Transcript Program rolnośrodowiskowy na obszarach Natura 2000

Europejski Fundusz
Rolny na rzecz Rozwoju
Obszarów Wiejskich
Program rolnośrodowiskowy na
obszarach Natura 2000
- w ramach warsztatu „Jak żyć z Naturą 2000?”
Agnieszka Kucharska
Barbara Możaryn
Dorota Urbanowska
Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi
Departament Płatności Bezpośrednich
Wydział działań rolnośrodowiskowych i bioróżnorodności
1
Kielce, 21 kwietnia 2012 r.
Wstęp
• Natura 2000 - forma ochrony środowiska
– W Polsce zajmuje ok. 6 mln ha lądowej powierzchni
kraju, z czego:
• ok. 36% stanowią obszary rolnicze
– w tym grunty orne ok. 1 mln ha,
– trwałe użytki zielone (TUZ) ok. 0,8 mln ha
• Rolnik gospodarujący na obszarze Natura 2000
ma możliwość skorzystania z dopłat
rolnośrodowiskowych w ramach PROW 20072013
2
PROW 2007-2013
Działania Osi 2
Poprawa środowiska naturalnego
i obszarów wiejskich
- Program rolnośrodowiskowy
3
Cele programu
rolnośrodowiskowego
• Poprawa środowiska przyrodniczego
i obszarów wiejskich, a w szczególności:
– przywracanie walorów lub utrzymanie stanu
cennych siedlisk użytkowanych rolniczo oraz
zachowanie różnorodności biologicznej na
obszarach wiejskich;
– promowanie zrównoważonego systemu
gospodarowania;
– odpowiednie użytkowanie gleb i ochrona wód;
– ochrona zagrożonych lokalnych ras zwierząt
gospodarskich i lokalnych odmian roślin
uprawnych.
4
PROGRAM ROLNOŚRODOWISKOWY
2007-2013
Pakiet 1. Rolnictwo zrównoważone
Pakiet 2. Rolnictwo ekologiczne
Pakiet 3. Ekstensywne trwałe użytki zielone – od 2011 r. na
obszarach Natura 2000
Pakiet 4. Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk
przyrodniczych poza obszarami Natura 2000
Pakiet 5. Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk
przyrodniczych na obszarach Natura 2000
Pakiet 6. Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych roślin
w rolnictwie
Pakiet 7. Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych
zwierząt w rolnictwie
Pakiet 8. Ochrona gleb i wód
Pakiet 9. Strefy buforowe
5
Program rolnośrodowiskowy
PROW 2007 - 2013
79 229 gospodarstw
1 485 035,64 ha
• Rolnictwo zrównoważone – 17 639 gospodarstw, 577 347,10 ha
• Rolnictwo ekologiczne – 18 047 gospodarstw, 499 550,63 ha
• Ekstensywne trwałe użytki zielone – 38 916 gospodarstw, 252 452,35 ha
(w tym 16 573 gospodarstw na Natura 2000)
• Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych poza
obszarami Natura 2000 – 3 105 gospodarstw, 38 580,69 ha
• Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych na
obszarach Natura 2000 – 3 677 gospodarstw, 66 305,82 ha
• Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych roślin w rolnictwie – 2 504
gospodarstw, 11 850,68 ha
• Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie – 2
506 gospodarstw
• Ochrona gleb i wód – 37 990 gospodarstw, 451 563,84 ha
• Strefy buforowe – 127 gospodarstw, 160,41 ha
6
7
Liczba wniosków złożonych w ramach PROW 2007-2013
w odniesieniu do poszczególnych kampanii
(wg stanu na dzień 31 maja 2011 r.)
7
Podstawowe wymagania dla
rolnika
• Zadania określone w ramach
poszczególnych pakietów i wariantów;
• Podstawowe wymagania jako niepłatne
minimum rolnośrodowiskowe;
• Plan rolnośrodowiskowy – doradca;
• Dokumentacja przyrodnicza – ekspert
przyrodniczy – Pakiet 4. i 5.;
• Rejestr działalności rolnośrodowiskowej;
• Zachowanie występujących w
gospodarstwie trwałych użytków
zielonych oraz elementów krajobrazu
rolniczego nieużytkowanych rolniczo,
tworzących ostoje dzikiej przyrody.
8
Zobowiązanie
rolnośrodowiskowe 2007-2013
• Dobrowolne;
• Na okres 5 lat;
• Łączna powierzchnia działek rolnych
min 1 ha;
• Plan działalności rolnośrodowiskowej;
• Weryfikacja płatności w następstwie
kontroli przez ARiMR:
–
–
–
–
Przyznanie,
Zmniejszenie,
Nie przyznane,
Podlegająca zwrotowi.
9
PZO/PO dla obszarów
NATURA 2000
• Rozwój systemu zarządzania siecią ekologiczną Natura
2000 w Polsce następuje poprzez opracowanie planów
zadań ochronnych lub planów ochrony.
Zgodnie z art. 6 ust. 1 Dyrektywy Siedliskowej, państwa członkowskie ustalają konieczne
środki ochronne, w tym odpowiednie plany zagospodarowania dla obszarów Natura
2000.
• Rolników gospodarujących na Obszarach Natura 2000
obowiązują dodatkowe wymogi ustanowione wyłącznie
dla danego obszaru, wynikające z planów zadań
ochronnych lub planów ochrony (PZO/PO).
10
PZO/PO dla obszarów
NATURA 2000, a program rolnośrodowiskowy
• Obecnie w trakcie zatwierdzania są projekty
rozporządzenia Ministra Środowiska:
– 1) zmieniające rozporządzenie w sprawie
sporządzania projektu planu zadań ochronnych dla
obszaru Natura 2000, oraz
– 2) zmieniające rozporządzenie w sprawie
sporządzania projektu planu ochrony dla obszaru
Natura 2000,
• mają one umożliwić rolnikom korzystanie z dopłat
rolnośrodowiskowych, dzięki podziałowi na działania
obligatoryjne i fakultatywne.
11
Płatności dla obszarów Natura 2000
w nowym okresie programowania - po 2013 r.
• Cel:
– zrekompensowanie poniesionych kosztów i
dochodów utraconych w wyniku niedogodności na
danych obszarach.
• Wymagania szczegółowe:
– Wsparcie związane z Natura 2000 na obszarach
rolnych wyłącznie wykraczające poza wymogi
zasady dobrej kultury rolnej zgodnej z ochroną
środowiska.
12
Art. 31: Płatności dla obszarów Natura 2000 i
płatności związane z Ramową Dyrektywą Wodną(1)
• Zakres
– Wsparcie w celu rekompensacji poniesionych kosztów i
utraconych dochodów wynikających z niedogodnościami na
danych obszarach (Dyrektywa Ptasia i Siedliskowa, Ramowa
Dyrektywa Wodna)
– Wsparcie może być udzielone tylko dla wymagań wykraczających
poza odpowiednie obowiązkowe normy
• Beneficjenci
– Rolnicy
– Prywatni właściciele lasów
– Stowarzyszenia właściciel lasów
– Inne osoby gospodarujące gruntami, w uzasadnionych
przypadkach
• Poziom wsparcia
– € 500 na hektar rocznie max w pierwszym roku do 5 lat
– € 200 na hektar max
– € 50 na hektar min dla Płatności RDW
Maksymalna kwota może wzrosnąć w uzasadnionych przypadkach
13
13
Art. 31: Podstawa dla Płatności Natura 2000
Płatności
Natura 2000
Podstawa
Natura 2000
Utracony dochód i dodatkowy koszt
w wyniku niedogodności na danym obszarze
Zasady dobrej kultury rolnej zgodnej z ochroną
środowiska
14
14
Europejski Fundusz
Rolny na rzecz Rozwoju
Obszarów Wiejskich
Realizacja programu
rolnośrodowiskowego na obszarach
Natura 2000
15
O czym będzie mowa?
•
•
•
•
•
Program rolnośrodowiskowy - Pakiet 5;
Wymogi i stawki płatności
Przykłady gospodarstw realizujących Program
rolnośrodowiskowy na obszarach Natura 2000
PZO – obligatoryjne i fakultatywne;
Nowe działanie w nowym okresie programowania
dla obszarów Natura 2000.
16
Wstęp
• Natura 2000 - forma ochrony środowiska
– W Polsce zajmuje ok. 6 mln ha lądowej powierzchni
kraju, z czego:
• ok. 36% stanowią obszary rolnicze
– w tym grunty orne ok. 1 mln ha,
– trwałe użytki zielone (TUZ) ok. 0,8 mln ha
• Rolnik gospodarujący na obszarze Natura 2000
ma możliwość skorzystania z dopłat
rolnośrodowiskowych w ramach PROW 20072013
17
PROGRAM ROLNOŚRODOWISKOWY
2007-2013
Pakiet 1. Rolnictwo zrównoważone
Pakiet 2. Rolnictwo ekologiczne
Pakiet 3. Ekstensywne trwałe użytki zielone – od 2011 r. na obszarach Natura 2000
Pakiet 4. Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych
poza obszarami Natura 2000
Pakiet 5. Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych
na obszarach Natura 2000
Pakiet 6. Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych roślin w rolnictwie
Pakiet 7. Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt w
rolnictwie
Pakiet 8. Ochrona gleb i wód
Pakiet 9. Strefy buforowe
18
Pakiety przyrodnicze
(Pakiet 4. i 5.)
CEL: ZACHOWANIE WALORÓW PRZYRODNICZYCH UŻYTKÓW
ZIELONYCH ORAZ OCHRONA CENNYCH GATUNKÓW PTAKÓW
I SIEDLISK PRZYRODNICZYCH.
• PAKIET 5. Ochrona zagrożonych gatunków
ptaków i siedlisk przyrodniczych na obszarach
Natura 2000
– 10 wariantów: m.in. ochrona siedlisk lęgowych
ptaków, mechowiska, szuwary wielkoturzycowe, łąki
trzęślicowe i selernicowe, murawy ciepłolubne,
półnaturalne łąki wilgotne i świeże.
19
Zdjęcia
20
Warunki przystąpienia do
Pakietu 5.
• działki rolne na obszarze Natura 2000
• rozpoznanie obszaru i sporządzenie przez eksperta
przyrodniczego dokumentacji przyrodniczej siedliskowej
lub ornitologicznej
– Koszty sporządzenia dokumentacji (tzw. koszty
transakcyjne) są zwracane rolnikowi jednorazowo,
wraz z pierwszą płatnością rolnośrodowiskową.
• realizowanie wymogów zgodnie z rozporządzeniem
rolnośrodowiskowym
21
Wymogi dla Pakietu 5.
1) zakaz przeorywania, wałowania, podsiewu,
stosowania ścieków i osadów ściekowych;
2) zakaz włókowania w okresie od dnia 1 kwietnia do
dnia 1 września;
3) zakaz budowy i rozbudowy urządzeń melioracji
wodnych szczegółowych tworzących system
melioracji wodnych, z wyłączeniem urządzeń
mających na celu utrzymanie lub poprawę wartości
przyrodniczej (nie dotyczy bieżącej konserwacji);
22
Wymogi dla Pakietu 5.
4)
5)
niestosowanie środków ochrony roślin, z wyjątkiem
selektywnego i miejscowego niszczenia uciążliwych
chwastów z zastosowaniem odpowiedniego sprzętu
(np. mazaczy herbicydowych), po uzgodnieniu z
ekspertem przyrodniczym
zakaz nawożenia.
Ponad to w ramach wariantów określono wymogi
dodatkowe tj. m.in. opóźniony termin koszenia,
określona wysokość i technika koszenia, ograniczony
wypas lub zakaz wypasu, pozostawienie części
powierzchni nieskoszonej, zakaz odwadniania, zakaz
wydobywania piasku i torfu.
23
Stawki płatności w Pakiecie 5.
Wariant 5.1.
Ochrona siedlisk lęgowych
ptaków
1.370 zł/ha
Wariant 5.2.
Mechowiska
1.390 zł/ha
Wariant 5.3.
Szuwary wielkoturzycowe
910 zł/ha
Wariant 5.4. Łąki trzęślicowe i
selernicowe
1.390 zł/ha
Wariant 5.5.
Murawy ciepłolubne
1.380 zł/ha
Wariant 5.6.
Półnaturalne łąki wilgotne
840 zł/ha
Wariant 5.7.
Półnaturalne łąki świeże
840 zł/ha
Wariant 5.8.
Bogate gatunkowo murawy
bliźniczkowe
870 zł/ha
Wariant 5.9.
Słonorośla
1.190 zł/ha
Wariant 5.10.
Użytki przyrodnicze
550 zł/ha
24
PAKIET 5. Ochrona zagrożonych gatunków ptaków
i siedlisk przyrodniczych na obszarach
Natura 2000
Pakiet / wariant
Powierzchnia
(ha)
Pakiet 5.
66 305,82
Wariant 5.1. Ochrona siedlisk lęgowych ptaków
58 075,86
Wariant 5.2. Mechowiska
Wariant 5.3. Szuwary wielkoturzycowe
5 024
239,91
1 134,64
Wariant 5.4. Łąki trzęślicowe i selernicowe
911,23
Wariant 5.5. Murawy ciepłolubne
322,30
Wariant 5.6. Półnaturalne łąki wilgotne
2 550,39
Wariant 5.7. Półnaturalne łąki świeże
2 655,23
Wariant 5.8. Bogate gatunkowo murawy
bliźniczkowe
Liczba złożonych
wniosków
44,37
Wariant 5.9. Słonorośla
149,23
Wariant 5.10. Użytki przyrodnicze
222,66
Dane pochodzą z wydanych decyzji przyznających płatność rolnośrodowiskową wg stanu na dzień 31
grudnia 2011 r. ARiMR
25
PAKIET 5. Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i
siedlisk przyrodniczych na obszarach
Natura 2000
Liczba złożonych wniosków w ramach Pakietu 5.
w 2011 r.
Ku
Do
ja
ws lnoś
lą
ko
sk
-P
om ie
or
sk
ie
Lu
be
lsk
ie
Lu
bu
sk
ie
Łó
dz
M
ki
ał
op e
ol
M
az skie
ow
ie
ck
ie
O
po
Po
lsk
dk
ie
ar
pa
c
P o k ie
dl
as
kie
Po
m
or
sk
ie
Ś
Ś
W
lą
sk
a r wię
to
ie
m
kr
iń
zy
sk
sk
oM
ie
az
ur
W
sk
Za
ie
ie
lk
ch
o
od
po
ni
l
op skie
om
or
sk
ie
800
700
600
500
400
300
200
100
0
Dane wg stanu na dzień 31 grudnia 2011 r. ARiMR
26
Przykłady gospodarstw
realizujących Pakiet 5.
BENEFICJENT
• Marian Rak
• Samotwór, gmina Kąty Wrocławskie (woj. dolnośląskie)
• Realizuje Program rolnośrodowiskowy od 2008 r.
Pakiety i warianty programu rolnośrodowiskowego:
• Pakiet 5. Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i
siedlisk przyrodniczych na obszarze Natura 2000:
– Wariant 5.3. Szuwary wielkoturzycowe,
– Wariant 5.4. Łąki trzęślicowe i selernicowe,
• Pakiet 8. Ochrona gleb i wód:
• Pakiet 9. Strefy buforowe:
27
• Całkowita powierzchnia gospodarstwa wynosi 67,15 ha
• Głównym kierunkiem działalności rolniczej jest produkcja
roślinna. W gospodarstwie uprawiane są głównie zboża, w tym
pszenica, kukurydza oraz mieszanki motylkowatych z trawami.
• W gospodarstwie dużą wagę przywiązuje się do ochrony przyrody
i zachowania elementów krajobrazu nieużytkowanych rolniczo.
Założone strefy buforowe i śródpolne, nasadzenia drzew wzdłuż
dróg i cieków wodnych, pozostawione zakrzaczenia i
zadrzewienia oraz oczka wodne i stawy stanowią miejsce
schronienia i życia wielu gatunków płazów, ptaków i ssaków.
28
• Dzięki świadomym działaniom na rzecz przyrody, gospodarstwo
p. Mariana Raka jest dowodem na to, iż można pogodzić
intensywną produkcję rolną z jej ochroną. Wieloletnie praktyki
środowiskowe przyczyniły się do pojawienia się na terenie
gospodarstwa wielu rzadkich i cennych gatunków płazów w tym:
ropuchy szarej, żaby zielonej, traszki zwyczajnej i grzebieniastej,
gadów: zaskrońca zwyczajnego, jaszczurki zwinki i żyworodnej,
ptaków: zimorodka, pójdźki, płomykówki, kokoszki wodnej,
kuropatwy, czajki, a nawet derkacza czy ssaków: lisa, borsuka,
sarny oraz nietoperzy (karlik, borowiec, nocek rudy).
29
BENEFICJENT:
• Stanisław Lewandowski
• Kiewry, gmina Świątki (woj. warmińsko-mazurskie)
• Realizuje Program rolnośrodowiskowy od 2008 roku
Pakiety i warianty programu rolnośrodowiskowego:
• Pakiet 5. Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i
siedlisk przyrodniczych na obszarach Natura 2000
– wariant 5.1. Ochrona siedlisk lęgowych ptaków
• Pakiet 2. Rolnictwo ekologiczne
• Pakiet 3. Ekstensywne trwałe użytki zielone
30
• Jest to duże gospodarstwo o powierzchni 206,61 użytków
rolnych, o zróżnicowanej jakości gleb (od kl. III b do kl. VI),
nastawione na produkcję ekologicznych zbóż oraz mleka.
Większość trwałych użytków zielonych, które stanowią około
22% powierzchni gospodarstwa leży w pradolinie rzeki Pasłęki
na obszarze sieci Natura 2000 (PLB 28002 i PLH 28006).
• Ponieważ teren, na którym położone jest gospodarstwo należy
do tych najcenniejszych przyrodniczo, a rolnik posiada
wystarczającą ilość ziemi dla zapewnienia utrzymywanym
zwierzętom odpowiedniej ilości paszy, postanowił obszar
położony bezpośrednio nad rzeką objąć wariantem 5.1.
31
• Obszar ten sprzyja występowaniu rzadkich ptaków wodno-błotnych.
Stwierdzono na nim występowanie czajki, derkacza, kszyka,
pokląskwy, świergotka łąkowego.Prawidłowa realizacja pakietów
rolnośrodowiskowych zaplanowanych dla gospodarstwa przyczynia
się w znacznej mierze do poprawy stanu środowiska: ochrona
gatunków i siedlisk. Ponadto dzięki swym działaniom rolnik
uzyskuje dodatkowy dochód oraz satysfakcję z pracy na roli.
32
BENEFICJENT:
• Barbara Przywecka
• Ostrowiec, gmina Wałcz (woj. zachodniopomorskie)
• Realizuje Program rolnośrodowiskowy od 2009 r.
Pakiety i warianty programu rolnośrodowiskowego:
• Pakiet 2. Rolnictwo ekologiczne
• Pakiet 3. Ekstensywne trwałe użytki zielone
• Pakiet 5. Ochrona zagrożonych gatunków Ptaków i
siedlisk przyrodniczych na obszarach Natura 2000
–
–
–
–
Wariant. 5.2 Mechowiska
Wariant. 5.3 Szuwary wielkoturzycowe
Wariant. 5.6 Półnaturalne łąki wilgotne
Wariant. 5.10 Użytki przyrodnicze
33
• Całkowita powierzchnia gospodarstwa to 15,59 ha.
Głównym kierunkiem produkcji jest hodowla bydła
rasy Jersey oraz konika polskiego.
• W gospodarstwie znajdują się cenne trwałe użytki
zielone: mechowiska (0,94 ha), szuwary
wielkoturzycowe (0,2 ha) i półnaturalne łąki wilgotne
(4.52 ha). Na łąkach znajdują się stanowiska lęgowe
kszyka i derkacza.
34
• Realizacja programu rolnośrodowiskowego w gospodarstwie
zapewniła stabilizację cennych stanowisk roślin zagrożonych
wyginięciem, a także zwiększenie powierzchni ich występowania.
Ponadto, zaobserwowano zwiększenie populacji różnych gatunków
motyli, w tym bogato wybarwionych rusałki żałobnika, rusałki
pokrzywnika, rusałki admirała i rusałki pawika. Stwierdzono też
częstsze występowanie padalca i jaszczurki zwinki szczególnie
wrażliwej na niekorzystne zmiany środowiska.
35
Dziękuję za uwagę
36