

 Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
 LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.

8

Polska w Sieci Natura 2000

 114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
 4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
 294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
 Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).

9

Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000

50000

40000

30000

20000

10000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

10

Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500

2000

1500

1000

500

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

11

Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000

200000

150000

100000

50000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

12

Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000

120000

100000

80000

60000

40000

20000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

13

Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0
-20000

14

Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000

200000

150000

100000

50000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

15

Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

16

Zagrożenia dla bioróżnorodności
 Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
 Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
 Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
 W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
 Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
 W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
 Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.

17

Zagrożenia dla bioróżnorodności
 W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;

 Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
 Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;

 Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
 Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
 Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18

Popularność myślistwa w Europie






Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19

Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH

LUDNOŚĆ x 10

% MYŚLIWYCH

LUDZI/km ²

MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ

29

17 000

3,6

0,6

124

1:176

84

11 5000

8,2

1,4

98

1:70

Belgia

31

20 000

10

0,2

323

1:500

Bośnia i Hercegowina

51

50 000

4,6

1,2

90

1:80

Bułgaria

111

95 000

7,3

1,2

66

1:84

Chorwacja

57

55 000

4,5

1,37

79

1:73

Cypr

9

45 000

0,8

6,4

89

1:15

Czechy

79

110 000

10,2

1,1

129

1:91

Dania

43

165 000

5,5

3,1

128

1:32

Estonia

45

15 000

1,3

0,1

29

1:100

Finlandia

338

290 000

5,2

5,8

15

1:17

Francja

643

1 313 000

63,7

2,1

99

1:47

Niemcy

357

340 000

82,4

0,4

230

1:241

Grecja

132

270 000

10,7

2,7

81

1:37

Węgry

93

54 500

10,0

0,5

108

1:183

Irlandia

70

350 000

4,1

8,9

59

1:9

Włochy

301

750 000

58,1

1,2

193

1:77

Łotwa

65

25 000

2,3

1,2

35

1:80

Litwa

65

25 000

3,6

0,8

55

1:120

KRAJ

Km x 10

Albania
Austria

Luksemburg

3

2 000

0,4

0,5

133

1:200

Malta

0,3

15 000

0,4

3,7

1,333

1:27

Mołdawia

34

-

4,3

-

126

-

Czarnogóra

14

-

0,7

-

50

-

Holandia

42

30 000

16,6

0,2

395

1:500

Norwegia

324

190 000

4,6

4,75

14

1:21

Polska

313

100 000

38,5

0,3

123

1:380

Portugalia

92

230 000

10,6

2,3

115

1:43

Rumunia

238

60 000

22,3

0,27

94

1:367

Serbia

88

80 000

10,1

0,7

115

1:137

Słowacja

49

55 000

5,4

1,1

110

1:100

Słowenia

20

22 000

2,0

1,0

100

1:91

Hiszpania

505

980 000

40,4

2,3

80

1:44

Szwecja

450

290 000

9,0

3,22

20

1:31

Szwajcaria

41

30 000

7,6

0,43

185

1:233

Turcja

781

-

71,2

-

91

-

Zjednoczone Królestwo

245

800 000

60,8

1,3

248

1:74

Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
 Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
 Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
 Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
 Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21

Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów

22

Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
 Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
 Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
 Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
 Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
 Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
 Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23

Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
 Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
 Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
 Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
 Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24

Literatura







Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.

25

Dziękuję za uwagę!


Slide 8

Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej

Prof. Ryszard Dzięciołowski

Współczesne łowiectwo w Europie

 Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
 Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1

Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
 Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
 Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
 Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
 Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2

Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:





Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.

3

Sytuacja prawna
 Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
 Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
 Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
 W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
 W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
 W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4

Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.

 Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
 Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
 Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
 Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5

Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
 Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
 Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
 Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
 Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;

 Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
 Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6

Czynniki obniżające różnorodność biologiczną

 Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;

 Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
 Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;

 Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.

7

Instrument finansowy LIFE

 Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
 Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;

 Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
 LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.

8

Polska w Sieci Natura 2000

 114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
 4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
 294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
 Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).

9

Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000

50000

40000

30000

20000

10000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

10

Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500

2000

1500

1000

500

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

11

Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000

200000

150000

100000

50000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

12

Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000

120000

100000

80000

60000

40000

20000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

13

Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0
-20000

14

Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000

200000

150000

100000

50000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

15

Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

16

Zagrożenia dla bioróżnorodności
 Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
 Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
 Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
 W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
 Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
 W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
 Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.

17

Zagrożenia dla bioróżnorodności
 W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;

 Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
 Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;

 Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
 Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
 Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18

Popularność myślistwa w Europie






Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19

Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH

LUDNOŚĆ x 10

% MYŚLIWYCH

LUDZI/km ²

MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ

29

17 000

3,6

0,6

124

1:176

84

11 5000

8,2

1,4

98

1:70

Belgia

31

20 000

10

0,2

323

1:500

Bośnia i Hercegowina

51

50 000

4,6

1,2

90

1:80

Bułgaria

111

95 000

7,3

1,2

66

1:84

Chorwacja

57

55 000

4,5

1,37

79

1:73

Cypr

9

45 000

0,8

6,4

89

1:15

Czechy

79

110 000

10,2

1,1

129

1:91

Dania

43

165 000

5,5

3,1

128

1:32

Estonia

45

15 000

1,3

0,1

29

1:100

Finlandia

338

290 000

5,2

5,8

15

1:17

Francja

643

1 313 000

63,7

2,1

99

1:47

Niemcy

357

340 000

82,4

0,4

230

1:241

Grecja

132

270 000

10,7

2,7

81

1:37

Węgry

93

54 500

10,0

0,5

108

1:183

Irlandia

70

350 000

4,1

8,9

59

1:9

Włochy

301

750 000

58,1

1,2

193

1:77

Łotwa

65

25 000

2,3

1,2

35

1:80

Litwa

65

25 000

3,6

0,8

55

1:120

KRAJ

Km x 10

Albania
Austria

Luksemburg

3

2 000

0,4

0,5

133

1:200

Malta

0,3

15 000

0,4

3,7

1,333

1:27

Mołdawia

34

-

4,3

-

126

-

Czarnogóra

14

-

0,7

-

50

-

Holandia

42

30 000

16,6

0,2

395

1:500

Norwegia

324

190 000

4,6

4,75

14

1:21

Polska

313

100 000

38,5

0,3

123

1:380

Portugalia

92

230 000

10,6

2,3

115

1:43

Rumunia

238

60 000

22,3

0,27

94

1:367

Serbia

88

80 000

10,1

0,7

115

1:137

Słowacja

49

55 000

5,4

1,1

110

1:100

Słowenia

20

22 000

2,0

1,0

100

1:91

Hiszpania

505

980 000

40,4

2,3

80

1:44

Szwecja

450

290 000

9,0

3,22

20

1:31

Szwajcaria

41

30 000

7,6

0,43

185

1:233

Turcja

781

-

71,2

-

91

-

Zjednoczone Królestwo

245

800 000

60,8

1,3

248

1:74

Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
 Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
 Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
 Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
 Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21

Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów

22

Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
 Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
 Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
 Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
 Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
 Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
 Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23

Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
 Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
 Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
 Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
 Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24

Literatura







Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.

25

Dziękuję za uwagę!


Slide 9

Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej

Prof. Ryszard Dzięciołowski

Współczesne łowiectwo w Europie

 Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
 Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1

Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
 Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
 Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
 Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
 Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2

Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:





Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.

3

Sytuacja prawna
 Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
 Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
 Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
 W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
 W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
 W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4

Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.

 Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
 Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
 Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
 Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5

Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
 Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
 Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
 Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
 Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;

 Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
 Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6

Czynniki obniżające różnorodność biologiczną

 Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;

 Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
 Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;

 Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.

7

Instrument finansowy LIFE

 Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
 Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;

 Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
 LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.

8

Polska w Sieci Natura 2000

 114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
 4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
 294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
 Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).

9

Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000

50000

40000

30000

20000

10000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

10

Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500

2000

1500

1000

500

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

11

Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000

200000

150000

100000

50000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

12

Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000

120000

100000

80000

60000

40000

20000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

13

Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0
-20000

14

Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000

200000

150000

100000

50000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

15

Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

16

Zagrożenia dla bioróżnorodności
 Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
 Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
 Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
 W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
 Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
 W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
 Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.

17

Zagrożenia dla bioróżnorodności
 W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;

 Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
 Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;

 Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
 Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
 Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18

Popularność myślistwa w Europie






Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19

Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH

LUDNOŚĆ x 10

% MYŚLIWYCH

LUDZI/km ²

MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ

29

17 000

3,6

0,6

124

1:176

84

11 5000

8,2

1,4

98

1:70

Belgia

31

20 000

10

0,2

323

1:500

Bośnia i Hercegowina

51

50 000

4,6

1,2

90

1:80

Bułgaria

111

95 000

7,3

1,2

66

1:84

Chorwacja

57

55 000

4,5

1,37

79

1:73

Cypr

9

45 000

0,8

6,4

89

1:15

Czechy

79

110 000

10,2

1,1

129

1:91

Dania

43

165 000

5,5

3,1

128

1:32

Estonia

45

15 000

1,3

0,1

29

1:100

Finlandia

338

290 000

5,2

5,8

15

1:17

Francja

643

1 313 000

63,7

2,1

99

1:47

Niemcy

357

340 000

82,4

0,4

230

1:241

Grecja

132

270 000

10,7

2,7

81

1:37

Węgry

93

54 500

10,0

0,5

108

1:183

Irlandia

70

350 000

4,1

8,9

59

1:9

Włochy

301

750 000

58,1

1,2

193

1:77

Łotwa

65

25 000

2,3

1,2

35

1:80

Litwa

65

25 000

3,6

0,8

55

1:120

KRAJ

Km x 10

Albania
Austria

Luksemburg

3

2 000

0,4

0,5

133

1:200

Malta

0,3

15 000

0,4

3,7

1,333

1:27

Mołdawia

34

-

4,3

-

126

-

Czarnogóra

14

-

0,7

-

50

-

Holandia

42

30 000

16,6

0,2

395

1:500

Norwegia

324

190 000

4,6

4,75

14

1:21

Polska

313

100 000

38,5

0,3

123

1:380

Portugalia

92

230 000

10,6

2,3

115

1:43

Rumunia

238

60 000

22,3

0,27

94

1:367

Serbia

88

80 000

10,1

0,7

115

1:137

Słowacja

49

55 000

5,4

1,1

110

1:100

Słowenia

20

22 000

2,0

1,0

100

1:91

Hiszpania

505

980 000

40,4

2,3

80

1:44

Szwecja

450

290 000

9,0

3,22

20

1:31

Szwajcaria

41

30 000

7,6

0,43

185

1:233

Turcja

781

-

71,2

-

91

-

Zjednoczone Królestwo

245

800 000

60,8

1,3

248

1:74

Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
 Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
 Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
 Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
 Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21

Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów

22

Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
 Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
 Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
 Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
 Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
 Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
 Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23

Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
 Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
 Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
 Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
 Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24

Literatura







Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.

25

Dziękuję za uwagę!


Slide 10

Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej

Prof. Ryszard Dzięciołowski

Współczesne łowiectwo w Europie

 Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
 Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1

Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
 Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
 Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
 Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
 Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2

Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:





Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.

3

Sytuacja prawna
 Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
 Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
 Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
 W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
 W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
 W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4

Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.

 Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
 Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
 Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
 Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5

Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
 Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
 Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
 Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
 Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;

 Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
 Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6

Czynniki obniżające różnorodność biologiczną

 Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;

 Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
 Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;

 Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.

7

Instrument finansowy LIFE

 Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
 Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;

 Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
 LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.

8

Polska w Sieci Natura 2000

 114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
 4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
 294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
 Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).

9

Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000

50000

40000

30000

20000

10000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

10

Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500

2000

1500

1000

500

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

11

Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000

200000

150000

100000

50000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

12

Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000

120000

100000

80000

60000

40000

20000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

13

Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0
-20000

14

Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000

200000

150000

100000

50000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

15

Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

16

Zagrożenia dla bioróżnorodności
 Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
 Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
 Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
 W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
 Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
 W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
 Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.

17

Zagrożenia dla bioróżnorodności
 W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;

 Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
 Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;

 Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
 Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
 Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18

Popularność myślistwa w Europie






Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19

Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH

LUDNOŚĆ x 10

% MYŚLIWYCH

LUDZI/km ²

MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ

29

17 000

3,6

0,6

124

1:176

84

11 5000

8,2

1,4

98

1:70

Belgia

31

20 000

10

0,2

323

1:500

Bośnia i Hercegowina

51

50 000

4,6

1,2

90

1:80

Bułgaria

111

95 000

7,3

1,2

66

1:84

Chorwacja

57

55 000

4,5

1,37

79

1:73

Cypr

9

45 000

0,8

6,4

89

1:15

Czechy

79

110 000

10,2

1,1

129

1:91

Dania

43

165 000

5,5

3,1

128

1:32

Estonia

45

15 000

1,3

0,1

29

1:100

Finlandia

338

290 000

5,2

5,8

15

1:17

Francja

643

1 313 000

63,7

2,1

99

1:47

Niemcy

357

340 000

82,4

0,4

230

1:241

Grecja

132

270 000

10,7

2,7

81

1:37

Węgry

93

54 500

10,0

0,5

108

1:183

Irlandia

70

350 000

4,1

8,9

59

1:9

Włochy

301

750 000

58,1

1,2

193

1:77

Łotwa

65

25 000

2,3

1,2

35

1:80

Litwa

65

25 000

3,6

0,8

55

1:120

KRAJ

Km x 10

Albania
Austria

Luksemburg

3

2 000

0,4

0,5

133

1:200

Malta

0,3

15 000

0,4

3,7

1,333

1:27

Mołdawia

34

-

4,3

-

126

-

Czarnogóra

14

-

0,7

-

50

-

Holandia

42

30 000

16,6

0,2

395

1:500

Norwegia

324

190 000

4,6

4,75

14

1:21

Polska

313

100 000

38,5

0,3

123

1:380

Portugalia

92

230 000

10,6

2,3

115

1:43

Rumunia

238

60 000

22,3

0,27

94

1:367

Serbia

88

80 000

10,1

0,7

115

1:137

Słowacja

49

55 000

5,4

1,1

110

1:100

Słowenia

20

22 000

2,0

1,0

100

1:91

Hiszpania

505

980 000

40,4

2,3

80

1:44

Szwecja

450

290 000

9,0

3,22

20

1:31

Szwajcaria

41

30 000

7,6

0,43

185

1:233

Turcja

781

-

71,2

-

91

-

Zjednoczone Królestwo

245

800 000

60,8

1,3

248

1:74

Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
 Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
 Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
 Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
 Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21

Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów

22

Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
 Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
 Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
 Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
 Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
 Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
 Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23

Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
 Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
 Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
 Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
 Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24

Literatura







Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.

25

Dziękuję za uwagę!


Slide 11

Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej

Prof. Ryszard Dzięciołowski

Współczesne łowiectwo w Europie

 Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
 Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1

Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
 Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
 Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
 Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
 Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2

Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:





Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.

3

Sytuacja prawna
 Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
 Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
 Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
 W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
 W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
 W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4

Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.

 Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
 Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
 Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
 Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5

Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
 Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
 Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
 Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
 Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;

 Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
 Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6

Czynniki obniżające różnorodność biologiczną

 Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;

 Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
 Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;

 Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.

7

Instrument finansowy LIFE

 Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
 Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;

 Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
 LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.

8

Polska w Sieci Natura 2000

 114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
 4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
 294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
 Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).

9

Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000

50000

40000

30000

20000

10000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

10

Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500

2000

1500

1000

500

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

11

Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000

200000

150000

100000

50000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

12

Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000

120000

100000

80000

60000

40000

20000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

13

Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0
-20000

14

Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000

200000

150000

100000

50000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

15

Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

16

Zagrożenia dla bioróżnorodności
 Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
 Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
 Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
 W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
 Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
 W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
 Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.

17

Zagrożenia dla bioróżnorodności
 W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;

 Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
 Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;

 Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
 Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
 Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18

Popularność myślistwa w Europie






Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19

Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH

LUDNOŚĆ x 10

% MYŚLIWYCH

LUDZI/km ²

MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ

29

17 000

3,6

0,6

124

1:176

84

11 5000

8,2

1,4

98

1:70

Belgia

31

20 000

10

0,2

323

1:500

Bośnia i Hercegowina

51

50 000

4,6

1,2

90

1:80

Bułgaria

111

95 000

7,3

1,2

66

1:84

Chorwacja

57

55 000

4,5

1,37

79

1:73

Cypr

9

45 000

0,8

6,4

89

1:15

Czechy

79

110 000

10,2

1,1

129

1:91

Dania

43

165 000

5,5

3,1

128

1:32

Estonia

45

15 000

1,3

0,1

29

1:100

Finlandia

338

290 000

5,2

5,8

15

1:17

Francja

643

1 313 000

63,7

2,1

99

1:47

Niemcy

357

340 000

82,4

0,4

230

1:241

Grecja

132

270 000

10,7

2,7

81

1:37

Węgry

93

54 500

10,0

0,5

108

1:183

Irlandia

70

350 000

4,1

8,9

59

1:9

Włochy

301

750 000

58,1

1,2

193

1:77

Łotwa

65

25 000

2,3

1,2

35

1:80

Litwa

65

25 000

3,6

0,8

55

1:120

KRAJ

Km x 10

Albania
Austria

Luksemburg

3

2 000

0,4

0,5

133

1:200

Malta

0,3

15 000

0,4

3,7

1,333

1:27

Mołdawia

34

-

4,3

-

126

-

Czarnogóra

14

-

0,7

-

50

-

Holandia

42

30 000

16,6

0,2

395

1:500

Norwegia

324

190 000

4,6

4,75

14

1:21

Polska

313

100 000

38,5

0,3

123

1:380

Portugalia

92

230 000

10,6

2,3

115

1:43

Rumunia

238

60 000

22,3

0,27

94

1:367

Serbia

88

80 000

10,1

0,7

115

1:137

Słowacja

49

55 000

5,4

1,1

110

1:100

Słowenia

20

22 000

2,0

1,0

100

1:91

Hiszpania

505

980 000

40,4

2,3

80

1:44

Szwecja

450

290 000

9,0

3,22

20

1:31

Szwajcaria

41

30 000

7,6

0,43

185

1:233

Turcja

781

-

71,2

-

91

-

Zjednoczone Królestwo

245

800 000

60,8

1,3

248

1:74

Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
 Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
 Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
 Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
 Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21

Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów

22

Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
 Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
 Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
 Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
 Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
 Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
 Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23

Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
 Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
 Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
 Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
 Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24

Literatura







Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.

25

Dziękuję za uwagę!


Slide 12

Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej

Prof. Ryszard Dzięciołowski

Współczesne łowiectwo w Europie

 Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
 Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1

Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
 Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
 Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
 Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
 Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2

Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:





Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.

3

Sytuacja prawna
 Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
 Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
 Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
 W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
 W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
 W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4

Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.

 Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
 Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
 Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
 Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5

Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
 Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
 Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
 Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
 Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;

 Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
 Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6

Czynniki obniżające różnorodność biologiczną

 Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;

 Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
 Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;

 Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.

7

Instrument finansowy LIFE

 Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
 Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;

 Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
 LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.

8

Polska w Sieci Natura 2000

 114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
 4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
 294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
 Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).

9

Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000

50000

40000

30000

20000

10000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

10

Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500

2000

1500

1000

500

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

11

Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000

200000

150000

100000

50000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

12

Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000

120000

100000

80000

60000

40000

20000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

13

Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0
-20000

14

Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000

200000

150000

100000

50000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

15

Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

16

Zagrożenia dla bioróżnorodności
 Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
 Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
 Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
 W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
 Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
 W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
 Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.

17

Zagrożenia dla bioróżnorodności
 W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;

 Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
 Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;

 Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
 Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
 Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18

Popularność myślistwa w Europie






Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19

Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH

LUDNOŚĆ x 10

% MYŚLIWYCH

LUDZI/km ²

MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ

29

17 000

3,6

0,6

124

1:176

84

11 5000

8,2

1,4

98

1:70

Belgia

31

20 000

10

0,2

323

1:500

Bośnia i Hercegowina

51

50 000

4,6

1,2

90

1:80

Bułgaria

111

95 000

7,3

1,2

66

1:84

Chorwacja

57

55 000

4,5

1,37

79

1:73

Cypr

9

45 000

0,8

6,4

89

1:15

Czechy

79

110 000

10,2

1,1

129

1:91

Dania

43

165 000

5,5

3,1

128

1:32

Estonia

45

15 000

1,3

0,1

29

1:100

Finlandia

338

290 000

5,2

5,8

15

1:17

Francja

643

1 313 000

63,7

2,1

99

1:47

Niemcy

357

340 000

82,4

0,4

230

1:241

Grecja

132

270 000

10,7

2,7

81

1:37

Węgry

93

54 500

10,0

0,5

108

1:183

Irlandia

70

350 000

4,1

8,9

59

1:9

Włochy

301

750 000

58,1

1,2

193

1:77

Łotwa

65

25 000

2,3

1,2

35

1:80

Litwa

65

25 000

3,6

0,8

55

1:120

KRAJ

Km x 10

Albania
Austria

Luksemburg

3

2 000

0,4

0,5

133

1:200

Malta

0,3

15 000

0,4

3,7

1,333

1:27

Mołdawia

34

-

4,3

-

126

-

Czarnogóra

14

-

0,7

-

50

-

Holandia

42

30 000

16,6

0,2

395

1:500

Norwegia

324

190 000

4,6

4,75

14

1:21

Polska

313

100 000

38,5

0,3

123

1:380

Portugalia

92

230 000

10,6

2,3

115

1:43

Rumunia

238

60 000

22,3

0,27

94

1:367

Serbia

88

80 000

10,1

0,7

115

1:137

Słowacja

49

55 000

5,4

1,1

110

1:100

Słowenia

20

22 000

2,0

1,0

100

1:91

Hiszpania

505

980 000

40,4

2,3

80

1:44

Szwecja

450

290 000

9,0

3,22

20

1:31

Szwajcaria

41

30 000

7,6

0,43

185

1:233

Turcja

781

-

71,2

-

91

-

Zjednoczone Królestwo

245

800 000

60,8

1,3

248

1:74

Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
 Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
 Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
 Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
 Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21

Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów

22

Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
 Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
 Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
 Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
 Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
 Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
 Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23

Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
 Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
 Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
 Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
 Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24

Literatura







Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.

25

Dziękuję za uwagę!


Slide 13

Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej

Prof. Ryszard Dzięciołowski

Współczesne łowiectwo w Europie

 Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
 Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1

Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
 Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
 Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
 Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
 Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2

Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:





Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.

3

Sytuacja prawna
 Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
 Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
 Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
 W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
 W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
 W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4

Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.

 Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
 Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
 Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
 Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5

Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
 Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
 Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
 Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
 Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;

 Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
 Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6

Czynniki obniżające różnorodność biologiczną

 Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;

 Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
 Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;

 Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.

7

Instrument finansowy LIFE

 Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
 Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;

 Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
 LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.

8

Polska w Sieci Natura 2000

 114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
 4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
 294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
 Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).

9

Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000

50000

40000

30000

20000

10000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

10

Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500

2000

1500

1000

500

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

11

Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000

200000

150000

100000

50000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

12

Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000

120000

100000

80000

60000

40000

20000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

13

Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0
-20000

14

Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000

200000

150000

100000

50000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

15

Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

16

Zagrożenia dla bioróżnorodności
 Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
 Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
 Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
 W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
 Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
 W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
 Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.

17

Zagrożenia dla bioróżnorodności
 W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;

 Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
 Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;

 Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
 Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
 Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18

Popularność myślistwa w Europie






Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19

Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH

LUDNOŚĆ x 10

% MYŚLIWYCH

LUDZI/km ²

MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ

29

17 000

3,6

0,6

124

1:176

84

11 5000

8,2

1,4

98

1:70

Belgia

31

20 000

10

0,2

323

1:500

Bośnia i Hercegowina

51

50 000

4,6

1,2

90

1:80

Bułgaria

111

95 000

7,3

1,2

66

1:84

Chorwacja

57

55 000

4,5

1,37

79

1:73

Cypr

9

45 000

0,8

6,4

89

1:15

Czechy

79

110 000

10,2

1,1

129

1:91

Dania

43

165 000

5,5

3,1

128

1:32

Estonia

45

15 000

1,3

0,1

29

1:100

Finlandia

338

290 000

5,2

5,8

15

1:17

Francja

643

1 313 000

63,7

2,1

99

1:47

Niemcy

357

340 000

82,4

0,4

230

1:241

Grecja

132

270 000

10,7

2,7

81

1:37

Węgry

93

54 500

10,0

0,5

108

1:183

Irlandia

70

350 000

4,1

8,9

59

1:9

Włochy

301

750 000

58,1

1,2

193

1:77

Łotwa

65

25 000

2,3

1,2

35

1:80

Litwa

65

25 000

3,6

0,8

55

1:120

KRAJ

Km x 10

Albania
Austria

Luksemburg

3

2 000

0,4

0,5

133

1:200

Malta

0,3

15 000

0,4

3,7

1,333

1:27

Mołdawia

34

-

4,3

-

126

-

Czarnogóra

14

-

0,7

-

50

-

Holandia

42

30 000

16,6

0,2

395

1:500

Norwegia

324

190 000

4,6

4,75

14

1:21

Polska

313

100 000

38,5

0,3

123

1:380

Portugalia

92

230 000

10,6

2,3

115

1:43

Rumunia

238

60 000

22,3

0,27

94

1:367

Serbia

88

80 000

10,1

0,7

115

1:137

Słowacja

49

55 000

5,4

1,1

110

1:100

Słowenia

20

22 000

2,0

1,0

100

1:91

Hiszpania

505

980 000

40,4

2,3

80

1:44

Szwecja

450

290 000

9,0

3,22

20

1:31

Szwajcaria

41

30 000

7,6

0,43

185

1:233

Turcja

781

-

71,2

-

91

-

Zjednoczone Królestwo

245

800 000

60,8

1,3

248

1:74

Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
 Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
 Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
 Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
 Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21

Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów

22

Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
 Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
 Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
 Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
 Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
 Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
 Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23

Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
 Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
 Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
 Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
 Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24

Literatura







Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.

25

Dziękuję za uwagę!


Slide 14

Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej

Prof. Ryszard Dzięciołowski

Współczesne łowiectwo w Europie

 Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
 Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1

Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
 Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
 Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
 Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
 Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2

Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:





Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.

3

Sytuacja prawna
 Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
 Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
 Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
 W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
 W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
 W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4

Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.

 Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
 Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
 Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
 Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5

Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
 Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
 Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
 Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
 Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;

 Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
 Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6

Czynniki obniżające różnorodność biologiczną

 Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;

 Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
 Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;

 Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.

7

Instrument finansowy LIFE

 Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
 Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;

 Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
 LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.

8

Polska w Sieci Natura 2000

 114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
 4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
 294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
 Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).

9

Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000

50000

40000

30000

20000

10000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

10

Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500

2000

1500

1000

500

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

11

Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000

200000

150000

100000

50000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

12

Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000

120000

100000

80000

60000

40000

20000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

13

Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0
-20000

14

Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000

200000

150000

100000

50000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

15

Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

16

Zagrożenia dla bioróżnorodności
 Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
 Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
 Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
 W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
 Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
 W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
 Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.

17

Zagrożenia dla bioróżnorodności
 W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;

 Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
 Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;

 Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
 Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
 Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18

Popularność myślistwa w Europie






Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19

Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH

LUDNOŚĆ x 10

% MYŚLIWYCH

LUDZI/km ²

MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ

29

17 000

3,6

0,6

124

1:176

84

11 5000

8,2

1,4

98

1:70

Belgia

31

20 000

10

0,2

323

1:500

Bośnia i Hercegowina

51

50 000

4,6

1,2

90

1:80

Bułgaria

111

95 000

7,3

1,2

66

1:84

Chorwacja

57

55 000

4,5

1,37

79

1:73

Cypr

9

45 000

0,8

6,4

89

1:15

Czechy

79

110 000

10,2

1,1

129

1:91

Dania

43

165 000

5,5

3,1

128

1:32

Estonia

45

15 000

1,3

0,1

29

1:100

Finlandia

338

290 000

5,2

5,8

15

1:17

Francja

643

1 313 000

63,7

2,1

99

1:47

Niemcy

357

340 000

82,4

0,4

230

1:241

Grecja

132

270 000

10,7

2,7

81

1:37

Węgry

93

54 500

10,0

0,5

108

1:183

Irlandia

70

350 000

4,1

8,9

59

1:9

Włochy

301

750 000

58,1

1,2

193

1:77

Łotwa

65

25 000

2,3

1,2

35

1:80

Litwa

65

25 000

3,6

0,8

55

1:120

KRAJ

Km x 10

Albania
Austria

Luksemburg

3

2 000

0,4

0,5

133

1:200

Malta

0,3

15 000

0,4

3,7

1,333

1:27

Mołdawia

34

-

4,3

-

126

-

Czarnogóra

14

-

0,7

-

50

-

Holandia

42

30 000

16,6

0,2

395

1:500

Norwegia

324

190 000

4,6

4,75

14

1:21

Polska

313

100 000

38,5

0,3

123

1:380

Portugalia

92

230 000

10,6

2,3

115

1:43

Rumunia

238

60 000

22,3

0,27

94

1:367

Serbia

88

80 000

10,1

0,7

115

1:137

Słowacja

49

55 000

5,4

1,1

110

1:100

Słowenia

20

22 000

2,0

1,0

100

1:91

Hiszpania

505

980 000

40,4

2,3

80

1:44

Szwecja

450

290 000

9,0

3,22

20

1:31

Szwajcaria

41

30 000

7,6

0,43

185

1:233

Turcja

781

-

71,2

-

91

-

Zjednoczone Królestwo

245

800 000

60,8

1,3

248

1:74

Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
 Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
 Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
 Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
 Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21

Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów

22

Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
 Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
 Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
 Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
 Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
 Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
 Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23

Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
 Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
 Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
 Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
 Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24

Literatura







Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.

25

Dziękuję za uwagę!


Slide 15

Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej

Prof. Ryszard Dzięciołowski

Współczesne łowiectwo w Europie

 Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
 Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1

Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
 Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
 Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
 Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
 Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2

Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:





Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.

3

Sytuacja prawna
 Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
 Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
 Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
 W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
 W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
 W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4

Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.

 Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
 Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
 Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
 Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5

Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
 Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
 Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
 Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
 Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;

 Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
 Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6

Czynniki obniżające różnorodność biologiczną

 Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;

 Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
 Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;

 Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.

7

Instrument finansowy LIFE

 Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
 Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;

 Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
 LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.

8

Polska w Sieci Natura 2000

 114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
 4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
 294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
 Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).

9

Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000

50000

40000

30000

20000

10000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

10

Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500

2000

1500

1000

500

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

11

Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000

200000

150000

100000

50000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

12

Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000

120000

100000

80000

60000

40000

20000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

13

Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0
-20000

14

Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000

200000

150000

100000

50000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

15

Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

16

Zagrożenia dla bioróżnorodności
 Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
 Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
 Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
 W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
 Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
 W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
 Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.

17

Zagrożenia dla bioróżnorodności
 W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;

 Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
 Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;

 Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
 Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
 Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18

Popularność myślistwa w Europie






Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19

Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH

LUDNOŚĆ x 10

% MYŚLIWYCH

LUDZI/km ²

MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ

29

17 000

3,6

0,6

124

1:176

84

11 5000

8,2

1,4

98

1:70

Belgia

31

20 000

10

0,2

323

1:500

Bośnia i Hercegowina

51

50 000

4,6

1,2

90

1:80

Bułgaria

111

95 000

7,3

1,2

66

1:84

Chorwacja

57

55 000

4,5

1,37

79

1:73

Cypr

9

45 000

0,8

6,4

89

1:15

Czechy

79

110 000

10,2

1,1

129

1:91

Dania

43

165 000

5,5

3,1

128

1:32

Estonia

45

15 000

1,3

0,1

29

1:100

Finlandia

338

290 000

5,2

5,8

15

1:17

Francja

643

1 313 000

63,7

2,1

99

1:47

Niemcy

357

340 000

82,4

0,4

230

1:241

Grecja

132

270 000

10,7

2,7

81

1:37

Węgry

93

54 500

10,0

0,5

108

1:183

Irlandia

70

350 000

4,1

8,9

59

1:9

Włochy

301

750 000

58,1

1,2

193

1:77

Łotwa

65

25 000

2,3

1,2

35

1:80

Litwa

65

25 000

3,6

0,8

55

1:120

KRAJ

Km x 10

Albania
Austria

Luksemburg

3

2 000

0,4

0,5

133

1:200

Malta

0,3

15 000

0,4

3,7

1,333

1:27

Mołdawia

34

-

4,3

-

126

-

Czarnogóra

14

-

0,7

-

50

-

Holandia

42

30 000

16,6

0,2

395

1:500

Norwegia

324

190 000

4,6

4,75

14

1:21

Polska

313

100 000

38,5

0,3

123

1:380

Portugalia

92

230 000

10,6

2,3

115

1:43

Rumunia

238

60 000

22,3

0,27

94

1:367

Serbia

88

80 000

10,1

0,7

115

1:137

Słowacja

49

55 000

5,4

1,1

110

1:100

Słowenia

20

22 000

2,0

1,0

100

1:91

Hiszpania

505

980 000

40,4

2,3

80

1:44

Szwecja

450

290 000

9,0

3,22

20

1:31

Szwajcaria

41

30 000

7,6

0,43

185

1:233

Turcja

781

-

71,2

-

91

-

Zjednoczone Królestwo

245

800 000

60,8

1,3

248

1:74

Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
 Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
 Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
 Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
 Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21

Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów

22

Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
 Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
 Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
 Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
 Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
 Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
 Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23

Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
 Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
 Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
 Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
 Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24

Literatura







Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.

25

Dziękuję za uwagę!


Slide 16

Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej

Prof. Ryszard Dzięciołowski

Współczesne łowiectwo w Europie

 Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
 Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1

Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
 Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
 Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
 Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
 Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2

Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:





Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.

3

Sytuacja prawna
 Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
 Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
 Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
 W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
 W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
 W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4

Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.

 Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
 Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
 Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
 Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5

Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
 Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
 Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
 Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
 Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;

 Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
 Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6

Czynniki obniżające różnorodność biologiczną

 Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;

 Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
 Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;

 Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.

7

Instrument finansowy LIFE

 Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
 Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;

 Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
 LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.

8

Polska w Sieci Natura 2000

 114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
 4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
 294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
 Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).

9

Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000

50000

40000

30000

20000

10000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

10

Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500

2000

1500

1000

500

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

11

Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000

200000

150000

100000

50000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

12

Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000

120000

100000

80000

60000

40000

20000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

13

Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0
-20000

14

Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000

200000

150000

100000

50000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

15

Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

16

Zagrożenia dla bioróżnorodności
 Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
 Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
 Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
 W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
 Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
 W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
 Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.

17

Zagrożenia dla bioróżnorodności
 W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;

 Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
 Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;

 Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
 Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
 Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18

Popularność myślistwa w Europie






Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19

Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH

LUDNOŚĆ x 10

% MYŚLIWYCH

LUDZI/km ²

MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ

29

17 000

3,6

0,6

124

1:176

84

11 5000

8,2

1,4

98

1:70

Belgia

31

20 000

10

0,2

323

1:500

Bośnia i Hercegowina

51

50 000

4,6

1,2

90

1:80

Bułgaria

111

95 000

7,3

1,2

66

1:84

Chorwacja

57

55 000

4,5

1,37

79

1:73

Cypr

9

45 000

0,8

6,4

89

1:15

Czechy

79

110 000

10,2

1,1

129

1:91

Dania

43

165 000

5,5

3,1

128

1:32

Estonia

45

15 000

1,3

0,1

29

1:100

Finlandia

338

290 000

5,2

5,8

15

1:17

Francja

643

1 313 000

63,7

2,1

99

1:47

Niemcy

357

340 000

82,4

0,4

230

1:241

Grecja

132

270 000

10,7

2,7

81

1:37

Węgry

93

54 500

10,0

0,5

108

1:183

Irlandia

70

350 000

4,1

8,9

59

1:9

Włochy

301

750 000

58,1

1,2

193

1:77

Łotwa

65

25 000

2,3

1,2

35

1:80

Litwa

65

25 000

3,6

0,8

55

1:120

KRAJ

Km x 10

Albania
Austria

Luksemburg

3

2 000

0,4

0,5

133

1:200

Malta

0,3

15 000

0,4

3,7

1,333

1:27

Mołdawia

34

-

4,3

-

126

-

Czarnogóra

14

-

0,7

-

50

-

Holandia

42

30 000

16,6

0,2

395

1:500

Norwegia

324

190 000

4,6

4,75

14

1:21

Polska

313

100 000

38,5

0,3

123

1:380

Portugalia

92

230 000

10,6

2,3

115

1:43

Rumunia

238

60 000

22,3

0,27

94

1:367

Serbia

88

80 000

10,1

0,7

115

1:137

Słowacja

49

55 000

5,4

1,1

110

1:100

Słowenia

20

22 000

2,0

1,0

100

1:91

Hiszpania

505

980 000

40,4

2,3

80

1:44

Szwecja

450

290 000

9,0

3,22

20

1:31

Szwajcaria

41

30 000

7,6

0,43

185

1:233

Turcja

781

-

71,2

-

91

-

Zjednoczone Królestwo

245

800 000

60,8

1,3

248

1:74

Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
 Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
 Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
 Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
 Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21

Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów

22

Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
 Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
 Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
 Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
 Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
 Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
 Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23

Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
 Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
 Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
 Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
 Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24

Literatura







Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.

25

Dziękuję za uwagę!


Slide 17

Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej

Prof. Ryszard Dzięciołowski

Współczesne łowiectwo w Europie

 Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
 Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1

Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
 Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
 Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
 Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
 Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2

Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:





Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.

3

Sytuacja prawna
 Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
 Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
 Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
 W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
 W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
 W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4

Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.

 Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
 Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
 Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
 Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5

Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
 Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
 Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
 Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
 Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;

 Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
 Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6

Czynniki obniżające różnorodność biologiczną

 Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;

 Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
 Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;

 Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.

7

Instrument finansowy LIFE

 Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
 Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;

 Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
 LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.

8

Polska w Sieci Natura 2000

 114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
 4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
 294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
 Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).

9

Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000

50000

40000

30000

20000

10000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

10

Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500

2000

1500

1000

500

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

11

Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000

200000

150000

100000

50000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

12

Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000

120000

100000

80000

60000

40000

20000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

13

Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0
-20000

14

Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000

200000

150000

100000

50000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

15

Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

16

Zagrożenia dla bioróżnorodności
 Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
 Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
 Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
 W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
 Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
 W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
 Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.

17

Zagrożenia dla bioróżnorodności
 W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;

 Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
 Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;

 Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
 Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
 Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18

Popularność myślistwa w Europie






Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19

Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH

LUDNOŚĆ x 10

% MYŚLIWYCH

LUDZI/km ²

MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ

29

17 000

3,6

0,6

124

1:176

84

11 5000

8,2

1,4

98

1:70

Belgia

31

20 000

10

0,2

323

1:500

Bośnia i Hercegowina

51

50 000

4,6

1,2

90

1:80

Bułgaria

111

95 000

7,3

1,2

66

1:84

Chorwacja

57

55 000

4,5

1,37

79

1:73

Cypr

9

45 000

0,8

6,4

89

1:15

Czechy

79

110 000

10,2

1,1

129

1:91

Dania

43

165 000

5,5

3,1

128

1:32

Estonia

45

15 000

1,3

0,1

29

1:100

Finlandia

338

290 000

5,2

5,8

15

1:17

Francja

643

1 313 000

63,7

2,1

99

1:47

Niemcy

357

340 000

82,4

0,4

230

1:241

Grecja

132

270 000

10,7

2,7

81

1:37

Węgry

93

54 500

10,0

0,5

108

1:183

Irlandia

70

350 000

4,1

8,9

59

1:9

Włochy

301

750 000

58,1

1,2

193

1:77

Łotwa

65

25 000

2,3

1,2

35

1:80

Litwa

65

25 000

3,6

0,8

55

1:120

KRAJ

Km x 10

Albania
Austria

Luksemburg

3

2 000

0,4

0,5

133

1:200

Malta

0,3

15 000

0,4

3,7

1,333

1:27

Mołdawia

34

-

4,3

-

126

-

Czarnogóra

14

-

0,7

-

50

-

Holandia

42

30 000

16,6

0,2

395

1:500

Norwegia

324

190 000

4,6

4,75

14

1:21

Polska

313

100 000

38,5

0,3

123

1:380

Portugalia

92

230 000

10,6

2,3

115

1:43

Rumunia

238

60 000

22,3

0,27

94

1:367

Serbia

88

80 000

10,1

0,7

115

1:137

Słowacja

49

55 000

5,4

1,1

110

1:100

Słowenia

20

22 000

2,0

1,0

100

1:91

Hiszpania

505

980 000

40,4

2,3

80

1:44

Szwecja

450

290 000

9,0

3,22

20

1:31

Szwajcaria

41

30 000

7,6

0,43

185

1:233

Turcja

781

-

71,2

-

91

-

Zjednoczone Królestwo

245

800 000

60,8

1,3

248

1:74

Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
 Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
 Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
 Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
 Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21

Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów

22

Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
 Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
 Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
 Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
 Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
 Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
 Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23

Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
 Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
 Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
 Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
 Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24

Literatura







Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.

25

Dziękuję za uwagę!


Slide 18

Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej

Prof. Ryszard Dzięciołowski

Współczesne łowiectwo w Europie

 Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
 Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1

Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
 Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
 Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
 Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
 Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2

Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:





Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.

3

Sytuacja prawna
 Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
 Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
 Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
 W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
 W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
 W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4

Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.

 Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
 Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
 Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
 Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5

Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
 Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
 Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
 Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
 Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;

 Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
 Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6

Czynniki obniżające różnorodność biologiczną

 Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;

 Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
 Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;

 Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.

7

Instrument finansowy LIFE

 Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
 Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;

 Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
 LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.

8

Polska w Sieci Natura 2000

 114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
 4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
 294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
 Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).

9

Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000

50000

40000

30000

20000

10000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

10

Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500

2000

1500

1000

500

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

11

Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000

200000

150000

100000

50000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

12

Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000

120000

100000

80000

60000

40000

20000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

13

Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0
-20000

14

Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000

200000

150000

100000

50000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

15

Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

16

Zagrożenia dla bioróżnorodności
 Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
 Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
 Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
 W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
 Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
 W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
 Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.

17

Zagrożenia dla bioróżnorodności
 W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;

 Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
 Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;

 Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
 Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
 Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18

Popularność myślistwa w Europie






Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19

Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH

LUDNOŚĆ x 10

% MYŚLIWYCH

LUDZI/km ²

MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ

29

17 000

3,6

0,6

124

1:176

84

11 5000

8,2

1,4

98

1:70

Belgia

31

20 000

10

0,2

323

1:500

Bośnia i Hercegowina

51

50 000

4,6

1,2

90

1:80

Bułgaria

111

95 000

7,3

1,2

66

1:84

Chorwacja

57

55 000

4,5

1,37

79

1:73

Cypr

9

45 000

0,8

6,4

89

1:15

Czechy

79

110 000

10,2

1,1

129

1:91

Dania

43

165 000

5,5

3,1

128

1:32

Estonia

45

15 000

1,3

0,1

29

1:100

Finlandia

338

290 000

5,2

5,8

15

1:17

Francja

643

1 313 000

63,7

2,1

99

1:47

Niemcy

357

340 000

82,4

0,4

230

1:241

Grecja

132

270 000

10,7

2,7

81

1:37

Węgry

93

54 500

10,0

0,5

108

1:183

Irlandia

70

350 000

4,1

8,9

59

1:9

Włochy

301

750 000

58,1

1,2

193

1:77

Łotwa

65

25 000

2,3

1,2

35

1:80

Litwa

65

25 000

3,6

0,8

55

1:120

KRAJ

Km x 10

Albania
Austria

Luksemburg

3

2 000

0,4

0,5

133

1:200

Malta

0,3

15 000

0,4

3,7

1,333

1:27

Mołdawia

34

-

4,3

-

126

-

Czarnogóra

14

-

0,7

-

50

-

Holandia

42

30 000

16,6

0,2

395

1:500

Norwegia

324

190 000

4,6

4,75

14

1:21

Polska

313

100 000

38,5

0,3

123

1:380

Portugalia

92

230 000

10,6

2,3

115

1:43

Rumunia

238

60 000

22,3

0,27

94

1:367

Serbia

88

80 000

10,1

0,7

115

1:137

Słowacja

49

55 000

5,4

1,1

110

1:100

Słowenia

20

22 000

2,0

1,0

100

1:91

Hiszpania

505

980 000

40,4

2,3

80

1:44

Szwecja

450

290 000

9,0

3,22

20

1:31

Szwajcaria

41

30 000

7,6

0,43

185

1:233

Turcja

781

-

71,2

-

91

-

Zjednoczone Królestwo

245

800 000

60,8

1,3

248

1:74

Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
 Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
 Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
 Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
 Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21

Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów

22

Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
 Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
 Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
 Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
 Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
 Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
 Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23

Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
 Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
 Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
 Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
 Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24

Literatura







Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.

25

Dziękuję za uwagę!


Slide 19

Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej

Prof. Ryszard Dzięciołowski

Współczesne łowiectwo w Europie

 Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
 Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1

Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
 Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
 Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
 Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
 Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2

Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:





Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.

3

Sytuacja prawna
 Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
 Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
 Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
 W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
 W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
 W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4

Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.

 Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
 Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
 Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
 Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5

Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
 Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
 Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
 Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
 Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;

 Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
 Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6

Czynniki obniżające różnorodność biologiczną

 Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;

 Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
 Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;

 Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.

7

Instrument finansowy LIFE

 Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
 Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;

 Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
 LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.

8

Polska w Sieci Natura 2000

 114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
 4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
 294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
 Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).

9

Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000

50000

40000

30000

20000

10000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

10

Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500

2000

1500

1000

500

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

11

Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000

200000

150000

100000

50000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

12

Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000

120000

100000

80000

60000

40000

20000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

13

Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0
-20000

14

Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000

200000

150000

100000

50000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

15

Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

16

Zagrożenia dla bioróżnorodności
 Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
 Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
 Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
 W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
 Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
 W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
 Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.

17

Zagrożenia dla bioróżnorodności
 W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;

 Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
 Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;

 Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
 Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
 Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18

Popularność myślistwa w Europie






Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19

Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH

LUDNOŚĆ x 10

% MYŚLIWYCH

LUDZI/km ²

MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ

29

17 000

3,6

0,6

124

1:176

84

11 5000

8,2

1,4

98

1:70

Belgia

31

20 000

10

0,2

323

1:500

Bośnia i Hercegowina

51

50 000

4,6

1,2

90

1:80

Bułgaria

111

95 000

7,3

1,2

66

1:84

Chorwacja

57

55 000

4,5

1,37

79

1:73

Cypr

9

45 000

0,8

6,4

89

1:15

Czechy

79

110 000

10,2

1,1

129

1:91

Dania

43

165 000

5,5

3,1

128

1:32

Estonia

45

15 000

1,3

0,1

29

1:100

Finlandia

338

290 000

5,2

5,8

15

1:17

Francja

643

1 313 000

63,7

2,1

99

1:47

Niemcy

357

340 000

82,4

0,4

230

1:241

Grecja

132

270 000

10,7

2,7

81

1:37

Węgry

93

54 500

10,0

0,5

108

1:183

Irlandia

70

350 000

4,1

8,9

59

1:9

Włochy

301

750 000

58,1

1,2

193

1:77

Łotwa

65

25 000

2,3

1,2

35

1:80

Litwa

65

25 000

3,6

0,8

55

1:120

KRAJ

Km x 10

Albania
Austria

Luksemburg

3

2 000

0,4

0,5

133

1:200

Malta

0,3

15 000

0,4

3,7

1,333

1:27

Mołdawia

34

-

4,3

-

126

-

Czarnogóra

14

-

0,7

-

50

-

Holandia

42

30 000

16,6

0,2

395

1:500

Norwegia

324

190 000

4,6

4,75

14

1:21

Polska

313

100 000

38,5

0,3

123

1:380

Portugalia

92

230 000

10,6

2,3

115

1:43

Rumunia

238

60 000

22,3

0,27

94

1:367

Serbia

88

80 000

10,1

0,7

115

1:137

Słowacja

49

55 000

5,4

1,1

110

1:100

Słowenia

20

22 000

2,0

1,0

100

1:91

Hiszpania

505

980 000

40,4

2,3

80

1:44

Szwecja

450

290 000

9,0

3,22

20

1:31

Szwajcaria

41

30 000

7,6

0,43

185

1:233

Turcja

781

-

71,2

-

91

-

Zjednoczone Królestwo

245

800 000

60,8

1,3

248

1:74

Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
 Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
 Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
 Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
 Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21

Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów

22

Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
 Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
 Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
 Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
 Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
 Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
 Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23

Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
 Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
 Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
 Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
 Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24

Literatura







Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.

25

Dziękuję za uwagę!


Slide 20

Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej

Prof. Ryszard Dzięciołowski

Współczesne łowiectwo w Europie

 Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
 Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1

Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
 Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
 Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
 Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
 Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2

Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:





Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.

3

Sytuacja prawna
 Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
 Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
 Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
 W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
 W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
 W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4

Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.

 Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
 Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
 Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
 Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5

Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
 Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
 Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
 Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
 Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;

 Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
 Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6

Czynniki obniżające różnorodność biologiczną

 Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;

 Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
 Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;

 Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.

7

Instrument finansowy LIFE

 Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
 Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;

 Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
 LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.

8

Polska w Sieci Natura 2000

 114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
 4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
 294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
 Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).

9

Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000

50000

40000

30000

20000

10000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

10

Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500

2000

1500

1000

500

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

11

Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000

200000

150000

100000

50000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

12

Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000

120000

100000

80000

60000

40000

20000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

13

Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0
-20000

14

Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000

200000

150000

100000

50000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

15

Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

16

Zagrożenia dla bioróżnorodności
 Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
 Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
 Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
 W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
 Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
 W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
 Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.

17

Zagrożenia dla bioróżnorodności
 W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;

 Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
 Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;

 Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
 Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
 Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18

Popularność myślistwa w Europie






Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19

Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH

LUDNOŚĆ x 10

% MYŚLIWYCH

LUDZI/km ²

MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ

29

17 000

3,6

0,6

124

1:176

84

11 5000

8,2

1,4

98

1:70

Belgia

31

20 000

10

0,2

323

1:500

Bośnia i Hercegowina

51

50 000

4,6

1,2

90

1:80

Bułgaria

111

95 000

7,3

1,2

66

1:84

Chorwacja

57

55 000

4,5

1,37

79

1:73

Cypr

9

45 000

0,8

6,4

89

1:15

Czechy

79

110 000

10,2

1,1

129

1:91

Dania

43

165 000

5,5

3,1

128

1:32

Estonia

45

15 000

1,3

0,1

29

1:100

Finlandia

338

290 000

5,2

5,8

15

1:17

Francja

643

1 313 000

63,7

2,1

99

1:47

Niemcy

357

340 000

82,4

0,4

230

1:241

Grecja

132

270 000

10,7

2,7

81

1:37

Węgry

93

54 500

10,0

0,5

108

1:183

Irlandia

70

350 000

4,1

8,9

59

1:9

Włochy

301

750 000

58,1

1,2

193

1:77

Łotwa

65

25 000

2,3

1,2

35

1:80

Litwa

65

25 000

3,6

0,8

55

1:120

KRAJ

Km x 10

Albania
Austria

Luksemburg

3

2 000

0,4

0,5

133

1:200

Malta

0,3

15 000

0,4

3,7

1,333

1:27

Mołdawia

34

-

4,3

-

126

-

Czarnogóra

14

-

0,7

-

50

-

Holandia

42

30 000

16,6

0,2

395

1:500

Norwegia

324

190 000

4,6

4,75

14

1:21

Polska

313

100 000

38,5

0,3

123

1:380

Portugalia

92

230 000

10,6

2,3

115

1:43

Rumunia

238

60 000

22,3

0,27

94

1:367

Serbia

88

80 000

10,1

0,7

115

1:137

Słowacja

49

55 000

5,4

1,1

110

1:100

Słowenia

20

22 000

2,0

1,0

100

1:91

Hiszpania

505

980 000

40,4

2,3

80

1:44

Szwecja

450

290 000

9,0

3,22

20

1:31

Szwajcaria

41

30 000

7,6

0,43

185

1:233

Turcja

781

-

71,2

-

91

-

Zjednoczone Królestwo

245

800 000

60,8

1,3

248

1:74

Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
 Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
 Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
 Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
 Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21

Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów

22

Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
 Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
 Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
 Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
 Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
 Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
 Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23

Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
 Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
 Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
 Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
 Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24

Literatura







Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.

25

Dziękuję za uwagę!


Slide 21

Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej

Prof. Ryszard Dzięciołowski

Współczesne łowiectwo w Europie

 Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
 Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1

Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
 Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
 Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
 Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
 Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2

Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:





Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.

3

Sytuacja prawna
 Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
 Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
 Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
 W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
 W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
 W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4

Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.

 Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
 Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
 Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
 Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5

Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
 Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
 Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
 Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
 Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;

 Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
 Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6

Czynniki obniżające różnorodność biologiczną

 Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;

 Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
 Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;

 Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.

7

Instrument finansowy LIFE

 Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
 Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;

 Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
 LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.

8

Polska w Sieci Natura 2000

 114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
 4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
 294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
 Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).

9

Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000

50000

40000

30000

20000

10000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

10

Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500

2000

1500

1000

500

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

11

Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000

200000

150000

100000

50000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

12

Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000

120000

100000

80000

60000

40000

20000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

13

Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0
-20000

14

Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000

200000

150000

100000

50000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

15

Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

16

Zagrożenia dla bioróżnorodności
 Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
 Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
 Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
 W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
 Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
 W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
 Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.

17

Zagrożenia dla bioróżnorodności
 W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;

 Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
 Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;

 Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
 Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
 Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18

Popularność myślistwa w Europie






Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19

Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH

LUDNOŚĆ x 10

% MYŚLIWYCH

LUDZI/km ²

MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ

29

17 000

3,6

0,6

124

1:176

84

11 5000

8,2

1,4

98

1:70

Belgia

31

20 000

10

0,2

323

1:500

Bośnia i Hercegowina

51

50 000

4,6

1,2

90

1:80

Bułgaria

111

95 000

7,3

1,2

66

1:84

Chorwacja

57

55 000

4,5

1,37

79

1:73

Cypr

9

45 000

0,8

6,4

89

1:15

Czechy

79

110 000

10,2

1,1

129

1:91

Dania

43

165 000

5,5

3,1

128

1:32

Estonia

45

15 000

1,3

0,1

29

1:100

Finlandia

338

290 000

5,2

5,8

15

1:17

Francja

643

1 313 000

63,7

2,1

99

1:47

Niemcy

357

340 000

82,4

0,4

230

1:241

Grecja

132

270 000

10,7

2,7

81

1:37

Węgry

93

54 500

10,0

0,5

108

1:183

Irlandia

70

350 000

4,1

8,9

59

1:9

Włochy

301

750 000

58,1

1,2

193

1:77

Łotwa

65

25 000

2,3

1,2

35

1:80

Litwa

65

25 000

3,6

0,8

55

1:120

KRAJ

Km x 10

Albania
Austria

Luksemburg

3

2 000

0,4

0,5

133

1:200

Malta

0,3

15 000

0,4

3,7

1,333

1:27

Mołdawia

34

-

4,3

-

126

-

Czarnogóra

14

-

0,7

-

50

-

Holandia

42

30 000

16,6

0,2

395

1:500

Norwegia

324

190 000

4,6

4,75

14

1:21

Polska

313

100 000

38,5

0,3

123

1:380

Portugalia

92

230 000

10,6

2,3

115

1:43

Rumunia

238

60 000

22,3

0,27

94

1:367

Serbia

88

80 000

10,1

0,7

115

1:137

Słowacja

49

55 000

5,4

1,1

110

1:100

Słowenia

20

22 000

2,0

1,0

100

1:91

Hiszpania

505

980 000

40,4

2,3

80

1:44

Szwecja

450

290 000

9,0

3,22

20

1:31

Szwajcaria

41

30 000

7,6

0,43

185

1:233

Turcja

781

-

71,2

-

91

-

Zjednoczone Królestwo

245

800 000

60,8

1,3

248

1:74

Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
 Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
 Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
 Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
 Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21

Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów

22

Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
 Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
 Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
 Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
 Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
 Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
 Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23

Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
 Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
 Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
 Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
 Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24

Literatura







Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.

25

Dziękuję za uwagę!


Slide 22

Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej

Prof. Ryszard Dzięciołowski

Współczesne łowiectwo w Europie

 Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
 Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1

Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
 Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
 Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
 Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
 Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2

Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:





Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.

3

Sytuacja prawna
 Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
 Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
 Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
 W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
 W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
 W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4

Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.

 Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
 Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
 Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
 Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5

Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
 Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
 Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
 Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
 Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;

 Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
 Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6

Czynniki obniżające różnorodność biologiczną

 Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;

 Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
 Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;

 Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.

7

Instrument finansowy LIFE

 Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
 Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;

 Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
 LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.

8

Polska w Sieci Natura 2000

 114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
 4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
 294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
 Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).

9

Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000

50000

40000

30000

20000

10000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

10

Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500

2000

1500

1000

500

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

11

Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000

200000

150000

100000

50000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

12

Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000

120000

100000

80000

60000

40000

20000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

13

Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0
-20000

14

Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000

200000

150000

100000

50000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

15

Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

16

Zagrożenia dla bioróżnorodności
 Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
 Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
 Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
 W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
 Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
 W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
 Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.

17

Zagrożenia dla bioróżnorodności
 W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;

 Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
 Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;

 Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
 Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
 Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18

Popularność myślistwa w Europie






Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19

Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH

LUDNOŚĆ x 10

% MYŚLIWYCH

LUDZI/km ²

MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ

29

17 000

3,6

0,6

124

1:176

84

11 5000

8,2

1,4

98

1:70

Belgia

31

20 000

10

0,2

323

1:500

Bośnia i Hercegowina

51

50 000

4,6

1,2

90

1:80

Bułgaria

111

95 000

7,3

1,2

66

1:84

Chorwacja

57

55 000

4,5

1,37

79

1:73

Cypr

9

45 000

0,8

6,4

89

1:15

Czechy

79

110 000

10,2

1,1

129

1:91

Dania

43

165 000

5,5

3,1

128

1:32

Estonia

45

15 000

1,3

0,1

29

1:100

Finlandia

338

290 000

5,2

5,8

15

1:17

Francja

643

1 313 000

63,7

2,1

99

1:47

Niemcy

357

340 000

82,4

0,4

230

1:241

Grecja

132

270 000

10,7

2,7

81

1:37

Węgry

93

54 500

10,0

0,5

108

1:183

Irlandia

70

350 000

4,1

8,9

59

1:9

Włochy

301

750 000

58,1

1,2

193

1:77

Łotwa

65

25 000

2,3

1,2

35

1:80

Litwa

65

25 000

3,6

0,8

55

1:120

KRAJ

Km x 10

Albania
Austria

Luksemburg

3

2 000

0,4

0,5

133

1:200

Malta

0,3

15 000

0,4

3,7

1,333

1:27

Mołdawia

34

-

4,3

-

126

-

Czarnogóra

14

-

0,7

-

50

-

Holandia

42

30 000

16,6

0,2

395

1:500

Norwegia

324

190 000

4,6

4,75

14

1:21

Polska

313

100 000

38,5

0,3

123

1:380

Portugalia

92

230 000

10,6

2,3

115

1:43

Rumunia

238

60 000

22,3

0,27

94

1:367

Serbia

88

80 000

10,1

0,7

115

1:137

Słowacja

49

55 000

5,4

1,1

110

1:100

Słowenia

20

22 000

2,0

1,0

100

1:91

Hiszpania

505

980 000

40,4

2,3

80

1:44

Szwecja

450

290 000

9,0

3,22

20

1:31

Szwajcaria

41

30 000

7,6

0,43

185

1:233

Turcja

781

-

71,2

-

91

-

Zjednoczone Królestwo

245

800 000

60,8

1,3

248

1:74

Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
 Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
 Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
 Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
 Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21

Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów

22

Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
 Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
 Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
 Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
 Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
 Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
 Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23

Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
 Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
 Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
 Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
 Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24

Literatura







Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.

25

Dziękuję za uwagę!


Slide 23

Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej

Prof. Ryszard Dzięciołowski

Współczesne łowiectwo w Europie

 Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
 Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1

Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
 Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
 Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
 Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
 Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2

Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:





Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.

3

Sytuacja prawna
 Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
 Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
 Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
 W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
 W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
 W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4

Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.

 Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
 Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
 Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
 Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5

Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
 Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
 Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
 Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
 Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;

 Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
 Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6

Czynniki obniżające różnorodność biologiczną

 Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;

 Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
 Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;

 Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.

7

Instrument finansowy LIFE

 Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
 Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;

 Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
 LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.

8

Polska w Sieci Natura 2000

 114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
 4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
 294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
 Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).

9

Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000

50000

40000

30000

20000

10000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

10

Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500

2000

1500

1000

500

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

11

Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000

200000

150000

100000

50000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

12

Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000

120000

100000

80000

60000

40000

20000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

13

Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0
-20000

14

Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000

200000

150000

100000

50000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

15

Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

16

Zagrożenia dla bioróżnorodności
 Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
 Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
 Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
 W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
 Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
 W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
 Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.

17

Zagrożenia dla bioróżnorodności
 W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;

 Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
 Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;

 Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
 Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
 Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18

Popularność myślistwa w Europie






Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19

Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH

LUDNOŚĆ x 10

% MYŚLIWYCH

LUDZI/km ²

MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ

29

17 000

3,6

0,6

124

1:176

84

11 5000

8,2

1,4

98

1:70

Belgia

31

20 000

10

0,2

323

1:500

Bośnia i Hercegowina

51

50 000

4,6

1,2

90

1:80

Bułgaria

111

95 000

7,3

1,2

66

1:84

Chorwacja

57

55 000

4,5

1,37

79

1:73

Cypr

9

45 000

0,8

6,4

89

1:15

Czechy

79

110 000

10,2

1,1

129

1:91

Dania

43

165 000

5,5

3,1

128

1:32

Estonia

45

15 000

1,3

0,1

29

1:100

Finlandia

338

290 000

5,2

5,8

15

1:17

Francja

643

1 313 000

63,7

2,1

99

1:47

Niemcy

357

340 000

82,4

0,4

230

1:241

Grecja

132

270 000

10,7

2,7

81

1:37

Węgry

93

54 500

10,0

0,5

108

1:183

Irlandia

70

350 000

4,1

8,9

59

1:9

Włochy

301

750 000

58,1

1,2

193

1:77

Łotwa

65

25 000

2,3

1,2

35

1:80

Litwa

65

25 000

3,6

0,8

55

1:120

KRAJ

Km x 10

Albania
Austria

Luksemburg

3

2 000

0,4

0,5

133

1:200

Malta

0,3

15 000

0,4

3,7

1,333

1:27

Mołdawia

34

-

4,3

-

126

-

Czarnogóra

14

-

0,7

-

50

-

Holandia

42

30 000

16,6

0,2

395

1:500

Norwegia

324

190 000

4,6

4,75

14

1:21

Polska

313

100 000

38,5

0,3

123

1:380

Portugalia

92

230 000

10,6

2,3

115

1:43

Rumunia

238

60 000

22,3

0,27

94

1:367

Serbia

88

80 000

10,1

0,7

115

1:137

Słowacja

49

55 000

5,4

1,1

110

1:100

Słowenia

20

22 000

2,0

1,0

100

1:91

Hiszpania

505

980 000

40,4

2,3

80

1:44

Szwecja

450

290 000

9,0

3,22

20

1:31

Szwajcaria

41

30 000

7,6

0,43

185

1:233

Turcja

781

-

71,2

-

91

-

Zjednoczone Królestwo

245

800 000

60,8

1,3

248

1:74

Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
 Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
 Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
 Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
 Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21

Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów

22

Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
 Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
 Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
 Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
 Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
 Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
 Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23

Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
 Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
 Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
 Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
 Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24

Literatura







Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.

25

Dziękuję za uwagę!


Slide 24

Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej

Prof. Ryszard Dzięciołowski

Współczesne łowiectwo w Europie

 Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
 Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1

Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
 Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
 Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
 Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
 Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2

Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:





Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.

3

Sytuacja prawna
 Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
 Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
 Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
 W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
 W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
 W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4

Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.

 Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
 Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
 Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
 Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5

Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
 Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
 Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
 Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
 Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;

 Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
 Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6

Czynniki obniżające różnorodność biologiczną

 Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;

 Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
 Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;

 Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.

7

Instrument finansowy LIFE

 Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
 Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;

 Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
 LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.

8

Polska w Sieci Natura 2000

 114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
 4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
 294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
 Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).

9

Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000

50000

40000

30000

20000

10000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

10

Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500

2000

1500

1000

500

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

11

Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000

200000

150000

100000

50000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

12

Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000

120000

100000

80000

60000

40000

20000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

13

Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0
-20000

14

Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000

200000

150000

100000

50000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

15

Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

16

Zagrożenia dla bioróżnorodności
 Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
 Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
 Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
 W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
 Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
 W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
 Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.

17

Zagrożenia dla bioróżnorodności
 W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;

 Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
 Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;

 Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
 Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
 Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18

Popularność myślistwa w Europie






Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19

Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH

LUDNOŚĆ x 10

% MYŚLIWYCH

LUDZI/km ²

MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ

29

17 000

3,6

0,6

124

1:176

84

11 5000

8,2

1,4

98

1:70

Belgia

31

20 000

10

0,2

323

1:500

Bośnia i Hercegowina

51

50 000

4,6

1,2

90

1:80

Bułgaria

111

95 000

7,3

1,2

66

1:84

Chorwacja

57

55 000

4,5

1,37

79

1:73

Cypr

9

45 000

0,8

6,4

89

1:15

Czechy

79

110 000

10,2

1,1

129

1:91

Dania

43

165 000

5,5

3,1

128

1:32

Estonia

45

15 000

1,3

0,1

29

1:100

Finlandia

338

290 000

5,2

5,8

15

1:17

Francja

643

1 313 000

63,7

2,1

99

1:47

Niemcy

357

340 000

82,4

0,4

230

1:241

Grecja

132

270 000

10,7

2,7

81

1:37

Węgry

93

54 500

10,0

0,5

108

1:183

Irlandia

70

350 000

4,1

8,9

59

1:9

Włochy

301

750 000

58,1

1,2

193

1:77

Łotwa

65

25 000

2,3

1,2

35

1:80

Litwa

65

25 000

3,6

0,8

55

1:120

KRAJ

Km x 10

Albania
Austria

Luksemburg

3

2 000

0,4

0,5

133

1:200

Malta

0,3

15 000

0,4

3,7

1,333

1:27

Mołdawia

34

-

4,3

-

126

-

Czarnogóra

14

-

0,7

-

50

-

Holandia

42

30 000

16,6

0,2

395

1:500

Norwegia

324

190 000

4,6

4,75

14

1:21

Polska

313

100 000

38,5

0,3

123

1:380

Portugalia

92

230 000

10,6

2,3

115

1:43

Rumunia

238

60 000

22,3

0,27

94

1:367

Serbia

88

80 000

10,1

0,7

115

1:137

Słowacja

49

55 000

5,4

1,1

110

1:100

Słowenia

20

22 000

2,0

1,0

100

1:91

Hiszpania

505

980 000

40,4

2,3

80

1:44

Szwecja

450

290 000

9,0

3,22

20

1:31

Szwajcaria

41

30 000

7,6

0,43

185

1:233

Turcja

781

-

71,2

-

91

-

Zjednoczone Królestwo

245

800 000

60,8

1,3

248

1:74

Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
 Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
 Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
 Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
 Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21

Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów

22

Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
 Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
 Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
 Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
 Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
 Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
 Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23

Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
 Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
 Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
 Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
 Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24

Literatura







Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.

25

Dziękuję za uwagę!


Slide 25

Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej

Prof. Ryszard Dzięciołowski

Współczesne łowiectwo w Europie

 Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
 Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1

Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
 Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
 Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
 Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
 Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2

Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:





Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.

3

Sytuacja prawna
 Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
 Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
 Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
 W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
 W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
 W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4

Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.

 Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
 Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
 Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
 Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5

Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
 Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
 Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
 Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
 Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;

 Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
 Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6

Czynniki obniżające różnorodność biologiczną

 Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;

 Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
 Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;

 Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.

7

Instrument finansowy LIFE

 Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
 Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;

 Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
 LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.

8

Polska w Sieci Natura 2000

 114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
 4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
 294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
 Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).

9

Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000

50000

40000

30000

20000

10000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

10

Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500

2000

1500

1000

500

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

11

Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000

200000

150000

100000

50000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

12

Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000

120000

100000

80000

60000

40000

20000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

13

Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0
-20000

14

Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000

200000

150000

100000

50000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

15

Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

16

Zagrożenia dla bioróżnorodności
 Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
 Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
 Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
 W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
 Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
 W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
 Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.

17

Zagrożenia dla bioróżnorodności
 W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;

 Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
 Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;

 Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
 Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
 Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18

Popularność myślistwa w Europie






Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19

Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH

LUDNOŚĆ x 10

% MYŚLIWYCH

LUDZI/km ²

MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ

29

17 000

3,6

0,6

124

1:176

84

11 5000

8,2

1,4

98

1:70

Belgia

31

20 000

10

0,2

323

1:500

Bośnia i Hercegowina

51

50 000

4,6

1,2

90

1:80

Bułgaria

111

95 000

7,3

1,2

66

1:84

Chorwacja

57

55 000

4,5

1,37

79

1:73

Cypr

9

45 000

0,8

6,4

89

1:15

Czechy

79

110 000

10,2

1,1

129

1:91

Dania

43

165 000

5,5

3,1

128

1:32

Estonia

45

15 000

1,3

0,1

29

1:100

Finlandia

338

290 000

5,2

5,8

15

1:17

Francja

643

1 313 000

63,7

2,1

99

1:47

Niemcy

357

340 000

82,4

0,4

230

1:241

Grecja

132

270 000

10,7

2,7

81

1:37

Węgry

93

54 500

10,0

0,5

108

1:183

Irlandia

70

350 000

4,1

8,9

59

1:9

Włochy

301

750 000

58,1

1,2

193

1:77

Łotwa

65

25 000

2,3

1,2

35

1:80

Litwa

65

25 000

3,6

0,8

55

1:120

KRAJ

Km x 10

Albania
Austria

Luksemburg

3

2 000

0,4

0,5

133

1:200

Malta

0,3

15 000

0,4

3,7

1,333

1:27

Mołdawia

34

-

4,3

-

126

-

Czarnogóra

14

-

0,7

-

50

-

Holandia

42

30 000

16,6

0,2

395

1:500

Norwegia

324

190 000

4,6

4,75

14

1:21

Polska

313

100 000

38,5

0,3

123

1:380

Portugalia

92

230 000

10,6

2,3

115

1:43

Rumunia

238

60 000

22,3

0,27

94

1:367

Serbia

88

80 000

10,1

0,7

115

1:137

Słowacja

49

55 000

5,4

1,1

110

1:100

Słowenia

20

22 000

2,0

1,0

100

1:91

Hiszpania

505

980 000

40,4

2,3

80

1:44

Szwecja

450

290 000

9,0

3,22

20

1:31

Szwajcaria

41

30 000

7,6

0,43

185

1:233

Turcja

781

-

71,2

-

91

-

Zjednoczone Królestwo

245

800 000

60,8

1,3

248

1:74

Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
 Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
 Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
 Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
 Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21

Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów

22

Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
 Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
 Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
 Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
 Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
 Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
 Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23

Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
 Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
 Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
 Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
 Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24

Literatura







Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.

25

Dziękuję za uwagę!


Slide 26

Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej

Prof. Ryszard Dzięciołowski

Współczesne łowiectwo w Europie

 Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
 Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1

Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
 Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
 Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
 Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
 Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2

Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:





Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.

3

Sytuacja prawna
 Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
 Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
 Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
 W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
 W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
 W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4

Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.

 Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
 Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
 Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
 Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5

Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
 Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
 Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
 Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
 Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;

 Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
 Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6

Czynniki obniżające różnorodność biologiczną

 Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;

 Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
 Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;

 Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.

7

Instrument finansowy LIFE

 Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
 Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;

 Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
 LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.

8

Polska w Sieci Natura 2000

 114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
 4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
 294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
 Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).

9

Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000

50000

40000

30000

20000

10000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

10

Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500

2000

1500

1000

500

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

11

Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000

200000

150000

100000

50000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

12

Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000

120000

100000

80000

60000

40000

20000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

13

Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0
-20000

14

Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000

200000

150000

100000

50000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

15

Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

16

Zagrożenia dla bioróżnorodności
 Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
 Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
 Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
 W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
 Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
 W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
 Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.

17

Zagrożenia dla bioróżnorodności
 W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;

 Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
 Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;

 Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
 Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
 Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18

Popularność myślistwa w Europie






Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19

Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH

LUDNOŚĆ x 10

% MYŚLIWYCH

LUDZI/km ²

MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ

29

17 000

3,6

0,6

124

1:176

84

11 5000

8,2

1,4

98

1:70

Belgia

31

20 000

10

0,2

323

1:500

Bośnia i Hercegowina

51

50 000

4,6

1,2

90

1:80

Bułgaria

111

95 000

7,3

1,2

66

1:84

Chorwacja

57

55 000

4,5

1,37

79

1:73

Cypr

9

45 000

0,8

6,4

89

1:15

Czechy

79

110 000

10,2

1,1

129

1:91

Dania

43

165 000

5,5

3,1

128

1:32

Estonia

45

15 000

1,3

0,1

29

1:100

Finlandia

338

290 000

5,2

5,8

15

1:17

Francja

643

1 313 000

63,7

2,1

99

1:47

Niemcy

357

340 000

82,4

0,4

230

1:241

Grecja

132

270 000

10,7

2,7

81

1:37

Węgry

93

54 500

10,0

0,5

108

1:183

Irlandia

70

350 000

4,1

8,9

59

1:9

Włochy

301

750 000

58,1

1,2

193

1:77

Łotwa

65

25 000

2,3

1,2

35

1:80

Litwa

65

25 000

3,6

0,8

55

1:120

KRAJ

Km x 10

Albania
Austria

Luksemburg

3

2 000

0,4

0,5

133

1:200

Malta

0,3

15 000

0,4

3,7

1,333

1:27

Mołdawia

34

-

4,3

-

126

-

Czarnogóra

14

-

0,7

-

50

-

Holandia

42

30 000

16,6

0,2

395

1:500

Norwegia

324

190 000

4,6

4,75

14

1:21

Polska

313

100 000

38,5

0,3

123

1:380

Portugalia

92

230 000

10,6

2,3

115

1:43

Rumunia

238

60 000

22,3

0,27

94

1:367

Serbia

88

80 000

10,1

0,7

115

1:137

Słowacja

49

55 000

5,4

1,1

110

1:100

Słowenia

20

22 000

2,0

1,0

100

1:91

Hiszpania

505

980 000

40,4

2,3

80

1:44

Szwecja

450

290 000

9,0

3,22

20

1:31

Szwajcaria

41

30 000

7,6

0,43

185

1:233

Turcja

781

-

71,2

-

91

-

Zjednoczone Królestwo

245

800 000

60,8

1,3

248

1:74

Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
 Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
 Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
 Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
 Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21

Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów

22

Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
 Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
 Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
 Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
 Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
 Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
 Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23

Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
 Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
 Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
 Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
 Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24

Literatura







Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.

25

Dziękuję za uwagę!


Slide 27

Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej

Prof. Ryszard Dzięciołowski

Współczesne łowiectwo w Europie

 Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
 Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1

Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
 Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
 Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
 Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
 Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2

Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:





Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.

3

Sytuacja prawna
 Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
 Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
 Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
 W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
 W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
 W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4

Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.

 Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
 Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
 Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
 Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5

Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
 Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
 Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
 Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
 Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;

 Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
 Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6

Czynniki obniżające różnorodność biologiczną

 Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;

 Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
 Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;

 Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.

7

Instrument finansowy LIFE

 Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
 Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;

 Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
 LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.

8

Polska w Sieci Natura 2000

 114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
 4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
 294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
 Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).

9

Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000

50000

40000

30000

20000

10000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

10

Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500

2000

1500

1000

500

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

11

Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000

200000

150000

100000

50000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

12

Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000

120000

100000

80000

60000

40000

20000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

13

Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0
-20000

14

Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000

200000

150000

100000

50000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

15

Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000

19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7

0

16

Zagrożenia dla bioróżnorodności
 Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
 Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
 Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
 W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
 Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
 W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
 Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.

17

Zagrożenia dla bioróżnorodności
 W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;

 Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
 Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;

 Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
 Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
 Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18

Popularność myślistwa w Europie






Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19

Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH

LUDNOŚĆ x 10

% MYŚLIWYCH

LUDZI/km ²

MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ

29

17 000

3,6

0,6

124

1:176

84

11 5000

8,2

1,4

98

1:70

Belgia

31

20 000

10

0,2

323

1:500

Bośnia i Hercegowina

51

50 000

4,6

1,2

90

1:80

Bułgaria

111

95 000

7,3

1,2

66

1:84

Chorwacja

57

55 000

4,5

1,37

79

1:73

Cypr

9

45 000

0,8

6,4

89

1:15

Czechy

79

110 000

10,2

1,1

129

1:91

Dania

43

165 000

5,5

3,1

128

1:32

Estonia

45

15 000

1,3

0,1

29

1:100

Finlandia

338

290 000

5,2

5,8

15

1:17

Francja

643

1 313 000

63,7

2,1

99

1:47

Niemcy

357

340 000

82,4

0,4

230

1:241

Grecja

132

270 000

10,7

2,7

81

1:37

Węgry

93

54 500

10,0

0,5

108

1:183

Irlandia

70

350 000

4,1

8,9

59

1:9

Włochy

301

750 000

58,1

1,2

193

1:77

Łotwa

65

25 000

2,3

1,2

35

1:80

Litwa

65

25 000

3,6

0,8

55

1:120

KRAJ

Km x 10

Albania
Austria

Luksemburg

3

2 000

0,4

0,5

133

1:200

Malta

0,3

15 000

0,4

3,7

1,333

1:27

Mołdawia

34

-

4,3

-

126

-

Czarnogóra

14

-

0,7

-

50

-

Holandia

42

30 000

16,6

0,2

395

1:500

Norwegia

324

190 000

4,6

4,75

14

1:21

Polska

313

100 000

38,5

0,3

123

1:380

Portugalia

92

230 000

10,6

2,3

115

1:43

Rumunia

238

60 000

22,3

0,27

94

1:367

Serbia

88

80 000

10,1

0,7

115

1:137

Słowacja

49

55 000

5,4

1,1

110

1:100

Słowenia

20

22 000

2,0

1,0

100

1:91

Hiszpania

505

980 000

40,4

2,3

80

1:44

Szwecja

450

290 000

9,0

3,22

20

1:31

Szwajcaria

41

30 000

7,6

0,43

185

1:233

Turcja

781

-

71,2

-

91

-

Zjednoczone Królestwo

245

800 000

60,8

1,3

248

1:74

Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
 Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
 Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
 Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
 Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21

Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów

22

Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
 Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
 Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
 Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
 Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
 Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
 Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23

Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
 Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
 Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
 Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
 Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24

Literatura







Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.

25

Dziękuję za uwagę!