Ochrona przyrody i środowiska

Formy ochrony środowiska

Dominika Lewandowska II lic.

Ochrona przyrody i środowiska

2 • Degradacja środowiska przyrodniczego nastąpiła w konsekwencji intensywnej produkcji rolniczej i przemysłowej, rozwoju transportu i dynamicznego rozwoju społeczno-gospodarczego. • Poprawę obecnego stanu rzeczy mogą przynieść działania mające na celu ochronę środowiska.

• Wzrastająca świadomość negatywnych skutków (szczególnie w krajach wysoko rozwiniętych) wpływa na stopniową poprawę stanu przyrody, chociaż konkretne, odczuwalne skutki będzie można dostrzec dopiero z perspektywy czasu.

• Antropopresja- oddziaływanie człowieka na środowisko przyrodnicze i występujące w nim biocenozy 2014-04-14 Ochrona przyrody i środowiska

Etapy zmian relacji człowiek- środowisko

Etap przedindustrialny

Od 10 tys. lat do 1700 r.

Etap industrialne

Od ok. 1700 do lat 50. XX wieku

Etap postindustrialny

Od 1950 r.

3 Uzależnienie człowieka od środowiska przyrodniczego Intensywne eksploatowanie dóbr naturalnych (surowców mineralnych, drewna itd.) Przyroda zapewniała człowiekowi pożywienie, wodę, schronienie. Zaspokajała jego podstawowe potrzeby Rosnący konsumpcjonizm w stosunku do dóbr przyrody Człowiek zaczyna dostrzegać zależność pomiędzy stanem środowiska a poziomem życia Uświadomienie wpływu działalności człowieka na stan środowiska i dążenie do jego ochrony Człowiek nie zdawał sobie sprawy ze swojego wpływu na środowisko Mała świadomość skutków intensywnej eksploatacji środowiska Duża świadomość skutków antropopresji i chęć poprawy stanu środowiska przez racjonalną gospodarkę 2014-04-14 Ochrona przyrody i środowiska

4

Czym różni się ochrona przyrody od ochrony środowiska? Sposoby ochrony środowiska

• Ochrona przyrody – ogół działań zmierzających do zachowania w niezmienionym lub optymalnym stanie przyrody ożywionej i nieożywionej, a także krajobrazu. Głównym celem ochrony przyrody jest utrzymanie stabilności ekosystemów i procesów ekologicznych oraz zachowanie różnorodności biologicznej.

• Ochrona środowiska – całokształt działań mających na celu właściwe wykorzystanie oraz odnawianie zasobów i składników środowiska naturalnego. • Sposoby ochrony środowiska:  racjonalne kształtowanie środowiska i gospodarowanie zasobami środowiska zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju (ograniczenie eksploatacji surowców mineralnych i zużycia wody)  przeciwdziałanie zanieczyszczeniom (zakładanie filtrów ograniczających emisję gazów i pyłów do atmosfery; budowanie oczyszczalni ścieków)  utrzymywanie i przywracanie elementów przyrodniczych do stanu właściwego (rekultywacja)  Recykling i segregacja odpadów 2014-04-14 Ochrona przyrody i środowiska

Zrównoważony rozwój

Pojęcie zrównoważonego rozwoju pojawiło się w leśnictwie. Już w XIX wieku niemieccy leśnicy przyjęli koncepcję według której można wycinać tylko tyle drzew ile może urosnąć w podobnym okresie czasu. W ten sposób las istniał w danym miejscu przez cały czas i pozostawał funkcjonalnym ekosystemem. Zrównoważony rozwój stał się doktryną polityczną po Konferencji Narodów Zjednoczonych na temat Środowiska i Rozwoju nazywanej często Szczytem Ziemi. Model zrównoważonego rozwoju łączy trzy aspekty: społeczny, gospodarczy i środowiskowy. Zakłada równowagę pomiędzy dobrem społeczeństw, rozwojem gospodarczym a ochroną środowiska.

5 2014-04-14 Ochrona przyrody i środowiska

Działalność organizacji na rzecz ochrony środowiska

6 • Organizacje ekologiczne możemy podzielić na: globalne , regionalne , państwowe lub lokalne . • Mogą być kierowane przez rząd bądź prywatnie, przez organizacje obywatelskie. Niektóre organizacje na rzecz ochrony środowiska, wśród nich Natural Resources Defense Council ( Ministerstwo Ochrony Zasobów Naturalnych ), zajmują się wytaczaniem procesów sądowych. Inne grupy dbające o środowisko naturalne, jak na przykład organizacje, jak jednostką jest WWF Greenpeace UNEP czy Earth Liberation Front ( (Światowy Fundusz na rzecz Przyrody) Przyjaciele Ziemi , rozpowszechniają informacje, biorą udział w publicznych posiedzeniach, przeprowadzają kampanie, organizują demonstracje i kupują ziemie pod ochronę. Mniejsze grupy prowadzą badania naukowe nad zagrożonymi gatunkami i ekosystemami. Bardziej radykalne Front Wyzwolenia Ziemi ) używają bezpośrednich metod, by przeciwdziałać aktom zanieczyszczania środowiska. Greenpeace popiera konfrontacje bez użycia przemocy, podziemny Front Wyzwolenia Ziemi propaguje potajemne niszczenie własności i uwalniani więzionych lub zagrożonych zwierząt. Inną ważną - agenda ONZ, której celem jest koordynacja działań państw członkowskich na rzecz ochrony środowiska i monitorowanie jego stanu. Tworzeniem parków narodowych oraz promowaniem przyjaznych środowisku rozwiązań prawnych zajmuje się 2014-04-14 Ochrona przyrody i środowiska

Konwencje i konferencje dotyczące ochrony środowiska

Sprawa ochrony środowiska była również tematem Konferencji Organizacji Narodów Zjednoczonych, która odbyła się w 1972 roku w Sztokholmie . Wzięło w niej udział 114 państw. Powołano wtedy Program Narodów Zjednoczonych do spraw Ochrony Środowiska (UNEP). Zorganizowano również Konferencję Narodów Zjednoczonych na temat Środowiska i Rozwoju ( Szczyt Ziemi 1992 ). Pierwszym dokumentem, który zwrócił uwagę na zagrożenia związane z degradacją środowiska, był przedstawiony w 1969 r. raport ówczesnego sekretarza generalnego ONZ Sithu U Thana zatytułowany „ Człowiek i jego środowisko ”.

7 2014-04-14 Ochrona przyrody i środowiska

Międzynarodowe formy ochrony przyrody

Wspólna ochrona różnorodności biologicznej może być o wiele bardziej skuteczna niż działania pojedynczego państwa. Polska przystąpiła między innymi do Konwencji ramsarskiej podpisanej w 1971 roku w Iranie. Kraje przystępujące do konwencji zobowiązały się do ochrony terenów wodno błotnych, na których występują liczne gatunki ptaków i innych zagrożonych zwierząt. W Polsce znajduje się 13 obszarów chronionych w ramach konwencji. Na całym świcie w roku 2001 obszarów takich było 1933 Biebrzański Park Narodowy jest jednym z 13 obszarów objętych Konwencją ramsarską położonych w Polsce 8 2014-04-14 Ochrona przyrody i środowiska

Międzynarodowe formy ochrony przyrody

Organizacja Narodów Zjednoczonych do Spraw Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO) doprowadziła do utworzenia światowej sieci obszarów chronionych nazwanych rezerwatami biosfery. Obszary te zawierają cenne zasoby przyrody, kluczowe dla zachowania bioróżnorodności. W roku 2010 istniało 564 rezerwaty biosfery, z czego 10 znajduje się w Polsce. Niektóre z nich obejmują obszary chronione stworzone w Polsce oraz sąsiadujące obszary chronione innych państw, np. międzynarodowy rezerwat biosfery Karpaty Wschodnie to tereny chronione w Polsce, Ukrainie i Słowacji. (program „Człowiek i Biosfera”) 9 2014-04-14 Ochrona przyrody i środowiska Liczba rezerwatów biosfery w poszczególnych krajach

10 2014-04-14 Ochrona przyrody i środowiska

Rezerwaty biosfery UNESCO

Międzynarodowe formy ochrony przyrody

Innym przykładem międzynarodowego działania służącego ochronie przyrody jest Europejska Sieć Ekologiczna Natura 2000. Została ona stworzona w celu zachowania zagrożonych siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt występujących w Europie. Sieć Natura 2000 tworzą specjalne obszary ochrony ptaków oraz specjalne obszary ochrony siedlisk . W Polsce wyznaczono ok. 1000 obszarów sieci, co stanowiło prawie 20% powierzchni kraju. Ochroną objęto 130 gatunków ptaków oraz 70 typów siedlisk. Największym obszarem tego typu są Bory Tucholskie.

11 2014-04-14 Ochrona przyrody i środowiska

12 2014-04-14 Ochrona przyrody i środowiska

Obszary Natura 2000

• • czerwony- terytoria ochrony siedlisk niebieski- obszary ochrony ptaków

Czerwona księga

13 • Czerwona Księga Gatunków Zagrożonych – publikowana przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody i Jej Zasobów (IUCN) lista zagrożonych wyginięciem gatunków organizmów. Ukazała się po raz pierwszy w 1963 roku. Edycja Czerwonej Księgi z roku 2011 zawierała spis 59 508 gatunków (ponad 45 tysięcy gatunków zwierząt, ponad 14 tysięcy gatunków roślin oraz 18 gatunków grzybów). Większość z nich uzyskała status zagrożonych w wyniku działalności człowieka.

EX

wymarłe

EW

wymarłe na wolności zagrożone wyginięcie m

CR EN VU NT LC

krytycznie zagrożone zagrożone narażone bliskie zagrożenia najmniejszej troski

2014-04-14 Ochrona przyrody i środowiska

Polska czerwona księga zwierząt

Rejestr zagrożonych gatunków zwierząt na terenie Polski. Została stworzona na wzór międzynarodowej Czerwonej Księgi Gatunków Zagrożonych. Zawiera listę ginących gatunków zwierząt z dokładnym ich opisem i mapami rozmieszczenia. Określa także stopień zagrożenia poszczególnych gatunków, rzadkość ich występowania oraz stosowane i proponowane sposoby ochrony. Na liście gatunków zagrożonych wyginięciem jest 3,5 tys. gatunków. Stanowi to ponad 6% gatunków występujących na terenie kraju.

• Przykładowe zagrożone zwierzęta: kozica, łoś, morświn, żubr, gniewosz plamisty, niedźwiedź.

14 2014-04-14 Głuszec Ochrona przyrody i środowiska Wąż Eskulapa Kraska zwyczajna Uszatka błotna

Polska czerwona księga roślin

Wybór taksonów roślin zagrożonych na terenie Polski wyginięciem, a także tych, które już wyginęły. Obejmuje paprotniki i rośliny nasienne występujące w XIX i XX wieku na terenie Polski, w jej obecnych granicach. Kolejne wydania księgi obejmują coraz bardziej obszerny wykaz gatunków, zbliżając jej zawartość do Czerwonej listy roślin i grzybów Polski, stanowiącej pełny rejestr gatunków zagrożonych wraz z ich klasyfikacją do odpowiednich kategorii zagrożenia. • Przykładowe zagrożone rośliny: brzoza niska, storczyk samiczy, wątlik błotny, tojad niski. 15 Widlicz cyprysowaty 2014-04-14 Ochrona przyrody i środowiska Kukułka krwista żółtawa Malina moroszka Dzwonek brodaty

Koniec