Łowiectwo polskie w warunkach członkostwa w Unii Europejskiej Prof. Ryszard Dzięciołowski Współczesne łowiectwo w Europie Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w Europejskiej.
Download ReportTranscript Łowiectwo polskie w warunkach członkostwa w Unii Europejskiej Prof. Ryszard Dzięciołowski Współczesne łowiectwo w Europie Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w Europejskiej.
Slide 1
Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej
Prof. Ryszard Dzięciołowski
Współczesne łowiectwo w Europie
Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1
Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2
Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:
Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.
3
Sytuacja prawna
Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4
Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.
Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;
Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;
Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;
Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.
7
Instrument finansowy LIFE
Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;
Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.
8
Polska w Sieci Natura 2000
114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).
9
Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000
50000
40000
30000
20000
10000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
10
Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500
2000
1500
1000
500
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
11
Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
12
Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
13
Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
-20000
14
Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
15
Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
16
Zagrożenia dla bioróżnorodności
Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.
17
Zagrożenia dla bioróżnorodności
W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;
Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;
Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18
Popularność myślistwa w Europie
Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19
Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH
LUDNOŚĆ x 10
% MYŚLIWYCH
LUDZI/km ²
MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ
29
17 000
3,6
0,6
124
1:176
84
11 5000
8,2
1,4
98
1:70
Belgia
31
20 000
10
0,2
323
1:500
Bośnia i Hercegowina
51
50 000
4,6
1,2
90
1:80
Bułgaria
111
95 000
7,3
1,2
66
1:84
Chorwacja
57
55 000
4,5
1,37
79
1:73
Cypr
9
45 000
0,8
6,4
89
1:15
Czechy
79
110 000
10,2
1,1
129
1:91
Dania
43
165 000
5,5
3,1
128
1:32
Estonia
45
15 000
1,3
0,1
29
1:100
Finlandia
338
290 000
5,2
5,8
15
1:17
Francja
643
1 313 000
63,7
2,1
99
1:47
Niemcy
357
340 000
82,4
0,4
230
1:241
Grecja
132
270 000
10,7
2,7
81
1:37
Węgry
93
54 500
10,0
0,5
108
1:183
Irlandia
70
350 000
4,1
8,9
59
1:9
Włochy
301
750 000
58,1
1,2
193
1:77
Łotwa
65
25 000
2,3
1,2
35
1:80
Litwa
65
25 000
3,6
0,8
55
1:120
KRAJ
Km x 10
Albania
Austria
Luksemburg
3
2 000
0,4
0,5
133
1:200
Malta
0,3
15 000
0,4
3,7
1,333
1:27
Mołdawia
34
-
4,3
-
126
-
Czarnogóra
14
-
0,7
-
50
-
Holandia
42
30 000
16,6
0,2
395
1:500
Norwegia
324
190 000
4,6
4,75
14
1:21
Polska
313
100 000
38,5
0,3
123
1:380
Portugalia
92
230 000
10,6
2,3
115
1:43
Rumunia
238
60 000
22,3
0,27
94
1:367
Serbia
88
80 000
10,1
0,7
115
1:137
Słowacja
49
55 000
5,4
1,1
110
1:100
Słowenia
20
22 000
2,0
1,0
100
1:91
Hiszpania
505
980 000
40,4
2,3
80
1:44
Szwecja
450
290 000
9,0
3,22
20
1:31
Szwajcaria
41
30 000
7,6
0,43
185
1:233
Turcja
781
-
71,2
-
91
-
Zjednoczone Królestwo
245
800 000
60,8
1,3
248
1:74
Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21
Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów
22
Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23
Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24
Literatura
Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.
25
Dziękuję za uwagę!
Slide 2
Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej
Prof. Ryszard Dzięciołowski
Współczesne łowiectwo w Europie
Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1
Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2
Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:
Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.
3
Sytuacja prawna
Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4
Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.
Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;
Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;
Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;
Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.
7
Instrument finansowy LIFE
Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;
Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.
8
Polska w Sieci Natura 2000
114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).
9
Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000
50000
40000
30000
20000
10000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
10
Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500
2000
1500
1000
500
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
11
Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
12
Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
13
Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
-20000
14
Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
15
Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
16
Zagrożenia dla bioróżnorodności
Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.
17
Zagrożenia dla bioróżnorodności
W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;
Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;
Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18
Popularność myślistwa w Europie
Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19
Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH
LUDNOŚĆ x 10
% MYŚLIWYCH
LUDZI/km ²
MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ
29
17 000
3,6
0,6
124
1:176
84
11 5000
8,2
1,4
98
1:70
Belgia
31
20 000
10
0,2
323
1:500
Bośnia i Hercegowina
51
50 000
4,6
1,2
90
1:80
Bułgaria
111
95 000
7,3
1,2
66
1:84
Chorwacja
57
55 000
4,5
1,37
79
1:73
Cypr
9
45 000
0,8
6,4
89
1:15
Czechy
79
110 000
10,2
1,1
129
1:91
Dania
43
165 000
5,5
3,1
128
1:32
Estonia
45
15 000
1,3
0,1
29
1:100
Finlandia
338
290 000
5,2
5,8
15
1:17
Francja
643
1 313 000
63,7
2,1
99
1:47
Niemcy
357
340 000
82,4
0,4
230
1:241
Grecja
132
270 000
10,7
2,7
81
1:37
Węgry
93
54 500
10,0
0,5
108
1:183
Irlandia
70
350 000
4,1
8,9
59
1:9
Włochy
301
750 000
58,1
1,2
193
1:77
Łotwa
65
25 000
2,3
1,2
35
1:80
Litwa
65
25 000
3,6
0,8
55
1:120
KRAJ
Km x 10
Albania
Austria
Luksemburg
3
2 000
0,4
0,5
133
1:200
Malta
0,3
15 000
0,4
3,7
1,333
1:27
Mołdawia
34
-
4,3
-
126
-
Czarnogóra
14
-
0,7
-
50
-
Holandia
42
30 000
16,6
0,2
395
1:500
Norwegia
324
190 000
4,6
4,75
14
1:21
Polska
313
100 000
38,5
0,3
123
1:380
Portugalia
92
230 000
10,6
2,3
115
1:43
Rumunia
238
60 000
22,3
0,27
94
1:367
Serbia
88
80 000
10,1
0,7
115
1:137
Słowacja
49
55 000
5,4
1,1
110
1:100
Słowenia
20
22 000
2,0
1,0
100
1:91
Hiszpania
505
980 000
40,4
2,3
80
1:44
Szwecja
450
290 000
9,0
3,22
20
1:31
Szwajcaria
41
30 000
7,6
0,43
185
1:233
Turcja
781
-
71,2
-
91
-
Zjednoczone Królestwo
245
800 000
60,8
1,3
248
1:74
Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21
Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów
22
Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23
Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24
Literatura
Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.
25
Dziękuję za uwagę!
Slide 3
Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej
Prof. Ryszard Dzięciołowski
Współczesne łowiectwo w Europie
Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1
Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2
Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:
Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.
3
Sytuacja prawna
Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4
Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.
Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;
Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;
Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;
Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.
7
Instrument finansowy LIFE
Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;
Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.
8
Polska w Sieci Natura 2000
114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).
9
Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000
50000
40000
30000
20000
10000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
10
Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500
2000
1500
1000
500
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
11
Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
12
Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
13
Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
-20000
14
Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
15
Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
16
Zagrożenia dla bioróżnorodności
Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.
17
Zagrożenia dla bioróżnorodności
W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;
Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;
Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18
Popularność myślistwa w Europie
Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19
Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH
LUDNOŚĆ x 10
% MYŚLIWYCH
LUDZI/km ²
MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ
29
17 000
3,6
0,6
124
1:176
84
11 5000
8,2
1,4
98
1:70
Belgia
31
20 000
10
0,2
323
1:500
Bośnia i Hercegowina
51
50 000
4,6
1,2
90
1:80
Bułgaria
111
95 000
7,3
1,2
66
1:84
Chorwacja
57
55 000
4,5
1,37
79
1:73
Cypr
9
45 000
0,8
6,4
89
1:15
Czechy
79
110 000
10,2
1,1
129
1:91
Dania
43
165 000
5,5
3,1
128
1:32
Estonia
45
15 000
1,3
0,1
29
1:100
Finlandia
338
290 000
5,2
5,8
15
1:17
Francja
643
1 313 000
63,7
2,1
99
1:47
Niemcy
357
340 000
82,4
0,4
230
1:241
Grecja
132
270 000
10,7
2,7
81
1:37
Węgry
93
54 500
10,0
0,5
108
1:183
Irlandia
70
350 000
4,1
8,9
59
1:9
Włochy
301
750 000
58,1
1,2
193
1:77
Łotwa
65
25 000
2,3
1,2
35
1:80
Litwa
65
25 000
3,6
0,8
55
1:120
KRAJ
Km x 10
Albania
Austria
Luksemburg
3
2 000
0,4
0,5
133
1:200
Malta
0,3
15 000
0,4
3,7
1,333
1:27
Mołdawia
34
-
4,3
-
126
-
Czarnogóra
14
-
0,7
-
50
-
Holandia
42
30 000
16,6
0,2
395
1:500
Norwegia
324
190 000
4,6
4,75
14
1:21
Polska
313
100 000
38,5
0,3
123
1:380
Portugalia
92
230 000
10,6
2,3
115
1:43
Rumunia
238
60 000
22,3
0,27
94
1:367
Serbia
88
80 000
10,1
0,7
115
1:137
Słowacja
49
55 000
5,4
1,1
110
1:100
Słowenia
20
22 000
2,0
1,0
100
1:91
Hiszpania
505
980 000
40,4
2,3
80
1:44
Szwecja
450
290 000
9,0
3,22
20
1:31
Szwajcaria
41
30 000
7,6
0,43
185
1:233
Turcja
781
-
71,2
-
91
-
Zjednoczone Królestwo
245
800 000
60,8
1,3
248
1:74
Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21
Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów
22
Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23
Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24
Literatura
Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.
25
Dziękuję za uwagę!
Slide 4
Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej
Prof. Ryszard Dzięciołowski
Współczesne łowiectwo w Europie
Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1
Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2
Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:
Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.
3
Sytuacja prawna
Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4
Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.
Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;
Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;
Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;
Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.
7
Instrument finansowy LIFE
Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;
Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.
8
Polska w Sieci Natura 2000
114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).
9
Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000
50000
40000
30000
20000
10000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
10
Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500
2000
1500
1000
500
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
11
Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
12
Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
13
Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
-20000
14
Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
15
Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
16
Zagrożenia dla bioróżnorodności
Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.
17
Zagrożenia dla bioróżnorodności
W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;
Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;
Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18
Popularność myślistwa w Europie
Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19
Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH
LUDNOŚĆ x 10
% MYŚLIWYCH
LUDZI/km ²
MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ
29
17 000
3,6
0,6
124
1:176
84
11 5000
8,2
1,4
98
1:70
Belgia
31
20 000
10
0,2
323
1:500
Bośnia i Hercegowina
51
50 000
4,6
1,2
90
1:80
Bułgaria
111
95 000
7,3
1,2
66
1:84
Chorwacja
57
55 000
4,5
1,37
79
1:73
Cypr
9
45 000
0,8
6,4
89
1:15
Czechy
79
110 000
10,2
1,1
129
1:91
Dania
43
165 000
5,5
3,1
128
1:32
Estonia
45
15 000
1,3
0,1
29
1:100
Finlandia
338
290 000
5,2
5,8
15
1:17
Francja
643
1 313 000
63,7
2,1
99
1:47
Niemcy
357
340 000
82,4
0,4
230
1:241
Grecja
132
270 000
10,7
2,7
81
1:37
Węgry
93
54 500
10,0
0,5
108
1:183
Irlandia
70
350 000
4,1
8,9
59
1:9
Włochy
301
750 000
58,1
1,2
193
1:77
Łotwa
65
25 000
2,3
1,2
35
1:80
Litwa
65
25 000
3,6
0,8
55
1:120
KRAJ
Km x 10
Albania
Austria
Luksemburg
3
2 000
0,4
0,5
133
1:200
Malta
0,3
15 000
0,4
3,7
1,333
1:27
Mołdawia
34
-
4,3
-
126
-
Czarnogóra
14
-
0,7
-
50
-
Holandia
42
30 000
16,6
0,2
395
1:500
Norwegia
324
190 000
4,6
4,75
14
1:21
Polska
313
100 000
38,5
0,3
123
1:380
Portugalia
92
230 000
10,6
2,3
115
1:43
Rumunia
238
60 000
22,3
0,27
94
1:367
Serbia
88
80 000
10,1
0,7
115
1:137
Słowacja
49
55 000
5,4
1,1
110
1:100
Słowenia
20
22 000
2,0
1,0
100
1:91
Hiszpania
505
980 000
40,4
2,3
80
1:44
Szwecja
450
290 000
9,0
3,22
20
1:31
Szwajcaria
41
30 000
7,6
0,43
185
1:233
Turcja
781
-
71,2
-
91
-
Zjednoczone Królestwo
245
800 000
60,8
1,3
248
1:74
Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21
Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów
22
Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23
Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24
Literatura
Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.
25
Dziękuję za uwagę!
Slide 5
Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej
Prof. Ryszard Dzięciołowski
Współczesne łowiectwo w Europie
Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1
Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2
Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:
Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.
3
Sytuacja prawna
Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4
Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.
Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;
Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;
Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;
Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.
7
Instrument finansowy LIFE
Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;
Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.
8
Polska w Sieci Natura 2000
114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).
9
Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000
50000
40000
30000
20000
10000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
10
Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500
2000
1500
1000
500
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
11
Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
12
Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
13
Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
-20000
14
Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
15
Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
16
Zagrożenia dla bioróżnorodności
Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.
17
Zagrożenia dla bioróżnorodności
W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;
Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;
Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18
Popularność myślistwa w Europie
Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19
Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH
LUDNOŚĆ x 10
% MYŚLIWYCH
LUDZI/km ²
MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ
29
17 000
3,6
0,6
124
1:176
84
11 5000
8,2
1,4
98
1:70
Belgia
31
20 000
10
0,2
323
1:500
Bośnia i Hercegowina
51
50 000
4,6
1,2
90
1:80
Bułgaria
111
95 000
7,3
1,2
66
1:84
Chorwacja
57
55 000
4,5
1,37
79
1:73
Cypr
9
45 000
0,8
6,4
89
1:15
Czechy
79
110 000
10,2
1,1
129
1:91
Dania
43
165 000
5,5
3,1
128
1:32
Estonia
45
15 000
1,3
0,1
29
1:100
Finlandia
338
290 000
5,2
5,8
15
1:17
Francja
643
1 313 000
63,7
2,1
99
1:47
Niemcy
357
340 000
82,4
0,4
230
1:241
Grecja
132
270 000
10,7
2,7
81
1:37
Węgry
93
54 500
10,0
0,5
108
1:183
Irlandia
70
350 000
4,1
8,9
59
1:9
Włochy
301
750 000
58,1
1,2
193
1:77
Łotwa
65
25 000
2,3
1,2
35
1:80
Litwa
65
25 000
3,6
0,8
55
1:120
KRAJ
Km x 10
Albania
Austria
Luksemburg
3
2 000
0,4
0,5
133
1:200
Malta
0,3
15 000
0,4
3,7
1,333
1:27
Mołdawia
34
-
4,3
-
126
-
Czarnogóra
14
-
0,7
-
50
-
Holandia
42
30 000
16,6
0,2
395
1:500
Norwegia
324
190 000
4,6
4,75
14
1:21
Polska
313
100 000
38,5
0,3
123
1:380
Portugalia
92
230 000
10,6
2,3
115
1:43
Rumunia
238
60 000
22,3
0,27
94
1:367
Serbia
88
80 000
10,1
0,7
115
1:137
Słowacja
49
55 000
5,4
1,1
110
1:100
Słowenia
20
22 000
2,0
1,0
100
1:91
Hiszpania
505
980 000
40,4
2,3
80
1:44
Szwecja
450
290 000
9,0
3,22
20
1:31
Szwajcaria
41
30 000
7,6
0,43
185
1:233
Turcja
781
-
71,2
-
91
-
Zjednoczone Królestwo
245
800 000
60,8
1,3
248
1:74
Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21
Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów
22
Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23
Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24
Literatura
Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.
25
Dziękuję za uwagę!
Slide 6
Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej
Prof. Ryszard Dzięciołowski
Współczesne łowiectwo w Europie
Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1
Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2
Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:
Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.
3
Sytuacja prawna
Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4
Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.
Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;
Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;
Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;
Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.
7
Instrument finansowy LIFE
Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;
Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.
8
Polska w Sieci Natura 2000
114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).
9
Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000
50000
40000
30000
20000
10000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
10
Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500
2000
1500
1000
500
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
11
Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
12
Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
13
Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
-20000
14
Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
15
Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
16
Zagrożenia dla bioróżnorodności
Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.
17
Zagrożenia dla bioróżnorodności
W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;
Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;
Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18
Popularność myślistwa w Europie
Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19
Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH
LUDNOŚĆ x 10
% MYŚLIWYCH
LUDZI/km ²
MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ
29
17 000
3,6
0,6
124
1:176
84
11 5000
8,2
1,4
98
1:70
Belgia
31
20 000
10
0,2
323
1:500
Bośnia i Hercegowina
51
50 000
4,6
1,2
90
1:80
Bułgaria
111
95 000
7,3
1,2
66
1:84
Chorwacja
57
55 000
4,5
1,37
79
1:73
Cypr
9
45 000
0,8
6,4
89
1:15
Czechy
79
110 000
10,2
1,1
129
1:91
Dania
43
165 000
5,5
3,1
128
1:32
Estonia
45
15 000
1,3
0,1
29
1:100
Finlandia
338
290 000
5,2
5,8
15
1:17
Francja
643
1 313 000
63,7
2,1
99
1:47
Niemcy
357
340 000
82,4
0,4
230
1:241
Grecja
132
270 000
10,7
2,7
81
1:37
Węgry
93
54 500
10,0
0,5
108
1:183
Irlandia
70
350 000
4,1
8,9
59
1:9
Włochy
301
750 000
58,1
1,2
193
1:77
Łotwa
65
25 000
2,3
1,2
35
1:80
Litwa
65
25 000
3,6
0,8
55
1:120
KRAJ
Km x 10
Albania
Austria
Luksemburg
3
2 000
0,4
0,5
133
1:200
Malta
0,3
15 000
0,4
3,7
1,333
1:27
Mołdawia
34
-
4,3
-
126
-
Czarnogóra
14
-
0,7
-
50
-
Holandia
42
30 000
16,6
0,2
395
1:500
Norwegia
324
190 000
4,6
4,75
14
1:21
Polska
313
100 000
38,5
0,3
123
1:380
Portugalia
92
230 000
10,6
2,3
115
1:43
Rumunia
238
60 000
22,3
0,27
94
1:367
Serbia
88
80 000
10,1
0,7
115
1:137
Słowacja
49
55 000
5,4
1,1
110
1:100
Słowenia
20
22 000
2,0
1,0
100
1:91
Hiszpania
505
980 000
40,4
2,3
80
1:44
Szwecja
450
290 000
9,0
3,22
20
1:31
Szwajcaria
41
30 000
7,6
0,43
185
1:233
Turcja
781
-
71,2
-
91
-
Zjednoczone Królestwo
245
800 000
60,8
1,3
248
1:74
Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21
Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów
22
Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23
Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24
Literatura
Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.
25
Dziękuję za uwagę!
Slide 7
Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej
Prof. Ryszard Dzięciołowski
Współczesne łowiectwo w Europie
Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1
Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2
Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:
Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.
3
Sytuacja prawna
Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4
Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.
Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;
Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;
Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;
Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.
7
Instrument finansowy LIFE
Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;
Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.
8
Polska w Sieci Natura 2000
114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).
9
Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000
50000
40000
30000
20000
10000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
10
Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500
2000
1500
1000
500
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
11
Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
12
Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
13
Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
-20000
14
Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
15
Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
16
Zagrożenia dla bioróżnorodności
Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.
17
Zagrożenia dla bioróżnorodności
W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;
Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;
Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18
Popularność myślistwa w Europie
Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19
Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH
LUDNOŚĆ x 10
% MYŚLIWYCH
LUDZI/km ²
MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ
29
17 000
3,6
0,6
124
1:176
84
11 5000
8,2
1,4
98
1:70
Belgia
31
20 000
10
0,2
323
1:500
Bośnia i Hercegowina
51
50 000
4,6
1,2
90
1:80
Bułgaria
111
95 000
7,3
1,2
66
1:84
Chorwacja
57
55 000
4,5
1,37
79
1:73
Cypr
9
45 000
0,8
6,4
89
1:15
Czechy
79
110 000
10,2
1,1
129
1:91
Dania
43
165 000
5,5
3,1
128
1:32
Estonia
45
15 000
1,3
0,1
29
1:100
Finlandia
338
290 000
5,2
5,8
15
1:17
Francja
643
1 313 000
63,7
2,1
99
1:47
Niemcy
357
340 000
82,4
0,4
230
1:241
Grecja
132
270 000
10,7
2,7
81
1:37
Węgry
93
54 500
10,0
0,5
108
1:183
Irlandia
70
350 000
4,1
8,9
59
1:9
Włochy
301
750 000
58,1
1,2
193
1:77
Łotwa
65
25 000
2,3
1,2
35
1:80
Litwa
65
25 000
3,6
0,8
55
1:120
KRAJ
Km x 10
Albania
Austria
Luksemburg
3
2 000
0,4
0,5
133
1:200
Malta
0,3
15 000
0,4
3,7
1,333
1:27
Mołdawia
34
-
4,3
-
126
-
Czarnogóra
14
-
0,7
-
50
-
Holandia
42
30 000
16,6
0,2
395
1:500
Norwegia
324
190 000
4,6
4,75
14
1:21
Polska
313
100 000
38,5
0,3
123
1:380
Portugalia
92
230 000
10,6
2,3
115
1:43
Rumunia
238
60 000
22,3
0,27
94
1:367
Serbia
88
80 000
10,1
0,7
115
1:137
Słowacja
49
55 000
5,4
1,1
110
1:100
Słowenia
20
22 000
2,0
1,0
100
1:91
Hiszpania
505
980 000
40,4
2,3
80
1:44
Szwecja
450
290 000
9,0
3,22
20
1:31
Szwajcaria
41
30 000
7,6
0,43
185
1:233
Turcja
781
-
71,2
-
91
-
Zjednoczone Królestwo
245
800 000
60,8
1,3
248
1:74
Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21
Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów
22
Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23
Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24
Literatura
Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.
25
Dziękuję za uwagę!
Slide 8
Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej
Prof. Ryszard Dzięciołowski
Współczesne łowiectwo w Europie
Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1
Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2
Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:
Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.
3
Sytuacja prawna
Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4
Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.
Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;
Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;
Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;
Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.
7
Instrument finansowy LIFE
Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;
Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.
8
Polska w Sieci Natura 2000
114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).
9
Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000
50000
40000
30000
20000
10000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
10
Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500
2000
1500
1000
500
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
11
Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
12
Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
13
Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
-20000
14
Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
15
Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
16
Zagrożenia dla bioróżnorodności
Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.
17
Zagrożenia dla bioróżnorodności
W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;
Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;
Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18
Popularność myślistwa w Europie
Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19
Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH
LUDNOŚĆ x 10
% MYŚLIWYCH
LUDZI/km ²
MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ
29
17 000
3,6
0,6
124
1:176
84
11 5000
8,2
1,4
98
1:70
Belgia
31
20 000
10
0,2
323
1:500
Bośnia i Hercegowina
51
50 000
4,6
1,2
90
1:80
Bułgaria
111
95 000
7,3
1,2
66
1:84
Chorwacja
57
55 000
4,5
1,37
79
1:73
Cypr
9
45 000
0,8
6,4
89
1:15
Czechy
79
110 000
10,2
1,1
129
1:91
Dania
43
165 000
5,5
3,1
128
1:32
Estonia
45
15 000
1,3
0,1
29
1:100
Finlandia
338
290 000
5,2
5,8
15
1:17
Francja
643
1 313 000
63,7
2,1
99
1:47
Niemcy
357
340 000
82,4
0,4
230
1:241
Grecja
132
270 000
10,7
2,7
81
1:37
Węgry
93
54 500
10,0
0,5
108
1:183
Irlandia
70
350 000
4,1
8,9
59
1:9
Włochy
301
750 000
58,1
1,2
193
1:77
Łotwa
65
25 000
2,3
1,2
35
1:80
Litwa
65
25 000
3,6
0,8
55
1:120
KRAJ
Km x 10
Albania
Austria
Luksemburg
3
2 000
0,4
0,5
133
1:200
Malta
0,3
15 000
0,4
3,7
1,333
1:27
Mołdawia
34
-
4,3
-
126
-
Czarnogóra
14
-
0,7
-
50
-
Holandia
42
30 000
16,6
0,2
395
1:500
Norwegia
324
190 000
4,6
4,75
14
1:21
Polska
313
100 000
38,5
0,3
123
1:380
Portugalia
92
230 000
10,6
2,3
115
1:43
Rumunia
238
60 000
22,3
0,27
94
1:367
Serbia
88
80 000
10,1
0,7
115
1:137
Słowacja
49
55 000
5,4
1,1
110
1:100
Słowenia
20
22 000
2,0
1,0
100
1:91
Hiszpania
505
980 000
40,4
2,3
80
1:44
Szwecja
450
290 000
9,0
3,22
20
1:31
Szwajcaria
41
30 000
7,6
0,43
185
1:233
Turcja
781
-
71,2
-
91
-
Zjednoczone Królestwo
245
800 000
60,8
1,3
248
1:74
Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21
Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów
22
Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23
Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24
Literatura
Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.
25
Dziękuję za uwagę!
Slide 9
Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej
Prof. Ryszard Dzięciołowski
Współczesne łowiectwo w Europie
Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1
Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2
Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:
Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.
3
Sytuacja prawna
Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4
Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.
Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;
Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;
Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;
Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.
7
Instrument finansowy LIFE
Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;
Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.
8
Polska w Sieci Natura 2000
114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).
9
Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000
50000
40000
30000
20000
10000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
10
Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500
2000
1500
1000
500
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
11
Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
12
Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
13
Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
-20000
14
Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
15
Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
16
Zagrożenia dla bioróżnorodności
Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.
17
Zagrożenia dla bioróżnorodności
W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;
Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;
Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18
Popularność myślistwa w Europie
Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19
Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH
LUDNOŚĆ x 10
% MYŚLIWYCH
LUDZI/km ²
MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ
29
17 000
3,6
0,6
124
1:176
84
11 5000
8,2
1,4
98
1:70
Belgia
31
20 000
10
0,2
323
1:500
Bośnia i Hercegowina
51
50 000
4,6
1,2
90
1:80
Bułgaria
111
95 000
7,3
1,2
66
1:84
Chorwacja
57
55 000
4,5
1,37
79
1:73
Cypr
9
45 000
0,8
6,4
89
1:15
Czechy
79
110 000
10,2
1,1
129
1:91
Dania
43
165 000
5,5
3,1
128
1:32
Estonia
45
15 000
1,3
0,1
29
1:100
Finlandia
338
290 000
5,2
5,8
15
1:17
Francja
643
1 313 000
63,7
2,1
99
1:47
Niemcy
357
340 000
82,4
0,4
230
1:241
Grecja
132
270 000
10,7
2,7
81
1:37
Węgry
93
54 500
10,0
0,5
108
1:183
Irlandia
70
350 000
4,1
8,9
59
1:9
Włochy
301
750 000
58,1
1,2
193
1:77
Łotwa
65
25 000
2,3
1,2
35
1:80
Litwa
65
25 000
3,6
0,8
55
1:120
KRAJ
Km x 10
Albania
Austria
Luksemburg
3
2 000
0,4
0,5
133
1:200
Malta
0,3
15 000
0,4
3,7
1,333
1:27
Mołdawia
34
-
4,3
-
126
-
Czarnogóra
14
-
0,7
-
50
-
Holandia
42
30 000
16,6
0,2
395
1:500
Norwegia
324
190 000
4,6
4,75
14
1:21
Polska
313
100 000
38,5
0,3
123
1:380
Portugalia
92
230 000
10,6
2,3
115
1:43
Rumunia
238
60 000
22,3
0,27
94
1:367
Serbia
88
80 000
10,1
0,7
115
1:137
Słowacja
49
55 000
5,4
1,1
110
1:100
Słowenia
20
22 000
2,0
1,0
100
1:91
Hiszpania
505
980 000
40,4
2,3
80
1:44
Szwecja
450
290 000
9,0
3,22
20
1:31
Szwajcaria
41
30 000
7,6
0,43
185
1:233
Turcja
781
-
71,2
-
91
-
Zjednoczone Królestwo
245
800 000
60,8
1,3
248
1:74
Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21
Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów
22
Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23
Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24
Literatura
Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.
25
Dziękuję za uwagę!
Slide 10
Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej
Prof. Ryszard Dzięciołowski
Współczesne łowiectwo w Europie
Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1
Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2
Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:
Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.
3
Sytuacja prawna
Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4
Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.
Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;
Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;
Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;
Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.
7
Instrument finansowy LIFE
Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;
Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.
8
Polska w Sieci Natura 2000
114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).
9
Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000
50000
40000
30000
20000
10000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
10
Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500
2000
1500
1000
500
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
11
Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
12
Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
13
Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
-20000
14
Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
15
Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
16
Zagrożenia dla bioróżnorodności
Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.
17
Zagrożenia dla bioróżnorodności
W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;
Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;
Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18
Popularność myślistwa w Europie
Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19
Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH
LUDNOŚĆ x 10
% MYŚLIWYCH
LUDZI/km ²
MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ
29
17 000
3,6
0,6
124
1:176
84
11 5000
8,2
1,4
98
1:70
Belgia
31
20 000
10
0,2
323
1:500
Bośnia i Hercegowina
51
50 000
4,6
1,2
90
1:80
Bułgaria
111
95 000
7,3
1,2
66
1:84
Chorwacja
57
55 000
4,5
1,37
79
1:73
Cypr
9
45 000
0,8
6,4
89
1:15
Czechy
79
110 000
10,2
1,1
129
1:91
Dania
43
165 000
5,5
3,1
128
1:32
Estonia
45
15 000
1,3
0,1
29
1:100
Finlandia
338
290 000
5,2
5,8
15
1:17
Francja
643
1 313 000
63,7
2,1
99
1:47
Niemcy
357
340 000
82,4
0,4
230
1:241
Grecja
132
270 000
10,7
2,7
81
1:37
Węgry
93
54 500
10,0
0,5
108
1:183
Irlandia
70
350 000
4,1
8,9
59
1:9
Włochy
301
750 000
58,1
1,2
193
1:77
Łotwa
65
25 000
2,3
1,2
35
1:80
Litwa
65
25 000
3,6
0,8
55
1:120
KRAJ
Km x 10
Albania
Austria
Luksemburg
3
2 000
0,4
0,5
133
1:200
Malta
0,3
15 000
0,4
3,7
1,333
1:27
Mołdawia
34
-
4,3
-
126
-
Czarnogóra
14
-
0,7
-
50
-
Holandia
42
30 000
16,6
0,2
395
1:500
Norwegia
324
190 000
4,6
4,75
14
1:21
Polska
313
100 000
38,5
0,3
123
1:380
Portugalia
92
230 000
10,6
2,3
115
1:43
Rumunia
238
60 000
22,3
0,27
94
1:367
Serbia
88
80 000
10,1
0,7
115
1:137
Słowacja
49
55 000
5,4
1,1
110
1:100
Słowenia
20
22 000
2,0
1,0
100
1:91
Hiszpania
505
980 000
40,4
2,3
80
1:44
Szwecja
450
290 000
9,0
3,22
20
1:31
Szwajcaria
41
30 000
7,6
0,43
185
1:233
Turcja
781
-
71,2
-
91
-
Zjednoczone Królestwo
245
800 000
60,8
1,3
248
1:74
Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21
Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów
22
Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23
Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24
Literatura
Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.
25
Dziękuję za uwagę!
Slide 11
Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej
Prof. Ryszard Dzięciołowski
Współczesne łowiectwo w Europie
Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1
Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2
Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:
Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.
3
Sytuacja prawna
Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4
Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.
Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;
Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;
Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;
Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.
7
Instrument finansowy LIFE
Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;
Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.
8
Polska w Sieci Natura 2000
114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).
9
Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000
50000
40000
30000
20000
10000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
10
Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500
2000
1500
1000
500
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
11
Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
12
Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
13
Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
-20000
14
Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
15
Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
16
Zagrożenia dla bioróżnorodności
Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.
17
Zagrożenia dla bioróżnorodności
W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;
Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;
Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18
Popularność myślistwa w Europie
Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19
Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH
LUDNOŚĆ x 10
% MYŚLIWYCH
LUDZI/km ²
MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ
29
17 000
3,6
0,6
124
1:176
84
11 5000
8,2
1,4
98
1:70
Belgia
31
20 000
10
0,2
323
1:500
Bośnia i Hercegowina
51
50 000
4,6
1,2
90
1:80
Bułgaria
111
95 000
7,3
1,2
66
1:84
Chorwacja
57
55 000
4,5
1,37
79
1:73
Cypr
9
45 000
0,8
6,4
89
1:15
Czechy
79
110 000
10,2
1,1
129
1:91
Dania
43
165 000
5,5
3,1
128
1:32
Estonia
45
15 000
1,3
0,1
29
1:100
Finlandia
338
290 000
5,2
5,8
15
1:17
Francja
643
1 313 000
63,7
2,1
99
1:47
Niemcy
357
340 000
82,4
0,4
230
1:241
Grecja
132
270 000
10,7
2,7
81
1:37
Węgry
93
54 500
10,0
0,5
108
1:183
Irlandia
70
350 000
4,1
8,9
59
1:9
Włochy
301
750 000
58,1
1,2
193
1:77
Łotwa
65
25 000
2,3
1,2
35
1:80
Litwa
65
25 000
3,6
0,8
55
1:120
KRAJ
Km x 10
Albania
Austria
Luksemburg
3
2 000
0,4
0,5
133
1:200
Malta
0,3
15 000
0,4
3,7
1,333
1:27
Mołdawia
34
-
4,3
-
126
-
Czarnogóra
14
-
0,7
-
50
-
Holandia
42
30 000
16,6
0,2
395
1:500
Norwegia
324
190 000
4,6
4,75
14
1:21
Polska
313
100 000
38,5
0,3
123
1:380
Portugalia
92
230 000
10,6
2,3
115
1:43
Rumunia
238
60 000
22,3
0,27
94
1:367
Serbia
88
80 000
10,1
0,7
115
1:137
Słowacja
49
55 000
5,4
1,1
110
1:100
Słowenia
20
22 000
2,0
1,0
100
1:91
Hiszpania
505
980 000
40,4
2,3
80
1:44
Szwecja
450
290 000
9,0
3,22
20
1:31
Szwajcaria
41
30 000
7,6
0,43
185
1:233
Turcja
781
-
71,2
-
91
-
Zjednoczone Królestwo
245
800 000
60,8
1,3
248
1:74
Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21
Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów
22
Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23
Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24
Literatura
Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.
25
Dziękuję za uwagę!
Slide 12
Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej
Prof. Ryszard Dzięciołowski
Współczesne łowiectwo w Europie
Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1
Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2
Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:
Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.
3
Sytuacja prawna
Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4
Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.
Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;
Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;
Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;
Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.
7
Instrument finansowy LIFE
Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;
Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.
8
Polska w Sieci Natura 2000
114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).
9
Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000
50000
40000
30000
20000
10000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
10
Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500
2000
1500
1000
500
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
11
Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
12
Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
13
Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
-20000
14
Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
15
Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
16
Zagrożenia dla bioróżnorodności
Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.
17
Zagrożenia dla bioróżnorodności
W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;
Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;
Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18
Popularność myślistwa w Europie
Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19
Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH
LUDNOŚĆ x 10
% MYŚLIWYCH
LUDZI/km ²
MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ
29
17 000
3,6
0,6
124
1:176
84
11 5000
8,2
1,4
98
1:70
Belgia
31
20 000
10
0,2
323
1:500
Bośnia i Hercegowina
51
50 000
4,6
1,2
90
1:80
Bułgaria
111
95 000
7,3
1,2
66
1:84
Chorwacja
57
55 000
4,5
1,37
79
1:73
Cypr
9
45 000
0,8
6,4
89
1:15
Czechy
79
110 000
10,2
1,1
129
1:91
Dania
43
165 000
5,5
3,1
128
1:32
Estonia
45
15 000
1,3
0,1
29
1:100
Finlandia
338
290 000
5,2
5,8
15
1:17
Francja
643
1 313 000
63,7
2,1
99
1:47
Niemcy
357
340 000
82,4
0,4
230
1:241
Grecja
132
270 000
10,7
2,7
81
1:37
Węgry
93
54 500
10,0
0,5
108
1:183
Irlandia
70
350 000
4,1
8,9
59
1:9
Włochy
301
750 000
58,1
1,2
193
1:77
Łotwa
65
25 000
2,3
1,2
35
1:80
Litwa
65
25 000
3,6
0,8
55
1:120
KRAJ
Km x 10
Albania
Austria
Luksemburg
3
2 000
0,4
0,5
133
1:200
Malta
0,3
15 000
0,4
3,7
1,333
1:27
Mołdawia
34
-
4,3
-
126
-
Czarnogóra
14
-
0,7
-
50
-
Holandia
42
30 000
16,6
0,2
395
1:500
Norwegia
324
190 000
4,6
4,75
14
1:21
Polska
313
100 000
38,5
0,3
123
1:380
Portugalia
92
230 000
10,6
2,3
115
1:43
Rumunia
238
60 000
22,3
0,27
94
1:367
Serbia
88
80 000
10,1
0,7
115
1:137
Słowacja
49
55 000
5,4
1,1
110
1:100
Słowenia
20
22 000
2,0
1,0
100
1:91
Hiszpania
505
980 000
40,4
2,3
80
1:44
Szwecja
450
290 000
9,0
3,22
20
1:31
Szwajcaria
41
30 000
7,6
0,43
185
1:233
Turcja
781
-
71,2
-
91
-
Zjednoczone Królestwo
245
800 000
60,8
1,3
248
1:74
Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21
Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów
22
Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23
Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24
Literatura
Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.
25
Dziękuję za uwagę!
Slide 13
Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej
Prof. Ryszard Dzięciołowski
Współczesne łowiectwo w Europie
Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1
Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2
Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:
Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.
3
Sytuacja prawna
Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4
Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.
Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;
Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;
Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;
Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.
7
Instrument finansowy LIFE
Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;
Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.
8
Polska w Sieci Natura 2000
114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).
9
Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000
50000
40000
30000
20000
10000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
10
Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500
2000
1500
1000
500
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
11
Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
12
Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
13
Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
-20000
14
Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
15
Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
16
Zagrożenia dla bioróżnorodności
Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.
17
Zagrożenia dla bioróżnorodności
W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;
Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;
Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18
Popularność myślistwa w Europie
Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19
Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH
LUDNOŚĆ x 10
% MYŚLIWYCH
LUDZI/km ²
MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ
29
17 000
3,6
0,6
124
1:176
84
11 5000
8,2
1,4
98
1:70
Belgia
31
20 000
10
0,2
323
1:500
Bośnia i Hercegowina
51
50 000
4,6
1,2
90
1:80
Bułgaria
111
95 000
7,3
1,2
66
1:84
Chorwacja
57
55 000
4,5
1,37
79
1:73
Cypr
9
45 000
0,8
6,4
89
1:15
Czechy
79
110 000
10,2
1,1
129
1:91
Dania
43
165 000
5,5
3,1
128
1:32
Estonia
45
15 000
1,3
0,1
29
1:100
Finlandia
338
290 000
5,2
5,8
15
1:17
Francja
643
1 313 000
63,7
2,1
99
1:47
Niemcy
357
340 000
82,4
0,4
230
1:241
Grecja
132
270 000
10,7
2,7
81
1:37
Węgry
93
54 500
10,0
0,5
108
1:183
Irlandia
70
350 000
4,1
8,9
59
1:9
Włochy
301
750 000
58,1
1,2
193
1:77
Łotwa
65
25 000
2,3
1,2
35
1:80
Litwa
65
25 000
3,6
0,8
55
1:120
KRAJ
Km x 10
Albania
Austria
Luksemburg
3
2 000
0,4
0,5
133
1:200
Malta
0,3
15 000
0,4
3,7
1,333
1:27
Mołdawia
34
-
4,3
-
126
-
Czarnogóra
14
-
0,7
-
50
-
Holandia
42
30 000
16,6
0,2
395
1:500
Norwegia
324
190 000
4,6
4,75
14
1:21
Polska
313
100 000
38,5
0,3
123
1:380
Portugalia
92
230 000
10,6
2,3
115
1:43
Rumunia
238
60 000
22,3
0,27
94
1:367
Serbia
88
80 000
10,1
0,7
115
1:137
Słowacja
49
55 000
5,4
1,1
110
1:100
Słowenia
20
22 000
2,0
1,0
100
1:91
Hiszpania
505
980 000
40,4
2,3
80
1:44
Szwecja
450
290 000
9,0
3,22
20
1:31
Szwajcaria
41
30 000
7,6
0,43
185
1:233
Turcja
781
-
71,2
-
91
-
Zjednoczone Królestwo
245
800 000
60,8
1,3
248
1:74
Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21
Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów
22
Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23
Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24
Literatura
Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.
25
Dziękuję za uwagę!
Slide 14
Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej
Prof. Ryszard Dzięciołowski
Współczesne łowiectwo w Europie
Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1
Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2
Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:
Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.
3
Sytuacja prawna
Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4
Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.
Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;
Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;
Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;
Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.
7
Instrument finansowy LIFE
Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;
Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.
8
Polska w Sieci Natura 2000
114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).
9
Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000
50000
40000
30000
20000
10000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
10
Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500
2000
1500
1000
500
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
11
Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
12
Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
13
Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
-20000
14
Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
15
Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
16
Zagrożenia dla bioróżnorodności
Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.
17
Zagrożenia dla bioróżnorodności
W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;
Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;
Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18
Popularność myślistwa w Europie
Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19
Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH
LUDNOŚĆ x 10
% MYŚLIWYCH
LUDZI/km ²
MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ
29
17 000
3,6
0,6
124
1:176
84
11 5000
8,2
1,4
98
1:70
Belgia
31
20 000
10
0,2
323
1:500
Bośnia i Hercegowina
51
50 000
4,6
1,2
90
1:80
Bułgaria
111
95 000
7,3
1,2
66
1:84
Chorwacja
57
55 000
4,5
1,37
79
1:73
Cypr
9
45 000
0,8
6,4
89
1:15
Czechy
79
110 000
10,2
1,1
129
1:91
Dania
43
165 000
5,5
3,1
128
1:32
Estonia
45
15 000
1,3
0,1
29
1:100
Finlandia
338
290 000
5,2
5,8
15
1:17
Francja
643
1 313 000
63,7
2,1
99
1:47
Niemcy
357
340 000
82,4
0,4
230
1:241
Grecja
132
270 000
10,7
2,7
81
1:37
Węgry
93
54 500
10,0
0,5
108
1:183
Irlandia
70
350 000
4,1
8,9
59
1:9
Włochy
301
750 000
58,1
1,2
193
1:77
Łotwa
65
25 000
2,3
1,2
35
1:80
Litwa
65
25 000
3,6
0,8
55
1:120
KRAJ
Km x 10
Albania
Austria
Luksemburg
3
2 000
0,4
0,5
133
1:200
Malta
0,3
15 000
0,4
3,7
1,333
1:27
Mołdawia
34
-
4,3
-
126
-
Czarnogóra
14
-
0,7
-
50
-
Holandia
42
30 000
16,6
0,2
395
1:500
Norwegia
324
190 000
4,6
4,75
14
1:21
Polska
313
100 000
38,5
0,3
123
1:380
Portugalia
92
230 000
10,6
2,3
115
1:43
Rumunia
238
60 000
22,3
0,27
94
1:367
Serbia
88
80 000
10,1
0,7
115
1:137
Słowacja
49
55 000
5,4
1,1
110
1:100
Słowenia
20
22 000
2,0
1,0
100
1:91
Hiszpania
505
980 000
40,4
2,3
80
1:44
Szwecja
450
290 000
9,0
3,22
20
1:31
Szwajcaria
41
30 000
7,6
0,43
185
1:233
Turcja
781
-
71,2
-
91
-
Zjednoczone Królestwo
245
800 000
60,8
1,3
248
1:74
Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21
Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów
22
Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23
Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24
Literatura
Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.
25
Dziękuję za uwagę!
Slide 15
Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej
Prof. Ryszard Dzięciołowski
Współczesne łowiectwo w Europie
Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1
Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2
Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:
Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.
3
Sytuacja prawna
Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4
Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.
Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;
Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;
Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;
Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.
7
Instrument finansowy LIFE
Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;
Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.
8
Polska w Sieci Natura 2000
114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).
9
Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000
50000
40000
30000
20000
10000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
10
Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500
2000
1500
1000
500
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
11
Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
12
Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
13
Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
-20000
14
Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
15
Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
16
Zagrożenia dla bioróżnorodności
Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.
17
Zagrożenia dla bioróżnorodności
W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;
Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;
Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18
Popularność myślistwa w Europie
Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19
Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH
LUDNOŚĆ x 10
% MYŚLIWYCH
LUDZI/km ²
MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ
29
17 000
3,6
0,6
124
1:176
84
11 5000
8,2
1,4
98
1:70
Belgia
31
20 000
10
0,2
323
1:500
Bośnia i Hercegowina
51
50 000
4,6
1,2
90
1:80
Bułgaria
111
95 000
7,3
1,2
66
1:84
Chorwacja
57
55 000
4,5
1,37
79
1:73
Cypr
9
45 000
0,8
6,4
89
1:15
Czechy
79
110 000
10,2
1,1
129
1:91
Dania
43
165 000
5,5
3,1
128
1:32
Estonia
45
15 000
1,3
0,1
29
1:100
Finlandia
338
290 000
5,2
5,8
15
1:17
Francja
643
1 313 000
63,7
2,1
99
1:47
Niemcy
357
340 000
82,4
0,4
230
1:241
Grecja
132
270 000
10,7
2,7
81
1:37
Węgry
93
54 500
10,0
0,5
108
1:183
Irlandia
70
350 000
4,1
8,9
59
1:9
Włochy
301
750 000
58,1
1,2
193
1:77
Łotwa
65
25 000
2,3
1,2
35
1:80
Litwa
65
25 000
3,6
0,8
55
1:120
KRAJ
Km x 10
Albania
Austria
Luksemburg
3
2 000
0,4
0,5
133
1:200
Malta
0,3
15 000
0,4
3,7
1,333
1:27
Mołdawia
34
-
4,3
-
126
-
Czarnogóra
14
-
0,7
-
50
-
Holandia
42
30 000
16,6
0,2
395
1:500
Norwegia
324
190 000
4,6
4,75
14
1:21
Polska
313
100 000
38,5
0,3
123
1:380
Portugalia
92
230 000
10,6
2,3
115
1:43
Rumunia
238
60 000
22,3
0,27
94
1:367
Serbia
88
80 000
10,1
0,7
115
1:137
Słowacja
49
55 000
5,4
1,1
110
1:100
Słowenia
20
22 000
2,0
1,0
100
1:91
Hiszpania
505
980 000
40,4
2,3
80
1:44
Szwecja
450
290 000
9,0
3,22
20
1:31
Szwajcaria
41
30 000
7,6
0,43
185
1:233
Turcja
781
-
71,2
-
91
-
Zjednoczone Królestwo
245
800 000
60,8
1,3
248
1:74
Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21
Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów
22
Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23
Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24
Literatura
Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.
25
Dziękuję za uwagę!
Slide 16
Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej
Prof. Ryszard Dzięciołowski
Współczesne łowiectwo w Europie
Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1
Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2
Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:
Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.
3
Sytuacja prawna
Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4
Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.
Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;
Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;
Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;
Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.
7
Instrument finansowy LIFE
Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;
Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.
8
Polska w Sieci Natura 2000
114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).
9
Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000
50000
40000
30000
20000
10000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
10
Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500
2000
1500
1000
500
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
11
Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
12
Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
13
Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
-20000
14
Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
15
Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
16
Zagrożenia dla bioróżnorodności
Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.
17
Zagrożenia dla bioróżnorodności
W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;
Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;
Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18
Popularność myślistwa w Europie
Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19
Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH
LUDNOŚĆ x 10
% MYŚLIWYCH
LUDZI/km ²
MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ
29
17 000
3,6
0,6
124
1:176
84
11 5000
8,2
1,4
98
1:70
Belgia
31
20 000
10
0,2
323
1:500
Bośnia i Hercegowina
51
50 000
4,6
1,2
90
1:80
Bułgaria
111
95 000
7,3
1,2
66
1:84
Chorwacja
57
55 000
4,5
1,37
79
1:73
Cypr
9
45 000
0,8
6,4
89
1:15
Czechy
79
110 000
10,2
1,1
129
1:91
Dania
43
165 000
5,5
3,1
128
1:32
Estonia
45
15 000
1,3
0,1
29
1:100
Finlandia
338
290 000
5,2
5,8
15
1:17
Francja
643
1 313 000
63,7
2,1
99
1:47
Niemcy
357
340 000
82,4
0,4
230
1:241
Grecja
132
270 000
10,7
2,7
81
1:37
Węgry
93
54 500
10,0
0,5
108
1:183
Irlandia
70
350 000
4,1
8,9
59
1:9
Włochy
301
750 000
58,1
1,2
193
1:77
Łotwa
65
25 000
2,3
1,2
35
1:80
Litwa
65
25 000
3,6
0,8
55
1:120
KRAJ
Km x 10
Albania
Austria
Luksemburg
3
2 000
0,4
0,5
133
1:200
Malta
0,3
15 000
0,4
3,7
1,333
1:27
Mołdawia
34
-
4,3
-
126
-
Czarnogóra
14
-
0,7
-
50
-
Holandia
42
30 000
16,6
0,2
395
1:500
Norwegia
324
190 000
4,6
4,75
14
1:21
Polska
313
100 000
38,5
0,3
123
1:380
Portugalia
92
230 000
10,6
2,3
115
1:43
Rumunia
238
60 000
22,3
0,27
94
1:367
Serbia
88
80 000
10,1
0,7
115
1:137
Słowacja
49
55 000
5,4
1,1
110
1:100
Słowenia
20
22 000
2,0
1,0
100
1:91
Hiszpania
505
980 000
40,4
2,3
80
1:44
Szwecja
450
290 000
9,0
3,22
20
1:31
Szwajcaria
41
30 000
7,6
0,43
185
1:233
Turcja
781
-
71,2
-
91
-
Zjednoczone Królestwo
245
800 000
60,8
1,3
248
1:74
Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21
Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów
22
Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23
Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24
Literatura
Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.
25
Dziękuję za uwagę!
Slide 17
Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej
Prof. Ryszard Dzięciołowski
Współczesne łowiectwo w Europie
Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1
Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2
Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:
Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.
3
Sytuacja prawna
Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4
Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.
Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;
Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;
Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;
Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.
7
Instrument finansowy LIFE
Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;
Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.
8
Polska w Sieci Natura 2000
114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).
9
Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000
50000
40000
30000
20000
10000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
10
Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500
2000
1500
1000
500
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
11
Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
12
Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
13
Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
-20000
14
Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
15
Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
16
Zagrożenia dla bioróżnorodności
Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.
17
Zagrożenia dla bioróżnorodności
W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;
Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;
Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18
Popularność myślistwa w Europie
Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19
Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH
LUDNOŚĆ x 10
% MYŚLIWYCH
LUDZI/km ²
MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ
29
17 000
3,6
0,6
124
1:176
84
11 5000
8,2
1,4
98
1:70
Belgia
31
20 000
10
0,2
323
1:500
Bośnia i Hercegowina
51
50 000
4,6
1,2
90
1:80
Bułgaria
111
95 000
7,3
1,2
66
1:84
Chorwacja
57
55 000
4,5
1,37
79
1:73
Cypr
9
45 000
0,8
6,4
89
1:15
Czechy
79
110 000
10,2
1,1
129
1:91
Dania
43
165 000
5,5
3,1
128
1:32
Estonia
45
15 000
1,3
0,1
29
1:100
Finlandia
338
290 000
5,2
5,8
15
1:17
Francja
643
1 313 000
63,7
2,1
99
1:47
Niemcy
357
340 000
82,4
0,4
230
1:241
Grecja
132
270 000
10,7
2,7
81
1:37
Węgry
93
54 500
10,0
0,5
108
1:183
Irlandia
70
350 000
4,1
8,9
59
1:9
Włochy
301
750 000
58,1
1,2
193
1:77
Łotwa
65
25 000
2,3
1,2
35
1:80
Litwa
65
25 000
3,6
0,8
55
1:120
KRAJ
Km x 10
Albania
Austria
Luksemburg
3
2 000
0,4
0,5
133
1:200
Malta
0,3
15 000
0,4
3,7
1,333
1:27
Mołdawia
34
-
4,3
-
126
-
Czarnogóra
14
-
0,7
-
50
-
Holandia
42
30 000
16,6
0,2
395
1:500
Norwegia
324
190 000
4,6
4,75
14
1:21
Polska
313
100 000
38,5
0,3
123
1:380
Portugalia
92
230 000
10,6
2,3
115
1:43
Rumunia
238
60 000
22,3
0,27
94
1:367
Serbia
88
80 000
10,1
0,7
115
1:137
Słowacja
49
55 000
5,4
1,1
110
1:100
Słowenia
20
22 000
2,0
1,0
100
1:91
Hiszpania
505
980 000
40,4
2,3
80
1:44
Szwecja
450
290 000
9,0
3,22
20
1:31
Szwajcaria
41
30 000
7,6
0,43
185
1:233
Turcja
781
-
71,2
-
91
-
Zjednoczone Królestwo
245
800 000
60,8
1,3
248
1:74
Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21
Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów
22
Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23
Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24
Literatura
Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.
25
Dziękuję za uwagę!
Slide 18
Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej
Prof. Ryszard Dzięciołowski
Współczesne łowiectwo w Europie
Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1
Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2
Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:
Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.
3
Sytuacja prawna
Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4
Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.
Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;
Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;
Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;
Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.
7
Instrument finansowy LIFE
Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;
Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.
8
Polska w Sieci Natura 2000
114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).
9
Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000
50000
40000
30000
20000
10000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
10
Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500
2000
1500
1000
500
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
11
Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
12
Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
13
Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
-20000
14
Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
15
Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
16
Zagrożenia dla bioróżnorodności
Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.
17
Zagrożenia dla bioróżnorodności
W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;
Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;
Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18
Popularność myślistwa w Europie
Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19
Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH
LUDNOŚĆ x 10
% MYŚLIWYCH
LUDZI/km ²
MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ
29
17 000
3,6
0,6
124
1:176
84
11 5000
8,2
1,4
98
1:70
Belgia
31
20 000
10
0,2
323
1:500
Bośnia i Hercegowina
51
50 000
4,6
1,2
90
1:80
Bułgaria
111
95 000
7,3
1,2
66
1:84
Chorwacja
57
55 000
4,5
1,37
79
1:73
Cypr
9
45 000
0,8
6,4
89
1:15
Czechy
79
110 000
10,2
1,1
129
1:91
Dania
43
165 000
5,5
3,1
128
1:32
Estonia
45
15 000
1,3
0,1
29
1:100
Finlandia
338
290 000
5,2
5,8
15
1:17
Francja
643
1 313 000
63,7
2,1
99
1:47
Niemcy
357
340 000
82,4
0,4
230
1:241
Grecja
132
270 000
10,7
2,7
81
1:37
Węgry
93
54 500
10,0
0,5
108
1:183
Irlandia
70
350 000
4,1
8,9
59
1:9
Włochy
301
750 000
58,1
1,2
193
1:77
Łotwa
65
25 000
2,3
1,2
35
1:80
Litwa
65
25 000
3,6
0,8
55
1:120
KRAJ
Km x 10
Albania
Austria
Luksemburg
3
2 000
0,4
0,5
133
1:200
Malta
0,3
15 000
0,4
3,7
1,333
1:27
Mołdawia
34
-
4,3
-
126
-
Czarnogóra
14
-
0,7
-
50
-
Holandia
42
30 000
16,6
0,2
395
1:500
Norwegia
324
190 000
4,6
4,75
14
1:21
Polska
313
100 000
38,5
0,3
123
1:380
Portugalia
92
230 000
10,6
2,3
115
1:43
Rumunia
238
60 000
22,3
0,27
94
1:367
Serbia
88
80 000
10,1
0,7
115
1:137
Słowacja
49
55 000
5,4
1,1
110
1:100
Słowenia
20
22 000
2,0
1,0
100
1:91
Hiszpania
505
980 000
40,4
2,3
80
1:44
Szwecja
450
290 000
9,0
3,22
20
1:31
Szwajcaria
41
30 000
7,6
0,43
185
1:233
Turcja
781
-
71,2
-
91
-
Zjednoczone Królestwo
245
800 000
60,8
1,3
248
1:74
Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21
Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów
22
Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23
Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24
Literatura
Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.
25
Dziękuję za uwagę!
Slide 19
Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej
Prof. Ryszard Dzięciołowski
Współczesne łowiectwo w Europie
Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1
Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2
Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:
Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.
3
Sytuacja prawna
Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4
Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.
Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;
Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;
Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;
Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.
7
Instrument finansowy LIFE
Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;
Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.
8
Polska w Sieci Natura 2000
114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).
9
Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000
50000
40000
30000
20000
10000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
10
Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500
2000
1500
1000
500
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
11
Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
12
Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
13
Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
-20000
14
Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
15
Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
16
Zagrożenia dla bioróżnorodności
Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.
17
Zagrożenia dla bioróżnorodności
W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;
Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;
Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18
Popularność myślistwa w Europie
Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19
Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH
LUDNOŚĆ x 10
% MYŚLIWYCH
LUDZI/km ²
MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ
29
17 000
3,6
0,6
124
1:176
84
11 5000
8,2
1,4
98
1:70
Belgia
31
20 000
10
0,2
323
1:500
Bośnia i Hercegowina
51
50 000
4,6
1,2
90
1:80
Bułgaria
111
95 000
7,3
1,2
66
1:84
Chorwacja
57
55 000
4,5
1,37
79
1:73
Cypr
9
45 000
0,8
6,4
89
1:15
Czechy
79
110 000
10,2
1,1
129
1:91
Dania
43
165 000
5,5
3,1
128
1:32
Estonia
45
15 000
1,3
0,1
29
1:100
Finlandia
338
290 000
5,2
5,8
15
1:17
Francja
643
1 313 000
63,7
2,1
99
1:47
Niemcy
357
340 000
82,4
0,4
230
1:241
Grecja
132
270 000
10,7
2,7
81
1:37
Węgry
93
54 500
10,0
0,5
108
1:183
Irlandia
70
350 000
4,1
8,9
59
1:9
Włochy
301
750 000
58,1
1,2
193
1:77
Łotwa
65
25 000
2,3
1,2
35
1:80
Litwa
65
25 000
3,6
0,8
55
1:120
KRAJ
Km x 10
Albania
Austria
Luksemburg
3
2 000
0,4
0,5
133
1:200
Malta
0,3
15 000
0,4
3,7
1,333
1:27
Mołdawia
34
-
4,3
-
126
-
Czarnogóra
14
-
0,7
-
50
-
Holandia
42
30 000
16,6
0,2
395
1:500
Norwegia
324
190 000
4,6
4,75
14
1:21
Polska
313
100 000
38,5
0,3
123
1:380
Portugalia
92
230 000
10,6
2,3
115
1:43
Rumunia
238
60 000
22,3
0,27
94
1:367
Serbia
88
80 000
10,1
0,7
115
1:137
Słowacja
49
55 000
5,4
1,1
110
1:100
Słowenia
20
22 000
2,0
1,0
100
1:91
Hiszpania
505
980 000
40,4
2,3
80
1:44
Szwecja
450
290 000
9,0
3,22
20
1:31
Szwajcaria
41
30 000
7,6
0,43
185
1:233
Turcja
781
-
71,2
-
91
-
Zjednoczone Królestwo
245
800 000
60,8
1,3
248
1:74
Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21
Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów
22
Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23
Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24
Literatura
Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.
25
Dziękuję za uwagę!
Slide 20
Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej
Prof. Ryszard Dzięciołowski
Współczesne łowiectwo w Europie
Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1
Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2
Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:
Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.
3
Sytuacja prawna
Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4
Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.
Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;
Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;
Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;
Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.
7
Instrument finansowy LIFE
Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;
Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.
8
Polska w Sieci Natura 2000
114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).
9
Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000
50000
40000
30000
20000
10000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
10
Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500
2000
1500
1000
500
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
11
Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
12
Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
13
Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
-20000
14
Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
15
Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
16
Zagrożenia dla bioróżnorodności
Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.
17
Zagrożenia dla bioróżnorodności
W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;
Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;
Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18
Popularność myślistwa w Europie
Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19
Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH
LUDNOŚĆ x 10
% MYŚLIWYCH
LUDZI/km ²
MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ
29
17 000
3,6
0,6
124
1:176
84
11 5000
8,2
1,4
98
1:70
Belgia
31
20 000
10
0,2
323
1:500
Bośnia i Hercegowina
51
50 000
4,6
1,2
90
1:80
Bułgaria
111
95 000
7,3
1,2
66
1:84
Chorwacja
57
55 000
4,5
1,37
79
1:73
Cypr
9
45 000
0,8
6,4
89
1:15
Czechy
79
110 000
10,2
1,1
129
1:91
Dania
43
165 000
5,5
3,1
128
1:32
Estonia
45
15 000
1,3
0,1
29
1:100
Finlandia
338
290 000
5,2
5,8
15
1:17
Francja
643
1 313 000
63,7
2,1
99
1:47
Niemcy
357
340 000
82,4
0,4
230
1:241
Grecja
132
270 000
10,7
2,7
81
1:37
Węgry
93
54 500
10,0
0,5
108
1:183
Irlandia
70
350 000
4,1
8,9
59
1:9
Włochy
301
750 000
58,1
1,2
193
1:77
Łotwa
65
25 000
2,3
1,2
35
1:80
Litwa
65
25 000
3,6
0,8
55
1:120
KRAJ
Km x 10
Albania
Austria
Luksemburg
3
2 000
0,4
0,5
133
1:200
Malta
0,3
15 000
0,4
3,7
1,333
1:27
Mołdawia
34
-
4,3
-
126
-
Czarnogóra
14
-
0,7
-
50
-
Holandia
42
30 000
16,6
0,2
395
1:500
Norwegia
324
190 000
4,6
4,75
14
1:21
Polska
313
100 000
38,5
0,3
123
1:380
Portugalia
92
230 000
10,6
2,3
115
1:43
Rumunia
238
60 000
22,3
0,27
94
1:367
Serbia
88
80 000
10,1
0,7
115
1:137
Słowacja
49
55 000
5,4
1,1
110
1:100
Słowenia
20
22 000
2,0
1,0
100
1:91
Hiszpania
505
980 000
40,4
2,3
80
1:44
Szwecja
450
290 000
9,0
3,22
20
1:31
Szwajcaria
41
30 000
7,6
0,43
185
1:233
Turcja
781
-
71,2
-
91
-
Zjednoczone Królestwo
245
800 000
60,8
1,3
248
1:74
Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21
Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów
22
Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23
Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24
Literatura
Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.
25
Dziękuję za uwagę!
Slide 21
Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej
Prof. Ryszard Dzięciołowski
Współczesne łowiectwo w Europie
Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1
Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2
Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:
Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.
3
Sytuacja prawna
Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4
Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.
Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;
Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;
Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;
Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.
7
Instrument finansowy LIFE
Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;
Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.
8
Polska w Sieci Natura 2000
114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).
9
Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000
50000
40000
30000
20000
10000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
10
Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500
2000
1500
1000
500
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
11
Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
12
Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
13
Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
-20000
14
Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
15
Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
16
Zagrożenia dla bioróżnorodności
Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.
17
Zagrożenia dla bioróżnorodności
W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;
Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;
Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18
Popularność myślistwa w Europie
Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19
Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH
LUDNOŚĆ x 10
% MYŚLIWYCH
LUDZI/km ²
MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ
29
17 000
3,6
0,6
124
1:176
84
11 5000
8,2
1,4
98
1:70
Belgia
31
20 000
10
0,2
323
1:500
Bośnia i Hercegowina
51
50 000
4,6
1,2
90
1:80
Bułgaria
111
95 000
7,3
1,2
66
1:84
Chorwacja
57
55 000
4,5
1,37
79
1:73
Cypr
9
45 000
0,8
6,4
89
1:15
Czechy
79
110 000
10,2
1,1
129
1:91
Dania
43
165 000
5,5
3,1
128
1:32
Estonia
45
15 000
1,3
0,1
29
1:100
Finlandia
338
290 000
5,2
5,8
15
1:17
Francja
643
1 313 000
63,7
2,1
99
1:47
Niemcy
357
340 000
82,4
0,4
230
1:241
Grecja
132
270 000
10,7
2,7
81
1:37
Węgry
93
54 500
10,0
0,5
108
1:183
Irlandia
70
350 000
4,1
8,9
59
1:9
Włochy
301
750 000
58,1
1,2
193
1:77
Łotwa
65
25 000
2,3
1,2
35
1:80
Litwa
65
25 000
3,6
0,8
55
1:120
KRAJ
Km x 10
Albania
Austria
Luksemburg
3
2 000
0,4
0,5
133
1:200
Malta
0,3
15 000
0,4
3,7
1,333
1:27
Mołdawia
34
-
4,3
-
126
-
Czarnogóra
14
-
0,7
-
50
-
Holandia
42
30 000
16,6
0,2
395
1:500
Norwegia
324
190 000
4,6
4,75
14
1:21
Polska
313
100 000
38,5
0,3
123
1:380
Portugalia
92
230 000
10,6
2,3
115
1:43
Rumunia
238
60 000
22,3
0,27
94
1:367
Serbia
88
80 000
10,1
0,7
115
1:137
Słowacja
49
55 000
5,4
1,1
110
1:100
Słowenia
20
22 000
2,0
1,0
100
1:91
Hiszpania
505
980 000
40,4
2,3
80
1:44
Szwecja
450
290 000
9,0
3,22
20
1:31
Szwajcaria
41
30 000
7,6
0,43
185
1:233
Turcja
781
-
71,2
-
91
-
Zjednoczone Królestwo
245
800 000
60,8
1,3
248
1:74
Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21
Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów
22
Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23
Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24
Literatura
Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.
25
Dziękuję za uwagę!
Slide 22
Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej
Prof. Ryszard Dzięciołowski
Współczesne łowiectwo w Europie
Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1
Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2
Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:
Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.
3
Sytuacja prawna
Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4
Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.
Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;
Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;
Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;
Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.
7
Instrument finansowy LIFE
Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;
Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.
8
Polska w Sieci Natura 2000
114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).
9
Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000
50000
40000
30000
20000
10000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
10
Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500
2000
1500
1000
500
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
11
Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
12
Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
13
Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
-20000
14
Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
15
Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
16
Zagrożenia dla bioróżnorodności
Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.
17
Zagrożenia dla bioróżnorodności
W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;
Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;
Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18
Popularność myślistwa w Europie
Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19
Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH
LUDNOŚĆ x 10
% MYŚLIWYCH
LUDZI/km ²
MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ
29
17 000
3,6
0,6
124
1:176
84
11 5000
8,2
1,4
98
1:70
Belgia
31
20 000
10
0,2
323
1:500
Bośnia i Hercegowina
51
50 000
4,6
1,2
90
1:80
Bułgaria
111
95 000
7,3
1,2
66
1:84
Chorwacja
57
55 000
4,5
1,37
79
1:73
Cypr
9
45 000
0,8
6,4
89
1:15
Czechy
79
110 000
10,2
1,1
129
1:91
Dania
43
165 000
5,5
3,1
128
1:32
Estonia
45
15 000
1,3
0,1
29
1:100
Finlandia
338
290 000
5,2
5,8
15
1:17
Francja
643
1 313 000
63,7
2,1
99
1:47
Niemcy
357
340 000
82,4
0,4
230
1:241
Grecja
132
270 000
10,7
2,7
81
1:37
Węgry
93
54 500
10,0
0,5
108
1:183
Irlandia
70
350 000
4,1
8,9
59
1:9
Włochy
301
750 000
58,1
1,2
193
1:77
Łotwa
65
25 000
2,3
1,2
35
1:80
Litwa
65
25 000
3,6
0,8
55
1:120
KRAJ
Km x 10
Albania
Austria
Luksemburg
3
2 000
0,4
0,5
133
1:200
Malta
0,3
15 000
0,4
3,7
1,333
1:27
Mołdawia
34
-
4,3
-
126
-
Czarnogóra
14
-
0,7
-
50
-
Holandia
42
30 000
16,6
0,2
395
1:500
Norwegia
324
190 000
4,6
4,75
14
1:21
Polska
313
100 000
38,5
0,3
123
1:380
Portugalia
92
230 000
10,6
2,3
115
1:43
Rumunia
238
60 000
22,3
0,27
94
1:367
Serbia
88
80 000
10,1
0,7
115
1:137
Słowacja
49
55 000
5,4
1,1
110
1:100
Słowenia
20
22 000
2,0
1,0
100
1:91
Hiszpania
505
980 000
40,4
2,3
80
1:44
Szwecja
450
290 000
9,0
3,22
20
1:31
Szwajcaria
41
30 000
7,6
0,43
185
1:233
Turcja
781
-
71,2
-
91
-
Zjednoczone Królestwo
245
800 000
60,8
1,3
248
1:74
Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21
Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów
22
Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23
Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24
Literatura
Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.
25
Dziękuję za uwagę!
Slide 23
Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej
Prof. Ryszard Dzięciołowski
Współczesne łowiectwo w Europie
Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1
Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2
Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:
Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.
3
Sytuacja prawna
Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4
Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.
Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;
Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;
Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;
Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.
7
Instrument finansowy LIFE
Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;
Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.
8
Polska w Sieci Natura 2000
114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).
9
Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000
50000
40000
30000
20000
10000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
10
Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500
2000
1500
1000
500
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
11
Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
12
Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
13
Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
-20000
14
Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
15
Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
16
Zagrożenia dla bioróżnorodności
Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.
17
Zagrożenia dla bioróżnorodności
W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;
Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;
Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18
Popularność myślistwa w Europie
Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19
Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH
LUDNOŚĆ x 10
% MYŚLIWYCH
LUDZI/km ²
MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ
29
17 000
3,6
0,6
124
1:176
84
11 5000
8,2
1,4
98
1:70
Belgia
31
20 000
10
0,2
323
1:500
Bośnia i Hercegowina
51
50 000
4,6
1,2
90
1:80
Bułgaria
111
95 000
7,3
1,2
66
1:84
Chorwacja
57
55 000
4,5
1,37
79
1:73
Cypr
9
45 000
0,8
6,4
89
1:15
Czechy
79
110 000
10,2
1,1
129
1:91
Dania
43
165 000
5,5
3,1
128
1:32
Estonia
45
15 000
1,3
0,1
29
1:100
Finlandia
338
290 000
5,2
5,8
15
1:17
Francja
643
1 313 000
63,7
2,1
99
1:47
Niemcy
357
340 000
82,4
0,4
230
1:241
Grecja
132
270 000
10,7
2,7
81
1:37
Węgry
93
54 500
10,0
0,5
108
1:183
Irlandia
70
350 000
4,1
8,9
59
1:9
Włochy
301
750 000
58,1
1,2
193
1:77
Łotwa
65
25 000
2,3
1,2
35
1:80
Litwa
65
25 000
3,6
0,8
55
1:120
KRAJ
Km x 10
Albania
Austria
Luksemburg
3
2 000
0,4
0,5
133
1:200
Malta
0,3
15 000
0,4
3,7
1,333
1:27
Mołdawia
34
-
4,3
-
126
-
Czarnogóra
14
-
0,7
-
50
-
Holandia
42
30 000
16,6
0,2
395
1:500
Norwegia
324
190 000
4,6
4,75
14
1:21
Polska
313
100 000
38,5
0,3
123
1:380
Portugalia
92
230 000
10,6
2,3
115
1:43
Rumunia
238
60 000
22,3
0,27
94
1:367
Serbia
88
80 000
10,1
0,7
115
1:137
Słowacja
49
55 000
5,4
1,1
110
1:100
Słowenia
20
22 000
2,0
1,0
100
1:91
Hiszpania
505
980 000
40,4
2,3
80
1:44
Szwecja
450
290 000
9,0
3,22
20
1:31
Szwajcaria
41
30 000
7,6
0,43
185
1:233
Turcja
781
-
71,2
-
91
-
Zjednoczone Królestwo
245
800 000
60,8
1,3
248
1:74
Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21
Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów
22
Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23
Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24
Literatura
Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.
25
Dziękuję za uwagę!
Slide 24
Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej
Prof. Ryszard Dzięciołowski
Współczesne łowiectwo w Europie
Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1
Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2
Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:
Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.
3
Sytuacja prawna
Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4
Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.
Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;
Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;
Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;
Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.
7
Instrument finansowy LIFE
Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;
Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.
8
Polska w Sieci Natura 2000
114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).
9
Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000
50000
40000
30000
20000
10000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
10
Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500
2000
1500
1000
500
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
11
Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
12
Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
13
Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
-20000
14
Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
15
Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
16
Zagrożenia dla bioróżnorodności
Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.
17
Zagrożenia dla bioróżnorodności
W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;
Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;
Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18
Popularność myślistwa w Europie
Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19
Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH
LUDNOŚĆ x 10
% MYŚLIWYCH
LUDZI/km ²
MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ
29
17 000
3,6
0,6
124
1:176
84
11 5000
8,2
1,4
98
1:70
Belgia
31
20 000
10
0,2
323
1:500
Bośnia i Hercegowina
51
50 000
4,6
1,2
90
1:80
Bułgaria
111
95 000
7,3
1,2
66
1:84
Chorwacja
57
55 000
4,5
1,37
79
1:73
Cypr
9
45 000
0,8
6,4
89
1:15
Czechy
79
110 000
10,2
1,1
129
1:91
Dania
43
165 000
5,5
3,1
128
1:32
Estonia
45
15 000
1,3
0,1
29
1:100
Finlandia
338
290 000
5,2
5,8
15
1:17
Francja
643
1 313 000
63,7
2,1
99
1:47
Niemcy
357
340 000
82,4
0,4
230
1:241
Grecja
132
270 000
10,7
2,7
81
1:37
Węgry
93
54 500
10,0
0,5
108
1:183
Irlandia
70
350 000
4,1
8,9
59
1:9
Włochy
301
750 000
58,1
1,2
193
1:77
Łotwa
65
25 000
2,3
1,2
35
1:80
Litwa
65
25 000
3,6
0,8
55
1:120
KRAJ
Km x 10
Albania
Austria
Luksemburg
3
2 000
0,4
0,5
133
1:200
Malta
0,3
15 000
0,4
3,7
1,333
1:27
Mołdawia
34
-
4,3
-
126
-
Czarnogóra
14
-
0,7
-
50
-
Holandia
42
30 000
16,6
0,2
395
1:500
Norwegia
324
190 000
4,6
4,75
14
1:21
Polska
313
100 000
38,5
0,3
123
1:380
Portugalia
92
230 000
10,6
2,3
115
1:43
Rumunia
238
60 000
22,3
0,27
94
1:367
Serbia
88
80 000
10,1
0,7
115
1:137
Słowacja
49
55 000
5,4
1,1
110
1:100
Słowenia
20
22 000
2,0
1,0
100
1:91
Hiszpania
505
980 000
40,4
2,3
80
1:44
Szwecja
450
290 000
9,0
3,22
20
1:31
Szwajcaria
41
30 000
7,6
0,43
185
1:233
Turcja
781
-
71,2
-
91
-
Zjednoczone Królestwo
245
800 000
60,8
1,3
248
1:74
Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21
Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów
22
Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23
Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24
Literatura
Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.
25
Dziękuję za uwagę!
Slide 25
Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej
Prof. Ryszard Dzięciołowski
Współczesne łowiectwo w Europie
Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1
Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2
Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:
Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.
3
Sytuacja prawna
Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4
Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.
Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;
Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;
Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;
Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.
7
Instrument finansowy LIFE
Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;
Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.
8
Polska w Sieci Natura 2000
114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).
9
Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000
50000
40000
30000
20000
10000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
10
Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500
2000
1500
1000
500
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
11
Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
12
Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
13
Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
-20000
14
Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
15
Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
16
Zagrożenia dla bioróżnorodności
Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.
17
Zagrożenia dla bioróżnorodności
W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;
Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;
Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18
Popularność myślistwa w Europie
Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19
Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH
LUDNOŚĆ x 10
% MYŚLIWYCH
LUDZI/km ²
MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ
29
17 000
3,6
0,6
124
1:176
84
11 5000
8,2
1,4
98
1:70
Belgia
31
20 000
10
0,2
323
1:500
Bośnia i Hercegowina
51
50 000
4,6
1,2
90
1:80
Bułgaria
111
95 000
7,3
1,2
66
1:84
Chorwacja
57
55 000
4,5
1,37
79
1:73
Cypr
9
45 000
0,8
6,4
89
1:15
Czechy
79
110 000
10,2
1,1
129
1:91
Dania
43
165 000
5,5
3,1
128
1:32
Estonia
45
15 000
1,3
0,1
29
1:100
Finlandia
338
290 000
5,2
5,8
15
1:17
Francja
643
1 313 000
63,7
2,1
99
1:47
Niemcy
357
340 000
82,4
0,4
230
1:241
Grecja
132
270 000
10,7
2,7
81
1:37
Węgry
93
54 500
10,0
0,5
108
1:183
Irlandia
70
350 000
4,1
8,9
59
1:9
Włochy
301
750 000
58,1
1,2
193
1:77
Łotwa
65
25 000
2,3
1,2
35
1:80
Litwa
65
25 000
3,6
0,8
55
1:120
KRAJ
Km x 10
Albania
Austria
Luksemburg
3
2 000
0,4
0,5
133
1:200
Malta
0,3
15 000
0,4
3,7
1,333
1:27
Mołdawia
34
-
4,3
-
126
-
Czarnogóra
14
-
0,7
-
50
-
Holandia
42
30 000
16,6
0,2
395
1:500
Norwegia
324
190 000
4,6
4,75
14
1:21
Polska
313
100 000
38,5
0,3
123
1:380
Portugalia
92
230 000
10,6
2,3
115
1:43
Rumunia
238
60 000
22,3
0,27
94
1:367
Serbia
88
80 000
10,1
0,7
115
1:137
Słowacja
49
55 000
5,4
1,1
110
1:100
Słowenia
20
22 000
2,0
1,0
100
1:91
Hiszpania
505
980 000
40,4
2,3
80
1:44
Szwecja
450
290 000
9,0
3,22
20
1:31
Szwajcaria
41
30 000
7,6
0,43
185
1:233
Turcja
781
-
71,2
-
91
-
Zjednoczone Królestwo
245
800 000
60,8
1,3
248
1:74
Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21
Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów
22
Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23
Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24
Literatura
Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.
25
Dziękuję za uwagę!
Slide 26
Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej
Prof. Ryszard Dzięciołowski
Współczesne łowiectwo w Europie
Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1
Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2
Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:
Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.
3
Sytuacja prawna
Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4
Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.
Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;
Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;
Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;
Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.
7
Instrument finansowy LIFE
Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;
Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.
8
Polska w Sieci Natura 2000
114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).
9
Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000
50000
40000
30000
20000
10000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
10
Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500
2000
1500
1000
500
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
11
Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
12
Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
13
Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
-20000
14
Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
15
Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
16
Zagrożenia dla bioróżnorodności
Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.
17
Zagrożenia dla bioróżnorodności
W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;
Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;
Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18
Popularność myślistwa w Europie
Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19
Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH
LUDNOŚĆ x 10
% MYŚLIWYCH
LUDZI/km ²
MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ
29
17 000
3,6
0,6
124
1:176
84
11 5000
8,2
1,4
98
1:70
Belgia
31
20 000
10
0,2
323
1:500
Bośnia i Hercegowina
51
50 000
4,6
1,2
90
1:80
Bułgaria
111
95 000
7,3
1,2
66
1:84
Chorwacja
57
55 000
4,5
1,37
79
1:73
Cypr
9
45 000
0,8
6,4
89
1:15
Czechy
79
110 000
10,2
1,1
129
1:91
Dania
43
165 000
5,5
3,1
128
1:32
Estonia
45
15 000
1,3
0,1
29
1:100
Finlandia
338
290 000
5,2
5,8
15
1:17
Francja
643
1 313 000
63,7
2,1
99
1:47
Niemcy
357
340 000
82,4
0,4
230
1:241
Grecja
132
270 000
10,7
2,7
81
1:37
Węgry
93
54 500
10,0
0,5
108
1:183
Irlandia
70
350 000
4,1
8,9
59
1:9
Włochy
301
750 000
58,1
1,2
193
1:77
Łotwa
65
25 000
2,3
1,2
35
1:80
Litwa
65
25 000
3,6
0,8
55
1:120
KRAJ
Km x 10
Albania
Austria
Luksemburg
3
2 000
0,4
0,5
133
1:200
Malta
0,3
15 000
0,4
3,7
1,333
1:27
Mołdawia
34
-
4,3
-
126
-
Czarnogóra
14
-
0,7
-
50
-
Holandia
42
30 000
16,6
0,2
395
1:500
Norwegia
324
190 000
4,6
4,75
14
1:21
Polska
313
100 000
38,5
0,3
123
1:380
Portugalia
92
230 000
10,6
2,3
115
1:43
Rumunia
238
60 000
22,3
0,27
94
1:367
Serbia
88
80 000
10,1
0,7
115
1:137
Słowacja
49
55 000
5,4
1,1
110
1:100
Słowenia
20
22 000
2,0
1,0
100
1:91
Hiszpania
505
980 000
40,4
2,3
80
1:44
Szwecja
450
290 000
9,0
3,22
20
1:31
Szwajcaria
41
30 000
7,6
0,43
185
1:233
Turcja
781
-
71,2
-
91
-
Zjednoczone Królestwo
245
800 000
60,8
1,3
248
1:74
Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21
Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów
22
Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23
Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24
Literatura
Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.
25
Dziękuję za uwagę!
Slide 27
Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej
Prof. Ryszard Dzięciołowski
Współczesne łowiectwo w Europie
Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1
Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2
Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:
Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.
3
Sytuacja prawna
Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4
Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.
Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;
Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;
Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;
Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.
7
Instrument finansowy LIFE
Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;
Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.
8
Polska w Sieci Natura 2000
114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).
9
Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000
50000
40000
30000
20000
10000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
10
Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500
2000
1500
1000
500
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
11
Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
12
Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
13
Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
-20000
14
Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
15
Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
16
Zagrożenia dla bioróżnorodności
Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.
17
Zagrożenia dla bioróżnorodności
W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;
Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;
Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18
Popularność myślistwa w Europie
Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19
Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH
LUDNOŚĆ x 10
% MYŚLIWYCH
LUDZI/km ²
MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ
29
17 000
3,6
0,6
124
1:176
84
11 5000
8,2
1,4
98
1:70
Belgia
31
20 000
10
0,2
323
1:500
Bośnia i Hercegowina
51
50 000
4,6
1,2
90
1:80
Bułgaria
111
95 000
7,3
1,2
66
1:84
Chorwacja
57
55 000
4,5
1,37
79
1:73
Cypr
9
45 000
0,8
6,4
89
1:15
Czechy
79
110 000
10,2
1,1
129
1:91
Dania
43
165 000
5,5
3,1
128
1:32
Estonia
45
15 000
1,3
0,1
29
1:100
Finlandia
338
290 000
5,2
5,8
15
1:17
Francja
643
1 313 000
63,7
2,1
99
1:47
Niemcy
357
340 000
82,4
0,4
230
1:241
Grecja
132
270 000
10,7
2,7
81
1:37
Węgry
93
54 500
10,0
0,5
108
1:183
Irlandia
70
350 000
4,1
8,9
59
1:9
Włochy
301
750 000
58,1
1,2
193
1:77
Łotwa
65
25 000
2,3
1,2
35
1:80
Litwa
65
25 000
3,6
0,8
55
1:120
KRAJ
Km x 10
Albania
Austria
Luksemburg
3
2 000
0,4
0,5
133
1:200
Malta
0,3
15 000
0,4
3,7
1,333
1:27
Mołdawia
34
-
4,3
-
126
-
Czarnogóra
14
-
0,7
-
50
-
Holandia
42
30 000
16,6
0,2
395
1:500
Norwegia
324
190 000
4,6
4,75
14
1:21
Polska
313
100 000
38,5
0,3
123
1:380
Portugalia
92
230 000
10,6
2,3
115
1:43
Rumunia
238
60 000
22,3
0,27
94
1:367
Serbia
88
80 000
10,1
0,7
115
1:137
Słowacja
49
55 000
5,4
1,1
110
1:100
Słowenia
20
22 000
2,0
1,0
100
1:91
Hiszpania
505
980 000
40,4
2,3
80
1:44
Szwecja
450
290 000
9,0
3,22
20
1:31
Szwajcaria
41
30 000
7,6
0,43
185
1:233
Turcja
781
-
71,2
-
91
-
Zjednoczone Królestwo
245
800 000
60,8
1,3
248
1:74
Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21
Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów
22
Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23
Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24
Literatura
Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.
25
Dziękuję za uwagę!
Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej
Prof. Ryszard Dzięciołowski
Współczesne łowiectwo w Europie
Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1
Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2
Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:
Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.
3
Sytuacja prawna
Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4
Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.
Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;
Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;
Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;
Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.
7
Instrument finansowy LIFE
Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;
Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.
8
Polska w Sieci Natura 2000
114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).
9
Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000
50000
40000
30000
20000
10000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
10
Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500
2000
1500
1000
500
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
11
Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
12
Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
13
Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
-20000
14
Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
15
Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
16
Zagrożenia dla bioróżnorodności
Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.
17
Zagrożenia dla bioróżnorodności
W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;
Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;
Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18
Popularność myślistwa w Europie
Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19
Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH
LUDNOŚĆ x 10
% MYŚLIWYCH
LUDZI/km ²
MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ
29
17 000
3,6
0,6
124
1:176
84
11 5000
8,2
1,4
98
1:70
Belgia
31
20 000
10
0,2
323
1:500
Bośnia i Hercegowina
51
50 000
4,6
1,2
90
1:80
Bułgaria
111
95 000
7,3
1,2
66
1:84
Chorwacja
57
55 000
4,5
1,37
79
1:73
Cypr
9
45 000
0,8
6,4
89
1:15
Czechy
79
110 000
10,2
1,1
129
1:91
Dania
43
165 000
5,5
3,1
128
1:32
Estonia
45
15 000
1,3
0,1
29
1:100
Finlandia
338
290 000
5,2
5,8
15
1:17
Francja
643
1 313 000
63,7
2,1
99
1:47
Niemcy
357
340 000
82,4
0,4
230
1:241
Grecja
132
270 000
10,7
2,7
81
1:37
Węgry
93
54 500
10,0
0,5
108
1:183
Irlandia
70
350 000
4,1
8,9
59
1:9
Włochy
301
750 000
58,1
1,2
193
1:77
Łotwa
65
25 000
2,3
1,2
35
1:80
Litwa
65
25 000
3,6
0,8
55
1:120
KRAJ
Km x 10
Albania
Austria
Luksemburg
3
2 000
0,4
0,5
133
1:200
Malta
0,3
15 000
0,4
3,7
1,333
1:27
Mołdawia
34
-
4,3
-
126
-
Czarnogóra
14
-
0,7
-
50
-
Holandia
42
30 000
16,6
0,2
395
1:500
Norwegia
324
190 000
4,6
4,75
14
1:21
Polska
313
100 000
38,5
0,3
123
1:380
Portugalia
92
230 000
10,6
2,3
115
1:43
Rumunia
238
60 000
22,3
0,27
94
1:367
Serbia
88
80 000
10,1
0,7
115
1:137
Słowacja
49
55 000
5,4
1,1
110
1:100
Słowenia
20
22 000
2,0
1,0
100
1:91
Hiszpania
505
980 000
40,4
2,3
80
1:44
Szwecja
450
290 000
9,0
3,22
20
1:31
Szwajcaria
41
30 000
7,6
0,43
185
1:233
Turcja
781
-
71,2
-
91
-
Zjednoczone Królestwo
245
800 000
60,8
1,3
248
1:74
Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21
Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów
22
Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23
Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24
Literatura
Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.
25
Dziękuję za uwagę!
Slide 2
Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej
Prof. Ryszard Dzięciołowski
Współczesne łowiectwo w Europie
Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1
Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2
Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:
Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.
3
Sytuacja prawna
Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4
Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.
Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;
Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;
Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;
Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.
7
Instrument finansowy LIFE
Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;
Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.
8
Polska w Sieci Natura 2000
114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).
9
Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000
50000
40000
30000
20000
10000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
10
Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500
2000
1500
1000
500
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
11
Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
12
Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
13
Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
-20000
14
Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
15
Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
16
Zagrożenia dla bioróżnorodności
Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.
17
Zagrożenia dla bioróżnorodności
W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;
Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;
Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18
Popularność myślistwa w Europie
Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19
Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH
LUDNOŚĆ x 10
% MYŚLIWYCH
LUDZI/km ²
MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ
29
17 000
3,6
0,6
124
1:176
84
11 5000
8,2
1,4
98
1:70
Belgia
31
20 000
10
0,2
323
1:500
Bośnia i Hercegowina
51
50 000
4,6
1,2
90
1:80
Bułgaria
111
95 000
7,3
1,2
66
1:84
Chorwacja
57
55 000
4,5
1,37
79
1:73
Cypr
9
45 000
0,8
6,4
89
1:15
Czechy
79
110 000
10,2
1,1
129
1:91
Dania
43
165 000
5,5
3,1
128
1:32
Estonia
45
15 000
1,3
0,1
29
1:100
Finlandia
338
290 000
5,2
5,8
15
1:17
Francja
643
1 313 000
63,7
2,1
99
1:47
Niemcy
357
340 000
82,4
0,4
230
1:241
Grecja
132
270 000
10,7
2,7
81
1:37
Węgry
93
54 500
10,0
0,5
108
1:183
Irlandia
70
350 000
4,1
8,9
59
1:9
Włochy
301
750 000
58,1
1,2
193
1:77
Łotwa
65
25 000
2,3
1,2
35
1:80
Litwa
65
25 000
3,6
0,8
55
1:120
KRAJ
Km x 10
Albania
Austria
Luksemburg
3
2 000
0,4
0,5
133
1:200
Malta
0,3
15 000
0,4
3,7
1,333
1:27
Mołdawia
34
-
4,3
-
126
-
Czarnogóra
14
-
0,7
-
50
-
Holandia
42
30 000
16,6
0,2
395
1:500
Norwegia
324
190 000
4,6
4,75
14
1:21
Polska
313
100 000
38,5
0,3
123
1:380
Portugalia
92
230 000
10,6
2,3
115
1:43
Rumunia
238
60 000
22,3
0,27
94
1:367
Serbia
88
80 000
10,1
0,7
115
1:137
Słowacja
49
55 000
5,4
1,1
110
1:100
Słowenia
20
22 000
2,0
1,0
100
1:91
Hiszpania
505
980 000
40,4
2,3
80
1:44
Szwecja
450
290 000
9,0
3,22
20
1:31
Szwajcaria
41
30 000
7,6
0,43
185
1:233
Turcja
781
-
71,2
-
91
-
Zjednoczone Królestwo
245
800 000
60,8
1,3
248
1:74
Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21
Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów
22
Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23
Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24
Literatura
Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.
25
Dziękuję za uwagę!
Slide 3
Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej
Prof. Ryszard Dzięciołowski
Współczesne łowiectwo w Europie
Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1
Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2
Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:
Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.
3
Sytuacja prawna
Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4
Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.
Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;
Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;
Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;
Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.
7
Instrument finansowy LIFE
Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;
Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.
8
Polska w Sieci Natura 2000
114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).
9
Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000
50000
40000
30000
20000
10000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
10
Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500
2000
1500
1000
500
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
11
Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
12
Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
13
Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
-20000
14
Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
15
Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
16
Zagrożenia dla bioróżnorodności
Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.
17
Zagrożenia dla bioróżnorodności
W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;
Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;
Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18
Popularność myślistwa w Europie
Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19
Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH
LUDNOŚĆ x 10
% MYŚLIWYCH
LUDZI/km ²
MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ
29
17 000
3,6
0,6
124
1:176
84
11 5000
8,2
1,4
98
1:70
Belgia
31
20 000
10
0,2
323
1:500
Bośnia i Hercegowina
51
50 000
4,6
1,2
90
1:80
Bułgaria
111
95 000
7,3
1,2
66
1:84
Chorwacja
57
55 000
4,5
1,37
79
1:73
Cypr
9
45 000
0,8
6,4
89
1:15
Czechy
79
110 000
10,2
1,1
129
1:91
Dania
43
165 000
5,5
3,1
128
1:32
Estonia
45
15 000
1,3
0,1
29
1:100
Finlandia
338
290 000
5,2
5,8
15
1:17
Francja
643
1 313 000
63,7
2,1
99
1:47
Niemcy
357
340 000
82,4
0,4
230
1:241
Grecja
132
270 000
10,7
2,7
81
1:37
Węgry
93
54 500
10,0
0,5
108
1:183
Irlandia
70
350 000
4,1
8,9
59
1:9
Włochy
301
750 000
58,1
1,2
193
1:77
Łotwa
65
25 000
2,3
1,2
35
1:80
Litwa
65
25 000
3,6
0,8
55
1:120
KRAJ
Km x 10
Albania
Austria
Luksemburg
3
2 000
0,4
0,5
133
1:200
Malta
0,3
15 000
0,4
3,7
1,333
1:27
Mołdawia
34
-
4,3
-
126
-
Czarnogóra
14
-
0,7
-
50
-
Holandia
42
30 000
16,6
0,2
395
1:500
Norwegia
324
190 000
4,6
4,75
14
1:21
Polska
313
100 000
38,5
0,3
123
1:380
Portugalia
92
230 000
10,6
2,3
115
1:43
Rumunia
238
60 000
22,3
0,27
94
1:367
Serbia
88
80 000
10,1
0,7
115
1:137
Słowacja
49
55 000
5,4
1,1
110
1:100
Słowenia
20
22 000
2,0
1,0
100
1:91
Hiszpania
505
980 000
40,4
2,3
80
1:44
Szwecja
450
290 000
9,0
3,22
20
1:31
Szwajcaria
41
30 000
7,6
0,43
185
1:233
Turcja
781
-
71,2
-
91
-
Zjednoczone Królestwo
245
800 000
60,8
1,3
248
1:74
Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21
Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów
22
Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23
Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24
Literatura
Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.
25
Dziękuję za uwagę!
Slide 4
Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej
Prof. Ryszard Dzięciołowski
Współczesne łowiectwo w Europie
Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1
Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2
Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:
Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.
3
Sytuacja prawna
Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4
Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.
Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;
Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;
Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;
Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.
7
Instrument finansowy LIFE
Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;
Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.
8
Polska w Sieci Natura 2000
114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).
9
Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000
50000
40000
30000
20000
10000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
10
Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500
2000
1500
1000
500
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
11
Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
12
Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
13
Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
-20000
14
Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
15
Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
16
Zagrożenia dla bioróżnorodności
Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.
17
Zagrożenia dla bioróżnorodności
W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;
Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;
Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18
Popularność myślistwa w Europie
Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19
Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH
LUDNOŚĆ x 10
% MYŚLIWYCH
LUDZI/km ²
MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ
29
17 000
3,6
0,6
124
1:176
84
11 5000
8,2
1,4
98
1:70
Belgia
31
20 000
10
0,2
323
1:500
Bośnia i Hercegowina
51
50 000
4,6
1,2
90
1:80
Bułgaria
111
95 000
7,3
1,2
66
1:84
Chorwacja
57
55 000
4,5
1,37
79
1:73
Cypr
9
45 000
0,8
6,4
89
1:15
Czechy
79
110 000
10,2
1,1
129
1:91
Dania
43
165 000
5,5
3,1
128
1:32
Estonia
45
15 000
1,3
0,1
29
1:100
Finlandia
338
290 000
5,2
5,8
15
1:17
Francja
643
1 313 000
63,7
2,1
99
1:47
Niemcy
357
340 000
82,4
0,4
230
1:241
Grecja
132
270 000
10,7
2,7
81
1:37
Węgry
93
54 500
10,0
0,5
108
1:183
Irlandia
70
350 000
4,1
8,9
59
1:9
Włochy
301
750 000
58,1
1,2
193
1:77
Łotwa
65
25 000
2,3
1,2
35
1:80
Litwa
65
25 000
3,6
0,8
55
1:120
KRAJ
Km x 10
Albania
Austria
Luksemburg
3
2 000
0,4
0,5
133
1:200
Malta
0,3
15 000
0,4
3,7
1,333
1:27
Mołdawia
34
-
4,3
-
126
-
Czarnogóra
14
-
0,7
-
50
-
Holandia
42
30 000
16,6
0,2
395
1:500
Norwegia
324
190 000
4,6
4,75
14
1:21
Polska
313
100 000
38,5
0,3
123
1:380
Portugalia
92
230 000
10,6
2,3
115
1:43
Rumunia
238
60 000
22,3
0,27
94
1:367
Serbia
88
80 000
10,1
0,7
115
1:137
Słowacja
49
55 000
5,4
1,1
110
1:100
Słowenia
20
22 000
2,0
1,0
100
1:91
Hiszpania
505
980 000
40,4
2,3
80
1:44
Szwecja
450
290 000
9,0
3,22
20
1:31
Szwajcaria
41
30 000
7,6
0,43
185
1:233
Turcja
781
-
71,2
-
91
-
Zjednoczone Królestwo
245
800 000
60,8
1,3
248
1:74
Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21
Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów
22
Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23
Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24
Literatura
Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.
25
Dziękuję za uwagę!
Slide 5
Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej
Prof. Ryszard Dzięciołowski
Współczesne łowiectwo w Europie
Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1
Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2
Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:
Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.
3
Sytuacja prawna
Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4
Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.
Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;
Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;
Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;
Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.
7
Instrument finansowy LIFE
Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;
Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.
8
Polska w Sieci Natura 2000
114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).
9
Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000
50000
40000
30000
20000
10000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
10
Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500
2000
1500
1000
500
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
11
Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
12
Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
13
Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
-20000
14
Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
15
Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
16
Zagrożenia dla bioróżnorodności
Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.
17
Zagrożenia dla bioróżnorodności
W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;
Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;
Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18
Popularność myślistwa w Europie
Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19
Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH
LUDNOŚĆ x 10
% MYŚLIWYCH
LUDZI/km ²
MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ
29
17 000
3,6
0,6
124
1:176
84
11 5000
8,2
1,4
98
1:70
Belgia
31
20 000
10
0,2
323
1:500
Bośnia i Hercegowina
51
50 000
4,6
1,2
90
1:80
Bułgaria
111
95 000
7,3
1,2
66
1:84
Chorwacja
57
55 000
4,5
1,37
79
1:73
Cypr
9
45 000
0,8
6,4
89
1:15
Czechy
79
110 000
10,2
1,1
129
1:91
Dania
43
165 000
5,5
3,1
128
1:32
Estonia
45
15 000
1,3
0,1
29
1:100
Finlandia
338
290 000
5,2
5,8
15
1:17
Francja
643
1 313 000
63,7
2,1
99
1:47
Niemcy
357
340 000
82,4
0,4
230
1:241
Grecja
132
270 000
10,7
2,7
81
1:37
Węgry
93
54 500
10,0
0,5
108
1:183
Irlandia
70
350 000
4,1
8,9
59
1:9
Włochy
301
750 000
58,1
1,2
193
1:77
Łotwa
65
25 000
2,3
1,2
35
1:80
Litwa
65
25 000
3,6
0,8
55
1:120
KRAJ
Km x 10
Albania
Austria
Luksemburg
3
2 000
0,4
0,5
133
1:200
Malta
0,3
15 000
0,4
3,7
1,333
1:27
Mołdawia
34
-
4,3
-
126
-
Czarnogóra
14
-
0,7
-
50
-
Holandia
42
30 000
16,6
0,2
395
1:500
Norwegia
324
190 000
4,6
4,75
14
1:21
Polska
313
100 000
38,5
0,3
123
1:380
Portugalia
92
230 000
10,6
2,3
115
1:43
Rumunia
238
60 000
22,3
0,27
94
1:367
Serbia
88
80 000
10,1
0,7
115
1:137
Słowacja
49
55 000
5,4
1,1
110
1:100
Słowenia
20
22 000
2,0
1,0
100
1:91
Hiszpania
505
980 000
40,4
2,3
80
1:44
Szwecja
450
290 000
9,0
3,22
20
1:31
Szwajcaria
41
30 000
7,6
0,43
185
1:233
Turcja
781
-
71,2
-
91
-
Zjednoczone Królestwo
245
800 000
60,8
1,3
248
1:74
Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21
Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów
22
Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23
Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24
Literatura
Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.
25
Dziękuję za uwagę!
Slide 6
Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej
Prof. Ryszard Dzięciołowski
Współczesne łowiectwo w Europie
Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1
Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2
Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:
Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.
3
Sytuacja prawna
Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4
Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.
Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;
Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;
Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;
Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.
7
Instrument finansowy LIFE
Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;
Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.
8
Polska w Sieci Natura 2000
114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).
9
Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000
50000
40000
30000
20000
10000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
10
Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500
2000
1500
1000
500
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
11
Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
12
Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
13
Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
-20000
14
Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
15
Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
16
Zagrożenia dla bioróżnorodności
Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.
17
Zagrożenia dla bioróżnorodności
W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;
Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;
Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18
Popularność myślistwa w Europie
Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19
Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH
LUDNOŚĆ x 10
% MYŚLIWYCH
LUDZI/km ²
MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ
29
17 000
3,6
0,6
124
1:176
84
11 5000
8,2
1,4
98
1:70
Belgia
31
20 000
10
0,2
323
1:500
Bośnia i Hercegowina
51
50 000
4,6
1,2
90
1:80
Bułgaria
111
95 000
7,3
1,2
66
1:84
Chorwacja
57
55 000
4,5
1,37
79
1:73
Cypr
9
45 000
0,8
6,4
89
1:15
Czechy
79
110 000
10,2
1,1
129
1:91
Dania
43
165 000
5,5
3,1
128
1:32
Estonia
45
15 000
1,3
0,1
29
1:100
Finlandia
338
290 000
5,2
5,8
15
1:17
Francja
643
1 313 000
63,7
2,1
99
1:47
Niemcy
357
340 000
82,4
0,4
230
1:241
Grecja
132
270 000
10,7
2,7
81
1:37
Węgry
93
54 500
10,0
0,5
108
1:183
Irlandia
70
350 000
4,1
8,9
59
1:9
Włochy
301
750 000
58,1
1,2
193
1:77
Łotwa
65
25 000
2,3
1,2
35
1:80
Litwa
65
25 000
3,6
0,8
55
1:120
KRAJ
Km x 10
Albania
Austria
Luksemburg
3
2 000
0,4
0,5
133
1:200
Malta
0,3
15 000
0,4
3,7
1,333
1:27
Mołdawia
34
-
4,3
-
126
-
Czarnogóra
14
-
0,7
-
50
-
Holandia
42
30 000
16,6
0,2
395
1:500
Norwegia
324
190 000
4,6
4,75
14
1:21
Polska
313
100 000
38,5
0,3
123
1:380
Portugalia
92
230 000
10,6
2,3
115
1:43
Rumunia
238
60 000
22,3
0,27
94
1:367
Serbia
88
80 000
10,1
0,7
115
1:137
Słowacja
49
55 000
5,4
1,1
110
1:100
Słowenia
20
22 000
2,0
1,0
100
1:91
Hiszpania
505
980 000
40,4
2,3
80
1:44
Szwecja
450
290 000
9,0
3,22
20
1:31
Szwajcaria
41
30 000
7,6
0,43
185
1:233
Turcja
781
-
71,2
-
91
-
Zjednoczone Królestwo
245
800 000
60,8
1,3
248
1:74
Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21
Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów
22
Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23
Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24
Literatura
Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.
25
Dziękuję za uwagę!
Slide 7
Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej
Prof. Ryszard Dzięciołowski
Współczesne łowiectwo w Europie
Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1
Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2
Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:
Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.
3
Sytuacja prawna
Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4
Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.
Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;
Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;
Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;
Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.
7
Instrument finansowy LIFE
Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;
Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.
8
Polska w Sieci Natura 2000
114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).
9
Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000
50000
40000
30000
20000
10000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
10
Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500
2000
1500
1000
500
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
11
Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
12
Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
13
Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
-20000
14
Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
15
Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
16
Zagrożenia dla bioróżnorodności
Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.
17
Zagrożenia dla bioróżnorodności
W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;
Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;
Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18
Popularność myślistwa w Europie
Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19
Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH
LUDNOŚĆ x 10
% MYŚLIWYCH
LUDZI/km ²
MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ
29
17 000
3,6
0,6
124
1:176
84
11 5000
8,2
1,4
98
1:70
Belgia
31
20 000
10
0,2
323
1:500
Bośnia i Hercegowina
51
50 000
4,6
1,2
90
1:80
Bułgaria
111
95 000
7,3
1,2
66
1:84
Chorwacja
57
55 000
4,5
1,37
79
1:73
Cypr
9
45 000
0,8
6,4
89
1:15
Czechy
79
110 000
10,2
1,1
129
1:91
Dania
43
165 000
5,5
3,1
128
1:32
Estonia
45
15 000
1,3
0,1
29
1:100
Finlandia
338
290 000
5,2
5,8
15
1:17
Francja
643
1 313 000
63,7
2,1
99
1:47
Niemcy
357
340 000
82,4
0,4
230
1:241
Grecja
132
270 000
10,7
2,7
81
1:37
Węgry
93
54 500
10,0
0,5
108
1:183
Irlandia
70
350 000
4,1
8,9
59
1:9
Włochy
301
750 000
58,1
1,2
193
1:77
Łotwa
65
25 000
2,3
1,2
35
1:80
Litwa
65
25 000
3,6
0,8
55
1:120
KRAJ
Km x 10
Albania
Austria
Luksemburg
3
2 000
0,4
0,5
133
1:200
Malta
0,3
15 000
0,4
3,7
1,333
1:27
Mołdawia
34
-
4,3
-
126
-
Czarnogóra
14
-
0,7
-
50
-
Holandia
42
30 000
16,6
0,2
395
1:500
Norwegia
324
190 000
4,6
4,75
14
1:21
Polska
313
100 000
38,5
0,3
123
1:380
Portugalia
92
230 000
10,6
2,3
115
1:43
Rumunia
238
60 000
22,3
0,27
94
1:367
Serbia
88
80 000
10,1
0,7
115
1:137
Słowacja
49
55 000
5,4
1,1
110
1:100
Słowenia
20
22 000
2,0
1,0
100
1:91
Hiszpania
505
980 000
40,4
2,3
80
1:44
Szwecja
450
290 000
9,0
3,22
20
1:31
Szwajcaria
41
30 000
7,6
0,43
185
1:233
Turcja
781
-
71,2
-
91
-
Zjednoczone Królestwo
245
800 000
60,8
1,3
248
1:74
Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21
Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów
22
Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23
Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24
Literatura
Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.
25
Dziękuję za uwagę!
Slide 8
Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej
Prof. Ryszard Dzięciołowski
Współczesne łowiectwo w Europie
Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1
Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2
Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:
Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.
3
Sytuacja prawna
Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4
Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.
Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;
Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;
Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;
Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.
7
Instrument finansowy LIFE
Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;
Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.
8
Polska w Sieci Natura 2000
114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).
9
Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000
50000
40000
30000
20000
10000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
10
Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500
2000
1500
1000
500
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
11
Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
12
Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
13
Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
-20000
14
Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
15
Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
16
Zagrożenia dla bioróżnorodności
Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.
17
Zagrożenia dla bioróżnorodności
W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;
Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;
Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18
Popularność myślistwa w Europie
Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19
Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH
LUDNOŚĆ x 10
% MYŚLIWYCH
LUDZI/km ²
MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ
29
17 000
3,6
0,6
124
1:176
84
11 5000
8,2
1,4
98
1:70
Belgia
31
20 000
10
0,2
323
1:500
Bośnia i Hercegowina
51
50 000
4,6
1,2
90
1:80
Bułgaria
111
95 000
7,3
1,2
66
1:84
Chorwacja
57
55 000
4,5
1,37
79
1:73
Cypr
9
45 000
0,8
6,4
89
1:15
Czechy
79
110 000
10,2
1,1
129
1:91
Dania
43
165 000
5,5
3,1
128
1:32
Estonia
45
15 000
1,3
0,1
29
1:100
Finlandia
338
290 000
5,2
5,8
15
1:17
Francja
643
1 313 000
63,7
2,1
99
1:47
Niemcy
357
340 000
82,4
0,4
230
1:241
Grecja
132
270 000
10,7
2,7
81
1:37
Węgry
93
54 500
10,0
0,5
108
1:183
Irlandia
70
350 000
4,1
8,9
59
1:9
Włochy
301
750 000
58,1
1,2
193
1:77
Łotwa
65
25 000
2,3
1,2
35
1:80
Litwa
65
25 000
3,6
0,8
55
1:120
KRAJ
Km x 10
Albania
Austria
Luksemburg
3
2 000
0,4
0,5
133
1:200
Malta
0,3
15 000
0,4
3,7
1,333
1:27
Mołdawia
34
-
4,3
-
126
-
Czarnogóra
14
-
0,7
-
50
-
Holandia
42
30 000
16,6
0,2
395
1:500
Norwegia
324
190 000
4,6
4,75
14
1:21
Polska
313
100 000
38,5
0,3
123
1:380
Portugalia
92
230 000
10,6
2,3
115
1:43
Rumunia
238
60 000
22,3
0,27
94
1:367
Serbia
88
80 000
10,1
0,7
115
1:137
Słowacja
49
55 000
5,4
1,1
110
1:100
Słowenia
20
22 000
2,0
1,0
100
1:91
Hiszpania
505
980 000
40,4
2,3
80
1:44
Szwecja
450
290 000
9,0
3,22
20
1:31
Szwajcaria
41
30 000
7,6
0,43
185
1:233
Turcja
781
-
71,2
-
91
-
Zjednoczone Królestwo
245
800 000
60,8
1,3
248
1:74
Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21
Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów
22
Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23
Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24
Literatura
Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.
25
Dziękuję za uwagę!
Slide 9
Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej
Prof. Ryszard Dzięciołowski
Współczesne łowiectwo w Europie
Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1
Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2
Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:
Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.
3
Sytuacja prawna
Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4
Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.
Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;
Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;
Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;
Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.
7
Instrument finansowy LIFE
Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;
Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.
8
Polska w Sieci Natura 2000
114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).
9
Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000
50000
40000
30000
20000
10000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
10
Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500
2000
1500
1000
500
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
11
Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
12
Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
13
Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
-20000
14
Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
15
Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
16
Zagrożenia dla bioróżnorodności
Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.
17
Zagrożenia dla bioróżnorodności
W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;
Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;
Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18
Popularność myślistwa w Europie
Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19
Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH
LUDNOŚĆ x 10
% MYŚLIWYCH
LUDZI/km ²
MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ
29
17 000
3,6
0,6
124
1:176
84
11 5000
8,2
1,4
98
1:70
Belgia
31
20 000
10
0,2
323
1:500
Bośnia i Hercegowina
51
50 000
4,6
1,2
90
1:80
Bułgaria
111
95 000
7,3
1,2
66
1:84
Chorwacja
57
55 000
4,5
1,37
79
1:73
Cypr
9
45 000
0,8
6,4
89
1:15
Czechy
79
110 000
10,2
1,1
129
1:91
Dania
43
165 000
5,5
3,1
128
1:32
Estonia
45
15 000
1,3
0,1
29
1:100
Finlandia
338
290 000
5,2
5,8
15
1:17
Francja
643
1 313 000
63,7
2,1
99
1:47
Niemcy
357
340 000
82,4
0,4
230
1:241
Grecja
132
270 000
10,7
2,7
81
1:37
Węgry
93
54 500
10,0
0,5
108
1:183
Irlandia
70
350 000
4,1
8,9
59
1:9
Włochy
301
750 000
58,1
1,2
193
1:77
Łotwa
65
25 000
2,3
1,2
35
1:80
Litwa
65
25 000
3,6
0,8
55
1:120
KRAJ
Km x 10
Albania
Austria
Luksemburg
3
2 000
0,4
0,5
133
1:200
Malta
0,3
15 000
0,4
3,7
1,333
1:27
Mołdawia
34
-
4,3
-
126
-
Czarnogóra
14
-
0,7
-
50
-
Holandia
42
30 000
16,6
0,2
395
1:500
Norwegia
324
190 000
4,6
4,75
14
1:21
Polska
313
100 000
38,5
0,3
123
1:380
Portugalia
92
230 000
10,6
2,3
115
1:43
Rumunia
238
60 000
22,3
0,27
94
1:367
Serbia
88
80 000
10,1
0,7
115
1:137
Słowacja
49
55 000
5,4
1,1
110
1:100
Słowenia
20
22 000
2,0
1,0
100
1:91
Hiszpania
505
980 000
40,4
2,3
80
1:44
Szwecja
450
290 000
9,0
3,22
20
1:31
Szwajcaria
41
30 000
7,6
0,43
185
1:233
Turcja
781
-
71,2
-
91
-
Zjednoczone Królestwo
245
800 000
60,8
1,3
248
1:74
Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21
Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów
22
Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23
Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24
Literatura
Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.
25
Dziękuję za uwagę!
Slide 10
Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej
Prof. Ryszard Dzięciołowski
Współczesne łowiectwo w Europie
Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1
Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2
Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:
Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.
3
Sytuacja prawna
Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4
Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.
Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;
Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;
Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;
Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.
7
Instrument finansowy LIFE
Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;
Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.
8
Polska w Sieci Natura 2000
114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).
9
Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000
50000
40000
30000
20000
10000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
10
Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500
2000
1500
1000
500
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
11
Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
12
Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
13
Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
-20000
14
Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
15
Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
16
Zagrożenia dla bioróżnorodności
Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.
17
Zagrożenia dla bioróżnorodności
W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;
Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;
Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18
Popularność myślistwa w Europie
Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19
Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH
LUDNOŚĆ x 10
% MYŚLIWYCH
LUDZI/km ²
MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ
29
17 000
3,6
0,6
124
1:176
84
11 5000
8,2
1,4
98
1:70
Belgia
31
20 000
10
0,2
323
1:500
Bośnia i Hercegowina
51
50 000
4,6
1,2
90
1:80
Bułgaria
111
95 000
7,3
1,2
66
1:84
Chorwacja
57
55 000
4,5
1,37
79
1:73
Cypr
9
45 000
0,8
6,4
89
1:15
Czechy
79
110 000
10,2
1,1
129
1:91
Dania
43
165 000
5,5
3,1
128
1:32
Estonia
45
15 000
1,3
0,1
29
1:100
Finlandia
338
290 000
5,2
5,8
15
1:17
Francja
643
1 313 000
63,7
2,1
99
1:47
Niemcy
357
340 000
82,4
0,4
230
1:241
Grecja
132
270 000
10,7
2,7
81
1:37
Węgry
93
54 500
10,0
0,5
108
1:183
Irlandia
70
350 000
4,1
8,9
59
1:9
Włochy
301
750 000
58,1
1,2
193
1:77
Łotwa
65
25 000
2,3
1,2
35
1:80
Litwa
65
25 000
3,6
0,8
55
1:120
KRAJ
Km x 10
Albania
Austria
Luksemburg
3
2 000
0,4
0,5
133
1:200
Malta
0,3
15 000
0,4
3,7
1,333
1:27
Mołdawia
34
-
4,3
-
126
-
Czarnogóra
14
-
0,7
-
50
-
Holandia
42
30 000
16,6
0,2
395
1:500
Norwegia
324
190 000
4,6
4,75
14
1:21
Polska
313
100 000
38,5
0,3
123
1:380
Portugalia
92
230 000
10,6
2,3
115
1:43
Rumunia
238
60 000
22,3
0,27
94
1:367
Serbia
88
80 000
10,1
0,7
115
1:137
Słowacja
49
55 000
5,4
1,1
110
1:100
Słowenia
20
22 000
2,0
1,0
100
1:91
Hiszpania
505
980 000
40,4
2,3
80
1:44
Szwecja
450
290 000
9,0
3,22
20
1:31
Szwajcaria
41
30 000
7,6
0,43
185
1:233
Turcja
781
-
71,2
-
91
-
Zjednoczone Królestwo
245
800 000
60,8
1,3
248
1:74
Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21
Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów
22
Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23
Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24
Literatura
Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.
25
Dziękuję za uwagę!
Slide 11
Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej
Prof. Ryszard Dzięciołowski
Współczesne łowiectwo w Europie
Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1
Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2
Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:
Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.
3
Sytuacja prawna
Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4
Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.
Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;
Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;
Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;
Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.
7
Instrument finansowy LIFE
Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;
Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.
8
Polska w Sieci Natura 2000
114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).
9
Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000
50000
40000
30000
20000
10000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
10
Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500
2000
1500
1000
500
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
11
Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
12
Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
13
Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
-20000
14
Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
15
Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
16
Zagrożenia dla bioróżnorodności
Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.
17
Zagrożenia dla bioróżnorodności
W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;
Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;
Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18
Popularność myślistwa w Europie
Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19
Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH
LUDNOŚĆ x 10
% MYŚLIWYCH
LUDZI/km ²
MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ
29
17 000
3,6
0,6
124
1:176
84
11 5000
8,2
1,4
98
1:70
Belgia
31
20 000
10
0,2
323
1:500
Bośnia i Hercegowina
51
50 000
4,6
1,2
90
1:80
Bułgaria
111
95 000
7,3
1,2
66
1:84
Chorwacja
57
55 000
4,5
1,37
79
1:73
Cypr
9
45 000
0,8
6,4
89
1:15
Czechy
79
110 000
10,2
1,1
129
1:91
Dania
43
165 000
5,5
3,1
128
1:32
Estonia
45
15 000
1,3
0,1
29
1:100
Finlandia
338
290 000
5,2
5,8
15
1:17
Francja
643
1 313 000
63,7
2,1
99
1:47
Niemcy
357
340 000
82,4
0,4
230
1:241
Grecja
132
270 000
10,7
2,7
81
1:37
Węgry
93
54 500
10,0
0,5
108
1:183
Irlandia
70
350 000
4,1
8,9
59
1:9
Włochy
301
750 000
58,1
1,2
193
1:77
Łotwa
65
25 000
2,3
1,2
35
1:80
Litwa
65
25 000
3,6
0,8
55
1:120
KRAJ
Km x 10
Albania
Austria
Luksemburg
3
2 000
0,4
0,5
133
1:200
Malta
0,3
15 000
0,4
3,7
1,333
1:27
Mołdawia
34
-
4,3
-
126
-
Czarnogóra
14
-
0,7
-
50
-
Holandia
42
30 000
16,6
0,2
395
1:500
Norwegia
324
190 000
4,6
4,75
14
1:21
Polska
313
100 000
38,5
0,3
123
1:380
Portugalia
92
230 000
10,6
2,3
115
1:43
Rumunia
238
60 000
22,3
0,27
94
1:367
Serbia
88
80 000
10,1
0,7
115
1:137
Słowacja
49
55 000
5,4
1,1
110
1:100
Słowenia
20
22 000
2,0
1,0
100
1:91
Hiszpania
505
980 000
40,4
2,3
80
1:44
Szwecja
450
290 000
9,0
3,22
20
1:31
Szwajcaria
41
30 000
7,6
0,43
185
1:233
Turcja
781
-
71,2
-
91
-
Zjednoczone Królestwo
245
800 000
60,8
1,3
248
1:74
Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21
Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów
22
Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23
Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24
Literatura
Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.
25
Dziękuję za uwagę!
Slide 12
Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej
Prof. Ryszard Dzięciołowski
Współczesne łowiectwo w Europie
Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1
Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2
Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:
Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.
3
Sytuacja prawna
Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4
Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.
Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;
Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;
Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;
Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.
7
Instrument finansowy LIFE
Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;
Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.
8
Polska w Sieci Natura 2000
114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).
9
Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000
50000
40000
30000
20000
10000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
10
Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500
2000
1500
1000
500
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
11
Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
12
Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
13
Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
-20000
14
Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
15
Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
16
Zagrożenia dla bioróżnorodności
Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.
17
Zagrożenia dla bioróżnorodności
W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;
Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;
Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18
Popularność myślistwa w Europie
Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19
Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH
LUDNOŚĆ x 10
% MYŚLIWYCH
LUDZI/km ²
MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ
29
17 000
3,6
0,6
124
1:176
84
11 5000
8,2
1,4
98
1:70
Belgia
31
20 000
10
0,2
323
1:500
Bośnia i Hercegowina
51
50 000
4,6
1,2
90
1:80
Bułgaria
111
95 000
7,3
1,2
66
1:84
Chorwacja
57
55 000
4,5
1,37
79
1:73
Cypr
9
45 000
0,8
6,4
89
1:15
Czechy
79
110 000
10,2
1,1
129
1:91
Dania
43
165 000
5,5
3,1
128
1:32
Estonia
45
15 000
1,3
0,1
29
1:100
Finlandia
338
290 000
5,2
5,8
15
1:17
Francja
643
1 313 000
63,7
2,1
99
1:47
Niemcy
357
340 000
82,4
0,4
230
1:241
Grecja
132
270 000
10,7
2,7
81
1:37
Węgry
93
54 500
10,0
0,5
108
1:183
Irlandia
70
350 000
4,1
8,9
59
1:9
Włochy
301
750 000
58,1
1,2
193
1:77
Łotwa
65
25 000
2,3
1,2
35
1:80
Litwa
65
25 000
3,6
0,8
55
1:120
KRAJ
Km x 10
Albania
Austria
Luksemburg
3
2 000
0,4
0,5
133
1:200
Malta
0,3
15 000
0,4
3,7
1,333
1:27
Mołdawia
34
-
4,3
-
126
-
Czarnogóra
14
-
0,7
-
50
-
Holandia
42
30 000
16,6
0,2
395
1:500
Norwegia
324
190 000
4,6
4,75
14
1:21
Polska
313
100 000
38,5
0,3
123
1:380
Portugalia
92
230 000
10,6
2,3
115
1:43
Rumunia
238
60 000
22,3
0,27
94
1:367
Serbia
88
80 000
10,1
0,7
115
1:137
Słowacja
49
55 000
5,4
1,1
110
1:100
Słowenia
20
22 000
2,0
1,0
100
1:91
Hiszpania
505
980 000
40,4
2,3
80
1:44
Szwecja
450
290 000
9,0
3,22
20
1:31
Szwajcaria
41
30 000
7,6
0,43
185
1:233
Turcja
781
-
71,2
-
91
-
Zjednoczone Królestwo
245
800 000
60,8
1,3
248
1:74
Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21
Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów
22
Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23
Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24
Literatura
Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.
25
Dziękuję za uwagę!
Slide 13
Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej
Prof. Ryszard Dzięciołowski
Współczesne łowiectwo w Europie
Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1
Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2
Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:
Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.
3
Sytuacja prawna
Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4
Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.
Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;
Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;
Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;
Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.
7
Instrument finansowy LIFE
Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;
Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.
8
Polska w Sieci Natura 2000
114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).
9
Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000
50000
40000
30000
20000
10000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
10
Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500
2000
1500
1000
500
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
11
Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
12
Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
13
Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
-20000
14
Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
15
Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
16
Zagrożenia dla bioróżnorodności
Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.
17
Zagrożenia dla bioróżnorodności
W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;
Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;
Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18
Popularność myślistwa w Europie
Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19
Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH
LUDNOŚĆ x 10
% MYŚLIWYCH
LUDZI/km ²
MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ
29
17 000
3,6
0,6
124
1:176
84
11 5000
8,2
1,4
98
1:70
Belgia
31
20 000
10
0,2
323
1:500
Bośnia i Hercegowina
51
50 000
4,6
1,2
90
1:80
Bułgaria
111
95 000
7,3
1,2
66
1:84
Chorwacja
57
55 000
4,5
1,37
79
1:73
Cypr
9
45 000
0,8
6,4
89
1:15
Czechy
79
110 000
10,2
1,1
129
1:91
Dania
43
165 000
5,5
3,1
128
1:32
Estonia
45
15 000
1,3
0,1
29
1:100
Finlandia
338
290 000
5,2
5,8
15
1:17
Francja
643
1 313 000
63,7
2,1
99
1:47
Niemcy
357
340 000
82,4
0,4
230
1:241
Grecja
132
270 000
10,7
2,7
81
1:37
Węgry
93
54 500
10,0
0,5
108
1:183
Irlandia
70
350 000
4,1
8,9
59
1:9
Włochy
301
750 000
58,1
1,2
193
1:77
Łotwa
65
25 000
2,3
1,2
35
1:80
Litwa
65
25 000
3,6
0,8
55
1:120
KRAJ
Km x 10
Albania
Austria
Luksemburg
3
2 000
0,4
0,5
133
1:200
Malta
0,3
15 000
0,4
3,7
1,333
1:27
Mołdawia
34
-
4,3
-
126
-
Czarnogóra
14
-
0,7
-
50
-
Holandia
42
30 000
16,6
0,2
395
1:500
Norwegia
324
190 000
4,6
4,75
14
1:21
Polska
313
100 000
38,5
0,3
123
1:380
Portugalia
92
230 000
10,6
2,3
115
1:43
Rumunia
238
60 000
22,3
0,27
94
1:367
Serbia
88
80 000
10,1
0,7
115
1:137
Słowacja
49
55 000
5,4
1,1
110
1:100
Słowenia
20
22 000
2,0
1,0
100
1:91
Hiszpania
505
980 000
40,4
2,3
80
1:44
Szwecja
450
290 000
9,0
3,22
20
1:31
Szwajcaria
41
30 000
7,6
0,43
185
1:233
Turcja
781
-
71,2
-
91
-
Zjednoczone Królestwo
245
800 000
60,8
1,3
248
1:74
Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21
Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów
22
Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23
Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24
Literatura
Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.
25
Dziękuję za uwagę!
Slide 14
Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej
Prof. Ryszard Dzięciołowski
Współczesne łowiectwo w Europie
Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1
Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2
Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:
Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.
3
Sytuacja prawna
Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4
Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.
Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;
Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;
Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;
Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.
7
Instrument finansowy LIFE
Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;
Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.
8
Polska w Sieci Natura 2000
114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).
9
Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000
50000
40000
30000
20000
10000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
10
Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500
2000
1500
1000
500
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
11
Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
12
Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
13
Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
-20000
14
Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
15
Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
16
Zagrożenia dla bioróżnorodności
Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.
17
Zagrożenia dla bioróżnorodności
W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;
Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;
Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18
Popularność myślistwa w Europie
Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19
Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH
LUDNOŚĆ x 10
% MYŚLIWYCH
LUDZI/km ²
MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ
29
17 000
3,6
0,6
124
1:176
84
11 5000
8,2
1,4
98
1:70
Belgia
31
20 000
10
0,2
323
1:500
Bośnia i Hercegowina
51
50 000
4,6
1,2
90
1:80
Bułgaria
111
95 000
7,3
1,2
66
1:84
Chorwacja
57
55 000
4,5
1,37
79
1:73
Cypr
9
45 000
0,8
6,4
89
1:15
Czechy
79
110 000
10,2
1,1
129
1:91
Dania
43
165 000
5,5
3,1
128
1:32
Estonia
45
15 000
1,3
0,1
29
1:100
Finlandia
338
290 000
5,2
5,8
15
1:17
Francja
643
1 313 000
63,7
2,1
99
1:47
Niemcy
357
340 000
82,4
0,4
230
1:241
Grecja
132
270 000
10,7
2,7
81
1:37
Węgry
93
54 500
10,0
0,5
108
1:183
Irlandia
70
350 000
4,1
8,9
59
1:9
Włochy
301
750 000
58,1
1,2
193
1:77
Łotwa
65
25 000
2,3
1,2
35
1:80
Litwa
65
25 000
3,6
0,8
55
1:120
KRAJ
Km x 10
Albania
Austria
Luksemburg
3
2 000
0,4
0,5
133
1:200
Malta
0,3
15 000
0,4
3,7
1,333
1:27
Mołdawia
34
-
4,3
-
126
-
Czarnogóra
14
-
0,7
-
50
-
Holandia
42
30 000
16,6
0,2
395
1:500
Norwegia
324
190 000
4,6
4,75
14
1:21
Polska
313
100 000
38,5
0,3
123
1:380
Portugalia
92
230 000
10,6
2,3
115
1:43
Rumunia
238
60 000
22,3
0,27
94
1:367
Serbia
88
80 000
10,1
0,7
115
1:137
Słowacja
49
55 000
5,4
1,1
110
1:100
Słowenia
20
22 000
2,0
1,0
100
1:91
Hiszpania
505
980 000
40,4
2,3
80
1:44
Szwecja
450
290 000
9,0
3,22
20
1:31
Szwajcaria
41
30 000
7,6
0,43
185
1:233
Turcja
781
-
71,2
-
91
-
Zjednoczone Królestwo
245
800 000
60,8
1,3
248
1:74
Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21
Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów
22
Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23
Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24
Literatura
Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.
25
Dziękuję za uwagę!
Slide 15
Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej
Prof. Ryszard Dzięciołowski
Współczesne łowiectwo w Europie
Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1
Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2
Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:
Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.
3
Sytuacja prawna
Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4
Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.
Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;
Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;
Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;
Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.
7
Instrument finansowy LIFE
Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;
Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.
8
Polska w Sieci Natura 2000
114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).
9
Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000
50000
40000
30000
20000
10000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
10
Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500
2000
1500
1000
500
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
11
Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
12
Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
13
Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
-20000
14
Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
15
Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
16
Zagrożenia dla bioróżnorodności
Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.
17
Zagrożenia dla bioróżnorodności
W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;
Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;
Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18
Popularność myślistwa w Europie
Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19
Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH
LUDNOŚĆ x 10
% MYŚLIWYCH
LUDZI/km ²
MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ
29
17 000
3,6
0,6
124
1:176
84
11 5000
8,2
1,4
98
1:70
Belgia
31
20 000
10
0,2
323
1:500
Bośnia i Hercegowina
51
50 000
4,6
1,2
90
1:80
Bułgaria
111
95 000
7,3
1,2
66
1:84
Chorwacja
57
55 000
4,5
1,37
79
1:73
Cypr
9
45 000
0,8
6,4
89
1:15
Czechy
79
110 000
10,2
1,1
129
1:91
Dania
43
165 000
5,5
3,1
128
1:32
Estonia
45
15 000
1,3
0,1
29
1:100
Finlandia
338
290 000
5,2
5,8
15
1:17
Francja
643
1 313 000
63,7
2,1
99
1:47
Niemcy
357
340 000
82,4
0,4
230
1:241
Grecja
132
270 000
10,7
2,7
81
1:37
Węgry
93
54 500
10,0
0,5
108
1:183
Irlandia
70
350 000
4,1
8,9
59
1:9
Włochy
301
750 000
58,1
1,2
193
1:77
Łotwa
65
25 000
2,3
1,2
35
1:80
Litwa
65
25 000
3,6
0,8
55
1:120
KRAJ
Km x 10
Albania
Austria
Luksemburg
3
2 000
0,4
0,5
133
1:200
Malta
0,3
15 000
0,4
3,7
1,333
1:27
Mołdawia
34
-
4,3
-
126
-
Czarnogóra
14
-
0,7
-
50
-
Holandia
42
30 000
16,6
0,2
395
1:500
Norwegia
324
190 000
4,6
4,75
14
1:21
Polska
313
100 000
38,5
0,3
123
1:380
Portugalia
92
230 000
10,6
2,3
115
1:43
Rumunia
238
60 000
22,3
0,27
94
1:367
Serbia
88
80 000
10,1
0,7
115
1:137
Słowacja
49
55 000
5,4
1,1
110
1:100
Słowenia
20
22 000
2,0
1,0
100
1:91
Hiszpania
505
980 000
40,4
2,3
80
1:44
Szwecja
450
290 000
9,0
3,22
20
1:31
Szwajcaria
41
30 000
7,6
0,43
185
1:233
Turcja
781
-
71,2
-
91
-
Zjednoczone Królestwo
245
800 000
60,8
1,3
248
1:74
Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21
Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów
22
Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23
Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24
Literatura
Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.
25
Dziękuję za uwagę!
Slide 16
Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej
Prof. Ryszard Dzięciołowski
Współczesne łowiectwo w Europie
Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1
Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2
Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:
Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.
3
Sytuacja prawna
Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4
Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.
Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;
Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;
Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;
Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.
7
Instrument finansowy LIFE
Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;
Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.
8
Polska w Sieci Natura 2000
114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).
9
Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000
50000
40000
30000
20000
10000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
10
Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500
2000
1500
1000
500
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
11
Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
12
Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
13
Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
-20000
14
Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
15
Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
16
Zagrożenia dla bioróżnorodności
Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.
17
Zagrożenia dla bioróżnorodności
W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;
Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;
Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18
Popularność myślistwa w Europie
Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19
Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH
LUDNOŚĆ x 10
% MYŚLIWYCH
LUDZI/km ²
MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ
29
17 000
3,6
0,6
124
1:176
84
11 5000
8,2
1,4
98
1:70
Belgia
31
20 000
10
0,2
323
1:500
Bośnia i Hercegowina
51
50 000
4,6
1,2
90
1:80
Bułgaria
111
95 000
7,3
1,2
66
1:84
Chorwacja
57
55 000
4,5
1,37
79
1:73
Cypr
9
45 000
0,8
6,4
89
1:15
Czechy
79
110 000
10,2
1,1
129
1:91
Dania
43
165 000
5,5
3,1
128
1:32
Estonia
45
15 000
1,3
0,1
29
1:100
Finlandia
338
290 000
5,2
5,8
15
1:17
Francja
643
1 313 000
63,7
2,1
99
1:47
Niemcy
357
340 000
82,4
0,4
230
1:241
Grecja
132
270 000
10,7
2,7
81
1:37
Węgry
93
54 500
10,0
0,5
108
1:183
Irlandia
70
350 000
4,1
8,9
59
1:9
Włochy
301
750 000
58,1
1,2
193
1:77
Łotwa
65
25 000
2,3
1,2
35
1:80
Litwa
65
25 000
3,6
0,8
55
1:120
KRAJ
Km x 10
Albania
Austria
Luksemburg
3
2 000
0,4
0,5
133
1:200
Malta
0,3
15 000
0,4
3,7
1,333
1:27
Mołdawia
34
-
4,3
-
126
-
Czarnogóra
14
-
0,7
-
50
-
Holandia
42
30 000
16,6
0,2
395
1:500
Norwegia
324
190 000
4,6
4,75
14
1:21
Polska
313
100 000
38,5
0,3
123
1:380
Portugalia
92
230 000
10,6
2,3
115
1:43
Rumunia
238
60 000
22,3
0,27
94
1:367
Serbia
88
80 000
10,1
0,7
115
1:137
Słowacja
49
55 000
5,4
1,1
110
1:100
Słowenia
20
22 000
2,0
1,0
100
1:91
Hiszpania
505
980 000
40,4
2,3
80
1:44
Szwecja
450
290 000
9,0
3,22
20
1:31
Szwajcaria
41
30 000
7,6
0,43
185
1:233
Turcja
781
-
71,2
-
91
-
Zjednoczone Królestwo
245
800 000
60,8
1,3
248
1:74
Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21
Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów
22
Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23
Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24
Literatura
Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.
25
Dziękuję za uwagę!
Slide 17
Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej
Prof. Ryszard Dzięciołowski
Współczesne łowiectwo w Europie
Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1
Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2
Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:
Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.
3
Sytuacja prawna
Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4
Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.
Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;
Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;
Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;
Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.
7
Instrument finansowy LIFE
Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;
Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.
8
Polska w Sieci Natura 2000
114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).
9
Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000
50000
40000
30000
20000
10000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
10
Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500
2000
1500
1000
500
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
11
Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
12
Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
13
Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
-20000
14
Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
15
Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
16
Zagrożenia dla bioróżnorodności
Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.
17
Zagrożenia dla bioróżnorodności
W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;
Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;
Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18
Popularność myślistwa w Europie
Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19
Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH
LUDNOŚĆ x 10
% MYŚLIWYCH
LUDZI/km ²
MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ
29
17 000
3,6
0,6
124
1:176
84
11 5000
8,2
1,4
98
1:70
Belgia
31
20 000
10
0,2
323
1:500
Bośnia i Hercegowina
51
50 000
4,6
1,2
90
1:80
Bułgaria
111
95 000
7,3
1,2
66
1:84
Chorwacja
57
55 000
4,5
1,37
79
1:73
Cypr
9
45 000
0,8
6,4
89
1:15
Czechy
79
110 000
10,2
1,1
129
1:91
Dania
43
165 000
5,5
3,1
128
1:32
Estonia
45
15 000
1,3
0,1
29
1:100
Finlandia
338
290 000
5,2
5,8
15
1:17
Francja
643
1 313 000
63,7
2,1
99
1:47
Niemcy
357
340 000
82,4
0,4
230
1:241
Grecja
132
270 000
10,7
2,7
81
1:37
Węgry
93
54 500
10,0
0,5
108
1:183
Irlandia
70
350 000
4,1
8,9
59
1:9
Włochy
301
750 000
58,1
1,2
193
1:77
Łotwa
65
25 000
2,3
1,2
35
1:80
Litwa
65
25 000
3,6
0,8
55
1:120
KRAJ
Km x 10
Albania
Austria
Luksemburg
3
2 000
0,4
0,5
133
1:200
Malta
0,3
15 000
0,4
3,7
1,333
1:27
Mołdawia
34
-
4,3
-
126
-
Czarnogóra
14
-
0,7
-
50
-
Holandia
42
30 000
16,6
0,2
395
1:500
Norwegia
324
190 000
4,6
4,75
14
1:21
Polska
313
100 000
38,5
0,3
123
1:380
Portugalia
92
230 000
10,6
2,3
115
1:43
Rumunia
238
60 000
22,3
0,27
94
1:367
Serbia
88
80 000
10,1
0,7
115
1:137
Słowacja
49
55 000
5,4
1,1
110
1:100
Słowenia
20
22 000
2,0
1,0
100
1:91
Hiszpania
505
980 000
40,4
2,3
80
1:44
Szwecja
450
290 000
9,0
3,22
20
1:31
Szwajcaria
41
30 000
7,6
0,43
185
1:233
Turcja
781
-
71,2
-
91
-
Zjednoczone Królestwo
245
800 000
60,8
1,3
248
1:74
Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21
Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów
22
Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23
Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24
Literatura
Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.
25
Dziękuję za uwagę!
Slide 18
Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej
Prof. Ryszard Dzięciołowski
Współczesne łowiectwo w Europie
Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1
Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2
Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:
Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.
3
Sytuacja prawna
Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4
Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.
Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;
Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;
Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;
Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.
7
Instrument finansowy LIFE
Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;
Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.
8
Polska w Sieci Natura 2000
114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).
9
Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000
50000
40000
30000
20000
10000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
10
Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500
2000
1500
1000
500
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
11
Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
12
Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
13
Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
-20000
14
Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
15
Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
16
Zagrożenia dla bioróżnorodności
Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.
17
Zagrożenia dla bioróżnorodności
W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;
Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;
Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18
Popularność myślistwa w Europie
Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19
Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH
LUDNOŚĆ x 10
% MYŚLIWYCH
LUDZI/km ²
MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ
29
17 000
3,6
0,6
124
1:176
84
11 5000
8,2
1,4
98
1:70
Belgia
31
20 000
10
0,2
323
1:500
Bośnia i Hercegowina
51
50 000
4,6
1,2
90
1:80
Bułgaria
111
95 000
7,3
1,2
66
1:84
Chorwacja
57
55 000
4,5
1,37
79
1:73
Cypr
9
45 000
0,8
6,4
89
1:15
Czechy
79
110 000
10,2
1,1
129
1:91
Dania
43
165 000
5,5
3,1
128
1:32
Estonia
45
15 000
1,3
0,1
29
1:100
Finlandia
338
290 000
5,2
5,8
15
1:17
Francja
643
1 313 000
63,7
2,1
99
1:47
Niemcy
357
340 000
82,4
0,4
230
1:241
Grecja
132
270 000
10,7
2,7
81
1:37
Węgry
93
54 500
10,0
0,5
108
1:183
Irlandia
70
350 000
4,1
8,9
59
1:9
Włochy
301
750 000
58,1
1,2
193
1:77
Łotwa
65
25 000
2,3
1,2
35
1:80
Litwa
65
25 000
3,6
0,8
55
1:120
KRAJ
Km x 10
Albania
Austria
Luksemburg
3
2 000
0,4
0,5
133
1:200
Malta
0,3
15 000
0,4
3,7
1,333
1:27
Mołdawia
34
-
4,3
-
126
-
Czarnogóra
14
-
0,7
-
50
-
Holandia
42
30 000
16,6
0,2
395
1:500
Norwegia
324
190 000
4,6
4,75
14
1:21
Polska
313
100 000
38,5
0,3
123
1:380
Portugalia
92
230 000
10,6
2,3
115
1:43
Rumunia
238
60 000
22,3
0,27
94
1:367
Serbia
88
80 000
10,1
0,7
115
1:137
Słowacja
49
55 000
5,4
1,1
110
1:100
Słowenia
20
22 000
2,0
1,0
100
1:91
Hiszpania
505
980 000
40,4
2,3
80
1:44
Szwecja
450
290 000
9,0
3,22
20
1:31
Szwajcaria
41
30 000
7,6
0,43
185
1:233
Turcja
781
-
71,2
-
91
-
Zjednoczone Królestwo
245
800 000
60,8
1,3
248
1:74
Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21
Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów
22
Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23
Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24
Literatura
Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.
25
Dziękuję za uwagę!
Slide 19
Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej
Prof. Ryszard Dzięciołowski
Współczesne łowiectwo w Europie
Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1
Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2
Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:
Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.
3
Sytuacja prawna
Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4
Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.
Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;
Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;
Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;
Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.
7
Instrument finansowy LIFE
Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;
Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.
8
Polska w Sieci Natura 2000
114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).
9
Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000
50000
40000
30000
20000
10000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
10
Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500
2000
1500
1000
500
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
11
Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
12
Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
13
Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
-20000
14
Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
15
Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
16
Zagrożenia dla bioróżnorodności
Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.
17
Zagrożenia dla bioróżnorodności
W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;
Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;
Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18
Popularność myślistwa w Europie
Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19
Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH
LUDNOŚĆ x 10
% MYŚLIWYCH
LUDZI/km ²
MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ
29
17 000
3,6
0,6
124
1:176
84
11 5000
8,2
1,4
98
1:70
Belgia
31
20 000
10
0,2
323
1:500
Bośnia i Hercegowina
51
50 000
4,6
1,2
90
1:80
Bułgaria
111
95 000
7,3
1,2
66
1:84
Chorwacja
57
55 000
4,5
1,37
79
1:73
Cypr
9
45 000
0,8
6,4
89
1:15
Czechy
79
110 000
10,2
1,1
129
1:91
Dania
43
165 000
5,5
3,1
128
1:32
Estonia
45
15 000
1,3
0,1
29
1:100
Finlandia
338
290 000
5,2
5,8
15
1:17
Francja
643
1 313 000
63,7
2,1
99
1:47
Niemcy
357
340 000
82,4
0,4
230
1:241
Grecja
132
270 000
10,7
2,7
81
1:37
Węgry
93
54 500
10,0
0,5
108
1:183
Irlandia
70
350 000
4,1
8,9
59
1:9
Włochy
301
750 000
58,1
1,2
193
1:77
Łotwa
65
25 000
2,3
1,2
35
1:80
Litwa
65
25 000
3,6
0,8
55
1:120
KRAJ
Km x 10
Albania
Austria
Luksemburg
3
2 000
0,4
0,5
133
1:200
Malta
0,3
15 000
0,4
3,7
1,333
1:27
Mołdawia
34
-
4,3
-
126
-
Czarnogóra
14
-
0,7
-
50
-
Holandia
42
30 000
16,6
0,2
395
1:500
Norwegia
324
190 000
4,6
4,75
14
1:21
Polska
313
100 000
38,5
0,3
123
1:380
Portugalia
92
230 000
10,6
2,3
115
1:43
Rumunia
238
60 000
22,3
0,27
94
1:367
Serbia
88
80 000
10,1
0,7
115
1:137
Słowacja
49
55 000
5,4
1,1
110
1:100
Słowenia
20
22 000
2,0
1,0
100
1:91
Hiszpania
505
980 000
40,4
2,3
80
1:44
Szwecja
450
290 000
9,0
3,22
20
1:31
Szwajcaria
41
30 000
7,6
0,43
185
1:233
Turcja
781
-
71,2
-
91
-
Zjednoczone Królestwo
245
800 000
60,8
1,3
248
1:74
Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21
Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów
22
Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23
Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24
Literatura
Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.
25
Dziękuję za uwagę!
Slide 20
Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej
Prof. Ryszard Dzięciołowski
Współczesne łowiectwo w Europie
Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1
Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2
Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:
Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.
3
Sytuacja prawna
Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4
Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.
Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;
Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;
Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;
Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.
7
Instrument finansowy LIFE
Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;
Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.
8
Polska w Sieci Natura 2000
114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).
9
Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000
50000
40000
30000
20000
10000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
10
Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500
2000
1500
1000
500
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
11
Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
12
Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
13
Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
-20000
14
Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
15
Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
16
Zagrożenia dla bioróżnorodności
Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.
17
Zagrożenia dla bioróżnorodności
W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;
Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;
Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18
Popularność myślistwa w Europie
Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19
Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH
LUDNOŚĆ x 10
% MYŚLIWYCH
LUDZI/km ²
MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ
29
17 000
3,6
0,6
124
1:176
84
11 5000
8,2
1,4
98
1:70
Belgia
31
20 000
10
0,2
323
1:500
Bośnia i Hercegowina
51
50 000
4,6
1,2
90
1:80
Bułgaria
111
95 000
7,3
1,2
66
1:84
Chorwacja
57
55 000
4,5
1,37
79
1:73
Cypr
9
45 000
0,8
6,4
89
1:15
Czechy
79
110 000
10,2
1,1
129
1:91
Dania
43
165 000
5,5
3,1
128
1:32
Estonia
45
15 000
1,3
0,1
29
1:100
Finlandia
338
290 000
5,2
5,8
15
1:17
Francja
643
1 313 000
63,7
2,1
99
1:47
Niemcy
357
340 000
82,4
0,4
230
1:241
Grecja
132
270 000
10,7
2,7
81
1:37
Węgry
93
54 500
10,0
0,5
108
1:183
Irlandia
70
350 000
4,1
8,9
59
1:9
Włochy
301
750 000
58,1
1,2
193
1:77
Łotwa
65
25 000
2,3
1,2
35
1:80
Litwa
65
25 000
3,6
0,8
55
1:120
KRAJ
Km x 10
Albania
Austria
Luksemburg
3
2 000
0,4
0,5
133
1:200
Malta
0,3
15 000
0,4
3,7
1,333
1:27
Mołdawia
34
-
4,3
-
126
-
Czarnogóra
14
-
0,7
-
50
-
Holandia
42
30 000
16,6
0,2
395
1:500
Norwegia
324
190 000
4,6
4,75
14
1:21
Polska
313
100 000
38,5
0,3
123
1:380
Portugalia
92
230 000
10,6
2,3
115
1:43
Rumunia
238
60 000
22,3
0,27
94
1:367
Serbia
88
80 000
10,1
0,7
115
1:137
Słowacja
49
55 000
5,4
1,1
110
1:100
Słowenia
20
22 000
2,0
1,0
100
1:91
Hiszpania
505
980 000
40,4
2,3
80
1:44
Szwecja
450
290 000
9,0
3,22
20
1:31
Szwajcaria
41
30 000
7,6
0,43
185
1:233
Turcja
781
-
71,2
-
91
-
Zjednoczone Królestwo
245
800 000
60,8
1,3
248
1:74
Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21
Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów
22
Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23
Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24
Literatura
Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.
25
Dziękuję za uwagę!
Slide 21
Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej
Prof. Ryszard Dzięciołowski
Współczesne łowiectwo w Europie
Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1
Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2
Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:
Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.
3
Sytuacja prawna
Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4
Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.
Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;
Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;
Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;
Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.
7
Instrument finansowy LIFE
Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;
Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.
8
Polska w Sieci Natura 2000
114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).
9
Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000
50000
40000
30000
20000
10000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
10
Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500
2000
1500
1000
500
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
11
Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
12
Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
13
Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
-20000
14
Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
15
Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
16
Zagrożenia dla bioróżnorodności
Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.
17
Zagrożenia dla bioróżnorodności
W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;
Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;
Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18
Popularność myślistwa w Europie
Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19
Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH
LUDNOŚĆ x 10
% MYŚLIWYCH
LUDZI/km ²
MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ
29
17 000
3,6
0,6
124
1:176
84
11 5000
8,2
1,4
98
1:70
Belgia
31
20 000
10
0,2
323
1:500
Bośnia i Hercegowina
51
50 000
4,6
1,2
90
1:80
Bułgaria
111
95 000
7,3
1,2
66
1:84
Chorwacja
57
55 000
4,5
1,37
79
1:73
Cypr
9
45 000
0,8
6,4
89
1:15
Czechy
79
110 000
10,2
1,1
129
1:91
Dania
43
165 000
5,5
3,1
128
1:32
Estonia
45
15 000
1,3
0,1
29
1:100
Finlandia
338
290 000
5,2
5,8
15
1:17
Francja
643
1 313 000
63,7
2,1
99
1:47
Niemcy
357
340 000
82,4
0,4
230
1:241
Grecja
132
270 000
10,7
2,7
81
1:37
Węgry
93
54 500
10,0
0,5
108
1:183
Irlandia
70
350 000
4,1
8,9
59
1:9
Włochy
301
750 000
58,1
1,2
193
1:77
Łotwa
65
25 000
2,3
1,2
35
1:80
Litwa
65
25 000
3,6
0,8
55
1:120
KRAJ
Km x 10
Albania
Austria
Luksemburg
3
2 000
0,4
0,5
133
1:200
Malta
0,3
15 000
0,4
3,7
1,333
1:27
Mołdawia
34
-
4,3
-
126
-
Czarnogóra
14
-
0,7
-
50
-
Holandia
42
30 000
16,6
0,2
395
1:500
Norwegia
324
190 000
4,6
4,75
14
1:21
Polska
313
100 000
38,5
0,3
123
1:380
Portugalia
92
230 000
10,6
2,3
115
1:43
Rumunia
238
60 000
22,3
0,27
94
1:367
Serbia
88
80 000
10,1
0,7
115
1:137
Słowacja
49
55 000
5,4
1,1
110
1:100
Słowenia
20
22 000
2,0
1,0
100
1:91
Hiszpania
505
980 000
40,4
2,3
80
1:44
Szwecja
450
290 000
9,0
3,22
20
1:31
Szwajcaria
41
30 000
7,6
0,43
185
1:233
Turcja
781
-
71,2
-
91
-
Zjednoczone Królestwo
245
800 000
60,8
1,3
248
1:74
Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21
Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów
22
Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23
Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24
Literatura
Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.
25
Dziękuję za uwagę!
Slide 22
Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej
Prof. Ryszard Dzięciołowski
Współczesne łowiectwo w Europie
Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1
Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2
Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:
Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.
3
Sytuacja prawna
Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4
Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.
Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;
Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;
Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;
Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.
7
Instrument finansowy LIFE
Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;
Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.
8
Polska w Sieci Natura 2000
114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).
9
Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000
50000
40000
30000
20000
10000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
10
Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500
2000
1500
1000
500
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
11
Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
12
Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
13
Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
-20000
14
Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
15
Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
16
Zagrożenia dla bioróżnorodności
Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.
17
Zagrożenia dla bioróżnorodności
W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;
Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;
Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18
Popularność myślistwa w Europie
Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19
Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH
LUDNOŚĆ x 10
% MYŚLIWYCH
LUDZI/km ²
MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ
29
17 000
3,6
0,6
124
1:176
84
11 5000
8,2
1,4
98
1:70
Belgia
31
20 000
10
0,2
323
1:500
Bośnia i Hercegowina
51
50 000
4,6
1,2
90
1:80
Bułgaria
111
95 000
7,3
1,2
66
1:84
Chorwacja
57
55 000
4,5
1,37
79
1:73
Cypr
9
45 000
0,8
6,4
89
1:15
Czechy
79
110 000
10,2
1,1
129
1:91
Dania
43
165 000
5,5
3,1
128
1:32
Estonia
45
15 000
1,3
0,1
29
1:100
Finlandia
338
290 000
5,2
5,8
15
1:17
Francja
643
1 313 000
63,7
2,1
99
1:47
Niemcy
357
340 000
82,4
0,4
230
1:241
Grecja
132
270 000
10,7
2,7
81
1:37
Węgry
93
54 500
10,0
0,5
108
1:183
Irlandia
70
350 000
4,1
8,9
59
1:9
Włochy
301
750 000
58,1
1,2
193
1:77
Łotwa
65
25 000
2,3
1,2
35
1:80
Litwa
65
25 000
3,6
0,8
55
1:120
KRAJ
Km x 10
Albania
Austria
Luksemburg
3
2 000
0,4
0,5
133
1:200
Malta
0,3
15 000
0,4
3,7
1,333
1:27
Mołdawia
34
-
4,3
-
126
-
Czarnogóra
14
-
0,7
-
50
-
Holandia
42
30 000
16,6
0,2
395
1:500
Norwegia
324
190 000
4,6
4,75
14
1:21
Polska
313
100 000
38,5
0,3
123
1:380
Portugalia
92
230 000
10,6
2,3
115
1:43
Rumunia
238
60 000
22,3
0,27
94
1:367
Serbia
88
80 000
10,1
0,7
115
1:137
Słowacja
49
55 000
5,4
1,1
110
1:100
Słowenia
20
22 000
2,0
1,0
100
1:91
Hiszpania
505
980 000
40,4
2,3
80
1:44
Szwecja
450
290 000
9,0
3,22
20
1:31
Szwajcaria
41
30 000
7,6
0,43
185
1:233
Turcja
781
-
71,2
-
91
-
Zjednoczone Królestwo
245
800 000
60,8
1,3
248
1:74
Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21
Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów
22
Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23
Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24
Literatura
Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.
25
Dziękuję za uwagę!
Slide 23
Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej
Prof. Ryszard Dzięciołowski
Współczesne łowiectwo w Europie
Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1
Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2
Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:
Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.
3
Sytuacja prawna
Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4
Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.
Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;
Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;
Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;
Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.
7
Instrument finansowy LIFE
Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;
Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.
8
Polska w Sieci Natura 2000
114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).
9
Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000
50000
40000
30000
20000
10000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
10
Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500
2000
1500
1000
500
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
11
Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
12
Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
13
Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
-20000
14
Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
15
Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
16
Zagrożenia dla bioróżnorodności
Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.
17
Zagrożenia dla bioróżnorodności
W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;
Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;
Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18
Popularność myślistwa w Europie
Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19
Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH
LUDNOŚĆ x 10
% MYŚLIWYCH
LUDZI/km ²
MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ
29
17 000
3,6
0,6
124
1:176
84
11 5000
8,2
1,4
98
1:70
Belgia
31
20 000
10
0,2
323
1:500
Bośnia i Hercegowina
51
50 000
4,6
1,2
90
1:80
Bułgaria
111
95 000
7,3
1,2
66
1:84
Chorwacja
57
55 000
4,5
1,37
79
1:73
Cypr
9
45 000
0,8
6,4
89
1:15
Czechy
79
110 000
10,2
1,1
129
1:91
Dania
43
165 000
5,5
3,1
128
1:32
Estonia
45
15 000
1,3
0,1
29
1:100
Finlandia
338
290 000
5,2
5,8
15
1:17
Francja
643
1 313 000
63,7
2,1
99
1:47
Niemcy
357
340 000
82,4
0,4
230
1:241
Grecja
132
270 000
10,7
2,7
81
1:37
Węgry
93
54 500
10,0
0,5
108
1:183
Irlandia
70
350 000
4,1
8,9
59
1:9
Włochy
301
750 000
58,1
1,2
193
1:77
Łotwa
65
25 000
2,3
1,2
35
1:80
Litwa
65
25 000
3,6
0,8
55
1:120
KRAJ
Km x 10
Albania
Austria
Luksemburg
3
2 000
0,4
0,5
133
1:200
Malta
0,3
15 000
0,4
3,7
1,333
1:27
Mołdawia
34
-
4,3
-
126
-
Czarnogóra
14
-
0,7
-
50
-
Holandia
42
30 000
16,6
0,2
395
1:500
Norwegia
324
190 000
4,6
4,75
14
1:21
Polska
313
100 000
38,5
0,3
123
1:380
Portugalia
92
230 000
10,6
2,3
115
1:43
Rumunia
238
60 000
22,3
0,27
94
1:367
Serbia
88
80 000
10,1
0,7
115
1:137
Słowacja
49
55 000
5,4
1,1
110
1:100
Słowenia
20
22 000
2,0
1,0
100
1:91
Hiszpania
505
980 000
40,4
2,3
80
1:44
Szwecja
450
290 000
9,0
3,22
20
1:31
Szwajcaria
41
30 000
7,6
0,43
185
1:233
Turcja
781
-
71,2
-
91
-
Zjednoczone Królestwo
245
800 000
60,8
1,3
248
1:74
Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21
Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów
22
Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23
Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24
Literatura
Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.
25
Dziękuję za uwagę!
Slide 24
Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej
Prof. Ryszard Dzięciołowski
Współczesne łowiectwo w Europie
Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1
Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2
Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:
Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.
3
Sytuacja prawna
Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4
Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.
Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;
Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;
Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;
Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.
7
Instrument finansowy LIFE
Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;
Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.
8
Polska w Sieci Natura 2000
114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).
9
Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000
50000
40000
30000
20000
10000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
10
Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500
2000
1500
1000
500
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
11
Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
12
Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
13
Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
-20000
14
Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
15
Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
16
Zagrożenia dla bioróżnorodności
Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.
17
Zagrożenia dla bioróżnorodności
W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;
Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;
Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18
Popularność myślistwa w Europie
Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19
Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH
LUDNOŚĆ x 10
% MYŚLIWYCH
LUDZI/km ²
MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ
29
17 000
3,6
0,6
124
1:176
84
11 5000
8,2
1,4
98
1:70
Belgia
31
20 000
10
0,2
323
1:500
Bośnia i Hercegowina
51
50 000
4,6
1,2
90
1:80
Bułgaria
111
95 000
7,3
1,2
66
1:84
Chorwacja
57
55 000
4,5
1,37
79
1:73
Cypr
9
45 000
0,8
6,4
89
1:15
Czechy
79
110 000
10,2
1,1
129
1:91
Dania
43
165 000
5,5
3,1
128
1:32
Estonia
45
15 000
1,3
0,1
29
1:100
Finlandia
338
290 000
5,2
5,8
15
1:17
Francja
643
1 313 000
63,7
2,1
99
1:47
Niemcy
357
340 000
82,4
0,4
230
1:241
Grecja
132
270 000
10,7
2,7
81
1:37
Węgry
93
54 500
10,0
0,5
108
1:183
Irlandia
70
350 000
4,1
8,9
59
1:9
Włochy
301
750 000
58,1
1,2
193
1:77
Łotwa
65
25 000
2,3
1,2
35
1:80
Litwa
65
25 000
3,6
0,8
55
1:120
KRAJ
Km x 10
Albania
Austria
Luksemburg
3
2 000
0,4
0,5
133
1:200
Malta
0,3
15 000
0,4
3,7
1,333
1:27
Mołdawia
34
-
4,3
-
126
-
Czarnogóra
14
-
0,7
-
50
-
Holandia
42
30 000
16,6
0,2
395
1:500
Norwegia
324
190 000
4,6
4,75
14
1:21
Polska
313
100 000
38,5
0,3
123
1:380
Portugalia
92
230 000
10,6
2,3
115
1:43
Rumunia
238
60 000
22,3
0,27
94
1:367
Serbia
88
80 000
10,1
0,7
115
1:137
Słowacja
49
55 000
5,4
1,1
110
1:100
Słowenia
20
22 000
2,0
1,0
100
1:91
Hiszpania
505
980 000
40,4
2,3
80
1:44
Szwecja
450
290 000
9,0
3,22
20
1:31
Szwajcaria
41
30 000
7,6
0,43
185
1:233
Turcja
781
-
71,2
-
91
-
Zjednoczone Królestwo
245
800 000
60,8
1,3
248
1:74
Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21
Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów
22
Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23
Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24
Literatura
Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.
25
Dziękuję za uwagę!
Slide 25
Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej
Prof. Ryszard Dzięciołowski
Współczesne łowiectwo w Europie
Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1
Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2
Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:
Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.
3
Sytuacja prawna
Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4
Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.
Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;
Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;
Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;
Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.
7
Instrument finansowy LIFE
Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;
Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.
8
Polska w Sieci Natura 2000
114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).
9
Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000
50000
40000
30000
20000
10000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
10
Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500
2000
1500
1000
500
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
11
Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
12
Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
13
Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
-20000
14
Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
15
Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
16
Zagrożenia dla bioróżnorodności
Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.
17
Zagrożenia dla bioróżnorodności
W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;
Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;
Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18
Popularność myślistwa w Europie
Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19
Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH
LUDNOŚĆ x 10
% MYŚLIWYCH
LUDZI/km ²
MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ
29
17 000
3,6
0,6
124
1:176
84
11 5000
8,2
1,4
98
1:70
Belgia
31
20 000
10
0,2
323
1:500
Bośnia i Hercegowina
51
50 000
4,6
1,2
90
1:80
Bułgaria
111
95 000
7,3
1,2
66
1:84
Chorwacja
57
55 000
4,5
1,37
79
1:73
Cypr
9
45 000
0,8
6,4
89
1:15
Czechy
79
110 000
10,2
1,1
129
1:91
Dania
43
165 000
5,5
3,1
128
1:32
Estonia
45
15 000
1,3
0,1
29
1:100
Finlandia
338
290 000
5,2
5,8
15
1:17
Francja
643
1 313 000
63,7
2,1
99
1:47
Niemcy
357
340 000
82,4
0,4
230
1:241
Grecja
132
270 000
10,7
2,7
81
1:37
Węgry
93
54 500
10,0
0,5
108
1:183
Irlandia
70
350 000
4,1
8,9
59
1:9
Włochy
301
750 000
58,1
1,2
193
1:77
Łotwa
65
25 000
2,3
1,2
35
1:80
Litwa
65
25 000
3,6
0,8
55
1:120
KRAJ
Km x 10
Albania
Austria
Luksemburg
3
2 000
0,4
0,5
133
1:200
Malta
0,3
15 000
0,4
3,7
1,333
1:27
Mołdawia
34
-
4,3
-
126
-
Czarnogóra
14
-
0,7
-
50
-
Holandia
42
30 000
16,6
0,2
395
1:500
Norwegia
324
190 000
4,6
4,75
14
1:21
Polska
313
100 000
38,5
0,3
123
1:380
Portugalia
92
230 000
10,6
2,3
115
1:43
Rumunia
238
60 000
22,3
0,27
94
1:367
Serbia
88
80 000
10,1
0,7
115
1:137
Słowacja
49
55 000
5,4
1,1
110
1:100
Słowenia
20
22 000
2,0
1,0
100
1:91
Hiszpania
505
980 000
40,4
2,3
80
1:44
Szwecja
450
290 000
9,0
3,22
20
1:31
Szwajcaria
41
30 000
7,6
0,43
185
1:233
Turcja
781
-
71,2
-
91
-
Zjednoczone Królestwo
245
800 000
60,8
1,3
248
1:74
Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21
Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów
22
Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23
Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24
Literatura
Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.
25
Dziękuję za uwagę!
Slide 26
Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej
Prof. Ryszard Dzięciołowski
Współczesne łowiectwo w Europie
Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1
Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2
Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:
Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.
3
Sytuacja prawna
Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4
Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.
Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;
Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;
Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;
Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.
7
Instrument finansowy LIFE
Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;
Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.
8
Polska w Sieci Natura 2000
114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).
9
Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000
50000
40000
30000
20000
10000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
10
Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500
2000
1500
1000
500
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
11
Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
12
Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
13
Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
-20000
14
Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
15
Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
16
Zagrożenia dla bioróżnorodności
Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.
17
Zagrożenia dla bioróżnorodności
W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;
Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;
Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18
Popularność myślistwa w Europie
Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19
Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH
LUDNOŚĆ x 10
% MYŚLIWYCH
LUDZI/km ²
MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ
29
17 000
3,6
0,6
124
1:176
84
11 5000
8,2
1,4
98
1:70
Belgia
31
20 000
10
0,2
323
1:500
Bośnia i Hercegowina
51
50 000
4,6
1,2
90
1:80
Bułgaria
111
95 000
7,3
1,2
66
1:84
Chorwacja
57
55 000
4,5
1,37
79
1:73
Cypr
9
45 000
0,8
6,4
89
1:15
Czechy
79
110 000
10,2
1,1
129
1:91
Dania
43
165 000
5,5
3,1
128
1:32
Estonia
45
15 000
1,3
0,1
29
1:100
Finlandia
338
290 000
5,2
5,8
15
1:17
Francja
643
1 313 000
63,7
2,1
99
1:47
Niemcy
357
340 000
82,4
0,4
230
1:241
Grecja
132
270 000
10,7
2,7
81
1:37
Węgry
93
54 500
10,0
0,5
108
1:183
Irlandia
70
350 000
4,1
8,9
59
1:9
Włochy
301
750 000
58,1
1,2
193
1:77
Łotwa
65
25 000
2,3
1,2
35
1:80
Litwa
65
25 000
3,6
0,8
55
1:120
KRAJ
Km x 10
Albania
Austria
Luksemburg
3
2 000
0,4
0,5
133
1:200
Malta
0,3
15 000
0,4
3,7
1,333
1:27
Mołdawia
34
-
4,3
-
126
-
Czarnogóra
14
-
0,7
-
50
-
Holandia
42
30 000
16,6
0,2
395
1:500
Norwegia
324
190 000
4,6
4,75
14
1:21
Polska
313
100 000
38,5
0,3
123
1:380
Portugalia
92
230 000
10,6
2,3
115
1:43
Rumunia
238
60 000
22,3
0,27
94
1:367
Serbia
88
80 000
10,1
0,7
115
1:137
Słowacja
49
55 000
5,4
1,1
110
1:100
Słowenia
20
22 000
2,0
1,0
100
1:91
Hiszpania
505
980 000
40,4
2,3
80
1:44
Szwecja
450
290 000
9,0
3,22
20
1:31
Szwajcaria
41
30 000
7,6
0,43
185
1:233
Turcja
781
-
71,2
-
91
-
Zjednoczone Królestwo
245
800 000
60,8
1,3
248
1:74
Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21
Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów
22
Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23
Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24
Literatura
Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.
25
Dziękuję za uwagę!
Slide 27
Łowiectwo polskie w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej
Prof. Ryszard Dzięciołowski
Współczesne łowiectwo w Europie
Współczesne łowiectwo opiera się na wykładni przedstawionej w
Europejskiej Karcie na temat Łowiectwa i Bioróżnorodności (European
Charter on Hunting and Biodiversity) ogłoszonej przez Radę Europy w
Strasburgu w dniach 26-29 listopada 2007 r.;
Karta ta, zgodnie z założeniami Konwencji o Ochronie Europejskiej
Fauny i Jej Naturalnego Środowiska (Berno, 1979), jest skierowana do
europejskich myśliwych uprawiających myślistwo konsumpcyjne
i rekreacyjne i stosujących zasady
trwałego użytkowania i gospodarowania
łownymi gatunkami ptaków i ssaków.
1
Zmiany w środowisku dzikich zwierząt i ich
następstwa
Rozczłonkowanie krajobrazu spowodowane rozrostem aglomeracji miejskich
oraz łączących je szlaków i węzłów komunikacyjnych uniemożliwia
przemieszczanie się zwierząt i powoduje izolację poszczególnych populacji;
Intensyfikacja gospodarki rolnej stwarza pustynię ekologiczną, w której
zwierzyna nie może bytować (pozostawianie nietraktowanych pestycydami
obrzeży upraw, ugorowanie 10% powierzchni gospodarstw to jedynie półśrodki
przedłużające agonię mieszkańców łowisk polnych);
Jedynie w leśnictwie można się dopatrzyć korzystnych dla zwierzyny zmian
środowiskowych. Gospodarstwo zrębowe stwarza korzystne środowisko dla
zwierząt związanych z wczesnymi stadiami sukcesji roślinności leśnej
(jeleniowate);
Obecnie rodzi się nowy kierunek leśnictwa
ekologicznego charakteryzujący się odejściem od
lub poważnym ograniczeniem rębni zupełnej
(„leśnictwo ekosystemowe”), który spowoduje
spadek liczby jeleniowatych, ale wzrost liczebności
kuraków leśnych i kun.
2
Sytuacja prawna
Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004r. łowiectwo
nasze znalazło się w nowej sytuacji prawnej. Przede wszystkim zaczęły
obowiązywać dyrektywy unijne:
Dyrektywa Ptasia (1979);
Dyrektywa Siedliskowa (1992);
Dyrektywa o broni;
Dyrektywa o dziczyźnie.
Są to dyrektywy bezpośrednio dotyczące łowiectwa.
3
Sytuacja prawna
Dyrektywa Ptasia ustanowiła tereny specjalnej ochrony (SPA) dla
zagrożonych gatunków ptaków. Wskazała na znaczenie terenów
podmokłych dla ptactwa wędrownego. Zabroniła polowań na ptactwo
podejmujące wiosenną migrację do miejsc gniazdowania;
Dyrektywa Siedliskowa ustaliła wspólne ramy dla ochrony
zagrożonych gatunków i siedlisk w Unii Europejskiej. Zobowiązała
państwa członkowskie do wyznaczenia i prowadzenia specjalnych
terenów ochrony (SAC);
Konwencja o Różnorodności Biologicznej - ratyfikowana przez Unię
Europejską w 1993 r.;
W 5 lat później Unia opublikowała strategię ochrony
bioróżnorodności oraz jej trwałego wykorzystywania. Strategia ta jest
realizowana od 2001 r. i zawiera wiele odniesień do łowiectwa;
W 2001 r. przyjęto w Gothenburgu (Szwecja) Strategię Trwałego
Rozwoju. Wyznaczyła ona cel, jakim jest zatrzymanie spadku
bioróżnorodności w obrębie unii do 2010 r.;
W 2004 r. rozpoczęto tworzenie sieci Natura 2000 jako europejskiej
części programu światowego.
4
Europejska sieć „Natura 2000”
Podstawą jest utworzenie ekologicznej sieci chronionych
stanowisk.
Pozwala ona 27-miu państwom członkowskim Unii wspólnie działać na
rzecz ochrony setek gatunków i siedlisk najbardziej zagrożonych w
swym naturalnym zasięgu;
Ma ona chronić zagrożone siedliska i zasiedlające je organizmy roślinne
i zwierzęce;
Dotychczas w Sieci znalazło się ponad 25 000 chronionych stanowisk
(łącznie zajmują one 60 mln ha, czyli niemal 20% powierzchni Unii);
Celem nie jest całkowite wstrzymanie działalności
gospodarczej, lecz przestrzeganie parametrów
chroniących bioróżnorodność
– ważna rola myśliwych!
5
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Różnorodność biologiczna jest zagrożona w całej Unii;
Zagrożonych jest wiele rodzimych, rzadkich, endemicznych i
wyspecjalizowanych gatunków;
Europa straciła już połowę swych terenów podmokłych jak też wiele ze
swych rozległych zbiorowisk trawiastych;
Zagrożonych jest ok.40% ssaków europejskich, wśród nich piesiec,
wiewiórka, delfiny i foki. Niektóre, jak ryś iberyjski znajdują się na
skraju wyginięcia;
Stan zagrożenia wykazuje niemal 40%
gatunków europejskich ptaków, 45% motyli
oraz wiele płazów i gadów;
Zagrożone są również pewne rodzime
gatunki roślin.
6
Czynniki obniżające różnorodność biologiczną
Gatunki inwazyjne stanowią poważny problem. Doprowadzają rodzime
gatunki do wyginięcia i stanowią zagrożenie dla funkcjonowania
ekosystemów;
Przykłady z kraju: jenot, norka amerykańska, szop pracz;
Przykłady z Europy: wiewiórka szara, gęś kanadyjska, nutria,
mundżak;
Olbrzymie środki finansowe są corocznie przeznaczane
na zwalczanie gatunków inwazyjnych.
7
Instrument finansowy LIFE
Instrument ten finansuje najczęściej ochronę terenów podmokłych oraz
zagrożonych gatunków (np. fok, niedźwiedzia, rysia);
Na projekty LIFE wydatkowano w latach ubiegłych kilkaset milionów
euro;
Refundowane jest najczęściej 50 do 75% kosztów;
LIFE zostanie wkrótce zastąpiony przez nowy LIFE+.
8
Polska w Sieci Natura 2000
114 stanowisk specjalnej ochrony o całkowitej powierzchni 43 276 km²,
co stanowi 13,8% powierzchni kraju;
4 stanowiska morskie o powierzchni 6 066 km²;
294 stanowiska o znaczeniu wspólnotowym, o powierzchni 23 256 km²,
co stanowi 7,4% powierzchni kraju;
Ogółem 21,2% powierzchni kraju podlega ochronie w ramach sieci
Natura 2000 (dane niekompletne).
9
Zmiany wysokości pozyskania jelenia w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
60000
50000
40000
30000
20000
10000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
10
Zmiany wysokości pozyskania daniela w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
2500
2000
1500
1000
500
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
11
Zmiany wysokości pozyskania sarny w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
12
Zmiany wysokości pozyskania dzika w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
13
Zmiany wysokości pozyskania lisa w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
-20000
14
Zmiany wysokości pozyskania dzikich kaczek w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
250000
200000
150000
100000
50000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
15
Zmiany wysokości pozyskania dzikich gęsi w obwodach
dzierżawionych w 25-leciu (1982- 2007)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000
19
82
'8
3
'8
4
'8
5
'8
6
'8
7
'8
8
'8
9
'9
0
'9
1
'9
2
'9
3
'9
4
'9
5
'9
6
'9
7
'9
8
'9
9
20
00
'0
1
'0
2
'0
3
'0
4
'0
5
'0
6
'0
7
0
16
Zagrożenia dla bioróżnorodności
Największe straty w Unii Europejskiej poniosły w ostatnich latach wrzosowiska,
zespoły krzewiaste i tundrowe, tereny podmokłe i bagienne (osuszanie, budowa
tam, zaniechanie tradycyjnych metod użytkowania gruntów);
Poczynając od 1993 r. ubyło w Europie 10% tych ekosystemów;
Rozbudowa miast i infrastruktury uszczupla powierzchnie łowisk i zagraża
bioróżnorodności powodując fragmentację krajobrazu;
W latach 1990-tych ok. 800 000 ha zostało w Europie pokrytych asfaltem i
betonem. Stanowi to 5%-owy wzrost terenów zabudowanych na kontynencie;
Zmiana klimatu zaczyna wywierać wpływ na różne ekosystemy;
W Arktyce wyższe temperatury wypierają niektóre endemity z jezior. W Alpach
lodowce cofają się w niespotykanym tempie powodując, że związane z nimi
rośliny przegrywają w konkurencji z gatunkami przybywającymi z niższych
pięter roślinności;
Badania wykazały, że wzrost średniej temperatury o 1ºC spowoduje wyginięcie
40% roślinności endemicznej w Alpach a wzrost o 5ºC – utratę 97% gatunków.
17
Zagrożenia dla bioróżnorodności
W rolnictwie europejskim największym zagrożeniem dla bioróżnorodności jest
stosowanie azotanów;
Około 70% ekosystemów znajduje się obecnie pod wpływem nadmiernej
eutrofizacji i sytuacja ta nie zmieni się w najbliższych latach;
Przewiduje się szybko rosnące zanieczyszczenie azotem i fosforem w skali
globalnej i we wszystkich rodzajach ekosystemów;
Europejczycy zużywają na osobę trzykrotnie więcej zasobów naturalnych niż
Ziemia jest w stanie dostarczyć;
Konsumpcja żywności, mieszkania, podróże, środki
transportu oraz turystyka to czynniki wywierające
szczególnie silny i wzrastający,
negatywny wpływ na środowisko naturalne;
Rośnie zapotrzebowanie na żywność,
czystą wodę, włókna i energię.
18
Popularność myślistwa w Europie
Badania wykazują, że cztery grupy czynników wpływają w pozytywny
lub negatywny sposób na liczebność myśliwych w poszczególnych
krajach. Są to:
obowiązujące ramy prawno-administracyjne,
przyrodnicze warunki uprawiania myślistwa,
koszty uprawiania myślistwa,
czynniki socjologiczne.
Tendencję spadkową zanotowano w: Hiszpanii, Francji i we Włoszech,
natomiast wzrostową – w Danii,
Finlandii, Polsce, Szwecji i Niemczech
(ze względu na połączenie dwóch państw
niemieckich w 1994 r.).
W pozostałych krajach członkowskich
Unii Europejskiej sytuacja jest ustabilizowana.
19
Liczebność i charakterystyka populacji myśliwych w Europie (dane według
stanu w sierpniu 2007 r. Źródło: CIA World Factbook
LICZBA
MYŚLIWYCH
LUDNOŚĆ x 10
% MYŚLIWYCH
LUDZI/km ²
MYŚLIWYCH/ LUDNOŚĆ
29
17 000
3,6
0,6
124
1:176
84
11 5000
8,2
1,4
98
1:70
Belgia
31
20 000
10
0,2
323
1:500
Bośnia i Hercegowina
51
50 000
4,6
1,2
90
1:80
Bułgaria
111
95 000
7,3
1,2
66
1:84
Chorwacja
57
55 000
4,5
1,37
79
1:73
Cypr
9
45 000
0,8
6,4
89
1:15
Czechy
79
110 000
10,2
1,1
129
1:91
Dania
43
165 000
5,5
3,1
128
1:32
Estonia
45
15 000
1,3
0,1
29
1:100
Finlandia
338
290 000
5,2
5,8
15
1:17
Francja
643
1 313 000
63,7
2,1
99
1:47
Niemcy
357
340 000
82,4
0,4
230
1:241
Grecja
132
270 000
10,7
2,7
81
1:37
Węgry
93
54 500
10,0
0,5
108
1:183
Irlandia
70
350 000
4,1
8,9
59
1:9
Włochy
301
750 000
58,1
1,2
193
1:77
Łotwa
65
25 000
2,3
1,2
35
1:80
Litwa
65
25 000
3,6
0,8
55
1:120
KRAJ
Km x 10
Albania
Austria
Luksemburg
3
2 000
0,4
0,5
133
1:200
Malta
0,3
15 000
0,4
3,7
1,333
1:27
Mołdawia
34
-
4,3
-
126
-
Czarnogóra
14
-
0,7
-
50
-
Holandia
42
30 000
16,6
0,2
395
1:500
Norwegia
324
190 000
4,6
4,75
14
1:21
Polska
313
100 000
38,5
0,3
123
1:380
Portugalia
92
230 000
10,6
2,3
115
1:43
Rumunia
238
60 000
22,3
0,27
94
1:367
Serbia
88
80 000
10,1
0,7
115
1:137
Słowacja
49
55 000
5,4
1,1
110
1:100
Słowenia
20
22 000
2,0
1,0
100
1:91
Hiszpania
505
980 000
40,4
2,3
80
1:44
Szwecja
450
290 000
9,0
3,22
20
1:31
Szwajcaria
41
30 000
7,6
0,43
185
1:233
Turcja
781
-
71,2
-
91
-
Zjednoczone Królestwo
245
800 000
60,8
1,3
248
1:74
Społeczny odbiór myślistwa
Polski Związek Łowiecki stara się wpływać na poprawę
społecznego wizerunku myśliwych poprzez:
Wdrażanie zasad etyki myśliwskiej i pielęgnowanie tradycji ideowego
łowiectwa;
Propagowanie łowiectwa wśród młodzieży przy pomocy takich akcji jak
„Każde dziecko przyjacielem zwierząt” (poprzednio) i „Ożywić pola”
(obecnie);
Konkursy na najlepsze publikacje prasowe, radiowe i telewizyjne
dotyczące łowiectwa (np.: programy TV „Ostoja” i „Borem lasem” oraz
„Knieja”);
Wspierają go dwie międzynarodowe organizacje
łowieckie: Międzynarodowa Rada Łowiectwa
i Ochrony Zwierzyny (CIC) oraz
Federacja Europejskich Stowarzyszeń
Myśliwskich (FACE).
21
Przyszłość łowiectwa
1. Utworzenie łowieckich rejonów hodowlanych:
- umożliwia gospodarowanie populacjami zwierząt a nie cząstkami tych
populacji;
- mimo różnych trudności związanych z wytyczaniem granic rejonów i
określaniem kompetencji koordynatorów, jest to kierunek właściwy i
zasługujący na pełne popieranie i rozwijanie.
2. Uwypuklenie roli selekcji populacyjnej w gospodarce łowieckiej:
- polega na takim kształtowaniu stosunku płci i układu klas wieku w
populacji, by osiągnąć zamierzoną liczebność i produktywność
sterowanej przez nas populacji,
- chodzić tu przy tym może o maksymalizację zysków bądź
minimalizację kosztów
22
Przyszłość łowiectwa
3. Postępująca ekologizacja gospodarki leśnej:
Odejście od przemysłowych metod uprawy lasu na rzecz pełnego wykorzystania
naturalnych procesów i interakcji;
Odchodzenie od zrębów zupełnych i częstsze wykorzystywanie odnowienia
naturalnego;
Dla zwierząt roślinożernych oznaczać to będzie znaczne zmniejszenie
powierzchni wartościowych żerowisk (zręby i uprawy) a także bezpiecznych
ostoi (duże i zwarte młodniki);
Zmniejszenia zakresu i intensywności szkód z powodu zgryzania, spałowania i
wydeptywania;
Wprowadzanie podszytów, zwłaszcza w ekotonie lasu i innych fitocenoz,
zwiększy różnorodność żeru pędowego;
Lasy w przyszłości będą swym charakterem zbliżone do naturalnych bardziej
niż obecne (duże zróżnicowanie zespołów zwierzęcych występujących w niskich
zagęszczeniach, bardzo rzadkie zjawiska gradacyjne.)
23
Przyszłość łowiectwa
Konieczne działania:
Opracowanie polityki państwa w dziedzinie łowiectwa (brak takiej
polityki powoduje określone trudności w długofalowym planowaniu
gospodarki łowieckiej;
Propagowanie w społeczeństwie rekreacyjnego myślistwa. Jedynie
bowiem taki model może liczyć na społeczne przyzwolenie;
Myślistwo musi kojarzyć się z wysoką etyką,
sprawnością, umiłowaniem przyrody
i bezinteresownością;
Wypracowanie dobrego image’u myśliwego
we współczesnym zurbanizowanym
społeczeństwie jest zadaniem tyle
trudnym co niezbędnym.
24
Literatura
Dzięciołowski R. 1984. Forestry versus big game. Acta
Zool.Fennica, 172: 157-158.
Dzięciołowski R. 2001. Łowiectwo doby współczesnej.
Sylwan, 3: 111-123.
European Charter on Hunting and Biodiversity. Draft.
2007. Council of Europe. T-PVS (2007) 7.
Konwencja o Ochronie Europejskiej Fauny i Jej
Naturalnego Środowiska, Berno, 1979.
25
Dziękuję za uwagę!