Slide 1

Ocena gotowości szkolnej pięciolatków
Materiały edukacyjne
dla nauczycieli wychowania przedszkolnego
www.ore.edu.pl

Niniejszą prezentację proponujemy wykorzystać w pracy samokształceniowej nauczycieli,
podczas zebrań Rad Pedagogicznych lub spotkań z rodzicami.
1

Plan prezentacji
1.

2.

3.

4.

Diagnoza przedszkolna
Społeczne cele diagnozy przedszkolnej
Rozporządzenia MEN dotyczące diagnozy przedszkolnej
Zadania nauczycieli wynikające z aktów prawnych
Obserwacyjna metoda dla nauczycieli przedszkoli
Koncepcja gotowości szkolnej (edukacyjnej)
Skala Gotowości Edukacyjnej Pięciolatków (SGE-5)
Interpretacja wyników obserwacji z zastosowaniem SGE-5
Analiza gotowości dziecka do nauki w szkole
Etapy analizy wyników
Trafność diagnozy przedszkolnej
Wspieranie dzieci w osiąganiu gotowości szkolnej
Indywidualizacja pracy z dzieckiem
Kształtowanie postawy uczenia się w ciągu całego życia

2

Społeczne cele diagnozy przedszkolnej
Zwiększanie szans edukacyjnych dzieci:
→ wyrównanie startu szkolnego dzieci, którym trudniej sprostać
społecznym i instytucjonalnym oczekiwaniom;
→ zapobieganie niepowodzeniom dzieci w nauce;
→ podejmowanie wczesnych, racjonalnych
działań wspierających ich rozwój;
→ zapewnienie wszystkim dzieciom
doświadczeń edukacyjnych;

i

ważnych

ekonomicznych
i

pozytywnych

→ budowanie u dzieci postaw sprzyjających kontynuowaniu edukacji
w ciągu całego życia.
3

Znaczenie diagnozy
dla wspierania rozwoju dziecka
FUNKCJONOWANIE
DZIECKA

WSPIERANIE ROZWOJU
UMIEJĘTNOŚCI DZIECKA

SPOSTRZEŻENIA
NAUCZYCIELA

DZIAŁANIA
NAUCZYCIELA
DZIAŁANIA
RODZICA
4

Korzyści wynikające z przeprowadzenia
diagnozy przedszkolnej
Indywidualizacja pracy z dzieckiem:
→ rozpoznanie potrzeb i możliwości dziecka;
→ zapewnienie zgodnych z potrzebami doświadczeń edukacyjnych
i społecznych;
→ indywidualizacja w doborze metod pracy;
→ zaspokajanie ciekawości i budzenie zainteresowań, rozwijanie
uzdolnień;
→ dbałość o ciągłość w edukacji, możliwość nawiązania do tego,
co dziecko już zna i rozumie;
→ wzmacnianie
poczucia
własnej
wartości
czerpanego
z aktywności i samodzielności;
→ rozpoznanie
umiejętności
społecznych
m.in.
relacji
w grupie, radzenia sobie
z emocjami oraz
trudnymi
i nowymi sytuacjami.
5

Diagnoza przedszkolna – zadania nauczycieli
w świetle rozporządzeń MEN
→ wybór programu wychowania przedszkolnego, napisanie lub
modyfikacja (program zawiera propozycję metody diagnozy
i indywidualizacji pracy z dzieckiem);
→ przeprowadzenie obserwacji (w październiku / listopadzie a po raz
drugi w kwietniu), dokumentowanie obserwacji pedagogicznych;
→ dokonanie analizy przygotowania dziecka do nauki w szkole;
→ przekazanie informacji rodzicom, aby mogli dziecko wspierać;
→ opracowanie planu wspomagania i korygowania rozwoju dziecka;
→ przekazanie wyników diagnozy specjalistom w razie potrzeby
pogłębionej diagnozy związanej ze specjalnymi potrzebami
edukacyjnymi.

6

Obserwacja jako metoda poznawania dziecka
Obserwacja pedagogiczna polega na świadomym, planowym
i celowym rejestrowaniu zachowania człowieka, zjawisk i zdarzeń.
→ umożliwia bezpośrednie poznanie zachowania się dzieci oraz ich
wypowiedzi w naturalnych warunkach;
→ pozwala
na
uzyskiwanie
o dzieciach, ich rozwoju i postępach;

systematycznej

informacji

→ jest bezpieczna i nieinwazyjna, można ją stosować wielokrotnie
→ ułatwia określenie i zaplanowanie kierunków pracy wspierającej dzieci
z uwzględnieniem kontekstu wystąpienia danego zachowania.

7

Proponowana koncepcja gotowości szkolnej

→ Gotowość szkolna ma wielowymiarowy charakter, wyznaczony
przez zadania rozwojowe (A. Brzezińska 1991, R. Stefańska-Klar
2000) i obszary aktywności dziecka w środowisku przedszkolnym;
→ Gotowość do uczenia się jest wyrażana chęcią, zainteresowaniem,
wytrwałością pomimo trudności
i osiąganiem przez dziecko
nieznacznych choćby postępów (E. Hurlock 1985);
→ Gotowość szkolna to pojęcie związane z rozwojem dziecka, ale
kryteria gotowości są pochodną systemu edukacji; zadań,
programów, warunków, wymagań nauczyciela i oczekiwań rodziców
(E. Gruszczyk-Kolczyńska 1994, B. Wilgocka-Okoń 2003).
8

Kierunki obserwacji według arkusza
Skali Gotowości Edukacyjnej Pięciolatka (SGE-5)
Nauczyciel obserwuje, jak dziecko:
→ poznaje środowisko i siebie, uczy się rozumieć świat;
→ bawi się i uczy w grupie rówieśników, zdobywa doświadczenia
społeczne;
→ uczy się samodzielności w nowych i trudnych sytuacjach;
→ wykonuje zadania, pracuje pod kierunkiem nauczyciela;
→ przygotowuje się do nauki czytania, pisania, matematyki.
9

Skala Gotowości Edukacyjnej Pięciolatka (SGE-5)
obserwacyjna metoda dla nauczycieli
Zadania rozwojowe u progu szkoły,
obszary aktywności dziecka:
A. poznawanie świata i siebie (6);
B. zabawa i nauka w grupie rówieśników
(5);
C. samodzielność w trudnych sytuacjach
(5);
D. podejmowanie zadań i praca pod
kierunkiem nauczyciela (3);
E. przygotowanie do nauki czytania,
pisania, matematyki(12).
31 punktów opisuje zachowanie
i umiejętności dzieci.
Nauczyciel
szacuje
występowanie
zachowania
lub
umiejętności
tak, raczej tak, raczej nie, nie.

Podskale (SGE-5) rezultat
statystycznej analizy wyników:

→ Kompetencje Poznawcze (11);
→ Aktywność (10);
→ Sprawność Psychomotoryczna
(5);
→ Odporność Emocjonalna (5).

Standardowe warunki, i procedura
stosowania możliwe oszacowanie
stopnia gotowości szkolnej dla
każdej z czterech podskal.

10

Statystyczna interpretacja wyników obserwacji.
Stopnie gotowości edukacyjnej w podskalach SGE-5
Badania standaryzacyjne SGE-5 marzec 2009 r.:
→ Próba 800 pięciolatków (ur. 2003), po 10 z grupy, 5 dziewcząt
i 5 chłopców;
→ 80 nauczycieli przedszkoli i oddziałów przedszkolnych z terenu całej
Polski;
→ 40 przygotowanych koordynatorów;
→ Badania indywidualne – Skala Dojrzałości Umysłowej Columbia,
Kwestionariusz dla Rodziców Sześciolatków (A. Frydrychowicz).
Rozkłady wyników w czterech podskalach lewoskośne.
Dla każdej podskali określono 3 stopnie gotowości edukacyjnej:
→ niski 10% najniższych wyników w badanej próbie;
→ niewystarczający do 30% wyników w badanej próbie;
→ dobry 70% dobrych i bardzo dobrych wyników w próbie.
11

Analiza gotowości dziecka do nauki w szkole
1.

2.

3.

Wskazanie zachowania, umiejętności, zainteresowań, które
będą sprzyjać nauce w szkole oraz tych, które naukę w szkole
utrudnią. Ustalenie, które umiejętności trzeba rozwinąć, usprawnić;
Odnoszenie wyników obserwacji do ogólniejszych kategorii:
a)
treści podstawy programowej;
b)
koncepcji teoretycznych np. zadań rozwojowych;
c)
kategorii empirycznych np. podskal SGE-5.

Próba wyjaśnienia zachowania dziecka poprzez wskazanie jego
związku z dotychczasowymi doświadczeniami lub przez wskazanie,
jaką funkcję pełni dane zachowanie w życiu dziecka.

12

Co sprzyja trafności diagnozy przedszkolnej?
→ nastawienie na rozumienie dzieci, obserwowanie zachowań,
zbieranie prac;
→ rozmowy z rodzicami i opiekunami (dane o stanie zdrowia dziecka,
sytuacji rodzinnej, uzdolnieniach);
→ obserwowanie
zachowań
i
umiejętności
dziecka
w codziennych sytuacjach, praktycznych, znanych dziecku;
→ gromadzenie danych i ostrożne interpretowanie;
→ świadomość różnic uwarunkowanych kulturowo i społecznie
a także wynikających ze stanu zdrowia dzieci, płci i wieku liczonego
w latach i miesiącach;
→ przekazywanie
rodzicom
wyników
obserwacji
(dialog);
i odpowiadanie na ich pytania dotyczące nauki w I klasie;
→ postępowanie taktowne, dyskretne, cierpliwe i na miarę swoich
umiejętności.
13

Jak przekazywać rodzicom
wyniki obserwacji?
→ zadbaj o dobry czas i miejsce na rozmowę;
→ stwórz atmosferę zaufania i bezpieczeństwa;
→ ustal cel spotkania;
→ nazwij swoją pozytywną intencję, która motywuje Cię do udzielenia
informacji;
→ przypomnij pozytywne doświadczenia i osiągnięcia dziecka;
→ opisz konkretne zachowanie, które powinno ulec zmianie;

→ zdefiniuj zachowania pożądane.
14

Jak przekazywać rodzicom
wyniki obserwacji?
→ mów o zachowaniu dziecka, a nie o osobie;
→ skup się na swoich spostrzeżeniach, a nie na wnioskach;
→ dokonuj opisu, a nie oceniaj;
→ dziel
się
dobre rady;

pomysłami

i

informacjami,

zamiast

→ skup się na korzyści, jaką chcesz przekazać
a nie na korzyści, jaką jest "wyrzucenie" jej z siebie;

dawać
odbiorcy,

→ ogranicz się tylko do takiej liczby informacji, którą odbierająca
osoba może spożytkować.

15

Diagnoza przedszkolna – o tym trzeba pamiętać!
→ O wynikach nauki szkolnej decydują różne czynniki nie tylko poziom
rozwoju umysłowego;
→ Bez gotowości rozwojowej ćwiczenie nie daje poprawy albo daje tylko
czasową. Ważne jest wspieranie aktywności i samodzielności dzieci;
→ Gotowość szkolną trzeba odnosić do równowagi między wymaganiami
szkoły a możliwościami rozwojowymi dziecka;
→ Stopnie gotowości szkolnej w podskalach SGE-5 nie wyznaczają normy
rozwojowej;
→ Niski i niewystarczający stopień gotowości edukacyjnej oznacza ryzyko
niepowodzeń w nauce;
→ Wyniki uzyskane za pomocą metody obserwacyjnej nie mogą być
jedyną podstawą podejmowania decyzji pedagogicznych.

16

Działania nauczyciela, które pomagają dzieciom
w osiąganiu gotowości do nauki w szkole
→ wspieranie aktywności i samodzielności dzieci – zachowanie
równowagi między aktywnością dorosłych a aktywnością dzieci;
→ stopniowe przechodzenie od aktywności do podejmowania zadań –
poprzez celowe, zaplanowane zabawy;
→ stopniowanie trudności zadań zapewnienie ciągłości w edukacji,
możliwość nawiązania do tego, co dziecku jest już znane;
→ elastyczne stosowanie reguł
o zróżnicowanych potrzebach;

w

zabawach

z

grupą

dzieci

→ niestawianie dzieciom rygorystycznych wymagań, nieocenianie
poprawności i nie karanie za brak oczekiwanych umiejętności.

17

Działania nauczyciela, które kształtują u dzieci postawę
uczenia się w ciągu całego życia.
→ zapewnienie dzieciom poczucia wartości, zadowolenia, radości
i ufności we własne siły poprzez okazywanie dumy z ich osiągnięć;
→ wspieranie rozwoju dzieci poprzez bogate, zróżnicowane środowisko
wychowawcze – różnorodne materiały i sytuacje;
→ rozwijanie umiejętności społecznych i wielokulturowych, wyrażania
siebie, szacunku dla innych, umiejętności porozumiewania się;
→ kształtowanie umiejętności językowych i komunikacyjnych,
rozwijanie słownictwa, i zdolności ujmowania relacji przyczynowoskutkowych.

18


Slide 2

Ocena gotowości szkolnej pięciolatków
Materiały edukacyjne
dla nauczycieli wychowania przedszkolnego
www.ore.edu.pl

Niniejszą prezentację proponujemy wykorzystać w pracy samokształceniowej nauczycieli,
podczas zebrań Rad Pedagogicznych lub spotkań z rodzicami.
1

Plan prezentacji
1.

2.

3.

4.

Diagnoza przedszkolna
Społeczne cele diagnozy przedszkolnej
Rozporządzenia MEN dotyczące diagnozy przedszkolnej
Zadania nauczycieli wynikające z aktów prawnych
Obserwacyjna metoda dla nauczycieli przedszkoli
Koncepcja gotowości szkolnej (edukacyjnej)
Skala Gotowości Edukacyjnej Pięciolatków (SGE-5)
Interpretacja wyników obserwacji z zastosowaniem SGE-5
Analiza gotowości dziecka do nauki w szkole
Etapy analizy wyników
Trafność diagnozy przedszkolnej
Wspieranie dzieci w osiąganiu gotowości szkolnej
Indywidualizacja pracy z dzieckiem
Kształtowanie postawy uczenia się w ciągu całego życia

2

Społeczne cele diagnozy przedszkolnej
Zwiększanie szans edukacyjnych dzieci:
→ wyrównanie startu szkolnego dzieci, którym trudniej sprostać
społecznym i instytucjonalnym oczekiwaniom;
→ zapobieganie niepowodzeniom dzieci w nauce;
→ podejmowanie wczesnych, racjonalnych
działań wspierających ich rozwój;
→ zapewnienie wszystkim dzieciom
doświadczeń edukacyjnych;

i

ważnych

ekonomicznych
i

pozytywnych

→ budowanie u dzieci postaw sprzyjających kontynuowaniu edukacji
w ciągu całego życia.
3

Znaczenie diagnozy
dla wspierania rozwoju dziecka
FUNKCJONOWANIE
DZIECKA

WSPIERANIE ROZWOJU
UMIEJĘTNOŚCI DZIECKA

SPOSTRZEŻENIA
NAUCZYCIELA

DZIAŁANIA
NAUCZYCIELA
DZIAŁANIA
RODZICA
4

Korzyści wynikające z przeprowadzenia
diagnozy przedszkolnej
Indywidualizacja pracy z dzieckiem:
→ rozpoznanie potrzeb i możliwości dziecka;
→ zapewnienie zgodnych z potrzebami doświadczeń edukacyjnych
i społecznych;
→ indywidualizacja w doborze metod pracy;
→ zaspokajanie ciekawości i budzenie zainteresowań, rozwijanie
uzdolnień;
→ dbałość o ciągłość w edukacji, możliwość nawiązania do tego,
co dziecko już zna i rozumie;
→ wzmacnianie
poczucia
własnej
wartości
czerpanego
z aktywności i samodzielności;
→ rozpoznanie
umiejętności
społecznych
m.in.
relacji
w grupie, radzenia sobie
z emocjami oraz
trudnymi
i nowymi sytuacjami.
5

Diagnoza przedszkolna – zadania nauczycieli
w świetle rozporządzeń MEN
→ wybór programu wychowania przedszkolnego, napisanie lub
modyfikacja (program zawiera propozycję metody diagnozy
i indywidualizacji pracy z dzieckiem);
→ przeprowadzenie obserwacji (w październiku / listopadzie a po raz
drugi w kwietniu), dokumentowanie obserwacji pedagogicznych;
→ dokonanie analizy przygotowania dziecka do nauki w szkole;
→ przekazanie informacji rodzicom, aby mogli dziecko wspierać;
→ opracowanie planu wspomagania i korygowania rozwoju dziecka;
→ przekazanie wyników diagnozy specjalistom w razie potrzeby
pogłębionej diagnozy związanej ze specjalnymi potrzebami
edukacyjnymi.

6

Obserwacja jako metoda poznawania dziecka
Obserwacja pedagogiczna polega na świadomym, planowym
i celowym rejestrowaniu zachowania człowieka, zjawisk i zdarzeń.
→ umożliwia bezpośrednie poznanie zachowania się dzieci oraz ich
wypowiedzi w naturalnych warunkach;
→ pozwala
na
uzyskiwanie
o dzieciach, ich rozwoju i postępach;

systematycznej

informacji

→ jest bezpieczna i nieinwazyjna, można ją stosować wielokrotnie
→ ułatwia określenie i zaplanowanie kierunków pracy wspierającej dzieci
z uwzględnieniem kontekstu wystąpienia danego zachowania.

7

Proponowana koncepcja gotowości szkolnej

→ Gotowość szkolna ma wielowymiarowy charakter, wyznaczony
przez zadania rozwojowe (A. Brzezińska 1991, R. Stefańska-Klar
2000) i obszary aktywności dziecka w środowisku przedszkolnym;
→ Gotowość do uczenia się jest wyrażana chęcią, zainteresowaniem,
wytrwałością pomimo trudności
i osiąganiem przez dziecko
nieznacznych choćby postępów (E. Hurlock 1985);
→ Gotowość szkolna to pojęcie związane z rozwojem dziecka, ale
kryteria gotowości są pochodną systemu edukacji; zadań,
programów, warunków, wymagań nauczyciela i oczekiwań rodziców
(E. Gruszczyk-Kolczyńska 1994, B. Wilgocka-Okoń 2003).
8

Kierunki obserwacji według arkusza
Skali Gotowości Edukacyjnej Pięciolatka (SGE-5)
Nauczyciel obserwuje, jak dziecko:
→ poznaje środowisko i siebie, uczy się rozumieć świat;
→ bawi się i uczy w grupie rówieśników, zdobywa doświadczenia
społeczne;
→ uczy się samodzielności w nowych i trudnych sytuacjach;
→ wykonuje zadania, pracuje pod kierunkiem nauczyciela;
→ przygotowuje się do nauki czytania, pisania, matematyki.
9

Skala Gotowości Edukacyjnej Pięciolatka (SGE-5)
obserwacyjna metoda dla nauczycieli
Zadania rozwojowe u progu szkoły,
obszary aktywności dziecka:
A. poznawanie świata i siebie (6);
B. zabawa i nauka w grupie rówieśników
(5);
C. samodzielność w trudnych sytuacjach
(5);
D. podejmowanie zadań i praca pod
kierunkiem nauczyciela (3);
E. przygotowanie do nauki czytania,
pisania, matematyki(12).
31 punktów opisuje zachowanie
i umiejętności dzieci.
Nauczyciel
szacuje
występowanie
zachowania
lub
umiejętności
tak, raczej tak, raczej nie, nie.

Podskale (SGE-5) rezultat
statystycznej analizy wyników:

→ Kompetencje Poznawcze (11);
→ Aktywność (10);
→ Sprawność Psychomotoryczna
(5);
→ Odporność Emocjonalna (5).

Standardowe warunki, i procedura
stosowania możliwe oszacowanie
stopnia gotowości szkolnej dla
każdej z czterech podskal.

10

Statystyczna interpretacja wyników obserwacji.
Stopnie gotowości edukacyjnej w podskalach SGE-5
Badania standaryzacyjne SGE-5 marzec 2009 r.:
→ Próba 800 pięciolatków (ur. 2003), po 10 z grupy, 5 dziewcząt
i 5 chłopców;
→ 80 nauczycieli przedszkoli i oddziałów przedszkolnych z terenu całej
Polski;
→ 40 przygotowanych koordynatorów;
→ Badania indywidualne – Skala Dojrzałości Umysłowej Columbia,
Kwestionariusz dla Rodziców Sześciolatków (A. Frydrychowicz).
Rozkłady wyników w czterech podskalach lewoskośne.
Dla każdej podskali określono 3 stopnie gotowości edukacyjnej:
→ niski 10% najniższych wyników w badanej próbie;
→ niewystarczający do 30% wyników w badanej próbie;
→ dobry 70% dobrych i bardzo dobrych wyników w próbie.
11

Analiza gotowości dziecka do nauki w szkole
1.

2.

3.

Wskazanie zachowania, umiejętności, zainteresowań, które
będą sprzyjać nauce w szkole oraz tych, które naukę w szkole
utrudnią. Ustalenie, które umiejętności trzeba rozwinąć, usprawnić;
Odnoszenie wyników obserwacji do ogólniejszych kategorii:
a)
treści podstawy programowej;
b)
koncepcji teoretycznych np. zadań rozwojowych;
c)
kategorii empirycznych np. podskal SGE-5.

Próba wyjaśnienia zachowania dziecka poprzez wskazanie jego
związku z dotychczasowymi doświadczeniami lub przez wskazanie,
jaką funkcję pełni dane zachowanie w życiu dziecka.

12

Co sprzyja trafności diagnozy przedszkolnej?
→ nastawienie na rozumienie dzieci, obserwowanie zachowań,
zbieranie prac;
→ rozmowy z rodzicami i opiekunami (dane o stanie zdrowia dziecka,
sytuacji rodzinnej, uzdolnieniach);
→ obserwowanie
zachowań
i
umiejętności
dziecka
w codziennych sytuacjach, praktycznych, znanych dziecku;
→ gromadzenie danych i ostrożne interpretowanie;
→ świadomość różnic uwarunkowanych kulturowo i społecznie
a także wynikających ze stanu zdrowia dzieci, płci i wieku liczonego
w latach i miesiącach;
→ przekazywanie
rodzicom
wyników
obserwacji
(dialog);
i odpowiadanie na ich pytania dotyczące nauki w I klasie;
→ postępowanie taktowne, dyskretne, cierpliwe i na miarę swoich
umiejętności.
13

Jak przekazywać rodzicom
wyniki obserwacji?
→ zadbaj o dobry czas i miejsce na rozmowę;
→ stwórz atmosferę zaufania i bezpieczeństwa;
→ ustal cel spotkania;
→ nazwij swoją pozytywną intencję, która motywuje Cię do udzielenia
informacji;
→ przypomnij pozytywne doświadczenia i osiągnięcia dziecka;
→ opisz konkretne zachowanie, które powinno ulec zmianie;

→ zdefiniuj zachowania pożądane.
14

Jak przekazywać rodzicom
wyniki obserwacji?
→ mów o zachowaniu dziecka, a nie o osobie;
→ skup się na swoich spostrzeżeniach, a nie na wnioskach;
→ dokonuj opisu, a nie oceniaj;
→ dziel
się
dobre rady;

pomysłami

i

informacjami,

zamiast

→ skup się na korzyści, jaką chcesz przekazać
a nie na korzyści, jaką jest "wyrzucenie" jej z siebie;

dawać
odbiorcy,

→ ogranicz się tylko do takiej liczby informacji, którą odbierająca
osoba może spożytkować.

15

Diagnoza przedszkolna – o tym trzeba pamiętać!
→ O wynikach nauki szkolnej decydują różne czynniki nie tylko poziom
rozwoju umysłowego;
→ Bez gotowości rozwojowej ćwiczenie nie daje poprawy albo daje tylko
czasową. Ważne jest wspieranie aktywności i samodzielności dzieci;
→ Gotowość szkolną trzeba odnosić do równowagi między wymaganiami
szkoły a możliwościami rozwojowymi dziecka;
→ Stopnie gotowości szkolnej w podskalach SGE-5 nie wyznaczają normy
rozwojowej;
→ Niski i niewystarczający stopień gotowości edukacyjnej oznacza ryzyko
niepowodzeń w nauce;
→ Wyniki uzyskane za pomocą metody obserwacyjnej nie mogą być
jedyną podstawą podejmowania decyzji pedagogicznych.

16

Działania nauczyciela, które pomagają dzieciom
w osiąganiu gotowości do nauki w szkole
→ wspieranie aktywności i samodzielności dzieci – zachowanie
równowagi między aktywnością dorosłych a aktywnością dzieci;
→ stopniowe przechodzenie od aktywności do podejmowania zadań –
poprzez celowe, zaplanowane zabawy;
→ stopniowanie trudności zadań zapewnienie ciągłości w edukacji,
możliwość nawiązania do tego, co dziecku jest już znane;
→ elastyczne stosowanie reguł
o zróżnicowanych potrzebach;

w

zabawach

z

grupą

dzieci

→ niestawianie dzieciom rygorystycznych wymagań, nieocenianie
poprawności i nie karanie za brak oczekiwanych umiejętności.

17

Działania nauczyciela, które kształtują u dzieci postawę
uczenia się w ciągu całego życia.
→ zapewnienie dzieciom poczucia wartości, zadowolenia, radości
i ufności we własne siły poprzez okazywanie dumy z ich osiągnięć;
→ wspieranie rozwoju dzieci poprzez bogate, zróżnicowane środowisko
wychowawcze – różnorodne materiały i sytuacje;
→ rozwijanie umiejętności społecznych i wielokulturowych, wyrażania
siebie, szacunku dla innych, umiejętności porozumiewania się;
→ kształtowanie umiejętności językowych i komunikacyjnych,
rozwijanie słownictwa, i zdolności ujmowania relacji przyczynowoskutkowych.

18


Slide 3

Ocena gotowości szkolnej pięciolatków
Materiały edukacyjne
dla nauczycieli wychowania przedszkolnego
www.ore.edu.pl

Niniejszą prezentację proponujemy wykorzystać w pracy samokształceniowej nauczycieli,
podczas zebrań Rad Pedagogicznych lub spotkań z rodzicami.
1

Plan prezentacji
1.

2.

3.

4.

Diagnoza przedszkolna
Społeczne cele diagnozy przedszkolnej
Rozporządzenia MEN dotyczące diagnozy przedszkolnej
Zadania nauczycieli wynikające z aktów prawnych
Obserwacyjna metoda dla nauczycieli przedszkoli
Koncepcja gotowości szkolnej (edukacyjnej)
Skala Gotowości Edukacyjnej Pięciolatków (SGE-5)
Interpretacja wyników obserwacji z zastosowaniem SGE-5
Analiza gotowości dziecka do nauki w szkole
Etapy analizy wyników
Trafność diagnozy przedszkolnej
Wspieranie dzieci w osiąganiu gotowości szkolnej
Indywidualizacja pracy z dzieckiem
Kształtowanie postawy uczenia się w ciągu całego życia

2

Społeczne cele diagnozy przedszkolnej
Zwiększanie szans edukacyjnych dzieci:
→ wyrównanie startu szkolnego dzieci, którym trudniej sprostać
społecznym i instytucjonalnym oczekiwaniom;
→ zapobieganie niepowodzeniom dzieci w nauce;
→ podejmowanie wczesnych, racjonalnych
działań wspierających ich rozwój;
→ zapewnienie wszystkim dzieciom
doświadczeń edukacyjnych;

i

ważnych

ekonomicznych
i

pozytywnych

→ budowanie u dzieci postaw sprzyjających kontynuowaniu edukacji
w ciągu całego życia.
3

Znaczenie diagnozy
dla wspierania rozwoju dziecka
FUNKCJONOWANIE
DZIECKA

WSPIERANIE ROZWOJU
UMIEJĘTNOŚCI DZIECKA

SPOSTRZEŻENIA
NAUCZYCIELA

DZIAŁANIA
NAUCZYCIELA
DZIAŁANIA
RODZICA
4

Korzyści wynikające z przeprowadzenia
diagnozy przedszkolnej
Indywidualizacja pracy z dzieckiem:
→ rozpoznanie potrzeb i możliwości dziecka;
→ zapewnienie zgodnych z potrzebami doświadczeń edukacyjnych
i społecznych;
→ indywidualizacja w doborze metod pracy;
→ zaspokajanie ciekawości i budzenie zainteresowań, rozwijanie
uzdolnień;
→ dbałość o ciągłość w edukacji, możliwość nawiązania do tego,
co dziecko już zna i rozumie;
→ wzmacnianie
poczucia
własnej
wartości
czerpanego
z aktywności i samodzielności;
→ rozpoznanie
umiejętności
społecznych
m.in.
relacji
w grupie, radzenia sobie
z emocjami oraz
trudnymi
i nowymi sytuacjami.
5

Diagnoza przedszkolna – zadania nauczycieli
w świetle rozporządzeń MEN
→ wybór programu wychowania przedszkolnego, napisanie lub
modyfikacja (program zawiera propozycję metody diagnozy
i indywidualizacji pracy z dzieckiem);
→ przeprowadzenie obserwacji (w październiku / listopadzie a po raz
drugi w kwietniu), dokumentowanie obserwacji pedagogicznych;
→ dokonanie analizy przygotowania dziecka do nauki w szkole;
→ przekazanie informacji rodzicom, aby mogli dziecko wspierać;
→ opracowanie planu wspomagania i korygowania rozwoju dziecka;
→ przekazanie wyników diagnozy specjalistom w razie potrzeby
pogłębionej diagnozy związanej ze specjalnymi potrzebami
edukacyjnymi.

6

Obserwacja jako metoda poznawania dziecka
Obserwacja pedagogiczna polega na świadomym, planowym
i celowym rejestrowaniu zachowania człowieka, zjawisk i zdarzeń.
→ umożliwia bezpośrednie poznanie zachowania się dzieci oraz ich
wypowiedzi w naturalnych warunkach;
→ pozwala
na
uzyskiwanie
o dzieciach, ich rozwoju i postępach;

systematycznej

informacji

→ jest bezpieczna i nieinwazyjna, można ją stosować wielokrotnie
→ ułatwia określenie i zaplanowanie kierunków pracy wspierającej dzieci
z uwzględnieniem kontekstu wystąpienia danego zachowania.

7

Proponowana koncepcja gotowości szkolnej

→ Gotowość szkolna ma wielowymiarowy charakter, wyznaczony
przez zadania rozwojowe (A. Brzezińska 1991, R. Stefańska-Klar
2000) i obszary aktywności dziecka w środowisku przedszkolnym;
→ Gotowość do uczenia się jest wyrażana chęcią, zainteresowaniem,
wytrwałością pomimo trudności
i osiąganiem przez dziecko
nieznacznych choćby postępów (E. Hurlock 1985);
→ Gotowość szkolna to pojęcie związane z rozwojem dziecka, ale
kryteria gotowości są pochodną systemu edukacji; zadań,
programów, warunków, wymagań nauczyciela i oczekiwań rodziców
(E. Gruszczyk-Kolczyńska 1994, B. Wilgocka-Okoń 2003).
8

Kierunki obserwacji według arkusza
Skali Gotowości Edukacyjnej Pięciolatka (SGE-5)
Nauczyciel obserwuje, jak dziecko:
→ poznaje środowisko i siebie, uczy się rozumieć świat;
→ bawi się i uczy w grupie rówieśników, zdobywa doświadczenia
społeczne;
→ uczy się samodzielności w nowych i trudnych sytuacjach;
→ wykonuje zadania, pracuje pod kierunkiem nauczyciela;
→ przygotowuje się do nauki czytania, pisania, matematyki.
9

Skala Gotowości Edukacyjnej Pięciolatka (SGE-5)
obserwacyjna metoda dla nauczycieli
Zadania rozwojowe u progu szkoły,
obszary aktywności dziecka:
A. poznawanie świata i siebie (6);
B. zabawa i nauka w grupie rówieśników
(5);
C. samodzielność w trudnych sytuacjach
(5);
D. podejmowanie zadań i praca pod
kierunkiem nauczyciela (3);
E. przygotowanie do nauki czytania,
pisania, matematyki(12).
31 punktów opisuje zachowanie
i umiejętności dzieci.
Nauczyciel
szacuje
występowanie
zachowania
lub
umiejętności
tak, raczej tak, raczej nie, nie.

Podskale (SGE-5) rezultat
statystycznej analizy wyników:

→ Kompetencje Poznawcze (11);
→ Aktywność (10);
→ Sprawność Psychomotoryczna
(5);
→ Odporność Emocjonalna (5).

Standardowe warunki, i procedura
stosowania możliwe oszacowanie
stopnia gotowości szkolnej dla
każdej z czterech podskal.

10

Statystyczna interpretacja wyników obserwacji.
Stopnie gotowości edukacyjnej w podskalach SGE-5
Badania standaryzacyjne SGE-5 marzec 2009 r.:
→ Próba 800 pięciolatków (ur. 2003), po 10 z grupy, 5 dziewcząt
i 5 chłopców;
→ 80 nauczycieli przedszkoli i oddziałów przedszkolnych z terenu całej
Polski;
→ 40 przygotowanych koordynatorów;
→ Badania indywidualne – Skala Dojrzałości Umysłowej Columbia,
Kwestionariusz dla Rodziców Sześciolatków (A. Frydrychowicz).
Rozkłady wyników w czterech podskalach lewoskośne.
Dla każdej podskali określono 3 stopnie gotowości edukacyjnej:
→ niski 10% najniższych wyników w badanej próbie;
→ niewystarczający do 30% wyników w badanej próbie;
→ dobry 70% dobrych i bardzo dobrych wyników w próbie.
11

Analiza gotowości dziecka do nauki w szkole
1.

2.

3.

Wskazanie zachowania, umiejętności, zainteresowań, które
będą sprzyjać nauce w szkole oraz tych, które naukę w szkole
utrudnią. Ustalenie, które umiejętności trzeba rozwinąć, usprawnić;
Odnoszenie wyników obserwacji do ogólniejszych kategorii:
a)
treści podstawy programowej;
b)
koncepcji teoretycznych np. zadań rozwojowych;
c)
kategorii empirycznych np. podskal SGE-5.

Próba wyjaśnienia zachowania dziecka poprzez wskazanie jego
związku z dotychczasowymi doświadczeniami lub przez wskazanie,
jaką funkcję pełni dane zachowanie w życiu dziecka.

12

Co sprzyja trafności diagnozy przedszkolnej?
→ nastawienie na rozumienie dzieci, obserwowanie zachowań,
zbieranie prac;
→ rozmowy z rodzicami i opiekunami (dane o stanie zdrowia dziecka,
sytuacji rodzinnej, uzdolnieniach);
→ obserwowanie
zachowań
i
umiejętności
dziecka
w codziennych sytuacjach, praktycznych, znanych dziecku;
→ gromadzenie danych i ostrożne interpretowanie;
→ świadomość różnic uwarunkowanych kulturowo i społecznie
a także wynikających ze stanu zdrowia dzieci, płci i wieku liczonego
w latach i miesiącach;
→ przekazywanie
rodzicom
wyników
obserwacji
(dialog);
i odpowiadanie na ich pytania dotyczące nauki w I klasie;
→ postępowanie taktowne, dyskretne, cierpliwe i na miarę swoich
umiejętności.
13

Jak przekazywać rodzicom
wyniki obserwacji?
→ zadbaj o dobry czas i miejsce na rozmowę;
→ stwórz atmosferę zaufania i bezpieczeństwa;
→ ustal cel spotkania;
→ nazwij swoją pozytywną intencję, która motywuje Cię do udzielenia
informacji;
→ przypomnij pozytywne doświadczenia i osiągnięcia dziecka;
→ opisz konkretne zachowanie, które powinno ulec zmianie;

→ zdefiniuj zachowania pożądane.
14

Jak przekazywać rodzicom
wyniki obserwacji?
→ mów o zachowaniu dziecka, a nie o osobie;
→ skup się na swoich spostrzeżeniach, a nie na wnioskach;
→ dokonuj opisu, a nie oceniaj;
→ dziel
się
dobre rady;

pomysłami

i

informacjami,

zamiast

→ skup się na korzyści, jaką chcesz przekazać
a nie na korzyści, jaką jest "wyrzucenie" jej z siebie;

dawać
odbiorcy,

→ ogranicz się tylko do takiej liczby informacji, którą odbierająca
osoba może spożytkować.

15

Diagnoza przedszkolna – o tym trzeba pamiętać!
→ O wynikach nauki szkolnej decydują różne czynniki nie tylko poziom
rozwoju umysłowego;
→ Bez gotowości rozwojowej ćwiczenie nie daje poprawy albo daje tylko
czasową. Ważne jest wspieranie aktywności i samodzielności dzieci;
→ Gotowość szkolną trzeba odnosić do równowagi między wymaganiami
szkoły a możliwościami rozwojowymi dziecka;
→ Stopnie gotowości szkolnej w podskalach SGE-5 nie wyznaczają normy
rozwojowej;
→ Niski i niewystarczający stopień gotowości edukacyjnej oznacza ryzyko
niepowodzeń w nauce;
→ Wyniki uzyskane za pomocą metody obserwacyjnej nie mogą być
jedyną podstawą podejmowania decyzji pedagogicznych.

16

Działania nauczyciela, które pomagają dzieciom
w osiąganiu gotowości do nauki w szkole
→ wspieranie aktywności i samodzielności dzieci – zachowanie
równowagi między aktywnością dorosłych a aktywnością dzieci;
→ stopniowe przechodzenie od aktywności do podejmowania zadań –
poprzez celowe, zaplanowane zabawy;
→ stopniowanie trudności zadań zapewnienie ciągłości w edukacji,
możliwość nawiązania do tego, co dziecku jest już znane;
→ elastyczne stosowanie reguł
o zróżnicowanych potrzebach;

w

zabawach

z

grupą

dzieci

→ niestawianie dzieciom rygorystycznych wymagań, nieocenianie
poprawności i nie karanie za brak oczekiwanych umiejętności.

17

Działania nauczyciela, które kształtują u dzieci postawę
uczenia się w ciągu całego życia.
→ zapewnienie dzieciom poczucia wartości, zadowolenia, radości
i ufności we własne siły poprzez okazywanie dumy z ich osiągnięć;
→ wspieranie rozwoju dzieci poprzez bogate, zróżnicowane środowisko
wychowawcze – różnorodne materiały i sytuacje;
→ rozwijanie umiejętności społecznych i wielokulturowych, wyrażania
siebie, szacunku dla innych, umiejętności porozumiewania się;
→ kształtowanie umiejętności językowych i komunikacyjnych,
rozwijanie słownictwa, i zdolności ujmowania relacji przyczynowoskutkowych.

18


Slide 4

Ocena gotowości szkolnej pięciolatków
Materiały edukacyjne
dla nauczycieli wychowania przedszkolnego
www.ore.edu.pl

Niniejszą prezentację proponujemy wykorzystać w pracy samokształceniowej nauczycieli,
podczas zebrań Rad Pedagogicznych lub spotkań z rodzicami.
1

Plan prezentacji
1.

2.

3.

4.

Diagnoza przedszkolna
Społeczne cele diagnozy przedszkolnej
Rozporządzenia MEN dotyczące diagnozy przedszkolnej
Zadania nauczycieli wynikające z aktów prawnych
Obserwacyjna metoda dla nauczycieli przedszkoli
Koncepcja gotowości szkolnej (edukacyjnej)
Skala Gotowości Edukacyjnej Pięciolatków (SGE-5)
Interpretacja wyników obserwacji z zastosowaniem SGE-5
Analiza gotowości dziecka do nauki w szkole
Etapy analizy wyników
Trafność diagnozy przedszkolnej
Wspieranie dzieci w osiąganiu gotowości szkolnej
Indywidualizacja pracy z dzieckiem
Kształtowanie postawy uczenia się w ciągu całego życia

2

Społeczne cele diagnozy przedszkolnej
Zwiększanie szans edukacyjnych dzieci:
→ wyrównanie startu szkolnego dzieci, którym trudniej sprostać
społecznym i instytucjonalnym oczekiwaniom;
→ zapobieganie niepowodzeniom dzieci w nauce;
→ podejmowanie wczesnych, racjonalnych
działań wspierających ich rozwój;
→ zapewnienie wszystkim dzieciom
doświadczeń edukacyjnych;

i

ważnych

ekonomicznych
i

pozytywnych

→ budowanie u dzieci postaw sprzyjających kontynuowaniu edukacji
w ciągu całego życia.
3

Znaczenie diagnozy
dla wspierania rozwoju dziecka
FUNKCJONOWANIE
DZIECKA

WSPIERANIE ROZWOJU
UMIEJĘTNOŚCI DZIECKA

SPOSTRZEŻENIA
NAUCZYCIELA

DZIAŁANIA
NAUCZYCIELA
DZIAŁANIA
RODZICA
4

Korzyści wynikające z przeprowadzenia
diagnozy przedszkolnej
Indywidualizacja pracy z dzieckiem:
→ rozpoznanie potrzeb i możliwości dziecka;
→ zapewnienie zgodnych z potrzebami doświadczeń edukacyjnych
i społecznych;
→ indywidualizacja w doborze metod pracy;
→ zaspokajanie ciekawości i budzenie zainteresowań, rozwijanie
uzdolnień;
→ dbałość o ciągłość w edukacji, możliwość nawiązania do tego,
co dziecko już zna i rozumie;
→ wzmacnianie
poczucia
własnej
wartości
czerpanego
z aktywności i samodzielności;
→ rozpoznanie
umiejętności
społecznych
m.in.
relacji
w grupie, radzenia sobie
z emocjami oraz
trudnymi
i nowymi sytuacjami.
5

Diagnoza przedszkolna – zadania nauczycieli
w świetle rozporządzeń MEN
→ wybór programu wychowania przedszkolnego, napisanie lub
modyfikacja (program zawiera propozycję metody diagnozy
i indywidualizacji pracy z dzieckiem);
→ przeprowadzenie obserwacji (w październiku / listopadzie a po raz
drugi w kwietniu), dokumentowanie obserwacji pedagogicznych;
→ dokonanie analizy przygotowania dziecka do nauki w szkole;
→ przekazanie informacji rodzicom, aby mogli dziecko wspierać;
→ opracowanie planu wspomagania i korygowania rozwoju dziecka;
→ przekazanie wyników diagnozy specjalistom w razie potrzeby
pogłębionej diagnozy związanej ze specjalnymi potrzebami
edukacyjnymi.

6

Obserwacja jako metoda poznawania dziecka
Obserwacja pedagogiczna polega na świadomym, planowym
i celowym rejestrowaniu zachowania człowieka, zjawisk i zdarzeń.
→ umożliwia bezpośrednie poznanie zachowania się dzieci oraz ich
wypowiedzi w naturalnych warunkach;
→ pozwala
na
uzyskiwanie
o dzieciach, ich rozwoju i postępach;

systematycznej

informacji

→ jest bezpieczna i nieinwazyjna, można ją stosować wielokrotnie
→ ułatwia określenie i zaplanowanie kierunków pracy wspierającej dzieci
z uwzględnieniem kontekstu wystąpienia danego zachowania.

7

Proponowana koncepcja gotowości szkolnej

→ Gotowość szkolna ma wielowymiarowy charakter, wyznaczony
przez zadania rozwojowe (A. Brzezińska 1991, R. Stefańska-Klar
2000) i obszary aktywności dziecka w środowisku przedszkolnym;
→ Gotowość do uczenia się jest wyrażana chęcią, zainteresowaniem,
wytrwałością pomimo trudności
i osiąganiem przez dziecko
nieznacznych choćby postępów (E. Hurlock 1985);
→ Gotowość szkolna to pojęcie związane z rozwojem dziecka, ale
kryteria gotowości są pochodną systemu edukacji; zadań,
programów, warunków, wymagań nauczyciela i oczekiwań rodziców
(E. Gruszczyk-Kolczyńska 1994, B. Wilgocka-Okoń 2003).
8

Kierunki obserwacji według arkusza
Skali Gotowości Edukacyjnej Pięciolatka (SGE-5)
Nauczyciel obserwuje, jak dziecko:
→ poznaje środowisko i siebie, uczy się rozumieć świat;
→ bawi się i uczy w grupie rówieśników, zdobywa doświadczenia
społeczne;
→ uczy się samodzielności w nowych i trudnych sytuacjach;
→ wykonuje zadania, pracuje pod kierunkiem nauczyciela;
→ przygotowuje się do nauki czytania, pisania, matematyki.
9

Skala Gotowości Edukacyjnej Pięciolatka (SGE-5)
obserwacyjna metoda dla nauczycieli
Zadania rozwojowe u progu szkoły,
obszary aktywności dziecka:
A. poznawanie świata i siebie (6);
B. zabawa i nauka w grupie rówieśników
(5);
C. samodzielność w trudnych sytuacjach
(5);
D. podejmowanie zadań i praca pod
kierunkiem nauczyciela (3);
E. przygotowanie do nauki czytania,
pisania, matematyki(12).
31 punktów opisuje zachowanie
i umiejętności dzieci.
Nauczyciel
szacuje
występowanie
zachowania
lub
umiejętności
tak, raczej tak, raczej nie, nie.

Podskale (SGE-5) rezultat
statystycznej analizy wyników:

→ Kompetencje Poznawcze (11);
→ Aktywność (10);
→ Sprawność Psychomotoryczna
(5);
→ Odporność Emocjonalna (5).

Standardowe warunki, i procedura
stosowania możliwe oszacowanie
stopnia gotowości szkolnej dla
każdej z czterech podskal.

10

Statystyczna interpretacja wyników obserwacji.
Stopnie gotowości edukacyjnej w podskalach SGE-5
Badania standaryzacyjne SGE-5 marzec 2009 r.:
→ Próba 800 pięciolatków (ur. 2003), po 10 z grupy, 5 dziewcząt
i 5 chłopców;
→ 80 nauczycieli przedszkoli i oddziałów przedszkolnych z terenu całej
Polski;
→ 40 przygotowanych koordynatorów;
→ Badania indywidualne – Skala Dojrzałości Umysłowej Columbia,
Kwestionariusz dla Rodziców Sześciolatków (A. Frydrychowicz).
Rozkłady wyników w czterech podskalach lewoskośne.
Dla każdej podskali określono 3 stopnie gotowości edukacyjnej:
→ niski 10% najniższych wyników w badanej próbie;
→ niewystarczający do 30% wyników w badanej próbie;
→ dobry 70% dobrych i bardzo dobrych wyników w próbie.
11

Analiza gotowości dziecka do nauki w szkole
1.

2.

3.

Wskazanie zachowania, umiejętności, zainteresowań, które
będą sprzyjać nauce w szkole oraz tych, które naukę w szkole
utrudnią. Ustalenie, które umiejętności trzeba rozwinąć, usprawnić;
Odnoszenie wyników obserwacji do ogólniejszych kategorii:
a)
treści podstawy programowej;
b)
koncepcji teoretycznych np. zadań rozwojowych;
c)
kategorii empirycznych np. podskal SGE-5.

Próba wyjaśnienia zachowania dziecka poprzez wskazanie jego
związku z dotychczasowymi doświadczeniami lub przez wskazanie,
jaką funkcję pełni dane zachowanie w życiu dziecka.

12

Co sprzyja trafności diagnozy przedszkolnej?
→ nastawienie na rozumienie dzieci, obserwowanie zachowań,
zbieranie prac;
→ rozmowy z rodzicami i opiekunami (dane o stanie zdrowia dziecka,
sytuacji rodzinnej, uzdolnieniach);
→ obserwowanie
zachowań
i
umiejętności
dziecka
w codziennych sytuacjach, praktycznych, znanych dziecku;
→ gromadzenie danych i ostrożne interpretowanie;
→ świadomość różnic uwarunkowanych kulturowo i społecznie
a także wynikających ze stanu zdrowia dzieci, płci i wieku liczonego
w latach i miesiącach;
→ przekazywanie
rodzicom
wyników
obserwacji
(dialog);
i odpowiadanie na ich pytania dotyczące nauki w I klasie;
→ postępowanie taktowne, dyskretne, cierpliwe i na miarę swoich
umiejętności.
13

Jak przekazywać rodzicom
wyniki obserwacji?
→ zadbaj o dobry czas i miejsce na rozmowę;
→ stwórz atmosferę zaufania i bezpieczeństwa;
→ ustal cel spotkania;
→ nazwij swoją pozytywną intencję, która motywuje Cię do udzielenia
informacji;
→ przypomnij pozytywne doświadczenia i osiągnięcia dziecka;
→ opisz konkretne zachowanie, które powinno ulec zmianie;

→ zdefiniuj zachowania pożądane.
14

Jak przekazywać rodzicom
wyniki obserwacji?
→ mów o zachowaniu dziecka, a nie o osobie;
→ skup się na swoich spostrzeżeniach, a nie na wnioskach;
→ dokonuj opisu, a nie oceniaj;
→ dziel
się
dobre rady;

pomysłami

i

informacjami,

zamiast

→ skup się na korzyści, jaką chcesz przekazać
a nie na korzyści, jaką jest "wyrzucenie" jej z siebie;

dawać
odbiorcy,

→ ogranicz się tylko do takiej liczby informacji, którą odbierająca
osoba może spożytkować.

15

Diagnoza przedszkolna – o tym trzeba pamiętać!
→ O wynikach nauki szkolnej decydują różne czynniki nie tylko poziom
rozwoju umysłowego;
→ Bez gotowości rozwojowej ćwiczenie nie daje poprawy albo daje tylko
czasową. Ważne jest wspieranie aktywności i samodzielności dzieci;
→ Gotowość szkolną trzeba odnosić do równowagi między wymaganiami
szkoły a możliwościami rozwojowymi dziecka;
→ Stopnie gotowości szkolnej w podskalach SGE-5 nie wyznaczają normy
rozwojowej;
→ Niski i niewystarczający stopień gotowości edukacyjnej oznacza ryzyko
niepowodzeń w nauce;
→ Wyniki uzyskane za pomocą metody obserwacyjnej nie mogą być
jedyną podstawą podejmowania decyzji pedagogicznych.

16

Działania nauczyciela, które pomagają dzieciom
w osiąganiu gotowości do nauki w szkole
→ wspieranie aktywności i samodzielności dzieci – zachowanie
równowagi między aktywnością dorosłych a aktywnością dzieci;
→ stopniowe przechodzenie od aktywności do podejmowania zadań –
poprzez celowe, zaplanowane zabawy;
→ stopniowanie trudności zadań zapewnienie ciągłości w edukacji,
możliwość nawiązania do tego, co dziecku jest już znane;
→ elastyczne stosowanie reguł
o zróżnicowanych potrzebach;

w

zabawach

z

grupą

dzieci

→ niestawianie dzieciom rygorystycznych wymagań, nieocenianie
poprawności i nie karanie za brak oczekiwanych umiejętności.

17

Działania nauczyciela, które kształtują u dzieci postawę
uczenia się w ciągu całego życia.
→ zapewnienie dzieciom poczucia wartości, zadowolenia, radości
i ufności we własne siły poprzez okazywanie dumy z ich osiągnięć;
→ wspieranie rozwoju dzieci poprzez bogate, zróżnicowane środowisko
wychowawcze – różnorodne materiały i sytuacje;
→ rozwijanie umiejętności społecznych i wielokulturowych, wyrażania
siebie, szacunku dla innych, umiejętności porozumiewania się;
→ kształtowanie umiejętności językowych i komunikacyjnych,
rozwijanie słownictwa, i zdolności ujmowania relacji przyczynowoskutkowych.

18


Slide 5

Ocena gotowości szkolnej pięciolatków
Materiały edukacyjne
dla nauczycieli wychowania przedszkolnego
www.ore.edu.pl

Niniejszą prezentację proponujemy wykorzystać w pracy samokształceniowej nauczycieli,
podczas zebrań Rad Pedagogicznych lub spotkań z rodzicami.
1

Plan prezentacji
1.

2.

3.

4.

Diagnoza przedszkolna
Społeczne cele diagnozy przedszkolnej
Rozporządzenia MEN dotyczące diagnozy przedszkolnej
Zadania nauczycieli wynikające z aktów prawnych
Obserwacyjna metoda dla nauczycieli przedszkoli
Koncepcja gotowości szkolnej (edukacyjnej)
Skala Gotowości Edukacyjnej Pięciolatków (SGE-5)
Interpretacja wyników obserwacji z zastosowaniem SGE-5
Analiza gotowości dziecka do nauki w szkole
Etapy analizy wyników
Trafność diagnozy przedszkolnej
Wspieranie dzieci w osiąganiu gotowości szkolnej
Indywidualizacja pracy z dzieckiem
Kształtowanie postawy uczenia się w ciągu całego życia

2

Społeczne cele diagnozy przedszkolnej
Zwiększanie szans edukacyjnych dzieci:
→ wyrównanie startu szkolnego dzieci, którym trudniej sprostać
społecznym i instytucjonalnym oczekiwaniom;
→ zapobieganie niepowodzeniom dzieci w nauce;
→ podejmowanie wczesnych, racjonalnych
działań wspierających ich rozwój;
→ zapewnienie wszystkim dzieciom
doświadczeń edukacyjnych;

i

ważnych

ekonomicznych
i

pozytywnych

→ budowanie u dzieci postaw sprzyjających kontynuowaniu edukacji
w ciągu całego życia.
3

Znaczenie diagnozy
dla wspierania rozwoju dziecka
FUNKCJONOWANIE
DZIECKA

WSPIERANIE ROZWOJU
UMIEJĘTNOŚCI DZIECKA

SPOSTRZEŻENIA
NAUCZYCIELA

DZIAŁANIA
NAUCZYCIELA
DZIAŁANIA
RODZICA
4

Korzyści wynikające z przeprowadzenia
diagnozy przedszkolnej
Indywidualizacja pracy z dzieckiem:
→ rozpoznanie potrzeb i możliwości dziecka;
→ zapewnienie zgodnych z potrzebami doświadczeń edukacyjnych
i społecznych;
→ indywidualizacja w doborze metod pracy;
→ zaspokajanie ciekawości i budzenie zainteresowań, rozwijanie
uzdolnień;
→ dbałość o ciągłość w edukacji, możliwość nawiązania do tego,
co dziecko już zna i rozumie;
→ wzmacnianie
poczucia
własnej
wartości
czerpanego
z aktywności i samodzielności;
→ rozpoznanie
umiejętności
społecznych
m.in.
relacji
w grupie, radzenia sobie
z emocjami oraz
trudnymi
i nowymi sytuacjami.
5

Diagnoza przedszkolna – zadania nauczycieli
w świetle rozporządzeń MEN
→ wybór programu wychowania przedszkolnego, napisanie lub
modyfikacja (program zawiera propozycję metody diagnozy
i indywidualizacji pracy z dzieckiem);
→ przeprowadzenie obserwacji (w październiku / listopadzie a po raz
drugi w kwietniu), dokumentowanie obserwacji pedagogicznych;
→ dokonanie analizy przygotowania dziecka do nauki w szkole;
→ przekazanie informacji rodzicom, aby mogli dziecko wspierać;
→ opracowanie planu wspomagania i korygowania rozwoju dziecka;
→ przekazanie wyników diagnozy specjalistom w razie potrzeby
pogłębionej diagnozy związanej ze specjalnymi potrzebami
edukacyjnymi.

6

Obserwacja jako metoda poznawania dziecka
Obserwacja pedagogiczna polega na świadomym, planowym
i celowym rejestrowaniu zachowania człowieka, zjawisk i zdarzeń.
→ umożliwia bezpośrednie poznanie zachowania się dzieci oraz ich
wypowiedzi w naturalnych warunkach;
→ pozwala
na
uzyskiwanie
o dzieciach, ich rozwoju i postępach;

systematycznej

informacji

→ jest bezpieczna i nieinwazyjna, można ją stosować wielokrotnie
→ ułatwia określenie i zaplanowanie kierunków pracy wspierającej dzieci
z uwzględnieniem kontekstu wystąpienia danego zachowania.

7

Proponowana koncepcja gotowości szkolnej

→ Gotowość szkolna ma wielowymiarowy charakter, wyznaczony
przez zadania rozwojowe (A. Brzezińska 1991, R. Stefańska-Klar
2000) i obszary aktywności dziecka w środowisku przedszkolnym;
→ Gotowość do uczenia się jest wyrażana chęcią, zainteresowaniem,
wytrwałością pomimo trudności
i osiąganiem przez dziecko
nieznacznych choćby postępów (E. Hurlock 1985);
→ Gotowość szkolna to pojęcie związane z rozwojem dziecka, ale
kryteria gotowości są pochodną systemu edukacji; zadań,
programów, warunków, wymagań nauczyciela i oczekiwań rodziców
(E. Gruszczyk-Kolczyńska 1994, B. Wilgocka-Okoń 2003).
8

Kierunki obserwacji według arkusza
Skali Gotowości Edukacyjnej Pięciolatka (SGE-5)
Nauczyciel obserwuje, jak dziecko:
→ poznaje środowisko i siebie, uczy się rozumieć świat;
→ bawi się i uczy w grupie rówieśników, zdobywa doświadczenia
społeczne;
→ uczy się samodzielności w nowych i trudnych sytuacjach;
→ wykonuje zadania, pracuje pod kierunkiem nauczyciela;
→ przygotowuje się do nauki czytania, pisania, matematyki.
9

Skala Gotowości Edukacyjnej Pięciolatka (SGE-5)
obserwacyjna metoda dla nauczycieli
Zadania rozwojowe u progu szkoły,
obszary aktywności dziecka:
A. poznawanie świata i siebie (6);
B. zabawa i nauka w grupie rówieśników
(5);
C. samodzielność w trudnych sytuacjach
(5);
D. podejmowanie zadań i praca pod
kierunkiem nauczyciela (3);
E. przygotowanie do nauki czytania,
pisania, matematyki(12).
31 punktów opisuje zachowanie
i umiejętności dzieci.
Nauczyciel
szacuje
występowanie
zachowania
lub
umiejętności
tak, raczej tak, raczej nie, nie.

Podskale (SGE-5) rezultat
statystycznej analizy wyników:

→ Kompetencje Poznawcze (11);
→ Aktywność (10);
→ Sprawność Psychomotoryczna
(5);
→ Odporność Emocjonalna (5).

Standardowe warunki, i procedura
stosowania możliwe oszacowanie
stopnia gotowości szkolnej dla
każdej z czterech podskal.

10

Statystyczna interpretacja wyników obserwacji.
Stopnie gotowości edukacyjnej w podskalach SGE-5
Badania standaryzacyjne SGE-5 marzec 2009 r.:
→ Próba 800 pięciolatków (ur. 2003), po 10 z grupy, 5 dziewcząt
i 5 chłopców;
→ 80 nauczycieli przedszkoli i oddziałów przedszkolnych z terenu całej
Polski;
→ 40 przygotowanych koordynatorów;
→ Badania indywidualne – Skala Dojrzałości Umysłowej Columbia,
Kwestionariusz dla Rodziców Sześciolatków (A. Frydrychowicz).
Rozkłady wyników w czterech podskalach lewoskośne.
Dla każdej podskali określono 3 stopnie gotowości edukacyjnej:
→ niski 10% najniższych wyników w badanej próbie;
→ niewystarczający do 30% wyników w badanej próbie;
→ dobry 70% dobrych i bardzo dobrych wyników w próbie.
11

Analiza gotowości dziecka do nauki w szkole
1.

2.

3.

Wskazanie zachowania, umiejętności, zainteresowań, które
będą sprzyjać nauce w szkole oraz tych, które naukę w szkole
utrudnią. Ustalenie, które umiejętności trzeba rozwinąć, usprawnić;
Odnoszenie wyników obserwacji do ogólniejszych kategorii:
a)
treści podstawy programowej;
b)
koncepcji teoretycznych np. zadań rozwojowych;
c)
kategorii empirycznych np. podskal SGE-5.

Próba wyjaśnienia zachowania dziecka poprzez wskazanie jego
związku z dotychczasowymi doświadczeniami lub przez wskazanie,
jaką funkcję pełni dane zachowanie w życiu dziecka.

12

Co sprzyja trafności diagnozy przedszkolnej?
→ nastawienie na rozumienie dzieci, obserwowanie zachowań,
zbieranie prac;
→ rozmowy z rodzicami i opiekunami (dane o stanie zdrowia dziecka,
sytuacji rodzinnej, uzdolnieniach);
→ obserwowanie
zachowań
i
umiejętności
dziecka
w codziennych sytuacjach, praktycznych, znanych dziecku;
→ gromadzenie danych i ostrożne interpretowanie;
→ świadomość różnic uwarunkowanych kulturowo i społecznie
a także wynikających ze stanu zdrowia dzieci, płci i wieku liczonego
w latach i miesiącach;
→ przekazywanie
rodzicom
wyników
obserwacji
(dialog);
i odpowiadanie na ich pytania dotyczące nauki w I klasie;
→ postępowanie taktowne, dyskretne, cierpliwe i na miarę swoich
umiejętności.
13

Jak przekazywać rodzicom
wyniki obserwacji?
→ zadbaj o dobry czas i miejsce na rozmowę;
→ stwórz atmosferę zaufania i bezpieczeństwa;
→ ustal cel spotkania;
→ nazwij swoją pozytywną intencję, która motywuje Cię do udzielenia
informacji;
→ przypomnij pozytywne doświadczenia i osiągnięcia dziecka;
→ opisz konkretne zachowanie, które powinno ulec zmianie;

→ zdefiniuj zachowania pożądane.
14

Jak przekazywać rodzicom
wyniki obserwacji?
→ mów o zachowaniu dziecka, a nie o osobie;
→ skup się na swoich spostrzeżeniach, a nie na wnioskach;
→ dokonuj opisu, a nie oceniaj;
→ dziel
się
dobre rady;

pomysłami

i

informacjami,

zamiast

→ skup się na korzyści, jaką chcesz przekazać
a nie na korzyści, jaką jest "wyrzucenie" jej z siebie;

dawać
odbiorcy,

→ ogranicz się tylko do takiej liczby informacji, którą odbierająca
osoba może spożytkować.

15

Diagnoza przedszkolna – o tym trzeba pamiętać!
→ O wynikach nauki szkolnej decydują różne czynniki nie tylko poziom
rozwoju umysłowego;
→ Bez gotowości rozwojowej ćwiczenie nie daje poprawy albo daje tylko
czasową. Ważne jest wspieranie aktywności i samodzielności dzieci;
→ Gotowość szkolną trzeba odnosić do równowagi między wymaganiami
szkoły a możliwościami rozwojowymi dziecka;
→ Stopnie gotowości szkolnej w podskalach SGE-5 nie wyznaczają normy
rozwojowej;
→ Niski i niewystarczający stopień gotowości edukacyjnej oznacza ryzyko
niepowodzeń w nauce;
→ Wyniki uzyskane za pomocą metody obserwacyjnej nie mogą być
jedyną podstawą podejmowania decyzji pedagogicznych.

16

Działania nauczyciela, które pomagają dzieciom
w osiąganiu gotowości do nauki w szkole
→ wspieranie aktywności i samodzielności dzieci – zachowanie
równowagi między aktywnością dorosłych a aktywnością dzieci;
→ stopniowe przechodzenie od aktywności do podejmowania zadań –
poprzez celowe, zaplanowane zabawy;
→ stopniowanie trudności zadań zapewnienie ciągłości w edukacji,
możliwość nawiązania do tego, co dziecku jest już znane;
→ elastyczne stosowanie reguł
o zróżnicowanych potrzebach;

w

zabawach

z

grupą

dzieci

→ niestawianie dzieciom rygorystycznych wymagań, nieocenianie
poprawności i nie karanie za brak oczekiwanych umiejętności.

17

Działania nauczyciela, które kształtują u dzieci postawę
uczenia się w ciągu całego życia.
→ zapewnienie dzieciom poczucia wartości, zadowolenia, radości
i ufności we własne siły poprzez okazywanie dumy z ich osiągnięć;
→ wspieranie rozwoju dzieci poprzez bogate, zróżnicowane środowisko
wychowawcze – różnorodne materiały i sytuacje;
→ rozwijanie umiejętności społecznych i wielokulturowych, wyrażania
siebie, szacunku dla innych, umiejętności porozumiewania się;
→ kształtowanie umiejętności językowych i komunikacyjnych,
rozwijanie słownictwa, i zdolności ujmowania relacji przyczynowoskutkowych.

18


Slide 6

Ocena gotowości szkolnej pięciolatków
Materiały edukacyjne
dla nauczycieli wychowania przedszkolnego
www.ore.edu.pl

Niniejszą prezentację proponujemy wykorzystać w pracy samokształceniowej nauczycieli,
podczas zebrań Rad Pedagogicznych lub spotkań z rodzicami.
1

Plan prezentacji
1.

2.

3.

4.

Diagnoza przedszkolna
Społeczne cele diagnozy przedszkolnej
Rozporządzenia MEN dotyczące diagnozy przedszkolnej
Zadania nauczycieli wynikające z aktów prawnych
Obserwacyjna metoda dla nauczycieli przedszkoli
Koncepcja gotowości szkolnej (edukacyjnej)
Skala Gotowości Edukacyjnej Pięciolatków (SGE-5)
Interpretacja wyników obserwacji z zastosowaniem SGE-5
Analiza gotowości dziecka do nauki w szkole
Etapy analizy wyników
Trafność diagnozy przedszkolnej
Wspieranie dzieci w osiąganiu gotowości szkolnej
Indywidualizacja pracy z dzieckiem
Kształtowanie postawy uczenia się w ciągu całego życia

2

Społeczne cele diagnozy przedszkolnej
Zwiększanie szans edukacyjnych dzieci:
→ wyrównanie startu szkolnego dzieci, którym trudniej sprostać
społecznym i instytucjonalnym oczekiwaniom;
→ zapobieganie niepowodzeniom dzieci w nauce;
→ podejmowanie wczesnych, racjonalnych
działań wspierających ich rozwój;
→ zapewnienie wszystkim dzieciom
doświadczeń edukacyjnych;

i

ważnych

ekonomicznych
i

pozytywnych

→ budowanie u dzieci postaw sprzyjających kontynuowaniu edukacji
w ciągu całego życia.
3

Znaczenie diagnozy
dla wspierania rozwoju dziecka
FUNKCJONOWANIE
DZIECKA

WSPIERANIE ROZWOJU
UMIEJĘTNOŚCI DZIECKA

SPOSTRZEŻENIA
NAUCZYCIELA

DZIAŁANIA
NAUCZYCIELA
DZIAŁANIA
RODZICA
4

Korzyści wynikające z przeprowadzenia
diagnozy przedszkolnej
Indywidualizacja pracy z dzieckiem:
→ rozpoznanie potrzeb i możliwości dziecka;
→ zapewnienie zgodnych z potrzebami doświadczeń edukacyjnych
i społecznych;
→ indywidualizacja w doborze metod pracy;
→ zaspokajanie ciekawości i budzenie zainteresowań, rozwijanie
uzdolnień;
→ dbałość o ciągłość w edukacji, możliwość nawiązania do tego,
co dziecko już zna i rozumie;
→ wzmacnianie
poczucia
własnej
wartości
czerpanego
z aktywności i samodzielności;
→ rozpoznanie
umiejętności
społecznych
m.in.
relacji
w grupie, radzenia sobie
z emocjami oraz
trudnymi
i nowymi sytuacjami.
5

Diagnoza przedszkolna – zadania nauczycieli
w świetle rozporządzeń MEN
→ wybór programu wychowania przedszkolnego, napisanie lub
modyfikacja (program zawiera propozycję metody diagnozy
i indywidualizacji pracy z dzieckiem);
→ przeprowadzenie obserwacji (w październiku / listopadzie a po raz
drugi w kwietniu), dokumentowanie obserwacji pedagogicznych;
→ dokonanie analizy przygotowania dziecka do nauki w szkole;
→ przekazanie informacji rodzicom, aby mogli dziecko wspierać;
→ opracowanie planu wspomagania i korygowania rozwoju dziecka;
→ przekazanie wyników diagnozy specjalistom w razie potrzeby
pogłębionej diagnozy związanej ze specjalnymi potrzebami
edukacyjnymi.

6

Obserwacja jako metoda poznawania dziecka
Obserwacja pedagogiczna polega na świadomym, planowym
i celowym rejestrowaniu zachowania człowieka, zjawisk i zdarzeń.
→ umożliwia bezpośrednie poznanie zachowania się dzieci oraz ich
wypowiedzi w naturalnych warunkach;
→ pozwala
na
uzyskiwanie
o dzieciach, ich rozwoju i postępach;

systematycznej

informacji

→ jest bezpieczna i nieinwazyjna, można ją stosować wielokrotnie
→ ułatwia określenie i zaplanowanie kierunków pracy wspierającej dzieci
z uwzględnieniem kontekstu wystąpienia danego zachowania.

7

Proponowana koncepcja gotowości szkolnej

→ Gotowość szkolna ma wielowymiarowy charakter, wyznaczony
przez zadania rozwojowe (A. Brzezińska 1991, R. Stefańska-Klar
2000) i obszary aktywności dziecka w środowisku przedszkolnym;
→ Gotowość do uczenia się jest wyrażana chęcią, zainteresowaniem,
wytrwałością pomimo trudności
i osiąganiem przez dziecko
nieznacznych choćby postępów (E. Hurlock 1985);
→ Gotowość szkolna to pojęcie związane z rozwojem dziecka, ale
kryteria gotowości są pochodną systemu edukacji; zadań,
programów, warunków, wymagań nauczyciela i oczekiwań rodziców
(E. Gruszczyk-Kolczyńska 1994, B. Wilgocka-Okoń 2003).
8

Kierunki obserwacji według arkusza
Skali Gotowości Edukacyjnej Pięciolatka (SGE-5)
Nauczyciel obserwuje, jak dziecko:
→ poznaje środowisko i siebie, uczy się rozumieć świat;
→ bawi się i uczy w grupie rówieśników, zdobywa doświadczenia
społeczne;
→ uczy się samodzielności w nowych i trudnych sytuacjach;
→ wykonuje zadania, pracuje pod kierunkiem nauczyciela;
→ przygotowuje się do nauki czytania, pisania, matematyki.
9

Skala Gotowości Edukacyjnej Pięciolatka (SGE-5)
obserwacyjna metoda dla nauczycieli
Zadania rozwojowe u progu szkoły,
obszary aktywności dziecka:
A. poznawanie świata i siebie (6);
B. zabawa i nauka w grupie rówieśników
(5);
C. samodzielność w trudnych sytuacjach
(5);
D. podejmowanie zadań i praca pod
kierunkiem nauczyciela (3);
E. przygotowanie do nauki czytania,
pisania, matematyki(12).
31 punktów opisuje zachowanie
i umiejętności dzieci.
Nauczyciel
szacuje
występowanie
zachowania
lub
umiejętności
tak, raczej tak, raczej nie, nie.

Podskale (SGE-5) rezultat
statystycznej analizy wyników:

→ Kompetencje Poznawcze (11);
→ Aktywność (10);
→ Sprawność Psychomotoryczna
(5);
→ Odporność Emocjonalna (5).

Standardowe warunki, i procedura
stosowania możliwe oszacowanie
stopnia gotowości szkolnej dla
każdej z czterech podskal.

10

Statystyczna interpretacja wyników obserwacji.
Stopnie gotowości edukacyjnej w podskalach SGE-5
Badania standaryzacyjne SGE-5 marzec 2009 r.:
→ Próba 800 pięciolatków (ur. 2003), po 10 z grupy, 5 dziewcząt
i 5 chłopców;
→ 80 nauczycieli przedszkoli i oddziałów przedszkolnych z terenu całej
Polski;
→ 40 przygotowanych koordynatorów;
→ Badania indywidualne – Skala Dojrzałości Umysłowej Columbia,
Kwestionariusz dla Rodziców Sześciolatków (A. Frydrychowicz).
Rozkłady wyników w czterech podskalach lewoskośne.
Dla każdej podskali określono 3 stopnie gotowości edukacyjnej:
→ niski 10% najniższych wyników w badanej próbie;
→ niewystarczający do 30% wyników w badanej próbie;
→ dobry 70% dobrych i bardzo dobrych wyników w próbie.
11

Analiza gotowości dziecka do nauki w szkole
1.

2.

3.

Wskazanie zachowania, umiejętności, zainteresowań, które
będą sprzyjać nauce w szkole oraz tych, które naukę w szkole
utrudnią. Ustalenie, które umiejętności trzeba rozwinąć, usprawnić;
Odnoszenie wyników obserwacji do ogólniejszych kategorii:
a)
treści podstawy programowej;
b)
koncepcji teoretycznych np. zadań rozwojowych;
c)
kategorii empirycznych np. podskal SGE-5.

Próba wyjaśnienia zachowania dziecka poprzez wskazanie jego
związku z dotychczasowymi doświadczeniami lub przez wskazanie,
jaką funkcję pełni dane zachowanie w życiu dziecka.

12

Co sprzyja trafności diagnozy przedszkolnej?
→ nastawienie na rozumienie dzieci, obserwowanie zachowań,
zbieranie prac;
→ rozmowy z rodzicami i opiekunami (dane o stanie zdrowia dziecka,
sytuacji rodzinnej, uzdolnieniach);
→ obserwowanie
zachowań
i
umiejętności
dziecka
w codziennych sytuacjach, praktycznych, znanych dziecku;
→ gromadzenie danych i ostrożne interpretowanie;
→ świadomość różnic uwarunkowanych kulturowo i społecznie
a także wynikających ze stanu zdrowia dzieci, płci i wieku liczonego
w latach i miesiącach;
→ przekazywanie
rodzicom
wyników
obserwacji
(dialog);
i odpowiadanie na ich pytania dotyczące nauki w I klasie;
→ postępowanie taktowne, dyskretne, cierpliwe i na miarę swoich
umiejętności.
13

Jak przekazywać rodzicom
wyniki obserwacji?
→ zadbaj o dobry czas i miejsce na rozmowę;
→ stwórz atmosferę zaufania i bezpieczeństwa;
→ ustal cel spotkania;
→ nazwij swoją pozytywną intencję, która motywuje Cię do udzielenia
informacji;
→ przypomnij pozytywne doświadczenia i osiągnięcia dziecka;
→ opisz konkretne zachowanie, które powinno ulec zmianie;

→ zdefiniuj zachowania pożądane.
14

Jak przekazywać rodzicom
wyniki obserwacji?
→ mów o zachowaniu dziecka, a nie o osobie;
→ skup się na swoich spostrzeżeniach, a nie na wnioskach;
→ dokonuj opisu, a nie oceniaj;
→ dziel
się
dobre rady;

pomysłami

i

informacjami,

zamiast

→ skup się na korzyści, jaką chcesz przekazać
a nie na korzyści, jaką jest "wyrzucenie" jej z siebie;

dawać
odbiorcy,

→ ogranicz się tylko do takiej liczby informacji, którą odbierająca
osoba może spożytkować.

15

Diagnoza przedszkolna – o tym trzeba pamiętać!
→ O wynikach nauki szkolnej decydują różne czynniki nie tylko poziom
rozwoju umysłowego;
→ Bez gotowości rozwojowej ćwiczenie nie daje poprawy albo daje tylko
czasową. Ważne jest wspieranie aktywności i samodzielności dzieci;
→ Gotowość szkolną trzeba odnosić do równowagi między wymaganiami
szkoły a możliwościami rozwojowymi dziecka;
→ Stopnie gotowości szkolnej w podskalach SGE-5 nie wyznaczają normy
rozwojowej;
→ Niski i niewystarczający stopień gotowości edukacyjnej oznacza ryzyko
niepowodzeń w nauce;
→ Wyniki uzyskane za pomocą metody obserwacyjnej nie mogą być
jedyną podstawą podejmowania decyzji pedagogicznych.

16

Działania nauczyciela, które pomagają dzieciom
w osiąganiu gotowości do nauki w szkole
→ wspieranie aktywności i samodzielności dzieci – zachowanie
równowagi między aktywnością dorosłych a aktywnością dzieci;
→ stopniowe przechodzenie od aktywności do podejmowania zadań –
poprzez celowe, zaplanowane zabawy;
→ stopniowanie trudności zadań zapewnienie ciągłości w edukacji,
możliwość nawiązania do tego, co dziecku jest już znane;
→ elastyczne stosowanie reguł
o zróżnicowanych potrzebach;

w

zabawach

z

grupą

dzieci

→ niestawianie dzieciom rygorystycznych wymagań, nieocenianie
poprawności i nie karanie za brak oczekiwanych umiejętności.

17

Działania nauczyciela, które kształtują u dzieci postawę
uczenia się w ciągu całego życia.
→ zapewnienie dzieciom poczucia wartości, zadowolenia, radości
i ufności we własne siły poprzez okazywanie dumy z ich osiągnięć;
→ wspieranie rozwoju dzieci poprzez bogate, zróżnicowane środowisko
wychowawcze – różnorodne materiały i sytuacje;
→ rozwijanie umiejętności społecznych i wielokulturowych, wyrażania
siebie, szacunku dla innych, umiejętności porozumiewania się;
→ kształtowanie umiejętności językowych i komunikacyjnych,
rozwijanie słownictwa, i zdolności ujmowania relacji przyczynowoskutkowych.

18


Slide 7

Ocena gotowości szkolnej pięciolatków
Materiały edukacyjne
dla nauczycieli wychowania przedszkolnego
www.ore.edu.pl

Niniejszą prezentację proponujemy wykorzystać w pracy samokształceniowej nauczycieli,
podczas zebrań Rad Pedagogicznych lub spotkań z rodzicami.
1

Plan prezentacji
1.

2.

3.

4.

Diagnoza przedszkolna
Społeczne cele diagnozy przedszkolnej
Rozporządzenia MEN dotyczące diagnozy przedszkolnej
Zadania nauczycieli wynikające z aktów prawnych
Obserwacyjna metoda dla nauczycieli przedszkoli
Koncepcja gotowości szkolnej (edukacyjnej)
Skala Gotowości Edukacyjnej Pięciolatków (SGE-5)
Interpretacja wyników obserwacji z zastosowaniem SGE-5
Analiza gotowości dziecka do nauki w szkole
Etapy analizy wyników
Trafność diagnozy przedszkolnej
Wspieranie dzieci w osiąganiu gotowości szkolnej
Indywidualizacja pracy z dzieckiem
Kształtowanie postawy uczenia się w ciągu całego życia

2

Społeczne cele diagnozy przedszkolnej
Zwiększanie szans edukacyjnych dzieci:
→ wyrównanie startu szkolnego dzieci, którym trudniej sprostać
społecznym i instytucjonalnym oczekiwaniom;
→ zapobieganie niepowodzeniom dzieci w nauce;
→ podejmowanie wczesnych, racjonalnych
działań wspierających ich rozwój;
→ zapewnienie wszystkim dzieciom
doświadczeń edukacyjnych;

i

ważnych

ekonomicznych
i

pozytywnych

→ budowanie u dzieci postaw sprzyjających kontynuowaniu edukacji
w ciągu całego życia.
3

Znaczenie diagnozy
dla wspierania rozwoju dziecka
FUNKCJONOWANIE
DZIECKA

WSPIERANIE ROZWOJU
UMIEJĘTNOŚCI DZIECKA

SPOSTRZEŻENIA
NAUCZYCIELA

DZIAŁANIA
NAUCZYCIELA
DZIAŁANIA
RODZICA
4

Korzyści wynikające z przeprowadzenia
diagnozy przedszkolnej
Indywidualizacja pracy z dzieckiem:
→ rozpoznanie potrzeb i możliwości dziecka;
→ zapewnienie zgodnych z potrzebami doświadczeń edukacyjnych
i społecznych;
→ indywidualizacja w doborze metod pracy;
→ zaspokajanie ciekawości i budzenie zainteresowań, rozwijanie
uzdolnień;
→ dbałość o ciągłość w edukacji, możliwość nawiązania do tego,
co dziecko już zna i rozumie;
→ wzmacnianie
poczucia
własnej
wartości
czerpanego
z aktywności i samodzielności;
→ rozpoznanie
umiejętności
społecznych
m.in.
relacji
w grupie, radzenia sobie
z emocjami oraz
trudnymi
i nowymi sytuacjami.
5

Diagnoza przedszkolna – zadania nauczycieli
w świetle rozporządzeń MEN
→ wybór programu wychowania przedszkolnego, napisanie lub
modyfikacja (program zawiera propozycję metody diagnozy
i indywidualizacji pracy z dzieckiem);
→ przeprowadzenie obserwacji (w październiku / listopadzie a po raz
drugi w kwietniu), dokumentowanie obserwacji pedagogicznych;
→ dokonanie analizy przygotowania dziecka do nauki w szkole;
→ przekazanie informacji rodzicom, aby mogli dziecko wspierać;
→ opracowanie planu wspomagania i korygowania rozwoju dziecka;
→ przekazanie wyników diagnozy specjalistom w razie potrzeby
pogłębionej diagnozy związanej ze specjalnymi potrzebami
edukacyjnymi.

6

Obserwacja jako metoda poznawania dziecka
Obserwacja pedagogiczna polega na świadomym, planowym
i celowym rejestrowaniu zachowania człowieka, zjawisk i zdarzeń.
→ umożliwia bezpośrednie poznanie zachowania się dzieci oraz ich
wypowiedzi w naturalnych warunkach;
→ pozwala
na
uzyskiwanie
o dzieciach, ich rozwoju i postępach;

systematycznej

informacji

→ jest bezpieczna i nieinwazyjna, można ją stosować wielokrotnie
→ ułatwia określenie i zaplanowanie kierunków pracy wspierającej dzieci
z uwzględnieniem kontekstu wystąpienia danego zachowania.

7

Proponowana koncepcja gotowości szkolnej

→ Gotowość szkolna ma wielowymiarowy charakter, wyznaczony
przez zadania rozwojowe (A. Brzezińska 1991, R. Stefańska-Klar
2000) i obszary aktywności dziecka w środowisku przedszkolnym;
→ Gotowość do uczenia się jest wyrażana chęcią, zainteresowaniem,
wytrwałością pomimo trudności
i osiąganiem przez dziecko
nieznacznych choćby postępów (E. Hurlock 1985);
→ Gotowość szkolna to pojęcie związane z rozwojem dziecka, ale
kryteria gotowości są pochodną systemu edukacji; zadań,
programów, warunków, wymagań nauczyciela i oczekiwań rodziców
(E. Gruszczyk-Kolczyńska 1994, B. Wilgocka-Okoń 2003).
8

Kierunki obserwacji według arkusza
Skali Gotowości Edukacyjnej Pięciolatka (SGE-5)
Nauczyciel obserwuje, jak dziecko:
→ poznaje środowisko i siebie, uczy się rozumieć świat;
→ bawi się i uczy w grupie rówieśników, zdobywa doświadczenia
społeczne;
→ uczy się samodzielności w nowych i trudnych sytuacjach;
→ wykonuje zadania, pracuje pod kierunkiem nauczyciela;
→ przygotowuje się do nauki czytania, pisania, matematyki.
9

Skala Gotowości Edukacyjnej Pięciolatka (SGE-5)
obserwacyjna metoda dla nauczycieli
Zadania rozwojowe u progu szkoły,
obszary aktywności dziecka:
A. poznawanie świata i siebie (6);
B. zabawa i nauka w grupie rówieśników
(5);
C. samodzielność w trudnych sytuacjach
(5);
D. podejmowanie zadań i praca pod
kierunkiem nauczyciela (3);
E. przygotowanie do nauki czytania,
pisania, matematyki(12).
31 punktów opisuje zachowanie
i umiejętności dzieci.
Nauczyciel
szacuje
występowanie
zachowania
lub
umiejętności
tak, raczej tak, raczej nie, nie.

Podskale (SGE-5) rezultat
statystycznej analizy wyników:

→ Kompetencje Poznawcze (11);
→ Aktywność (10);
→ Sprawność Psychomotoryczna
(5);
→ Odporność Emocjonalna (5).

Standardowe warunki, i procedura
stosowania możliwe oszacowanie
stopnia gotowości szkolnej dla
każdej z czterech podskal.

10

Statystyczna interpretacja wyników obserwacji.
Stopnie gotowości edukacyjnej w podskalach SGE-5
Badania standaryzacyjne SGE-5 marzec 2009 r.:
→ Próba 800 pięciolatków (ur. 2003), po 10 z grupy, 5 dziewcząt
i 5 chłopców;
→ 80 nauczycieli przedszkoli i oddziałów przedszkolnych z terenu całej
Polski;
→ 40 przygotowanych koordynatorów;
→ Badania indywidualne – Skala Dojrzałości Umysłowej Columbia,
Kwestionariusz dla Rodziców Sześciolatków (A. Frydrychowicz).
Rozkłady wyników w czterech podskalach lewoskośne.
Dla każdej podskali określono 3 stopnie gotowości edukacyjnej:
→ niski 10% najniższych wyników w badanej próbie;
→ niewystarczający do 30% wyników w badanej próbie;
→ dobry 70% dobrych i bardzo dobrych wyników w próbie.
11

Analiza gotowości dziecka do nauki w szkole
1.

2.

3.

Wskazanie zachowania, umiejętności, zainteresowań, które
będą sprzyjać nauce w szkole oraz tych, które naukę w szkole
utrudnią. Ustalenie, które umiejętności trzeba rozwinąć, usprawnić;
Odnoszenie wyników obserwacji do ogólniejszych kategorii:
a)
treści podstawy programowej;
b)
koncepcji teoretycznych np. zadań rozwojowych;
c)
kategorii empirycznych np. podskal SGE-5.

Próba wyjaśnienia zachowania dziecka poprzez wskazanie jego
związku z dotychczasowymi doświadczeniami lub przez wskazanie,
jaką funkcję pełni dane zachowanie w życiu dziecka.

12

Co sprzyja trafności diagnozy przedszkolnej?
→ nastawienie na rozumienie dzieci, obserwowanie zachowań,
zbieranie prac;
→ rozmowy z rodzicami i opiekunami (dane o stanie zdrowia dziecka,
sytuacji rodzinnej, uzdolnieniach);
→ obserwowanie
zachowań
i
umiejętności
dziecka
w codziennych sytuacjach, praktycznych, znanych dziecku;
→ gromadzenie danych i ostrożne interpretowanie;
→ świadomość różnic uwarunkowanych kulturowo i społecznie
a także wynikających ze stanu zdrowia dzieci, płci i wieku liczonego
w latach i miesiącach;
→ przekazywanie
rodzicom
wyników
obserwacji
(dialog);
i odpowiadanie na ich pytania dotyczące nauki w I klasie;
→ postępowanie taktowne, dyskretne, cierpliwe i na miarę swoich
umiejętności.
13

Jak przekazywać rodzicom
wyniki obserwacji?
→ zadbaj o dobry czas i miejsce na rozmowę;
→ stwórz atmosferę zaufania i bezpieczeństwa;
→ ustal cel spotkania;
→ nazwij swoją pozytywną intencję, która motywuje Cię do udzielenia
informacji;
→ przypomnij pozytywne doświadczenia i osiągnięcia dziecka;
→ opisz konkretne zachowanie, które powinno ulec zmianie;

→ zdefiniuj zachowania pożądane.
14

Jak przekazywać rodzicom
wyniki obserwacji?
→ mów o zachowaniu dziecka, a nie o osobie;
→ skup się na swoich spostrzeżeniach, a nie na wnioskach;
→ dokonuj opisu, a nie oceniaj;
→ dziel
się
dobre rady;

pomysłami

i

informacjami,

zamiast

→ skup się na korzyści, jaką chcesz przekazać
a nie na korzyści, jaką jest "wyrzucenie" jej z siebie;

dawać
odbiorcy,

→ ogranicz się tylko do takiej liczby informacji, którą odbierająca
osoba może spożytkować.

15

Diagnoza przedszkolna – o tym trzeba pamiętać!
→ O wynikach nauki szkolnej decydują różne czynniki nie tylko poziom
rozwoju umysłowego;
→ Bez gotowości rozwojowej ćwiczenie nie daje poprawy albo daje tylko
czasową. Ważne jest wspieranie aktywności i samodzielności dzieci;
→ Gotowość szkolną trzeba odnosić do równowagi między wymaganiami
szkoły a możliwościami rozwojowymi dziecka;
→ Stopnie gotowości szkolnej w podskalach SGE-5 nie wyznaczają normy
rozwojowej;
→ Niski i niewystarczający stopień gotowości edukacyjnej oznacza ryzyko
niepowodzeń w nauce;
→ Wyniki uzyskane za pomocą metody obserwacyjnej nie mogą być
jedyną podstawą podejmowania decyzji pedagogicznych.

16

Działania nauczyciela, które pomagają dzieciom
w osiąganiu gotowości do nauki w szkole
→ wspieranie aktywności i samodzielności dzieci – zachowanie
równowagi między aktywnością dorosłych a aktywnością dzieci;
→ stopniowe przechodzenie od aktywności do podejmowania zadań –
poprzez celowe, zaplanowane zabawy;
→ stopniowanie trudności zadań zapewnienie ciągłości w edukacji,
możliwość nawiązania do tego, co dziecku jest już znane;
→ elastyczne stosowanie reguł
o zróżnicowanych potrzebach;

w

zabawach

z

grupą

dzieci

→ niestawianie dzieciom rygorystycznych wymagań, nieocenianie
poprawności i nie karanie za brak oczekiwanych umiejętności.

17

Działania nauczyciela, które kształtują u dzieci postawę
uczenia się w ciągu całego życia.
→ zapewnienie dzieciom poczucia wartości, zadowolenia, radości
i ufności we własne siły poprzez okazywanie dumy z ich osiągnięć;
→ wspieranie rozwoju dzieci poprzez bogate, zróżnicowane środowisko
wychowawcze – różnorodne materiały i sytuacje;
→ rozwijanie umiejętności społecznych i wielokulturowych, wyrażania
siebie, szacunku dla innych, umiejętności porozumiewania się;
→ kształtowanie umiejętności językowych i komunikacyjnych,
rozwijanie słownictwa, i zdolności ujmowania relacji przyczynowoskutkowych.

18


Slide 8

Ocena gotowości szkolnej pięciolatków
Materiały edukacyjne
dla nauczycieli wychowania przedszkolnego
www.ore.edu.pl

Niniejszą prezentację proponujemy wykorzystać w pracy samokształceniowej nauczycieli,
podczas zebrań Rad Pedagogicznych lub spotkań z rodzicami.
1

Plan prezentacji
1.

2.

3.

4.

Diagnoza przedszkolna
Społeczne cele diagnozy przedszkolnej
Rozporządzenia MEN dotyczące diagnozy przedszkolnej
Zadania nauczycieli wynikające z aktów prawnych
Obserwacyjna metoda dla nauczycieli przedszkoli
Koncepcja gotowości szkolnej (edukacyjnej)
Skala Gotowości Edukacyjnej Pięciolatków (SGE-5)
Interpretacja wyników obserwacji z zastosowaniem SGE-5
Analiza gotowości dziecka do nauki w szkole
Etapy analizy wyników
Trafność diagnozy przedszkolnej
Wspieranie dzieci w osiąganiu gotowości szkolnej
Indywidualizacja pracy z dzieckiem
Kształtowanie postawy uczenia się w ciągu całego życia

2

Społeczne cele diagnozy przedszkolnej
Zwiększanie szans edukacyjnych dzieci:
→ wyrównanie startu szkolnego dzieci, którym trudniej sprostać
społecznym i instytucjonalnym oczekiwaniom;
→ zapobieganie niepowodzeniom dzieci w nauce;
→ podejmowanie wczesnych, racjonalnych
działań wspierających ich rozwój;
→ zapewnienie wszystkim dzieciom
doświadczeń edukacyjnych;

i

ważnych

ekonomicznych
i

pozytywnych

→ budowanie u dzieci postaw sprzyjających kontynuowaniu edukacji
w ciągu całego życia.
3

Znaczenie diagnozy
dla wspierania rozwoju dziecka
FUNKCJONOWANIE
DZIECKA

WSPIERANIE ROZWOJU
UMIEJĘTNOŚCI DZIECKA

SPOSTRZEŻENIA
NAUCZYCIELA

DZIAŁANIA
NAUCZYCIELA
DZIAŁANIA
RODZICA
4

Korzyści wynikające z przeprowadzenia
diagnozy przedszkolnej
Indywidualizacja pracy z dzieckiem:
→ rozpoznanie potrzeb i możliwości dziecka;
→ zapewnienie zgodnych z potrzebami doświadczeń edukacyjnych
i społecznych;
→ indywidualizacja w doborze metod pracy;
→ zaspokajanie ciekawości i budzenie zainteresowań, rozwijanie
uzdolnień;
→ dbałość o ciągłość w edukacji, możliwość nawiązania do tego,
co dziecko już zna i rozumie;
→ wzmacnianie
poczucia
własnej
wartości
czerpanego
z aktywności i samodzielności;
→ rozpoznanie
umiejętności
społecznych
m.in.
relacji
w grupie, radzenia sobie
z emocjami oraz
trudnymi
i nowymi sytuacjami.
5

Diagnoza przedszkolna – zadania nauczycieli
w świetle rozporządzeń MEN
→ wybór programu wychowania przedszkolnego, napisanie lub
modyfikacja (program zawiera propozycję metody diagnozy
i indywidualizacji pracy z dzieckiem);
→ przeprowadzenie obserwacji (w październiku / listopadzie a po raz
drugi w kwietniu), dokumentowanie obserwacji pedagogicznych;
→ dokonanie analizy przygotowania dziecka do nauki w szkole;
→ przekazanie informacji rodzicom, aby mogli dziecko wspierać;
→ opracowanie planu wspomagania i korygowania rozwoju dziecka;
→ przekazanie wyników diagnozy specjalistom w razie potrzeby
pogłębionej diagnozy związanej ze specjalnymi potrzebami
edukacyjnymi.

6

Obserwacja jako metoda poznawania dziecka
Obserwacja pedagogiczna polega na świadomym, planowym
i celowym rejestrowaniu zachowania człowieka, zjawisk i zdarzeń.
→ umożliwia bezpośrednie poznanie zachowania się dzieci oraz ich
wypowiedzi w naturalnych warunkach;
→ pozwala
na
uzyskiwanie
o dzieciach, ich rozwoju i postępach;

systematycznej

informacji

→ jest bezpieczna i nieinwazyjna, można ją stosować wielokrotnie
→ ułatwia określenie i zaplanowanie kierunków pracy wspierającej dzieci
z uwzględnieniem kontekstu wystąpienia danego zachowania.

7

Proponowana koncepcja gotowości szkolnej

→ Gotowość szkolna ma wielowymiarowy charakter, wyznaczony
przez zadania rozwojowe (A. Brzezińska 1991, R. Stefańska-Klar
2000) i obszary aktywności dziecka w środowisku przedszkolnym;
→ Gotowość do uczenia się jest wyrażana chęcią, zainteresowaniem,
wytrwałością pomimo trudności
i osiąganiem przez dziecko
nieznacznych choćby postępów (E. Hurlock 1985);
→ Gotowość szkolna to pojęcie związane z rozwojem dziecka, ale
kryteria gotowości są pochodną systemu edukacji; zadań,
programów, warunków, wymagań nauczyciela i oczekiwań rodziców
(E. Gruszczyk-Kolczyńska 1994, B. Wilgocka-Okoń 2003).
8

Kierunki obserwacji według arkusza
Skali Gotowości Edukacyjnej Pięciolatka (SGE-5)
Nauczyciel obserwuje, jak dziecko:
→ poznaje środowisko i siebie, uczy się rozumieć świat;
→ bawi się i uczy w grupie rówieśników, zdobywa doświadczenia
społeczne;
→ uczy się samodzielności w nowych i trudnych sytuacjach;
→ wykonuje zadania, pracuje pod kierunkiem nauczyciela;
→ przygotowuje się do nauki czytania, pisania, matematyki.
9

Skala Gotowości Edukacyjnej Pięciolatka (SGE-5)
obserwacyjna metoda dla nauczycieli
Zadania rozwojowe u progu szkoły,
obszary aktywności dziecka:
A. poznawanie świata i siebie (6);
B. zabawa i nauka w grupie rówieśników
(5);
C. samodzielność w trudnych sytuacjach
(5);
D. podejmowanie zadań i praca pod
kierunkiem nauczyciela (3);
E. przygotowanie do nauki czytania,
pisania, matematyki(12).
31 punktów opisuje zachowanie
i umiejętności dzieci.
Nauczyciel
szacuje
występowanie
zachowania
lub
umiejętności
tak, raczej tak, raczej nie, nie.

Podskale (SGE-5) rezultat
statystycznej analizy wyników:

→ Kompetencje Poznawcze (11);
→ Aktywność (10);
→ Sprawność Psychomotoryczna
(5);
→ Odporność Emocjonalna (5).

Standardowe warunki, i procedura
stosowania możliwe oszacowanie
stopnia gotowości szkolnej dla
każdej z czterech podskal.

10

Statystyczna interpretacja wyników obserwacji.
Stopnie gotowości edukacyjnej w podskalach SGE-5
Badania standaryzacyjne SGE-5 marzec 2009 r.:
→ Próba 800 pięciolatków (ur. 2003), po 10 z grupy, 5 dziewcząt
i 5 chłopców;
→ 80 nauczycieli przedszkoli i oddziałów przedszkolnych z terenu całej
Polski;
→ 40 przygotowanych koordynatorów;
→ Badania indywidualne – Skala Dojrzałości Umysłowej Columbia,
Kwestionariusz dla Rodziców Sześciolatków (A. Frydrychowicz).
Rozkłady wyników w czterech podskalach lewoskośne.
Dla każdej podskali określono 3 stopnie gotowości edukacyjnej:
→ niski 10% najniższych wyników w badanej próbie;
→ niewystarczający do 30% wyników w badanej próbie;
→ dobry 70% dobrych i bardzo dobrych wyników w próbie.
11

Analiza gotowości dziecka do nauki w szkole
1.

2.

3.

Wskazanie zachowania, umiejętności, zainteresowań, które
będą sprzyjać nauce w szkole oraz tych, które naukę w szkole
utrudnią. Ustalenie, które umiejętności trzeba rozwinąć, usprawnić;
Odnoszenie wyników obserwacji do ogólniejszych kategorii:
a)
treści podstawy programowej;
b)
koncepcji teoretycznych np. zadań rozwojowych;
c)
kategorii empirycznych np. podskal SGE-5.

Próba wyjaśnienia zachowania dziecka poprzez wskazanie jego
związku z dotychczasowymi doświadczeniami lub przez wskazanie,
jaką funkcję pełni dane zachowanie w życiu dziecka.

12

Co sprzyja trafności diagnozy przedszkolnej?
→ nastawienie na rozumienie dzieci, obserwowanie zachowań,
zbieranie prac;
→ rozmowy z rodzicami i opiekunami (dane o stanie zdrowia dziecka,
sytuacji rodzinnej, uzdolnieniach);
→ obserwowanie
zachowań
i
umiejętności
dziecka
w codziennych sytuacjach, praktycznych, znanych dziecku;
→ gromadzenie danych i ostrożne interpretowanie;
→ świadomość różnic uwarunkowanych kulturowo i społecznie
a także wynikających ze stanu zdrowia dzieci, płci i wieku liczonego
w latach i miesiącach;
→ przekazywanie
rodzicom
wyników
obserwacji
(dialog);
i odpowiadanie na ich pytania dotyczące nauki w I klasie;
→ postępowanie taktowne, dyskretne, cierpliwe i na miarę swoich
umiejętności.
13

Jak przekazywać rodzicom
wyniki obserwacji?
→ zadbaj o dobry czas i miejsce na rozmowę;
→ stwórz atmosferę zaufania i bezpieczeństwa;
→ ustal cel spotkania;
→ nazwij swoją pozytywną intencję, która motywuje Cię do udzielenia
informacji;
→ przypomnij pozytywne doświadczenia i osiągnięcia dziecka;
→ opisz konkretne zachowanie, które powinno ulec zmianie;

→ zdefiniuj zachowania pożądane.
14

Jak przekazywać rodzicom
wyniki obserwacji?
→ mów o zachowaniu dziecka, a nie o osobie;
→ skup się na swoich spostrzeżeniach, a nie na wnioskach;
→ dokonuj opisu, a nie oceniaj;
→ dziel
się
dobre rady;

pomysłami

i

informacjami,

zamiast

→ skup się na korzyści, jaką chcesz przekazać
a nie na korzyści, jaką jest "wyrzucenie" jej z siebie;

dawać
odbiorcy,

→ ogranicz się tylko do takiej liczby informacji, którą odbierająca
osoba może spożytkować.

15

Diagnoza przedszkolna – o tym trzeba pamiętać!
→ O wynikach nauki szkolnej decydują różne czynniki nie tylko poziom
rozwoju umysłowego;
→ Bez gotowości rozwojowej ćwiczenie nie daje poprawy albo daje tylko
czasową. Ważne jest wspieranie aktywności i samodzielności dzieci;
→ Gotowość szkolną trzeba odnosić do równowagi między wymaganiami
szkoły a możliwościami rozwojowymi dziecka;
→ Stopnie gotowości szkolnej w podskalach SGE-5 nie wyznaczają normy
rozwojowej;
→ Niski i niewystarczający stopień gotowości edukacyjnej oznacza ryzyko
niepowodzeń w nauce;
→ Wyniki uzyskane za pomocą metody obserwacyjnej nie mogą być
jedyną podstawą podejmowania decyzji pedagogicznych.

16

Działania nauczyciela, które pomagają dzieciom
w osiąganiu gotowości do nauki w szkole
→ wspieranie aktywności i samodzielności dzieci – zachowanie
równowagi między aktywnością dorosłych a aktywnością dzieci;
→ stopniowe przechodzenie od aktywności do podejmowania zadań –
poprzez celowe, zaplanowane zabawy;
→ stopniowanie trudności zadań zapewnienie ciągłości w edukacji,
możliwość nawiązania do tego, co dziecku jest już znane;
→ elastyczne stosowanie reguł
o zróżnicowanych potrzebach;

w

zabawach

z

grupą

dzieci

→ niestawianie dzieciom rygorystycznych wymagań, nieocenianie
poprawności i nie karanie za brak oczekiwanych umiejętności.

17

Działania nauczyciela, które kształtują u dzieci postawę
uczenia się w ciągu całego życia.
→ zapewnienie dzieciom poczucia wartości, zadowolenia, radości
i ufności we własne siły poprzez okazywanie dumy z ich osiągnięć;
→ wspieranie rozwoju dzieci poprzez bogate, zróżnicowane środowisko
wychowawcze – różnorodne materiały i sytuacje;
→ rozwijanie umiejętności społecznych i wielokulturowych, wyrażania
siebie, szacunku dla innych, umiejętności porozumiewania się;
→ kształtowanie umiejętności językowych i komunikacyjnych,
rozwijanie słownictwa, i zdolności ujmowania relacji przyczynowoskutkowych.

18


Slide 9

Ocena gotowości szkolnej pięciolatków
Materiały edukacyjne
dla nauczycieli wychowania przedszkolnego
www.ore.edu.pl

Niniejszą prezentację proponujemy wykorzystać w pracy samokształceniowej nauczycieli,
podczas zebrań Rad Pedagogicznych lub spotkań z rodzicami.
1

Plan prezentacji
1.

2.

3.

4.

Diagnoza przedszkolna
Społeczne cele diagnozy przedszkolnej
Rozporządzenia MEN dotyczące diagnozy przedszkolnej
Zadania nauczycieli wynikające z aktów prawnych
Obserwacyjna metoda dla nauczycieli przedszkoli
Koncepcja gotowości szkolnej (edukacyjnej)
Skala Gotowości Edukacyjnej Pięciolatków (SGE-5)
Interpretacja wyników obserwacji z zastosowaniem SGE-5
Analiza gotowości dziecka do nauki w szkole
Etapy analizy wyników
Trafność diagnozy przedszkolnej
Wspieranie dzieci w osiąganiu gotowości szkolnej
Indywidualizacja pracy z dzieckiem
Kształtowanie postawy uczenia się w ciągu całego życia

2

Społeczne cele diagnozy przedszkolnej
Zwiększanie szans edukacyjnych dzieci:
→ wyrównanie startu szkolnego dzieci, którym trudniej sprostać
społecznym i instytucjonalnym oczekiwaniom;
→ zapobieganie niepowodzeniom dzieci w nauce;
→ podejmowanie wczesnych, racjonalnych
działań wspierających ich rozwój;
→ zapewnienie wszystkim dzieciom
doświadczeń edukacyjnych;

i

ważnych

ekonomicznych
i

pozytywnych

→ budowanie u dzieci postaw sprzyjających kontynuowaniu edukacji
w ciągu całego życia.
3

Znaczenie diagnozy
dla wspierania rozwoju dziecka
FUNKCJONOWANIE
DZIECKA

WSPIERANIE ROZWOJU
UMIEJĘTNOŚCI DZIECKA

SPOSTRZEŻENIA
NAUCZYCIELA

DZIAŁANIA
NAUCZYCIELA
DZIAŁANIA
RODZICA
4

Korzyści wynikające z przeprowadzenia
diagnozy przedszkolnej
Indywidualizacja pracy z dzieckiem:
→ rozpoznanie potrzeb i możliwości dziecka;
→ zapewnienie zgodnych z potrzebami doświadczeń edukacyjnych
i społecznych;
→ indywidualizacja w doborze metod pracy;
→ zaspokajanie ciekawości i budzenie zainteresowań, rozwijanie
uzdolnień;
→ dbałość o ciągłość w edukacji, możliwość nawiązania do tego,
co dziecko już zna i rozumie;
→ wzmacnianie
poczucia
własnej
wartości
czerpanego
z aktywności i samodzielności;
→ rozpoznanie
umiejętności
społecznych
m.in.
relacji
w grupie, radzenia sobie
z emocjami oraz
trudnymi
i nowymi sytuacjami.
5

Diagnoza przedszkolna – zadania nauczycieli
w świetle rozporządzeń MEN
→ wybór programu wychowania przedszkolnego, napisanie lub
modyfikacja (program zawiera propozycję metody diagnozy
i indywidualizacji pracy z dzieckiem);
→ przeprowadzenie obserwacji (w październiku / listopadzie a po raz
drugi w kwietniu), dokumentowanie obserwacji pedagogicznych;
→ dokonanie analizy przygotowania dziecka do nauki w szkole;
→ przekazanie informacji rodzicom, aby mogli dziecko wspierać;
→ opracowanie planu wspomagania i korygowania rozwoju dziecka;
→ przekazanie wyników diagnozy specjalistom w razie potrzeby
pogłębionej diagnozy związanej ze specjalnymi potrzebami
edukacyjnymi.

6

Obserwacja jako metoda poznawania dziecka
Obserwacja pedagogiczna polega na świadomym, planowym
i celowym rejestrowaniu zachowania człowieka, zjawisk i zdarzeń.
→ umożliwia bezpośrednie poznanie zachowania się dzieci oraz ich
wypowiedzi w naturalnych warunkach;
→ pozwala
na
uzyskiwanie
o dzieciach, ich rozwoju i postępach;

systematycznej

informacji

→ jest bezpieczna i nieinwazyjna, można ją stosować wielokrotnie
→ ułatwia określenie i zaplanowanie kierunków pracy wspierającej dzieci
z uwzględnieniem kontekstu wystąpienia danego zachowania.

7

Proponowana koncepcja gotowości szkolnej

→ Gotowość szkolna ma wielowymiarowy charakter, wyznaczony
przez zadania rozwojowe (A. Brzezińska 1991, R. Stefańska-Klar
2000) i obszary aktywności dziecka w środowisku przedszkolnym;
→ Gotowość do uczenia się jest wyrażana chęcią, zainteresowaniem,
wytrwałością pomimo trudności
i osiąganiem przez dziecko
nieznacznych choćby postępów (E. Hurlock 1985);
→ Gotowość szkolna to pojęcie związane z rozwojem dziecka, ale
kryteria gotowości są pochodną systemu edukacji; zadań,
programów, warunków, wymagań nauczyciela i oczekiwań rodziców
(E. Gruszczyk-Kolczyńska 1994, B. Wilgocka-Okoń 2003).
8

Kierunki obserwacji według arkusza
Skali Gotowości Edukacyjnej Pięciolatka (SGE-5)
Nauczyciel obserwuje, jak dziecko:
→ poznaje środowisko i siebie, uczy się rozumieć świat;
→ bawi się i uczy w grupie rówieśników, zdobywa doświadczenia
społeczne;
→ uczy się samodzielności w nowych i trudnych sytuacjach;
→ wykonuje zadania, pracuje pod kierunkiem nauczyciela;
→ przygotowuje się do nauki czytania, pisania, matematyki.
9

Skala Gotowości Edukacyjnej Pięciolatka (SGE-5)
obserwacyjna metoda dla nauczycieli
Zadania rozwojowe u progu szkoły,
obszary aktywności dziecka:
A. poznawanie świata i siebie (6);
B. zabawa i nauka w grupie rówieśników
(5);
C. samodzielność w trudnych sytuacjach
(5);
D. podejmowanie zadań i praca pod
kierunkiem nauczyciela (3);
E. przygotowanie do nauki czytania,
pisania, matematyki(12).
31 punktów opisuje zachowanie
i umiejętności dzieci.
Nauczyciel
szacuje
występowanie
zachowania
lub
umiejętności
tak, raczej tak, raczej nie, nie.

Podskale (SGE-5) rezultat
statystycznej analizy wyników:

→ Kompetencje Poznawcze (11);
→ Aktywność (10);
→ Sprawność Psychomotoryczna
(5);
→ Odporność Emocjonalna (5).

Standardowe warunki, i procedura
stosowania możliwe oszacowanie
stopnia gotowości szkolnej dla
każdej z czterech podskal.

10

Statystyczna interpretacja wyników obserwacji.
Stopnie gotowości edukacyjnej w podskalach SGE-5
Badania standaryzacyjne SGE-5 marzec 2009 r.:
→ Próba 800 pięciolatków (ur. 2003), po 10 z grupy, 5 dziewcząt
i 5 chłopców;
→ 80 nauczycieli przedszkoli i oddziałów przedszkolnych z terenu całej
Polski;
→ 40 przygotowanych koordynatorów;
→ Badania indywidualne – Skala Dojrzałości Umysłowej Columbia,
Kwestionariusz dla Rodziców Sześciolatków (A. Frydrychowicz).
Rozkłady wyników w czterech podskalach lewoskośne.
Dla każdej podskali określono 3 stopnie gotowości edukacyjnej:
→ niski 10% najniższych wyników w badanej próbie;
→ niewystarczający do 30% wyników w badanej próbie;
→ dobry 70% dobrych i bardzo dobrych wyników w próbie.
11

Analiza gotowości dziecka do nauki w szkole
1.

2.

3.

Wskazanie zachowania, umiejętności, zainteresowań, które
będą sprzyjać nauce w szkole oraz tych, które naukę w szkole
utrudnią. Ustalenie, które umiejętności trzeba rozwinąć, usprawnić;
Odnoszenie wyników obserwacji do ogólniejszych kategorii:
a)
treści podstawy programowej;
b)
koncepcji teoretycznych np. zadań rozwojowych;
c)
kategorii empirycznych np. podskal SGE-5.

Próba wyjaśnienia zachowania dziecka poprzez wskazanie jego
związku z dotychczasowymi doświadczeniami lub przez wskazanie,
jaką funkcję pełni dane zachowanie w życiu dziecka.

12

Co sprzyja trafności diagnozy przedszkolnej?
→ nastawienie na rozumienie dzieci, obserwowanie zachowań,
zbieranie prac;
→ rozmowy z rodzicami i opiekunami (dane o stanie zdrowia dziecka,
sytuacji rodzinnej, uzdolnieniach);
→ obserwowanie
zachowań
i
umiejętności
dziecka
w codziennych sytuacjach, praktycznych, znanych dziecku;
→ gromadzenie danych i ostrożne interpretowanie;
→ świadomość różnic uwarunkowanych kulturowo i społecznie
a także wynikających ze stanu zdrowia dzieci, płci i wieku liczonego
w latach i miesiącach;
→ przekazywanie
rodzicom
wyników
obserwacji
(dialog);
i odpowiadanie na ich pytania dotyczące nauki w I klasie;
→ postępowanie taktowne, dyskretne, cierpliwe i na miarę swoich
umiejętności.
13

Jak przekazywać rodzicom
wyniki obserwacji?
→ zadbaj o dobry czas i miejsce na rozmowę;
→ stwórz atmosferę zaufania i bezpieczeństwa;
→ ustal cel spotkania;
→ nazwij swoją pozytywną intencję, która motywuje Cię do udzielenia
informacji;
→ przypomnij pozytywne doświadczenia i osiągnięcia dziecka;
→ opisz konkretne zachowanie, które powinno ulec zmianie;

→ zdefiniuj zachowania pożądane.
14

Jak przekazywać rodzicom
wyniki obserwacji?
→ mów o zachowaniu dziecka, a nie o osobie;
→ skup się na swoich spostrzeżeniach, a nie na wnioskach;
→ dokonuj opisu, a nie oceniaj;
→ dziel
się
dobre rady;

pomysłami

i

informacjami,

zamiast

→ skup się na korzyści, jaką chcesz przekazać
a nie na korzyści, jaką jest "wyrzucenie" jej z siebie;

dawać
odbiorcy,

→ ogranicz się tylko do takiej liczby informacji, którą odbierająca
osoba może spożytkować.

15

Diagnoza przedszkolna – o tym trzeba pamiętać!
→ O wynikach nauki szkolnej decydują różne czynniki nie tylko poziom
rozwoju umysłowego;
→ Bez gotowości rozwojowej ćwiczenie nie daje poprawy albo daje tylko
czasową. Ważne jest wspieranie aktywności i samodzielności dzieci;
→ Gotowość szkolną trzeba odnosić do równowagi między wymaganiami
szkoły a możliwościami rozwojowymi dziecka;
→ Stopnie gotowości szkolnej w podskalach SGE-5 nie wyznaczają normy
rozwojowej;
→ Niski i niewystarczający stopień gotowości edukacyjnej oznacza ryzyko
niepowodzeń w nauce;
→ Wyniki uzyskane za pomocą metody obserwacyjnej nie mogą być
jedyną podstawą podejmowania decyzji pedagogicznych.

16

Działania nauczyciela, które pomagają dzieciom
w osiąganiu gotowości do nauki w szkole
→ wspieranie aktywności i samodzielności dzieci – zachowanie
równowagi między aktywnością dorosłych a aktywnością dzieci;
→ stopniowe przechodzenie od aktywności do podejmowania zadań –
poprzez celowe, zaplanowane zabawy;
→ stopniowanie trudności zadań zapewnienie ciągłości w edukacji,
możliwość nawiązania do tego, co dziecku jest już znane;
→ elastyczne stosowanie reguł
o zróżnicowanych potrzebach;

w

zabawach

z

grupą

dzieci

→ niestawianie dzieciom rygorystycznych wymagań, nieocenianie
poprawności i nie karanie za brak oczekiwanych umiejętności.

17

Działania nauczyciela, które kształtują u dzieci postawę
uczenia się w ciągu całego życia.
→ zapewnienie dzieciom poczucia wartości, zadowolenia, radości
i ufności we własne siły poprzez okazywanie dumy z ich osiągnięć;
→ wspieranie rozwoju dzieci poprzez bogate, zróżnicowane środowisko
wychowawcze – różnorodne materiały i sytuacje;
→ rozwijanie umiejętności społecznych i wielokulturowych, wyrażania
siebie, szacunku dla innych, umiejętności porozumiewania się;
→ kształtowanie umiejętności językowych i komunikacyjnych,
rozwijanie słownictwa, i zdolności ujmowania relacji przyczynowoskutkowych.

18


Slide 10

Ocena gotowości szkolnej pięciolatków
Materiały edukacyjne
dla nauczycieli wychowania przedszkolnego
www.ore.edu.pl

Niniejszą prezentację proponujemy wykorzystać w pracy samokształceniowej nauczycieli,
podczas zebrań Rad Pedagogicznych lub spotkań z rodzicami.
1

Plan prezentacji
1.

2.

3.

4.

Diagnoza przedszkolna
Społeczne cele diagnozy przedszkolnej
Rozporządzenia MEN dotyczące diagnozy przedszkolnej
Zadania nauczycieli wynikające z aktów prawnych
Obserwacyjna metoda dla nauczycieli przedszkoli
Koncepcja gotowości szkolnej (edukacyjnej)
Skala Gotowości Edukacyjnej Pięciolatków (SGE-5)
Interpretacja wyników obserwacji z zastosowaniem SGE-5
Analiza gotowości dziecka do nauki w szkole
Etapy analizy wyników
Trafność diagnozy przedszkolnej
Wspieranie dzieci w osiąganiu gotowości szkolnej
Indywidualizacja pracy z dzieckiem
Kształtowanie postawy uczenia się w ciągu całego życia

2

Społeczne cele diagnozy przedszkolnej
Zwiększanie szans edukacyjnych dzieci:
→ wyrównanie startu szkolnego dzieci, którym trudniej sprostać
społecznym i instytucjonalnym oczekiwaniom;
→ zapobieganie niepowodzeniom dzieci w nauce;
→ podejmowanie wczesnych, racjonalnych
działań wspierających ich rozwój;
→ zapewnienie wszystkim dzieciom
doświadczeń edukacyjnych;

i

ważnych

ekonomicznych
i

pozytywnych

→ budowanie u dzieci postaw sprzyjających kontynuowaniu edukacji
w ciągu całego życia.
3

Znaczenie diagnozy
dla wspierania rozwoju dziecka
FUNKCJONOWANIE
DZIECKA

WSPIERANIE ROZWOJU
UMIEJĘTNOŚCI DZIECKA

SPOSTRZEŻENIA
NAUCZYCIELA

DZIAŁANIA
NAUCZYCIELA
DZIAŁANIA
RODZICA
4

Korzyści wynikające z przeprowadzenia
diagnozy przedszkolnej
Indywidualizacja pracy z dzieckiem:
→ rozpoznanie potrzeb i możliwości dziecka;
→ zapewnienie zgodnych z potrzebami doświadczeń edukacyjnych
i społecznych;
→ indywidualizacja w doborze metod pracy;
→ zaspokajanie ciekawości i budzenie zainteresowań, rozwijanie
uzdolnień;
→ dbałość o ciągłość w edukacji, możliwość nawiązania do tego,
co dziecko już zna i rozumie;
→ wzmacnianie
poczucia
własnej
wartości
czerpanego
z aktywności i samodzielności;
→ rozpoznanie
umiejętności
społecznych
m.in.
relacji
w grupie, radzenia sobie
z emocjami oraz
trudnymi
i nowymi sytuacjami.
5

Diagnoza przedszkolna – zadania nauczycieli
w świetle rozporządzeń MEN
→ wybór programu wychowania przedszkolnego, napisanie lub
modyfikacja (program zawiera propozycję metody diagnozy
i indywidualizacji pracy z dzieckiem);
→ przeprowadzenie obserwacji (w październiku / listopadzie a po raz
drugi w kwietniu), dokumentowanie obserwacji pedagogicznych;
→ dokonanie analizy przygotowania dziecka do nauki w szkole;
→ przekazanie informacji rodzicom, aby mogli dziecko wspierać;
→ opracowanie planu wspomagania i korygowania rozwoju dziecka;
→ przekazanie wyników diagnozy specjalistom w razie potrzeby
pogłębionej diagnozy związanej ze specjalnymi potrzebami
edukacyjnymi.

6

Obserwacja jako metoda poznawania dziecka
Obserwacja pedagogiczna polega na świadomym, planowym
i celowym rejestrowaniu zachowania człowieka, zjawisk i zdarzeń.
→ umożliwia bezpośrednie poznanie zachowania się dzieci oraz ich
wypowiedzi w naturalnych warunkach;
→ pozwala
na
uzyskiwanie
o dzieciach, ich rozwoju i postępach;

systematycznej

informacji

→ jest bezpieczna i nieinwazyjna, można ją stosować wielokrotnie
→ ułatwia określenie i zaplanowanie kierunków pracy wspierającej dzieci
z uwzględnieniem kontekstu wystąpienia danego zachowania.

7

Proponowana koncepcja gotowości szkolnej

→ Gotowość szkolna ma wielowymiarowy charakter, wyznaczony
przez zadania rozwojowe (A. Brzezińska 1991, R. Stefańska-Klar
2000) i obszary aktywności dziecka w środowisku przedszkolnym;
→ Gotowość do uczenia się jest wyrażana chęcią, zainteresowaniem,
wytrwałością pomimo trudności
i osiąganiem przez dziecko
nieznacznych choćby postępów (E. Hurlock 1985);
→ Gotowość szkolna to pojęcie związane z rozwojem dziecka, ale
kryteria gotowości są pochodną systemu edukacji; zadań,
programów, warunków, wymagań nauczyciela i oczekiwań rodziców
(E. Gruszczyk-Kolczyńska 1994, B. Wilgocka-Okoń 2003).
8

Kierunki obserwacji według arkusza
Skali Gotowości Edukacyjnej Pięciolatka (SGE-5)
Nauczyciel obserwuje, jak dziecko:
→ poznaje środowisko i siebie, uczy się rozumieć świat;
→ bawi się i uczy w grupie rówieśników, zdobywa doświadczenia
społeczne;
→ uczy się samodzielności w nowych i trudnych sytuacjach;
→ wykonuje zadania, pracuje pod kierunkiem nauczyciela;
→ przygotowuje się do nauki czytania, pisania, matematyki.
9

Skala Gotowości Edukacyjnej Pięciolatka (SGE-5)
obserwacyjna metoda dla nauczycieli
Zadania rozwojowe u progu szkoły,
obszary aktywności dziecka:
A. poznawanie świata i siebie (6);
B. zabawa i nauka w grupie rówieśników
(5);
C. samodzielność w trudnych sytuacjach
(5);
D. podejmowanie zadań i praca pod
kierunkiem nauczyciela (3);
E. przygotowanie do nauki czytania,
pisania, matematyki(12).
31 punktów opisuje zachowanie
i umiejętności dzieci.
Nauczyciel
szacuje
występowanie
zachowania
lub
umiejętności
tak, raczej tak, raczej nie, nie.

Podskale (SGE-5) rezultat
statystycznej analizy wyników:

→ Kompetencje Poznawcze (11);
→ Aktywność (10);
→ Sprawność Psychomotoryczna
(5);
→ Odporność Emocjonalna (5).

Standardowe warunki, i procedura
stosowania możliwe oszacowanie
stopnia gotowości szkolnej dla
każdej z czterech podskal.

10

Statystyczna interpretacja wyników obserwacji.
Stopnie gotowości edukacyjnej w podskalach SGE-5
Badania standaryzacyjne SGE-5 marzec 2009 r.:
→ Próba 800 pięciolatków (ur. 2003), po 10 z grupy, 5 dziewcząt
i 5 chłopców;
→ 80 nauczycieli przedszkoli i oddziałów przedszkolnych z terenu całej
Polski;
→ 40 przygotowanych koordynatorów;
→ Badania indywidualne – Skala Dojrzałości Umysłowej Columbia,
Kwestionariusz dla Rodziców Sześciolatków (A. Frydrychowicz).
Rozkłady wyników w czterech podskalach lewoskośne.
Dla każdej podskali określono 3 stopnie gotowości edukacyjnej:
→ niski 10% najniższych wyników w badanej próbie;
→ niewystarczający do 30% wyników w badanej próbie;
→ dobry 70% dobrych i bardzo dobrych wyników w próbie.
11

Analiza gotowości dziecka do nauki w szkole
1.

2.

3.

Wskazanie zachowania, umiejętności, zainteresowań, które
będą sprzyjać nauce w szkole oraz tych, które naukę w szkole
utrudnią. Ustalenie, które umiejętności trzeba rozwinąć, usprawnić;
Odnoszenie wyników obserwacji do ogólniejszych kategorii:
a)
treści podstawy programowej;
b)
koncepcji teoretycznych np. zadań rozwojowych;
c)
kategorii empirycznych np. podskal SGE-5.

Próba wyjaśnienia zachowania dziecka poprzez wskazanie jego
związku z dotychczasowymi doświadczeniami lub przez wskazanie,
jaką funkcję pełni dane zachowanie w życiu dziecka.

12

Co sprzyja trafności diagnozy przedszkolnej?
→ nastawienie na rozumienie dzieci, obserwowanie zachowań,
zbieranie prac;
→ rozmowy z rodzicami i opiekunami (dane o stanie zdrowia dziecka,
sytuacji rodzinnej, uzdolnieniach);
→ obserwowanie
zachowań
i
umiejętności
dziecka
w codziennych sytuacjach, praktycznych, znanych dziecku;
→ gromadzenie danych i ostrożne interpretowanie;
→ świadomość różnic uwarunkowanych kulturowo i społecznie
a także wynikających ze stanu zdrowia dzieci, płci i wieku liczonego
w latach i miesiącach;
→ przekazywanie
rodzicom
wyników
obserwacji
(dialog);
i odpowiadanie na ich pytania dotyczące nauki w I klasie;
→ postępowanie taktowne, dyskretne, cierpliwe i na miarę swoich
umiejętności.
13

Jak przekazywać rodzicom
wyniki obserwacji?
→ zadbaj o dobry czas i miejsce na rozmowę;
→ stwórz atmosferę zaufania i bezpieczeństwa;
→ ustal cel spotkania;
→ nazwij swoją pozytywną intencję, która motywuje Cię do udzielenia
informacji;
→ przypomnij pozytywne doświadczenia i osiągnięcia dziecka;
→ opisz konkretne zachowanie, które powinno ulec zmianie;

→ zdefiniuj zachowania pożądane.
14

Jak przekazywać rodzicom
wyniki obserwacji?
→ mów o zachowaniu dziecka, a nie o osobie;
→ skup się na swoich spostrzeżeniach, a nie na wnioskach;
→ dokonuj opisu, a nie oceniaj;
→ dziel
się
dobre rady;

pomysłami

i

informacjami,

zamiast

→ skup się na korzyści, jaką chcesz przekazać
a nie na korzyści, jaką jest "wyrzucenie" jej z siebie;

dawać
odbiorcy,

→ ogranicz się tylko do takiej liczby informacji, którą odbierająca
osoba może spożytkować.

15

Diagnoza przedszkolna – o tym trzeba pamiętać!
→ O wynikach nauki szkolnej decydują różne czynniki nie tylko poziom
rozwoju umysłowego;
→ Bez gotowości rozwojowej ćwiczenie nie daje poprawy albo daje tylko
czasową. Ważne jest wspieranie aktywności i samodzielności dzieci;
→ Gotowość szkolną trzeba odnosić do równowagi między wymaganiami
szkoły a możliwościami rozwojowymi dziecka;
→ Stopnie gotowości szkolnej w podskalach SGE-5 nie wyznaczają normy
rozwojowej;
→ Niski i niewystarczający stopień gotowości edukacyjnej oznacza ryzyko
niepowodzeń w nauce;
→ Wyniki uzyskane za pomocą metody obserwacyjnej nie mogą być
jedyną podstawą podejmowania decyzji pedagogicznych.

16

Działania nauczyciela, które pomagają dzieciom
w osiąganiu gotowości do nauki w szkole
→ wspieranie aktywności i samodzielności dzieci – zachowanie
równowagi między aktywnością dorosłych a aktywnością dzieci;
→ stopniowe przechodzenie od aktywności do podejmowania zadań –
poprzez celowe, zaplanowane zabawy;
→ stopniowanie trudności zadań zapewnienie ciągłości w edukacji,
możliwość nawiązania do tego, co dziecku jest już znane;
→ elastyczne stosowanie reguł
o zróżnicowanych potrzebach;

w

zabawach

z

grupą

dzieci

→ niestawianie dzieciom rygorystycznych wymagań, nieocenianie
poprawności i nie karanie za brak oczekiwanych umiejętności.

17

Działania nauczyciela, które kształtują u dzieci postawę
uczenia się w ciągu całego życia.
→ zapewnienie dzieciom poczucia wartości, zadowolenia, radości
i ufności we własne siły poprzez okazywanie dumy z ich osiągnięć;
→ wspieranie rozwoju dzieci poprzez bogate, zróżnicowane środowisko
wychowawcze – różnorodne materiały i sytuacje;
→ rozwijanie umiejętności społecznych i wielokulturowych, wyrażania
siebie, szacunku dla innych, umiejętności porozumiewania się;
→ kształtowanie umiejętności językowych i komunikacyjnych,
rozwijanie słownictwa, i zdolności ujmowania relacji przyczynowoskutkowych.

18


Slide 11

Ocena gotowości szkolnej pięciolatków
Materiały edukacyjne
dla nauczycieli wychowania przedszkolnego
www.ore.edu.pl

Niniejszą prezentację proponujemy wykorzystać w pracy samokształceniowej nauczycieli,
podczas zebrań Rad Pedagogicznych lub spotkań z rodzicami.
1

Plan prezentacji
1.

2.

3.

4.

Diagnoza przedszkolna
Społeczne cele diagnozy przedszkolnej
Rozporządzenia MEN dotyczące diagnozy przedszkolnej
Zadania nauczycieli wynikające z aktów prawnych
Obserwacyjna metoda dla nauczycieli przedszkoli
Koncepcja gotowości szkolnej (edukacyjnej)
Skala Gotowości Edukacyjnej Pięciolatków (SGE-5)
Interpretacja wyników obserwacji z zastosowaniem SGE-5
Analiza gotowości dziecka do nauki w szkole
Etapy analizy wyników
Trafność diagnozy przedszkolnej
Wspieranie dzieci w osiąganiu gotowości szkolnej
Indywidualizacja pracy z dzieckiem
Kształtowanie postawy uczenia się w ciągu całego życia

2

Społeczne cele diagnozy przedszkolnej
Zwiększanie szans edukacyjnych dzieci:
→ wyrównanie startu szkolnego dzieci, którym trudniej sprostać
społecznym i instytucjonalnym oczekiwaniom;
→ zapobieganie niepowodzeniom dzieci w nauce;
→ podejmowanie wczesnych, racjonalnych
działań wspierających ich rozwój;
→ zapewnienie wszystkim dzieciom
doświadczeń edukacyjnych;

i

ważnych

ekonomicznych
i

pozytywnych

→ budowanie u dzieci postaw sprzyjających kontynuowaniu edukacji
w ciągu całego życia.
3

Znaczenie diagnozy
dla wspierania rozwoju dziecka
FUNKCJONOWANIE
DZIECKA

WSPIERANIE ROZWOJU
UMIEJĘTNOŚCI DZIECKA

SPOSTRZEŻENIA
NAUCZYCIELA

DZIAŁANIA
NAUCZYCIELA
DZIAŁANIA
RODZICA
4

Korzyści wynikające z przeprowadzenia
diagnozy przedszkolnej
Indywidualizacja pracy z dzieckiem:
→ rozpoznanie potrzeb i możliwości dziecka;
→ zapewnienie zgodnych z potrzebami doświadczeń edukacyjnych
i społecznych;
→ indywidualizacja w doborze metod pracy;
→ zaspokajanie ciekawości i budzenie zainteresowań, rozwijanie
uzdolnień;
→ dbałość o ciągłość w edukacji, możliwość nawiązania do tego,
co dziecko już zna i rozumie;
→ wzmacnianie
poczucia
własnej
wartości
czerpanego
z aktywności i samodzielności;
→ rozpoznanie
umiejętności
społecznych
m.in.
relacji
w grupie, radzenia sobie
z emocjami oraz
trudnymi
i nowymi sytuacjami.
5

Diagnoza przedszkolna – zadania nauczycieli
w świetle rozporządzeń MEN
→ wybór programu wychowania przedszkolnego, napisanie lub
modyfikacja (program zawiera propozycję metody diagnozy
i indywidualizacji pracy z dzieckiem);
→ przeprowadzenie obserwacji (w październiku / listopadzie a po raz
drugi w kwietniu), dokumentowanie obserwacji pedagogicznych;
→ dokonanie analizy przygotowania dziecka do nauki w szkole;
→ przekazanie informacji rodzicom, aby mogli dziecko wspierać;
→ opracowanie planu wspomagania i korygowania rozwoju dziecka;
→ przekazanie wyników diagnozy specjalistom w razie potrzeby
pogłębionej diagnozy związanej ze specjalnymi potrzebami
edukacyjnymi.

6

Obserwacja jako metoda poznawania dziecka
Obserwacja pedagogiczna polega na świadomym, planowym
i celowym rejestrowaniu zachowania człowieka, zjawisk i zdarzeń.
→ umożliwia bezpośrednie poznanie zachowania się dzieci oraz ich
wypowiedzi w naturalnych warunkach;
→ pozwala
na
uzyskiwanie
o dzieciach, ich rozwoju i postępach;

systematycznej

informacji

→ jest bezpieczna i nieinwazyjna, można ją stosować wielokrotnie
→ ułatwia określenie i zaplanowanie kierunków pracy wspierającej dzieci
z uwzględnieniem kontekstu wystąpienia danego zachowania.

7

Proponowana koncepcja gotowości szkolnej

→ Gotowość szkolna ma wielowymiarowy charakter, wyznaczony
przez zadania rozwojowe (A. Brzezińska 1991, R. Stefańska-Klar
2000) i obszary aktywności dziecka w środowisku przedszkolnym;
→ Gotowość do uczenia się jest wyrażana chęcią, zainteresowaniem,
wytrwałością pomimo trudności
i osiąganiem przez dziecko
nieznacznych choćby postępów (E. Hurlock 1985);
→ Gotowość szkolna to pojęcie związane z rozwojem dziecka, ale
kryteria gotowości są pochodną systemu edukacji; zadań,
programów, warunków, wymagań nauczyciela i oczekiwań rodziców
(E. Gruszczyk-Kolczyńska 1994, B. Wilgocka-Okoń 2003).
8

Kierunki obserwacji według arkusza
Skali Gotowości Edukacyjnej Pięciolatka (SGE-5)
Nauczyciel obserwuje, jak dziecko:
→ poznaje środowisko i siebie, uczy się rozumieć świat;
→ bawi się i uczy w grupie rówieśników, zdobywa doświadczenia
społeczne;
→ uczy się samodzielności w nowych i trudnych sytuacjach;
→ wykonuje zadania, pracuje pod kierunkiem nauczyciela;
→ przygotowuje się do nauki czytania, pisania, matematyki.
9

Skala Gotowości Edukacyjnej Pięciolatka (SGE-5)
obserwacyjna metoda dla nauczycieli
Zadania rozwojowe u progu szkoły,
obszary aktywności dziecka:
A. poznawanie świata i siebie (6);
B. zabawa i nauka w grupie rówieśników
(5);
C. samodzielność w trudnych sytuacjach
(5);
D. podejmowanie zadań i praca pod
kierunkiem nauczyciela (3);
E. przygotowanie do nauki czytania,
pisania, matematyki(12).
31 punktów opisuje zachowanie
i umiejętności dzieci.
Nauczyciel
szacuje
występowanie
zachowania
lub
umiejętności
tak, raczej tak, raczej nie, nie.

Podskale (SGE-5) rezultat
statystycznej analizy wyników:

→ Kompetencje Poznawcze (11);
→ Aktywność (10);
→ Sprawność Psychomotoryczna
(5);
→ Odporność Emocjonalna (5).

Standardowe warunki, i procedura
stosowania możliwe oszacowanie
stopnia gotowości szkolnej dla
każdej z czterech podskal.

10

Statystyczna interpretacja wyników obserwacji.
Stopnie gotowości edukacyjnej w podskalach SGE-5
Badania standaryzacyjne SGE-5 marzec 2009 r.:
→ Próba 800 pięciolatków (ur. 2003), po 10 z grupy, 5 dziewcząt
i 5 chłopców;
→ 80 nauczycieli przedszkoli i oddziałów przedszkolnych z terenu całej
Polski;
→ 40 przygotowanych koordynatorów;
→ Badania indywidualne – Skala Dojrzałości Umysłowej Columbia,
Kwestionariusz dla Rodziców Sześciolatków (A. Frydrychowicz).
Rozkłady wyników w czterech podskalach lewoskośne.
Dla każdej podskali określono 3 stopnie gotowości edukacyjnej:
→ niski 10% najniższych wyników w badanej próbie;
→ niewystarczający do 30% wyników w badanej próbie;
→ dobry 70% dobrych i bardzo dobrych wyników w próbie.
11

Analiza gotowości dziecka do nauki w szkole
1.

2.

3.

Wskazanie zachowania, umiejętności, zainteresowań, które
będą sprzyjać nauce w szkole oraz tych, które naukę w szkole
utrudnią. Ustalenie, które umiejętności trzeba rozwinąć, usprawnić;
Odnoszenie wyników obserwacji do ogólniejszych kategorii:
a)
treści podstawy programowej;
b)
koncepcji teoretycznych np. zadań rozwojowych;
c)
kategorii empirycznych np. podskal SGE-5.

Próba wyjaśnienia zachowania dziecka poprzez wskazanie jego
związku z dotychczasowymi doświadczeniami lub przez wskazanie,
jaką funkcję pełni dane zachowanie w życiu dziecka.

12

Co sprzyja trafności diagnozy przedszkolnej?
→ nastawienie na rozumienie dzieci, obserwowanie zachowań,
zbieranie prac;
→ rozmowy z rodzicami i opiekunami (dane o stanie zdrowia dziecka,
sytuacji rodzinnej, uzdolnieniach);
→ obserwowanie
zachowań
i
umiejętności
dziecka
w codziennych sytuacjach, praktycznych, znanych dziecku;
→ gromadzenie danych i ostrożne interpretowanie;
→ świadomość różnic uwarunkowanych kulturowo i społecznie
a także wynikających ze stanu zdrowia dzieci, płci i wieku liczonego
w latach i miesiącach;
→ przekazywanie
rodzicom
wyników
obserwacji
(dialog);
i odpowiadanie na ich pytania dotyczące nauki w I klasie;
→ postępowanie taktowne, dyskretne, cierpliwe i na miarę swoich
umiejętności.
13

Jak przekazywać rodzicom
wyniki obserwacji?
→ zadbaj o dobry czas i miejsce na rozmowę;
→ stwórz atmosferę zaufania i bezpieczeństwa;
→ ustal cel spotkania;
→ nazwij swoją pozytywną intencję, która motywuje Cię do udzielenia
informacji;
→ przypomnij pozytywne doświadczenia i osiągnięcia dziecka;
→ opisz konkretne zachowanie, które powinno ulec zmianie;

→ zdefiniuj zachowania pożądane.
14

Jak przekazywać rodzicom
wyniki obserwacji?
→ mów o zachowaniu dziecka, a nie o osobie;
→ skup się na swoich spostrzeżeniach, a nie na wnioskach;
→ dokonuj opisu, a nie oceniaj;
→ dziel
się
dobre rady;

pomysłami

i

informacjami,

zamiast

→ skup się na korzyści, jaką chcesz przekazać
a nie na korzyści, jaką jest "wyrzucenie" jej z siebie;

dawać
odbiorcy,

→ ogranicz się tylko do takiej liczby informacji, którą odbierająca
osoba może spożytkować.

15

Diagnoza przedszkolna – o tym trzeba pamiętać!
→ O wynikach nauki szkolnej decydują różne czynniki nie tylko poziom
rozwoju umysłowego;
→ Bez gotowości rozwojowej ćwiczenie nie daje poprawy albo daje tylko
czasową. Ważne jest wspieranie aktywności i samodzielności dzieci;
→ Gotowość szkolną trzeba odnosić do równowagi między wymaganiami
szkoły a możliwościami rozwojowymi dziecka;
→ Stopnie gotowości szkolnej w podskalach SGE-5 nie wyznaczają normy
rozwojowej;
→ Niski i niewystarczający stopień gotowości edukacyjnej oznacza ryzyko
niepowodzeń w nauce;
→ Wyniki uzyskane za pomocą metody obserwacyjnej nie mogą być
jedyną podstawą podejmowania decyzji pedagogicznych.

16

Działania nauczyciela, które pomagają dzieciom
w osiąganiu gotowości do nauki w szkole
→ wspieranie aktywności i samodzielności dzieci – zachowanie
równowagi między aktywnością dorosłych a aktywnością dzieci;
→ stopniowe przechodzenie od aktywności do podejmowania zadań –
poprzez celowe, zaplanowane zabawy;
→ stopniowanie trudności zadań zapewnienie ciągłości w edukacji,
możliwość nawiązania do tego, co dziecku jest już znane;
→ elastyczne stosowanie reguł
o zróżnicowanych potrzebach;

w

zabawach

z

grupą

dzieci

→ niestawianie dzieciom rygorystycznych wymagań, nieocenianie
poprawności i nie karanie za brak oczekiwanych umiejętności.

17

Działania nauczyciela, które kształtują u dzieci postawę
uczenia się w ciągu całego życia.
→ zapewnienie dzieciom poczucia wartości, zadowolenia, radości
i ufności we własne siły poprzez okazywanie dumy z ich osiągnięć;
→ wspieranie rozwoju dzieci poprzez bogate, zróżnicowane środowisko
wychowawcze – różnorodne materiały i sytuacje;
→ rozwijanie umiejętności społecznych i wielokulturowych, wyrażania
siebie, szacunku dla innych, umiejętności porozumiewania się;
→ kształtowanie umiejętności językowych i komunikacyjnych,
rozwijanie słownictwa, i zdolności ujmowania relacji przyczynowoskutkowych.

18


Slide 12

Ocena gotowości szkolnej pięciolatków
Materiały edukacyjne
dla nauczycieli wychowania przedszkolnego
www.ore.edu.pl

Niniejszą prezentację proponujemy wykorzystać w pracy samokształceniowej nauczycieli,
podczas zebrań Rad Pedagogicznych lub spotkań z rodzicami.
1

Plan prezentacji
1.

2.

3.

4.

Diagnoza przedszkolna
Społeczne cele diagnozy przedszkolnej
Rozporządzenia MEN dotyczące diagnozy przedszkolnej
Zadania nauczycieli wynikające z aktów prawnych
Obserwacyjna metoda dla nauczycieli przedszkoli
Koncepcja gotowości szkolnej (edukacyjnej)
Skala Gotowości Edukacyjnej Pięciolatków (SGE-5)
Interpretacja wyników obserwacji z zastosowaniem SGE-5
Analiza gotowości dziecka do nauki w szkole
Etapy analizy wyników
Trafność diagnozy przedszkolnej
Wspieranie dzieci w osiąganiu gotowości szkolnej
Indywidualizacja pracy z dzieckiem
Kształtowanie postawy uczenia się w ciągu całego życia

2

Społeczne cele diagnozy przedszkolnej
Zwiększanie szans edukacyjnych dzieci:
→ wyrównanie startu szkolnego dzieci, którym trudniej sprostać
społecznym i instytucjonalnym oczekiwaniom;
→ zapobieganie niepowodzeniom dzieci w nauce;
→ podejmowanie wczesnych, racjonalnych
działań wspierających ich rozwój;
→ zapewnienie wszystkim dzieciom
doświadczeń edukacyjnych;

i

ważnych

ekonomicznych
i

pozytywnych

→ budowanie u dzieci postaw sprzyjających kontynuowaniu edukacji
w ciągu całego życia.
3

Znaczenie diagnozy
dla wspierania rozwoju dziecka
FUNKCJONOWANIE
DZIECKA

WSPIERANIE ROZWOJU
UMIEJĘTNOŚCI DZIECKA

SPOSTRZEŻENIA
NAUCZYCIELA

DZIAŁANIA
NAUCZYCIELA
DZIAŁANIA
RODZICA
4

Korzyści wynikające z przeprowadzenia
diagnozy przedszkolnej
Indywidualizacja pracy z dzieckiem:
→ rozpoznanie potrzeb i możliwości dziecka;
→ zapewnienie zgodnych z potrzebami doświadczeń edukacyjnych
i społecznych;
→ indywidualizacja w doborze metod pracy;
→ zaspokajanie ciekawości i budzenie zainteresowań, rozwijanie
uzdolnień;
→ dbałość o ciągłość w edukacji, możliwość nawiązania do tego,
co dziecko już zna i rozumie;
→ wzmacnianie
poczucia
własnej
wartości
czerpanego
z aktywności i samodzielności;
→ rozpoznanie
umiejętności
społecznych
m.in.
relacji
w grupie, radzenia sobie
z emocjami oraz
trudnymi
i nowymi sytuacjami.
5

Diagnoza przedszkolna – zadania nauczycieli
w świetle rozporządzeń MEN
→ wybór programu wychowania przedszkolnego, napisanie lub
modyfikacja (program zawiera propozycję metody diagnozy
i indywidualizacji pracy z dzieckiem);
→ przeprowadzenie obserwacji (w październiku / listopadzie a po raz
drugi w kwietniu), dokumentowanie obserwacji pedagogicznych;
→ dokonanie analizy przygotowania dziecka do nauki w szkole;
→ przekazanie informacji rodzicom, aby mogli dziecko wspierać;
→ opracowanie planu wspomagania i korygowania rozwoju dziecka;
→ przekazanie wyników diagnozy specjalistom w razie potrzeby
pogłębionej diagnozy związanej ze specjalnymi potrzebami
edukacyjnymi.

6

Obserwacja jako metoda poznawania dziecka
Obserwacja pedagogiczna polega na świadomym, planowym
i celowym rejestrowaniu zachowania człowieka, zjawisk i zdarzeń.
→ umożliwia bezpośrednie poznanie zachowania się dzieci oraz ich
wypowiedzi w naturalnych warunkach;
→ pozwala
na
uzyskiwanie
o dzieciach, ich rozwoju i postępach;

systematycznej

informacji

→ jest bezpieczna i nieinwazyjna, można ją stosować wielokrotnie
→ ułatwia określenie i zaplanowanie kierunków pracy wspierającej dzieci
z uwzględnieniem kontekstu wystąpienia danego zachowania.

7

Proponowana koncepcja gotowości szkolnej

→ Gotowość szkolna ma wielowymiarowy charakter, wyznaczony
przez zadania rozwojowe (A. Brzezińska 1991, R. Stefańska-Klar
2000) i obszary aktywności dziecka w środowisku przedszkolnym;
→ Gotowość do uczenia się jest wyrażana chęcią, zainteresowaniem,
wytrwałością pomimo trudności
i osiąganiem przez dziecko
nieznacznych choćby postępów (E. Hurlock 1985);
→ Gotowość szkolna to pojęcie związane z rozwojem dziecka, ale
kryteria gotowości są pochodną systemu edukacji; zadań,
programów, warunków, wymagań nauczyciela i oczekiwań rodziców
(E. Gruszczyk-Kolczyńska 1994, B. Wilgocka-Okoń 2003).
8

Kierunki obserwacji według arkusza
Skali Gotowości Edukacyjnej Pięciolatka (SGE-5)
Nauczyciel obserwuje, jak dziecko:
→ poznaje środowisko i siebie, uczy się rozumieć świat;
→ bawi się i uczy w grupie rówieśników, zdobywa doświadczenia
społeczne;
→ uczy się samodzielności w nowych i trudnych sytuacjach;
→ wykonuje zadania, pracuje pod kierunkiem nauczyciela;
→ przygotowuje się do nauki czytania, pisania, matematyki.
9

Skala Gotowości Edukacyjnej Pięciolatka (SGE-5)
obserwacyjna metoda dla nauczycieli
Zadania rozwojowe u progu szkoły,
obszary aktywności dziecka:
A. poznawanie świata i siebie (6);
B. zabawa i nauka w grupie rówieśników
(5);
C. samodzielność w trudnych sytuacjach
(5);
D. podejmowanie zadań i praca pod
kierunkiem nauczyciela (3);
E. przygotowanie do nauki czytania,
pisania, matematyki(12).
31 punktów opisuje zachowanie
i umiejętności dzieci.
Nauczyciel
szacuje
występowanie
zachowania
lub
umiejętności
tak, raczej tak, raczej nie, nie.

Podskale (SGE-5) rezultat
statystycznej analizy wyników:

→ Kompetencje Poznawcze (11);
→ Aktywność (10);
→ Sprawność Psychomotoryczna
(5);
→ Odporność Emocjonalna (5).

Standardowe warunki, i procedura
stosowania możliwe oszacowanie
stopnia gotowości szkolnej dla
każdej z czterech podskal.

10

Statystyczna interpretacja wyników obserwacji.
Stopnie gotowości edukacyjnej w podskalach SGE-5
Badania standaryzacyjne SGE-5 marzec 2009 r.:
→ Próba 800 pięciolatków (ur. 2003), po 10 z grupy, 5 dziewcząt
i 5 chłopców;
→ 80 nauczycieli przedszkoli i oddziałów przedszkolnych z terenu całej
Polski;
→ 40 przygotowanych koordynatorów;
→ Badania indywidualne – Skala Dojrzałości Umysłowej Columbia,
Kwestionariusz dla Rodziców Sześciolatków (A. Frydrychowicz).
Rozkłady wyników w czterech podskalach lewoskośne.
Dla każdej podskali określono 3 stopnie gotowości edukacyjnej:
→ niski 10% najniższych wyników w badanej próbie;
→ niewystarczający do 30% wyników w badanej próbie;
→ dobry 70% dobrych i bardzo dobrych wyników w próbie.
11

Analiza gotowości dziecka do nauki w szkole
1.

2.

3.

Wskazanie zachowania, umiejętności, zainteresowań, które
będą sprzyjać nauce w szkole oraz tych, które naukę w szkole
utrudnią. Ustalenie, które umiejętności trzeba rozwinąć, usprawnić;
Odnoszenie wyników obserwacji do ogólniejszych kategorii:
a)
treści podstawy programowej;
b)
koncepcji teoretycznych np. zadań rozwojowych;
c)
kategorii empirycznych np. podskal SGE-5.

Próba wyjaśnienia zachowania dziecka poprzez wskazanie jego
związku z dotychczasowymi doświadczeniami lub przez wskazanie,
jaką funkcję pełni dane zachowanie w życiu dziecka.

12

Co sprzyja trafności diagnozy przedszkolnej?
→ nastawienie na rozumienie dzieci, obserwowanie zachowań,
zbieranie prac;
→ rozmowy z rodzicami i opiekunami (dane o stanie zdrowia dziecka,
sytuacji rodzinnej, uzdolnieniach);
→ obserwowanie
zachowań
i
umiejętności
dziecka
w codziennych sytuacjach, praktycznych, znanych dziecku;
→ gromadzenie danych i ostrożne interpretowanie;
→ świadomość różnic uwarunkowanych kulturowo i społecznie
a także wynikających ze stanu zdrowia dzieci, płci i wieku liczonego
w latach i miesiącach;
→ przekazywanie
rodzicom
wyników
obserwacji
(dialog);
i odpowiadanie na ich pytania dotyczące nauki w I klasie;
→ postępowanie taktowne, dyskretne, cierpliwe i na miarę swoich
umiejętności.
13

Jak przekazywać rodzicom
wyniki obserwacji?
→ zadbaj o dobry czas i miejsce na rozmowę;
→ stwórz atmosferę zaufania i bezpieczeństwa;
→ ustal cel spotkania;
→ nazwij swoją pozytywną intencję, która motywuje Cię do udzielenia
informacji;
→ przypomnij pozytywne doświadczenia i osiągnięcia dziecka;
→ opisz konkretne zachowanie, które powinno ulec zmianie;

→ zdefiniuj zachowania pożądane.
14

Jak przekazywać rodzicom
wyniki obserwacji?
→ mów o zachowaniu dziecka, a nie o osobie;
→ skup się na swoich spostrzeżeniach, a nie na wnioskach;
→ dokonuj opisu, a nie oceniaj;
→ dziel
się
dobre rady;

pomysłami

i

informacjami,

zamiast

→ skup się na korzyści, jaką chcesz przekazać
a nie na korzyści, jaką jest "wyrzucenie" jej z siebie;

dawać
odbiorcy,

→ ogranicz się tylko do takiej liczby informacji, którą odbierająca
osoba może spożytkować.

15

Diagnoza przedszkolna – o tym trzeba pamiętać!
→ O wynikach nauki szkolnej decydują różne czynniki nie tylko poziom
rozwoju umysłowego;
→ Bez gotowości rozwojowej ćwiczenie nie daje poprawy albo daje tylko
czasową. Ważne jest wspieranie aktywności i samodzielności dzieci;
→ Gotowość szkolną trzeba odnosić do równowagi między wymaganiami
szkoły a możliwościami rozwojowymi dziecka;
→ Stopnie gotowości szkolnej w podskalach SGE-5 nie wyznaczają normy
rozwojowej;
→ Niski i niewystarczający stopień gotowości edukacyjnej oznacza ryzyko
niepowodzeń w nauce;
→ Wyniki uzyskane za pomocą metody obserwacyjnej nie mogą być
jedyną podstawą podejmowania decyzji pedagogicznych.

16

Działania nauczyciela, które pomagają dzieciom
w osiąganiu gotowości do nauki w szkole
→ wspieranie aktywności i samodzielności dzieci – zachowanie
równowagi między aktywnością dorosłych a aktywnością dzieci;
→ stopniowe przechodzenie od aktywności do podejmowania zadań –
poprzez celowe, zaplanowane zabawy;
→ stopniowanie trudności zadań zapewnienie ciągłości w edukacji,
możliwość nawiązania do tego, co dziecku jest już znane;
→ elastyczne stosowanie reguł
o zróżnicowanych potrzebach;

w

zabawach

z

grupą

dzieci

→ niestawianie dzieciom rygorystycznych wymagań, nieocenianie
poprawności i nie karanie za brak oczekiwanych umiejętności.

17

Działania nauczyciela, które kształtują u dzieci postawę
uczenia się w ciągu całego życia.
→ zapewnienie dzieciom poczucia wartości, zadowolenia, radości
i ufności we własne siły poprzez okazywanie dumy z ich osiągnięć;
→ wspieranie rozwoju dzieci poprzez bogate, zróżnicowane środowisko
wychowawcze – różnorodne materiały i sytuacje;
→ rozwijanie umiejętności społecznych i wielokulturowych, wyrażania
siebie, szacunku dla innych, umiejętności porozumiewania się;
→ kształtowanie umiejętności językowych i komunikacyjnych,
rozwijanie słownictwa, i zdolności ujmowania relacji przyczynowoskutkowych.

18


Slide 13

Ocena gotowości szkolnej pięciolatków
Materiały edukacyjne
dla nauczycieli wychowania przedszkolnego
www.ore.edu.pl

Niniejszą prezentację proponujemy wykorzystać w pracy samokształceniowej nauczycieli,
podczas zebrań Rad Pedagogicznych lub spotkań z rodzicami.
1

Plan prezentacji
1.

2.

3.

4.

Diagnoza przedszkolna
Społeczne cele diagnozy przedszkolnej
Rozporządzenia MEN dotyczące diagnozy przedszkolnej
Zadania nauczycieli wynikające z aktów prawnych
Obserwacyjna metoda dla nauczycieli przedszkoli
Koncepcja gotowości szkolnej (edukacyjnej)
Skala Gotowości Edukacyjnej Pięciolatków (SGE-5)
Interpretacja wyników obserwacji z zastosowaniem SGE-5
Analiza gotowości dziecka do nauki w szkole
Etapy analizy wyników
Trafność diagnozy przedszkolnej
Wspieranie dzieci w osiąganiu gotowości szkolnej
Indywidualizacja pracy z dzieckiem
Kształtowanie postawy uczenia się w ciągu całego życia

2

Społeczne cele diagnozy przedszkolnej
Zwiększanie szans edukacyjnych dzieci:
→ wyrównanie startu szkolnego dzieci, którym trudniej sprostać
społecznym i instytucjonalnym oczekiwaniom;
→ zapobieganie niepowodzeniom dzieci w nauce;
→ podejmowanie wczesnych, racjonalnych
działań wspierających ich rozwój;
→ zapewnienie wszystkim dzieciom
doświadczeń edukacyjnych;

i

ważnych

ekonomicznych
i

pozytywnych

→ budowanie u dzieci postaw sprzyjających kontynuowaniu edukacji
w ciągu całego życia.
3

Znaczenie diagnozy
dla wspierania rozwoju dziecka
FUNKCJONOWANIE
DZIECKA

WSPIERANIE ROZWOJU
UMIEJĘTNOŚCI DZIECKA

SPOSTRZEŻENIA
NAUCZYCIELA

DZIAŁANIA
NAUCZYCIELA
DZIAŁANIA
RODZICA
4

Korzyści wynikające z przeprowadzenia
diagnozy przedszkolnej
Indywidualizacja pracy z dzieckiem:
→ rozpoznanie potrzeb i możliwości dziecka;
→ zapewnienie zgodnych z potrzebami doświadczeń edukacyjnych
i społecznych;
→ indywidualizacja w doborze metod pracy;
→ zaspokajanie ciekawości i budzenie zainteresowań, rozwijanie
uzdolnień;
→ dbałość o ciągłość w edukacji, możliwość nawiązania do tego,
co dziecko już zna i rozumie;
→ wzmacnianie
poczucia
własnej
wartości
czerpanego
z aktywności i samodzielności;
→ rozpoznanie
umiejętności
społecznych
m.in.
relacji
w grupie, radzenia sobie
z emocjami oraz
trudnymi
i nowymi sytuacjami.
5

Diagnoza przedszkolna – zadania nauczycieli
w świetle rozporządzeń MEN
→ wybór programu wychowania przedszkolnego, napisanie lub
modyfikacja (program zawiera propozycję metody diagnozy
i indywidualizacji pracy z dzieckiem);
→ przeprowadzenie obserwacji (w październiku / listopadzie a po raz
drugi w kwietniu), dokumentowanie obserwacji pedagogicznych;
→ dokonanie analizy przygotowania dziecka do nauki w szkole;
→ przekazanie informacji rodzicom, aby mogli dziecko wspierać;
→ opracowanie planu wspomagania i korygowania rozwoju dziecka;
→ przekazanie wyników diagnozy specjalistom w razie potrzeby
pogłębionej diagnozy związanej ze specjalnymi potrzebami
edukacyjnymi.

6

Obserwacja jako metoda poznawania dziecka
Obserwacja pedagogiczna polega na świadomym, planowym
i celowym rejestrowaniu zachowania człowieka, zjawisk i zdarzeń.
→ umożliwia bezpośrednie poznanie zachowania się dzieci oraz ich
wypowiedzi w naturalnych warunkach;
→ pozwala
na
uzyskiwanie
o dzieciach, ich rozwoju i postępach;

systematycznej

informacji

→ jest bezpieczna i nieinwazyjna, można ją stosować wielokrotnie
→ ułatwia określenie i zaplanowanie kierunków pracy wspierającej dzieci
z uwzględnieniem kontekstu wystąpienia danego zachowania.

7

Proponowana koncepcja gotowości szkolnej

→ Gotowość szkolna ma wielowymiarowy charakter, wyznaczony
przez zadania rozwojowe (A. Brzezińska 1991, R. Stefańska-Klar
2000) i obszary aktywności dziecka w środowisku przedszkolnym;
→ Gotowość do uczenia się jest wyrażana chęcią, zainteresowaniem,
wytrwałością pomimo trudności
i osiąganiem przez dziecko
nieznacznych choćby postępów (E. Hurlock 1985);
→ Gotowość szkolna to pojęcie związane z rozwojem dziecka, ale
kryteria gotowości są pochodną systemu edukacji; zadań,
programów, warunków, wymagań nauczyciela i oczekiwań rodziców
(E. Gruszczyk-Kolczyńska 1994, B. Wilgocka-Okoń 2003).
8

Kierunki obserwacji według arkusza
Skali Gotowości Edukacyjnej Pięciolatka (SGE-5)
Nauczyciel obserwuje, jak dziecko:
→ poznaje środowisko i siebie, uczy się rozumieć świat;
→ bawi się i uczy w grupie rówieśników, zdobywa doświadczenia
społeczne;
→ uczy się samodzielności w nowych i trudnych sytuacjach;
→ wykonuje zadania, pracuje pod kierunkiem nauczyciela;
→ przygotowuje się do nauki czytania, pisania, matematyki.
9

Skala Gotowości Edukacyjnej Pięciolatka (SGE-5)
obserwacyjna metoda dla nauczycieli
Zadania rozwojowe u progu szkoły,
obszary aktywności dziecka:
A. poznawanie świata i siebie (6);
B. zabawa i nauka w grupie rówieśników
(5);
C. samodzielność w trudnych sytuacjach
(5);
D. podejmowanie zadań i praca pod
kierunkiem nauczyciela (3);
E. przygotowanie do nauki czytania,
pisania, matematyki(12).
31 punktów opisuje zachowanie
i umiejętności dzieci.
Nauczyciel
szacuje
występowanie
zachowania
lub
umiejętności
tak, raczej tak, raczej nie, nie.

Podskale (SGE-5) rezultat
statystycznej analizy wyników:

→ Kompetencje Poznawcze (11);
→ Aktywność (10);
→ Sprawność Psychomotoryczna
(5);
→ Odporność Emocjonalna (5).

Standardowe warunki, i procedura
stosowania możliwe oszacowanie
stopnia gotowości szkolnej dla
każdej z czterech podskal.

10

Statystyczna interpretacja wyników obserwacji.
Stopnie gotowości edukacyjnej w podskalach SGE-5
Badania standaryzacyjne SGE-5 marzec 2009 r.:
→ Próba 800 pięciolatków (ur. 2003), po 10 z grupy, 5 dziewcząt
i 5 chłopców;
→ 80 nauczycieli przedszkoli i oddziałów przedszkolnych z terenu całej
Polski;
→ 40 przygotowanych koordynatorów;
→ Badania indywidualne – Skala Dojrzałości Umysłowej Columbia,
Kwestionariusz dla Rodziców Sześciolatków (A. Frydrychowicz).
Rozkłady wyników w czterech podskalach lewoskośne.
Dla każdej podskali określono 3 stopnie gotowości edukacyjnej:
→ niski 10% najniższych wyników w badanej próbie;
→ niewystarczający do 30% wyników w badanej próbie;
→ dobry 70% dobrych i bardzo dobrych wyników w próbie.
11

Analiza gotowości dziecka do nauki w szkole
1.

2.

3.

Wskazanie zachowania, umiejętności, zainteresowań, które
będą sprzyjać nauce w szkole oraz tych, które naukę w szkole
utrudnią. Ustalenie, które umiejętności trzeba rozwinąć, usprawnić;
Odnoszenie wyników obserwacji do ogólniejszych kategorii:
a)
treści podstawy programowej;
b)
koncepcji teoretycznych np. zadań rozwojowych;
c)
kategorii empirycznych np. podskal SGE-5.

Próba wyjaśnienia zachowania dziecka poprzez wskazanie jego
związku z dotychczasowymi doświadczeniami lub przez wskazanie,
jaką funkcję pełni dane zachowanie w życiu dziecka.

12

Co sprzyja trafności diagnozy przedszkolnej?
→ nastawienie na rozumienie dzieci, obserwowanie zachowań,
zbieranie prac;
→ rozmowy z rodzicami i opiekunami (dane o stanie zdrowia dziecka,
sytuacji rodzinnej, uzdolnieniach);
→ obserwowanie
zachowań
i
umiejętności
dziecka
w codziennych sytuacjach, praktycznych, znanych dziecku;
→ gromadzenie danych i ostrożne interpretowanie;
→ świadomość różnic uwarunkowanych kulturowo i społecznie
a także wynikających ze stanu zdrowia dzieci, płci i wieku liczonego
w latach i miesiącach;
→ przekazywanie
rodzicom
wyników
obserwacji
(dialog);
i odpowiadanie na ich pytania dotyczące nauki w I klasie;
→ postępowanie taktowne, dyskretne, cierpliwe i na miarę swoich
umiejętności.
13

Jak przekazywać rodzicom
wyniki obserwacji?
→ zadbaj o dobry czas i miejsce na rozmowę;
→ stwórz atmosferę zaufania i bezpieczeństwa;
→ ustal cel spotkania;
→ nazwij swoją pozytywną intencję, która motywuje Cię do udzielenia
informacji;
→ przypomnij pozytywne doświadczenia i osiągnięcia dziecka;
→ opisz konkretne zachowanie, które powinno ulec zmianie;

→ zdefiniuj zachowania pożądane.
14

Jak przekazywać rodzicom
wyniki obserwacji?
→ mów o zachowaniu dziecka, a nie o osobie;
→ skup się na swoich spostrzeżeniach, a nie na wnioskach;
→ dokonuj opisu, a nie oceniaj;
→ dziel
się
dobre rady;

pomysłami

i

informacjami,

zamiast

→ skup się na korzyści, jaką chcesz przekazać
a nie na korzyści, jaką jest "wyrzucenie" jej z siebie;

dawać
odbiorcy,

→ ogranicz się tylko do takiej liczby informacji, którą odbierająca
osoba może spożytkować.

15

Diagnoza przedszkolna – o tym trzeba pamiętać!
→ O wynikach nauki szkolnej decydują różne czynniki nie tylko poziom
rozwoju umysłowego;
→ Bez gotowości rozwojowej ćwiczenie nie daje poprawy albo daje tylko
czasową. Ważne jest wspieranie aktywności i samodzielności dzieci;
→ Gotowość szkolną trzeba odnosić do równowagi między wymaganiami
szkoły a możliwościami rozwojowymi dziecka;
→ Stopnie gotowości szkolnej w podskalach SGE-5 nie wyznaczają normy
rozwojowej;
→ Niski i niewystarczający stopień gotowości edukacyjnej oznacza ryzyko
niepowodzeń w nauce;
→ Wyniki uzyskane za pomocą metody obserwacyjnej nie mogą być
jedyną podstawą podejmowania decyzji pedagogicznych.

16

Działania nauczyciela, które pomagają dzieciom
w osiąganiu gotowości do nauki w szkole
→ wspieranie aktywności i samodzielności dzieci – zachowanie
równowagi między aktywnością dorosłych a aktywnością dzieci;
→ stopniowe przechodzenie od aktywności do podejmowania zadań –
poprzez celowe, zaplanowane zabawy;
→ stopniowanie trudności zadań zapewnienie ciągłości w edukacji,
możliwość nawiązania do tego, co dziecku jest już znane;
→ elastyczne stosowanie reguł
o zróżnicowanych potrzebach;

w

zabawach

z

grupą

dzieci

→ niestawianie dzieciom rygorystycznych wymagań, nieocenianie
poprawności i nie karanie za brak oczekiwanych umiejętności.

17

Działania nauczyciela, które kształtują u dzieci postawę
uczenia się w ciągu całego życia.
→ zapewnienie dzieciom poczucia wartości, zadowolenia, radości
i ufności we własne siły poprzez okazywanie dumy z ich osiągnięć;
→ wspieranie rozwoju dzieci poprzez bogate, zróżnicowane środowisko
wychowawcze – różnorodne materiały i sytuacje;
→ rozwijanie umiejętności społecznych i wielokulturowych, wyrażania
siebie, szacunku dla innych, umiejętności porozumiewania się;
→ kształtowanie umiejętności językowych i komunikacyjnych,
rozwijanie słownictwa, i zdolności ujmowania relacji przyczynowoskutkowych.

18


Slide 14

Ocena gotowości szkolnej pięciolatków
Materiały edukacyjne
dla nauczycieli wychowania przedszkolnego
www.ore.edu.pl

Niniejszą prezentację proponujemy wykorzystać w pracy samokształceniowej nauczycieli,
podczas zebrań Rad Pedagogicznych lub spotkań z rodzicami.
1

Plan prezentacji
1.

2.

3.

4.

Diagnoza przedszkolna
Społeczne cele diagnozy przedszkolnej
Rozporządzenia MEN dotyczące diagnozy przedszkolnej
Zadania nauczycieli wynikające z aktów prawnych
Obserwacyjna metoda dla nauczycieli przedszkoli
Koncepcja gotowości szkolnej (edukacyjnej)
Skala Gotowości Edukacyjnej Pięciolatków (SGE-5)
Interpretacja wyników obserwacji z zastosowaniem SGE-5
Analiza gotowości dziecka do nauki w szkole
Etapy analizy wyników
Trafność diagnozy przedszkolnej
Wspieranie dzieci w osiąganiu gotowości szkolnej
Indywidualizacja pracy z dzieckiem
Kształtowanie postawy uczenia się w ciągu całego życia

2

Społeczne cele diagnozy przedszkolnej
Zwiększanie szans edukacyjnych dzieci:
→ wyrównanie startu szkolnego dzieci, którym trudniej sprostać
społecznym i instytucjonalnym oczekiwaniom;
→ zapobieganie niepowodzeniom dzieci w nauce;
→ podejmowanie wczesnych, racjonalnych
działań wspierających ich rozwój;
→ zapewnienie wszystkim dzieciom
doświadczeń edukacyjnych;

i

ważnych

ekonomicznych
i

pozytywnych

→ budowanie u dzieci postaw sprzyjających kontynuowaniu edukacji
w ciągu całego życia.
3

Znaczenie diagnozy
dla wspierania rozwoju dziecka
FUNKCJONOWANIE
DZIECKA

WSPIERANIE ROZWOJU
UMIEJĘTNOŚCI DZIECKA

SPOSTRZEŻENIA
NAUCZYCIELA

DZIAŁANIA
NAUCZYCIELA
DZIAŁANIA
RODZICA
4

Korzyści wynikające z przeprowadzenia
diagnozy przedszkolnej
Indywidualizacja pracy z dzieckiem:
→ rozpoznanie potrzeb i możliwości dziecka;
→ zapewnienie zgodnych z potrzebami doświadczeń edukacyjnych
i społecznych;
→ indywidualizacja w doborze metod pracy;
→ zaspokajanie ciekawości i budzenie zainteresowań, rozwijanie
uzdolnień;
→ dbałość o ciągłość w edukacji, możliwość nawiązania do tego,
co dziecko już zna i rozumie;
→ wzmacnianie
poczucia
własnej
wartości
czerpanego
z aktywności i samodzielności;
→ rozpoznanie
umiejętności
społecznych
m.in.
relacji
w grupie, radzenia sobie
z emocjami oraz
trudnymi
i nowymi sytuacjami.
5

Diagnoza przedszkolna – zadania nauczycieli
w świetle rozporządzeń MEN
→ wybór programu wychowania przedszkolnego, napisanie lub
modyfikacja (program zawiera propozycję metody diagnozy
i indywidualizacji pracy z dzieckiem);
→ przeprowadzenie obserwacji (w październiku / listopadzie a po raz
drugi w kwietniu), dokumentowanie obserwacji pedagogicznych;
→ dokonanie analizy przygotowania dziecka do nauki w szkole;
→ przekazanie informacji rodzicom, aby mogli dziecko wspierać;
→ opracowanie planu wspomagania i korygowania rozwoju dziecka;
→ przekazanie wyników diagnozy specjalistom w razie potrzeby
pogłębionej diagnozy związanej ze specjalnymi potrzebami
edukacyjnymi.

6

Obserwacja jako metoda poznawania dziecka
Obserwacja pedagogiczna polega na świadomym, planowym
i celowym rejestrowaniu zachowania człowieka, zjawisk i zdarzeń.
→ umożliwia bezpośrednie poznanie zachowania się dzieci oraz ich
wypowiedzi w naturalnych warunkach;
→ pozwala
na
uzyskiwanie
o dzieciach, ich rozwoju i postępach;

systematycznej

informacji

→ jest bezpieczna i nieinwazyjna, można ją stosować wielokrotnie
→ ułatwia określenie i zaplanowanie kierunków pracy wspierającej dzieci
z uwzględnieniem kontekstu wystąpienia danego zachowania.

7

Proponowana koncepcja gotowości szkolnej

→ Gotowość szkolna ma wielowymiarowy charakter, wyznaczony
przez zadania rozwojowe (A. Brzezińska 1991, R. Stefańska-Klar
2000) i obszary aktywności dziecka w środowisku przedszkolnym;
→ Gotowość do uczenia się jest wyrażana chęcią, zainteresowaniem,
wytrwałością pomimo trudności
i osiąganiem przez dziecko
nieznacznych choćby postępów (E. Hurlock 1985);
→ Gotowość szkolna to pojęcie związane z rozwojem dziecka, ale
kryteria gotowości są pochodną systemu edukacji; zadań,
programów, warunków, wymagań nauczyciela i oczekiwań rodziców
(E. Gruszczyk-Kolczyńska 1994, B. Wilgocka-Okoń 2003).
8

Kierunki obserwacji według arkusza
Skali Gotowości Edukacyjnej Pięciolatka (SGE-5)
Nauczyciel obserwuje, jak dziecko:
→ poznaje środowisko i siebie, uczy się rozumieć świat;
→ bawi się i uczy w grupie rówieśników, zdobywa doświadczenia
społeczne;
→ uczy się samodzielności w nowych i trudnych sytuacjach;
→ wykonuje zadania, pracuje pod kierunkiem nauczyciela;
→ przygotowuje się do nauki czytania, pisania, matematyki.
9

Skala Gotowości Edukacyjnej Pięciolatka (SGE-5)
obserwacyjna metoda dla nauczycieli
Zadania rozwojowe u progu szkoły,
obszary aktywności dziecka:
A. poznawanie świata i siebie (6);
B. zabawa i nauka w grupie rówieśników
(5);
C. samodzielność w trudnych sytuacjach
(5);
D. podejmowanie zadań i praca pod
kierunkiem nauczyciela (3);
E. przygotowanie do nauki czytania,
pisania, matematyki(12).
31 punktów opisuje zachowanie
i umiejętności dzieci.
Nauczyciel
szacuje
występowanie
zachowania
lub
umiejętności
tak, raczej tak, raczej nie, nie.

Podskale (SGE-5) rezultat
statystycznej analizy wyników:

→ Kompetencje Poznawcze (11);
→ Aktywność (10);
→ Sprawność Psychomotoryczna
(5);
→ Odporność Emocjonalna (5).

Standardowe warunki, i procedura
stosowania możliwe oszacowanie
stopnia gotowości szkolnej dla
każdej z czterech podskal.

10

Statystyczna interpretacja wyników obserwacji.
Stopnie gotowości edukacyjnej w podskalach SGE-5
Badania standaryzacyjne SGE-5 marzec 2009 r.:
→ Próba 800 pięciolatków (ur. 2003), po 10 z grupy, 5 dziewcząt
i 5 chłopców;
→ 80 nauczycieli przedszkoli i oddziałów przedszkolnych z terenu całej
Polski;
→ 40 przygotowanych koordynatorów;
→ Badania indywidualne – Skala Dojrzałości Umysłowej Columbia,
Kwestionariusz dla Rodziców Sześciolatków (A. Frydrychowicz).
Rozkłady wyników w czterech podskalach lewoskośne.
Dla każdej podskali określono 3 stopnie gotowości edukacyjnej:
→ niski 10% najniższych wyników w badanej próbie;
→ niewystarczający do 30% wyników w badanej próbie;
→ dobry 70% dobrych i bardzo dobrych wyników w próbie.
11

Analiza gotowości dziecka do nauki w szkole
1.

2.

3.

Wskazanie zachowania, umiejętności, zainteresowań, które
będą sprzyjać nauce w szkole oraz tych, które naukę w szkole
utrudnią. Ustalenie, które umiejętności trzeba rozwinąć, usprawnić;
Odnoszenie wyników obserwacji do ogólniejszych kategorii:
a)
treści podstawy programowej;
b)
koncepcji teoretycznych np. zadań rozwojowych;
c)
kategorii empirycznych np. podskal SGE-5.

Próba wyjaśnienia zachowania dziecka poprzez wskazanie jego
związku z dotychczasowymi doświadczeniami lub przez wskazanie,
jaką funkcję pełni dane zachowanie w życiu dziecka.

12

Co sprzyja trafności diagnozy przedszkolnej?
→ nastawienie na rozumienie dzieci, obserwowanie zachowań,
zbieranie prac;
→ rozmowy z rodzicami i opiekunami (dane o stanie zdrowia dziecka,
sytuacji rodzinnej, uzdolnieniach);
→ obserwowanie
zachowań
i
umiejętności
dziecka
w codziennych sytuacjach, praktycznych, znanych dziecku;
→ gromadzenie danych i ostrożne interpretowanie;
→ świadomość różnic uwarunkowanych kulturowo i społecznie
a także wynikających ze stanu zdrowia dzieci, płci i wieku liczonego
w latach i miesiącach;
→ przekazywanie
rodzicom
wyników
obserwacji
(dialog);
i odpowiadanie na ich pytania dotyczące nauki w I klasie;
→ postępowanie taktowne, dyskretne, cierpliwe i na miarę swoich
umiejętności.
13

Jak przekazywać rodzicom
wyniki obserwacji?
→ zadbaj o dobry czas i miejsce na rozmowę;
→ stwórz atmosferę zaufania i bezpieczeństwa;
→ ustal cel spotkania;
→ nazwij swoją pozytywną intencję, która motywuje Cię do udzielenia
informacji;
→ przypomnij pozytywne doświadczenia i osiągnięcia dziecka;
→ opisz konkretne zachowanie, które powinno ulec zmianie;

→ zdefiniuj zachowania pożądane.
14

Jak przekazywać rodzicom
wyniki obserwacji?
→ mów o zachowaniu dziecka, a nie o osobie;
→ skup się na swoich spostrzeżeniach, a nie na wnioskach;
→ dokonuj opisu, a nie oceniaj;
→ dziel
się
dobre rady;

pomysłami

i

informacjami,

zamiast

→ skup się na korzyści, jaką chcesz przekazać
a nie na korzyści, jaką jest "wyrzucenie" jej z siebie;

dawać
odbiorcy,

→ ogranicz się tylko do takiej liczby informacji, którą odbierająca
osoba może spożytkować.

15

Diagnoza przedszkolna – o tym trzeba pamiętać!
→ O wynikach nauki szkolnej decydują różne czynniki nie tylko poziom
rozwoju umysłowego;
→ Bez gotowości rozwojowej ćwiczenie nie daje poprawy albo daje tylko
czasową. Ważne jest wspieranie aktywności i samodzielności dzieci;
→ Gotowość szkolną trzeba odnosić do równowagi między wymaganiami
szkoły a możliwościami rozwojowymi dziecka;
→ Stopnie gotowości szkolnej w podskalach SGE-5 nie wyznaczają normy
rozwojowej;
→ Niski i niewystarczający stopień gotowości edukacyjnej oznacza ryzyko
niepowodzeń w nauce;
→ Wyniki uzyskane za pomocą metody obserwacyjnej nie mogą być
jedyną podstawą podejmowania decyzji pedagogicznych.

16

Działania nauczyciela, które pomagają dzieciom
w osiąganiu gotowości do nauki w szkole
→ wspieranie aktywności i samodzielności dzieci – zachowanie
równowagi między aktywnością dorosłych a aktywnością dzieci;
→ stopniowe przechodzenie od aktywności do podejmowania zadań –
poprzez celowe, zaplanowane zabawy;
→ stopniowanie trudności zadań zapewnienie ciągłości w edukacji,
możliwość nawiązania do tego, co dziecku jest już znane;
→ elastyczne stosowanie reguł
o zróżnicowanych potrzebach;

w

zabawach

z

grupą

dzieci

→ niestawianie dzieciom rygorystycznych wymagań, nieocenianie
poprawności i nie karanie za brak oczekiwanych umiejętności.

17

Działania nauczyciela, które kształtują u dzieci postawę
uczenia się w ciągu całego życia.
→ zapewnienie dzieciom poczucia wartości, zadowolenia, radości
i ufności we własne siły poprzez okazywanie dumy z ich osiągnięć;
→ wspieranie rozwoju dzieci poprzez bogate, zróżnicowane środowisko
wychowawcze – różnorodne materiały i sytuacje;
→ rozwijanie umiejętności społecznych i wielokulturowych, wyrażania
siebie, szacunku dla innych, umiejętności porozumiewania się;
→ kształtowanie umiejętności językowych i komunikacyjnych,
rozwijanie słownictwa, i zdolności ujmowania relacji przyczynowoskutkowych.

18


Slide 15

Ocena gotowości szkolnej pięciolatków
Materiały edukacyjne
dla nauczycieli wychowania przedszkolnego
www.ore.edu.pl

Niniejszą prezentację proponujemy wykorzystać w pracy samokształceniowej nauczycieli,
podczas zebrań Rad Pedagogicznych lub spotkań z rodzicami.
1

Plan prezentacji
1.

2.

3.

4.

Diagnoza przedszkolna
Społeczne cele diagnozy przedszkolnej
Rozporządzenia MEN dotyczące diagnozy przedszkolnej
Zadania nauczycieli wynikające z aktów prawnych
Obserwacyjna metoda dla nauczycieli przedszkoli
Koncepcja gotowości szkolnej (edukacyjnej)
Skala Gotowości Edukacyjnej Pięciolatków (SGE-5)
Interpretacja wyników obserwacji z zastosowaniem SGE-5
Analiza gotowości dziecka do nauki w szkole
Etapy analizy wyników
Trafność diagnozy przedszkolnej
Wspieranie dzieci w osiąganiu gotowości szkolnej
Indywidualizacja pracy z dzieckiem
Kształtowanie postawy uczenia się w ciągu całego życia

2

Społeczne cele diagnozy przedszkolnej
Zwiększanie szans edukacyjnych dzieci:
→ wyrównanie startu szkolnego dzieci, którym trudniej sprostać
społecznym i instytucjonalnym oczekiwaniom;
→ zapobieganie niepowodzeniom dzieci w nauce;
→ podejmowanie wczesnych, racjonalnych
działań wspierających ich rozwój;
→ zapewnienie wszystkim dzieciom
doświadczeń edukacyjnych;

i

ważnych

ekonomicznych
i

pozytywnych

→ budowanie u dzieci postaw sprzyjających kontynuowaniu edukacji
w ciągu całego życia.
3

Znaczenie diagnozy
dla wspierania rozwoju dziecka
FUNKCJONOWANIE
DZIECKA

WSPIERANIE ROZWOJU
UMIEJĘTNOŚCI DZIECKA

SPOSTRZEŻENIA
NAUCZYCIELA

DZIAŁANIA
NAUCZYCIELA
DZIAŁANIA
RODZICA
4

Korzyści wynikające z przeprowadzenia
diagnozy przedszkolnej
Indywidualizacja pracy z dzieckiem:
→ rozpoznanie potrzeb i możliwości dziecka;
→ zapewnienie zgodnych z potrzebami doświadczeń edukacyjnych
i społecznych;
→ indywidualizacja w doborze metod pracy;
→ zaspokajanie ciekawości i budzenie zainteresowań, rozwijanie
uzdolnień;
→ dbałość o ciągłość w edukacji, możliwość nawiązania do tego,
co dziecko już zna i rozumie;
→ wzmacnianie
poczucia
własnej
wartości
czerpanego
z aktywności i samodzielności;
→ rozpoznanie
umiejętności
społecznych
m.in.
relacji
w grupie, radzenia sobie
z emocjami oraz
trudnymi
i nowymi sytuacjami.
5

Diagnoza przedszkolna – zadania nauczycieli
w świetle rozporządzeń MEN
→ wybór programu wychowania przedszkolnego, napisanie lub
modyfikacja (program zawiera propozycję metody diagnozy
i indywidualizacji pracy z dzieckiem);
→ przeprowadzenie obserwacji (w październiku / listopadzie a po raz
drugi w kwietniu), dokumentowanie obserwacji pedagogicznych;
→ dokonanie analizy przygotowania dziecka do nauki w szkole;
→ przekazanie informacji rodzicom, aby mogli dziecko wspierać;
→ opracowanie planu wspomagania i korygowania rozwoju dziecka;
→ przekazanie wyników diagnozy specjalistom w razie potrzeby
pogłębionej diagnozy związanej ze specjalnymi potrzebami
edukacyjnymi.

6

Obserwacja jako metoda poznawania dziecka
Obserwacja pedagogiczna polega na świadomym, planowym
i celowym rejestrowaniu zachowania człowieka, zjawisk i zdarzeń.
→ umożliwia bezpośrednie poznanie zachowania się dzieci oraz ich
wypowiedzi w naturalnych warunkach;
→ pozwala
na
uzyskiwanie
o dzieciach, ich rozwoju i postępach;

systematycznej

informacji

→ jest bezpieczna i nieinwazyjna, można ją stosować wielokrotnie
→ ułatwia określenie i zaplanowanie kierunków pracy wspierającej dzieci
z uwzględnieniem kontekstu wystąpienia danego zachowania.

7

Proponowana koncepcja gotowości szkolnej

→ Gotowość szkolna ma wielowymiarowy charakter, wyznaczony
przez zadania rozwojowe (A. Brzezińska 1991, R. Stefańska-Klar
2000) i obszary aktywności dziecka w środowisku przedszkolnym;
→ Gotowość do uczenia się jest wyrażana chęcią, zainteresowaniem,
wytrwałością pomimo trudności
i osiąganiem przez dziecko
nieznacznych choćby postępów (E. Hurlock 1985);
→ Gotowość szkolna to pojęcie związane z rozwojem dziecka, ale
kryteria gotowości są pochodną systemu edukacji; zadań,
programów, warunków, wymagań nauczyciela i oczekiwań rodziców
(E. Gruszczyk-Kolczyńska 1994, B. Wilgocka-Okoń 2003).
8

Kierunki obserwacji według arkusza
Skali Gotowości Edukacyjnej Pięciolatka (SGE-5)
Nauczyciel obserwuje, jak dziecko:
→ poznaje środowisko i siebie, uczy się rozumieć świat;
→ bawi się i uczy w grupie rówieśników, zdobywa doświadczenia
społeczne;
→ uczy się samodzielności w nowych i trudnych sytuacjach;
→ wykonuje zadania, pracuje pod kierunkiem nauczyciela;
→ przygotowuje się do nauki czytania, pisania, matematyki.
9

Skala Gotowości Edukacyjnej Pięciolatka (SGE-5)
obserwacyjna metoda dla nauczycieli
Zadania rozwojowe u progu szkoły,
obszary aktywności dziecka:
A. poznawanie świata i siebie (6);
B. zabawa i nauka w grupie rówieśników
(5);
C. samodzielność w trudnych sytuacjach
(5);
D. podejmowanie zadań i praca pod
kierunkiem nauczyciela (3);
E. przygotowanie do nauki czytania,
pisania, matematyki(12).
31 punktów opisuje zachowanie
i umiejętności dzieci.
Nauczyciel
szacuje
występowanie
zachowania
lub
umiejętności
tak, raczej tak, raczej nie, nie.

Podskale (SGE-5) rezultat
statystycznej analizy wyników:

→ Kompetencje Poznawcze (11);
→ Aktywność (10);
→ Sprawność Psychomotoryczna
(5);
→ Odporność Emocjonalna (5).

Standardowe warunki, i procedura
stosowania możliwe oszacowanie
stopnia gotowości szkolnej dla
każdej z czterech podskal.

10

Statystyczna interpretacja wyników obserwacji.
Stopnie gotowości edukacyjnej w podskalach SGE-5
Badania standaryzacyjne SGE-5 marzec 2009 r.:
→ Próba 800 pięciolatków (ur. 2003), po 10 z grupy, 5 dziewcząt
i 5 chłopców;
→ 80 nauczycieli przedszkoli i oddziałów przedszkolnych z terenu całej
Polski;
→ 40 przygotowanych koordynatorów;
→ Badania indywidualne – Skala Dojrzałości Umysłowej Columbia,
Kwestionariusz dla Rodziców Sześciolatków (A. Frydrychowicz).
Rozkłady wyników w czterech podskalach lewoskośne.
Dla każdej podskali określono 3 stopnie gotowości edukacyjnej:
→ niski 10% najniższych wyników w badanej próbie;
→ niewystarczający do 30% wyników w badanej próbie;
→ dobry 70% dobrych i bardzo dobrych wyników w próbie.
11

Analiza gotowości dziecka do nauki w szkole
1.

2.

3.

Wskazanie zachowania, umiejętności, zainteresowań, które
będą sprzyjać nauce w szkole oraz tych, które naukę w szkole
utrudnią. Ustalenie, które umiejętności trzeba rozwinąć, usprawnić;
Odnoszenie wyników obserwacji do ogólniejszych kategorii:
a)
treści podstawy programowej;
b)
koncepcji teoretycznych np. zadań rozwojowych;
c)
kategorii empirycznych np. podskal SGE-5.

Próba wyjaśnienia zachowania dziecka poprzez wskazanie jego
związku z dotychczasowymi doświadczeniami lub przez wskazanie,
jaką funkcję pełni dane zachowanie w życiu dziecka.

12

Co sprzyja trafności diagnozy przedszkolnej?
→ nastawienie na rozumienie dzieci, obserwowanie zachowań,
zbieranie prac;
→ rozmowy z rodzicami i opiekunami (dane o stanie zdrowia dziecka,
sytuacji rodzinnej, uzdolnieniach);
→ obserwowanie
zachowań
i
umiejętności
dziecka
w codziennych sytuacjach, praktycznych, znanych dziecku;
→ gromadzenie danych i ostrożne interpretowanie;
→ świadomość różnic uwarunkowanych kulturowo i społecznie
a także wynikających ze stanu zdrowia dzieci, płci i wieku liczonego
w latach i miesiącach;
→ przekazywanie
rodzicom
wyników
obserwacji
(dialog);
i odpowiadanie na ich pytania dotyczące nauki w I klasie;
→ postępowanie taktowne, dyskretne, cierpliwe i na miarę swoich
umiejętności.
13

Jak przekazywać rodzicom
wyniki obserwacji?
→ zadbaj o dobry czas i miejsce na rozmowę;
→ stwórz atmosferę zaufania i bezpieczeństwa;
→ ustal cel spotkania;
→ nazwij swoją pozytywną intencję, która motywuje Cię do udzielenia
informacji;
→ przypomnij pozytywne doświadczenia i osiągnięcia dziecka;
→ opisz konkretne zachowanie, które powinno ulec zmianie;

→ zdefiniuj zachowania pożądane.
14

Jak przekazywać rodzicom
wyniki obserwacji?
→ mów o zachowaniu dziecka, a nie o osobie;
→ skup się na swoich spostrzeżeniach, a nie na wnioskach;
→ dokonuj opisu, a nie oceniaj;
→ dziel
się
dobre rady;

pomysłami

i

informacjami,

zamiast

→ skup się na korzyści, jaką chcesz przekazać
a nie na korzyści, jaką jest "wyrzucenie" jej z siebie;

dawać
odbiorcy,

→ ogranicz się tylko do takiej liczby informacji, którą odbierająca
osoba może spożytkować.

15

Diagnoza przedszkolna – o tym trzeba pamiętać!
→ O wynikach nauki szkolnej decydują różne czynniki nie tylko poziom
rozwoju umysłowego;
→ Bez gotowości rozwojowej ćwiczenie nie daje poprawy albo daje tylko
czasową. Ważne jest wspieranie aktywności i samodzielności dzieci;
→ Gotowość szkolną trzeba odnosić do równowagi między wymaganiami
szkoły a możliwościami rozwojowymi dziecka;
→ Stopnie gotowości szkolnej w podskalach SGE-5 nie wyznaczają normy
rozwojowej;
→ Niski i niewystarczający stopień gotowości edukacyjnej oznacza ryzyko
niepowodzeń w nauce;
→ Wyniki uzyskane za pomocą metody obserwacyjnej nie mogą być
jedyną podstawą podejmowania decyzji pedagogicznych.

16

Działania nauczyciela, które pomagają dzieciom
w osiąganiu gotowości do nauki w szkole
→ wspieranie aktywności i samodzielności dzieci – zachowanie
równowagi między aktywnością dorosłych a aktywnością dzieci;
→ stopniowe przechodzenie od aktywności do podejmowania zadań –
poprzez celowe, zaplanowane zabawy;
→ stopniowanie trudności zadań zapewnienie ciągłości w edukacji,
możliwość nawiązania do tego, co dziecku jest już znane;
→ elastyczne stosowanie reguł
o zróżnicowanych potrzebach;

w

zabawach

z

grupą

dzieci

→ niestawianie dzieciom rygorystycznych wymagań, nieocenianie
poprawności i nie karanie za brak oczekiwanych umiejętności.

17

Działania nauczyciela, które kształtują u dzieci postawę
uczenia się w ciągu całego życia.
→ zapewnienie dzieciom poczucia wartości, zadowolenia, radości
i ufności we własne siły poprzez okazywanie dumy z ich osiągnięć;
→ wspieranie rozwoju dzieci poprzez bogate, zróżnicowane środowisko
wychowawcze – różnorodne materiały i sytuacje;
→ rozwijanie umiejętności społecznych i wielokulturowych, wyrażania
siebie, szacunku dla innych, umiejętności porozumiewania się;
→ kształtowanie umiejętności językowych i komunikacyjnych,
rozwijanie słownictwa, i zdolności ujmowania relacji przyczynowoskutkowych.

18


Slide 16

Ocena gotowości szkolnej pięciolatków
Materiały edukacyjne
dla nauczycieli wychowania przedszkolnego
www.ore.edu.pl

Niniejszą prezentację proponujemy wykorzystać w pracy samokształceniowej nauczycieli,
podczas zebrań Rad Pedagogicznych lub spotkań z rodzicami.
1

Plan prezentacji
1.

2.

3.

4.

Diagnoza przedszkolna
Społeczne cele diagnozy przedszkolnej
Rozporządzenia MEN dotyczące diagnozy przedszkolnej
Zadania nauczycieli wynikające z aktów prawnych
Obserwacyjna metoda dla nauczycieli przedszkoli
Koncepcja gotowości szkolnej (edukacyjnej)
Skala Gotowości Edukacyjnej Pięciolatków (SGE-5)
Interpretacja wyników obserwacji z zastosowaniem SGE-5
Analiza gotowości dziecka do nauki w szkole
Etapy analizy wyników
Trafność diagnozy przedszkolnej
Wspieranie dzieci w osiąganiu gotowości szkolnej
Indywidualizacja pracy z dzieckiem
Kształtowanie postawy uczenia się w ciągu całego życia

2

Społeczne cele diagnozy przedszkolnej
Zwiększanie szans edukacyjnych dzieci:
→ wyrównanie startu szkolnego dzieci, którym trudniej sprostać
społecznym i instytucjonalnym oczekiwaniom;
→ zapobieganie niepowodzeniom dzieci w nauce;
→ podejmowanie wczesnych, racjonalnych
działań wspierających ich rozwój;
→ zapewnienie wszystkim dzieciom
doświadczeń edukacyjnych;

i

ważnych

ekonomicznych
i

pozytywnych

→ budowanie u dzieci postaw sprzyjających kontynuowaniu edukacji
w ciągu całego życia.
3

Znaczenie diagnozy
dla wspierania rozwoju dziecka
FUNKCJONOWANIE
DZIECKA

WSPIERANIE ROZWOJU
UMIEJĘTNOŚCI DZIECKA

SPOSTRZEŻENIA
NAUCZYCIELA

DZIAŁANIA
NAUCZYCIELA
DZIAŁANIA
RODZICA
4

Korzyści wynikające z przeprowadzenia
diagnozy przedszkolnej
Indywidualizacja pracy z dzieckiem:
→ rozpoznanie potrzeb i możliwości dziecka;
→ zapewnienie zgodnych z potrzebami doświadczeń edukacyjnych
i społecznych;
→ indywidualizacja w doborze metod pracy;
→ zaspokajanie ciekawości i budzenie zainteresowań, rozwijanie
uzdolnień;
→ dbałość o ciągłość w edukacji, możliwość nawiązania do tego,
co dziecko już zna i rozumie;
→ wzmacnianie
poczucia
własnej
wartości
czerpanego
z aktywności i samodzielności;
→ rozpoznanie
umiejętności
społecznych
m.in.
relacji
w grupie, radzenia sobie
z emocjami oraz
trudnymi
i nowymi sytuacjami.
5

Diagnoza przedszkolna – zadania nauczycieli
w świetle rozporządzeń MEN
→ wybór programu wychowania przedszkolnego, napisanie lub
modyfikacja (program zawiera propozycję metody diagnozy
i indywidualizacji pracy z dzieckiem);
→ przeprowadzenie obserwacji (w październiku / listopadzie a po raz
drugi w kwietniu), dokumentowanie obserwacji pedagogicznych;
→ dokonanie analizy przygotowania dziecka do nauki w szkole;
→ przekazanie informacji rodzicom, aby mogli dziecko wspierać;
→ opracowanie planu wspomagania i korygowania rozwoju dziecka;
→ przekazanie wyników diagnozy specjalistom w razie potrzeby
pogłębionej diagnozy związanej ze specjalnymi potrzebami
edukacyjnymi.

6

Obserwacja jako metoda poznawania dziecka
Obserwacja pedagogiczna polega na świadomym, planowym
i celowym rejestrowaniu zachowania człowieka, zjawisk i zdarzeń.
→ umożliwia bezpośrednie poznanie zachowania się dzieci oraz ich
wypowiedzi w naturalnych warunkach;
→ pozwala
na
uzyskiwanie
o dzieciach, ich rozwoju i postępach;

systematycznej

informacji

→ jest bezpieczna i nieinwazyjna, można ją stosować wielokrotnie
→ ułatwia określenie i zaplanowanie kierunków pracy wspierającej dzieci
z uwzględnieniem kontekstu wystąpienia danego zachowania.

7

Proponowana koncepcja gotowości szkolnej

→ Gotowość szkolna ma wielowymiarowy charakter, wyznaczony
przez zadania rozwojowe (A. Brzezińska 1991, R. Stefańska-Klar
2000) i obszary aktywności dziecka w środowisku przedszkolnym;
→ Gotowość do uczenia się jest wyrażana chęcią, zainteresowaniem,
wytrwałością pomimo trudności
i osiąganiem przez dziecko
nieznacznych choćby postępów (E. Hurlock 1985);
→ Gotowość szkolna to pojęcie związane z rozwojem dziecka, ale
kryteria gotowości są pochodną systemu edukacji; zadań,
programów, warunków, wymagań nauczyciela i oczekiwań rodziców
(E. Gruszczyk-Kolczyńska 1994, B. Wilgocka-Okoń 2003).
8

Kierunki obserwacji według arkusza
Skali Gotowości Edukacyjnej Pięciolatka (SGE-5)
Nauczyciel obserwuje, jak dziecko:
→ poznaje środowisko i siebie, uczy się rozumieć świat;
→ bawi się i uczy w grupie rówieśników, zdobywa doświadczenia
społeczne;
→ uczy się samodzielności w nowych i trudnych sytuacjach;
→ wykonuje zadania, pracuje pod kierunkiem nauczyciela;
→ przygotowuje się do nauki czytania, pisania, matematyki.
9

Skala Gotowości Edukacyjnej Pięciolatka (SGE-5)
obserwacyjna metoda dla nauczycieli
Zadania rozwojowe u progu szkoły,
obszary aktywności dziecka:
A. poznawanie świata i siebie (6);
B. zabawa i nauka w grupie rówieśników
(5);
C. samodzielność w trudnych sytuacjach
(5);
D. podejmowanie zadań i praca pod
kierunkiem nauczyciela (3);
E. przygotowanie do nauki czytania,
pisania, matematyki(12).
31 punktów opisuje zachowanie
i umiejętności dzieci.
Nauczyciel
szacuje
występowanie
zachowania
lub
umiejętności
tak, raczej tak, raczej nie, nie.

Podskale (SGE-5) rezultat
statystycznej analizy wyników:

→ Kompetencje Poznawcze (11);
→ Aktywność (10);
→ Sprawność Psychomotoryczna
(5);
→ Odporność Emocjonalna (5).

Standardowe warunki, i procedura
stosowania możliwe oszacowanie
stopnia gotowości szkolnej dla
każdej z czterech podskal.

10

Statystyczna interpretacja wyników obserwacji.
Stopnie gotowości edukacyjnej w podskalach SGE-5
Badania standaryzacyjne SGE-5 marzec 2009 r.:
→ Próba 800 pięciolatków (ur. 2003), po 10 z grupy, 5 dziewcząt
i 5 chłopców;
→ 80 nauczycieli przedszkoli i oddziałów przedszkolnych z terenu całej
Polski;
→ 40 przygotowanych koordynatorów;
→ Badania indywidualne – Skala Dojrzałości Umysłowej Columbia,
Kwestionariusz dla Rodziców Sześciolatków (A. Frydrychowicz).
Rozkłady wyników w czterech podskalach lewoskośne.
Dla każdej podskali określono 3 stopnie gotowości edukacyjnej:
→ niski 10% najniższych wyników w badanej próbie;
→ niewystarczający do 30% wyników w badanej próbie;
→ dobry 70% dobrych i bardzo dobrych wyników w próbie.
11

Analiza gotowości dziecka do nauki w szkole
1.

2.

3.

Wskazanie zachowania, umiejętności, zainteresowań, które
będą sprzyjać nauce w szkole oraz tych, które naukę w szkole
utrudnią. Ustalenie, które umiejętności trzeba rozwinąć, usprawnić;
Odnoszenie wyników obserwacji do ogólniejszych kategorii:
a)
treści podstawy programowej;
b)
koncepcji teoretycznych np. zadań rozwojowych;
c)
kategorii empirycznych np. podskal SGE-5.

Próba wyjaśnienia zachowania dziecka poprzez wskazanie jego
związku z dotychczasowymi doświadczeniami lub przez wskazanie,
jaką funkcję pełni dane zachowanie w życiu dziecka.

12

Co sprzyja trafności diagnozy przedszkolnej?
→ nastawienie na rozumienie dzieci, obserwowanie zachowań,
zbieranie prac;
→ rozmowy z rodzicami i opiekunami (dane o stanie zdrowia dziecka,
sytuacji rodzinnej, uzdolnieniach);
→ obserwowanie
zachowań
i
umiejętności
dziecka
w codziennych sytuacjach, praktycznych, znanych dziecku;
→ gromadzenie danych i ostrożne interpretowanie;
→ świadomość różnic uwarunkowanych kulturowo i społecznie
a także wynikających ze stanu zdrowia dzieci, płci i wieku liczonego
w latach i miesiącach;
→ przekazywanie
rodzicom
wyników
obserwacji
(dialog);
i odpowiadanie na ich pytania dotyczące nauki w I klasie;
→ postępowanie taktowne, dyskretne, cierpliwe i na miarę swoich
umiejętności.
13

Jak przekazywać rodzicom
wyniki obserwacji?
→ zadbaj o dobry czas i miejsce na rozmowę;
→ stwórz atmosferę zaufania i bezpieczeństwa;
→ ustal cel spotkania;
→ nazwij swoją pozytywną intencję, która motywuje Cię do udzielenia
informacji;
→ przypomnij pozytywne doświadczenia i osiągnięcia dziecka;
→ opisz konkretne zachowanie, które powinno ulec zmianie;

→ zdefiniuj zachowania pożądane.
14

Jak przekazywać rodzicom
wyniki obserwacji?
→ mów o zachowaniu dziecka, a nie o osobie;
→ skup się na swoich spostrzeżeniach, a nie na wnioskach;
→ dokonuj opisu, a nie oceniaj;
→ dziel
się
dobre rady;

pomysłami

i

informacjami,

zamiast

→ skup się na korzyści, jaką chcesz przekazać
a nie na korzyści, jaką jest "wyrzucenie" jej z siebie;

dawać
odbiorcy,

→ ogranicz się tylko do takiej liczby informacji, którą odbierająca
osoba może spożytkować.

15

Diagnoza przedszkolna – o tym trzeba pamiętać!
→ O wynikach nauki szkolnej decydują różne czynniki nie tylko poziom
rozwoju umysłowego;
→ Bez gotowości rozwojowej ćwiczenie nie daje poprawy albo daje tylko
czasową. Ważne jest wspieranie aktywności i samodzielności dzieci;
→ Gotowość szkolną trzeba odnosić do równowagi między wymaganiami
szkoły a możliwościami rozwojowymi dziecka;
→ Stopnie gotowości szkolnej w podskalach SGE-5 nie wyznaczają normy
rozwojowej;
→ Niski i niewystarczający stopień gotowości edukacyjnej oznacza ryzyko
niepowodzeń w nauce;
→ Wyniki uzyskane za pomocą metody obserwacyjnej nie mogą być
jedyną podstawą podejmowania decyzji pedagogicznych.

16

Działania nauczyciela, które pomagają dzieciom
w osiąganiu gotowości do nauki w szkole
→ wspieranie aktywności i samodzielności dzieci – zachowanie
równowagi między aktywnością dorosłych a aktywnością dzieci;
→ stopniowe przechodzenie od aktywności do podejmowania zadań –
poprzez celowe, zaplanowane zabawy;
→ stopniowanie trudności zadań zapewnienie ciągłości w edukacji,
możliwość nawiązania do tego, co dziecku jest już znane;
→ elastyczne stosowanie reguł
o zróżnicowanych potrzebach;

w

zabawach

z

grupą

dzieci

→ niestawianie dzieciom rygorystycznych wymagań, nieocenianie
poprawności i nie karanie za brak oczekiwanych umiejętności.

17

Działania nauczyciela, które kształtują u dzieci postawę
uczenia się w ciągu całego życia.
→ zapewnienie dzieciom poczucia wartości, zadowolenia, radości
i ufności we własne siły poprzez okazywanie dumy z ich osiągnięć;
→ wspieranie rozwoju dzieci poprzez bogate, zróżnicowane środowisko
wychowawcze – różnorodne materiały i sytuacje;
→ rozwijanie umiejętności społecznych i wielokulturowych, wyrażania
siebie, szacunku dla innych, umiejętności porozumiewania się;
→ kształtowanie umiejętności językowych i komunikacyjnych,
rozwijanie słownictwa, i zdolności ujmowania relacji przyczynowoskutkowych.

18


Slide 17

Ocena gotowości szkolnej pięciolatków
Materiały edukacyjne
dla nauczycieli wychowania przedszkolnego
www.ore.edu.pl

Niniejszą prezentację proponujemy wykorzystać w pracy samokształceniowej nauczycieli,
podczas zebrań Rad Pedagogicznych lub spotkań z rodzicami.
1

Plan prezentacji
1.

2.

3.

4.

Diagnoza przedszkolna
Społeczne cele diagnozy przedszkolnej
Rozporządzenia MEN dotyczące diagnozy przedszkolnej
Zadania nauczycieli wynikające z aktów prawnych
Obserwacyjna metoda dla nauczycieli przedszkoli
Koncepcja gotowości szkolnej (edukacyjnej)
Skala Gotowości Edukacyjnej Pięciolatków (SGE-5)
Interpretacja wyników obserwacji z zastosowaniem SGE-5
Analiza gotowości dziecka do nauki w szkole
Etapy analizy wyników
Trafność diagnozy przedszkolnej
Wspieranie dzieci w osiąganiu gotowości szkolnej
Indywidualizacja pracy z dzieckiem
Kształtowanie postawy uczenia się w ciągu całego życia

2

Społeczne cele diagnozy przedszkolnej
Zwiększanie szans edukacyjnych dzieci:
→ wyrównanie startu szkolnego dzieci, którym trudniej sprostać
społecznym i instytucjonalnym oczekiwaniom;
→ zapobieganie niepowodzeniom dzieci w nauce;
→ podejmowanie wczesnych, racjonalnych
działań wspierających ich rozwój;
→ zapewnienie wszystkim dzieciom
doświadczeń edukacyjnych;

i

ważnych

ekonomicznych
i

pozytywnych

→ budowanie u dzieci postaw sprzyjających kontynuowaniu edukacji
w ciągu całego życia.
3

Znaczenie diagnozy
dla wspierania rozwoju dziecka
FUNKCJONOWANIE
DZIECKA

WSPIERANIE ROZWOJU
UMIEJĘTNOŚCI DZIECKA

SPOSTRZEŻENIA
NAUCZYCIELA

DZIAŁANIA
NAUCZYCIELA
DZIAŁANIA
RODZICA
4

Korzyści wynikające z przeprowadzenia
diagnozy przedszkolnej
Indywidualizacja pracy z dzieckiem:
→ rozpoznanie potrzeb i możliwości dziecka;
→ zapewnienie zgodnych z potrzebami doświadczeń edukacyjnych
i społecznych;
→ indywidualizacja w doborze metod pracy;
→ zaspokajanie ciekawości i budzenie zainteresowań, rozwijanie
uzdolnień;
→ dbałość o ciągłość w edukacji, możliwość nawiązania do tego,
co dziecko już zna i rozumie;
→ wzmacnianie
poczucia
własnej
wartości
czerpanego
z aktywności i samodzielności;
→ rozpoznanie
umiejętności
społecznych
m.in.
relacji
w grupie, radzenia sobie
z emocjami oraz
trudnymi
i nowymi sytuacjami.
5

Diagnoza przedszkolna – zadania nauczycieli
w świetle rozporządzeń MEN
→ wybór programu wychowania przedszkolnego, napisanie lub
modyfikacja (program zawiera propozycję metody diagnozy
i indywidualizacji pracy z dzieckiem);
→ przeprowadzenie obserwacji (w październiku / listopadzie a po raz
drugi w kwietniu), dokumentowanie obserwacji pedagogicznych;
→ dokonanie analizy przygotowania dziecka do nauki w szkole;
→ przekazanie informacji rodzicom, aby mogli dziecko wspierać;
→ opracowanie planu wspomagania i korygowania rozwoju dziecka;
→ przekazanie wyników diagnozy specjalistom w razie potrzeby
pogłębionej diagnozy związanej ze specjalnymi potrzebami
edukacyjnymi.

6

Obserwacja jako metoda poznawania dziecka
Obserwacja pedagogiczna polega na świadomym, planowym
i celowym rejestrowaniu zachowania człowieka, zjawisk i zdarzeń.
→ umożliwia bezpośrednie poznanie zachowania się dzieci oraz ich
wypowiedzi w naturalnych warunkach;
→ pozwala
na
uzyskiwanie
o dzieciach, ich rozwoju i postępach;

systematycznej

informacji

→ jest bezpieczna i nieinwazyjna, można ją stosować wielokrotnie
→ ułatwia określenie i zaplanowanie kierunków pracy wspierającej dzieci
z uwzględnieniem kontekstu wystąpienia danego zachowania.

7

Proponowana koncepcja gotowości szkolnej

→ Gotowość szkolna ma wielowymiarowy charakter, wyznaczony
przez zadania rozwojowe (A. Brzezińska 1991, R. Stefańska-Klar
2000) i obszary aktywności dziecka w środowisku przedszkolnym;
→ Gotowość do uczenia się jest wyrażana chęcią, zainteresowaniem,
wytrwałością pomimo trudności
i osiąganiem przez dziecko
nieznacznych choćby postępów (E. Hurlock 1985);
→ Gotowość szkolna to pojęcie związane z rozwojem dziecka, ale
kryteria gotowości są pochodną systemu edukacji; zadań,
programów, warunków, wymagań nauczyciela i oczekiwań rodziców
(E. Gruszczyk-Kolczyńska 1994, B. Wilgocka-Okoń 2003).
8

Kierunki obserwacji według arkusza
Skali Gotowości Edukacyjnej Pięciolatka (SGE-5)
Nauczyciel obserwuje, jak dziecko:
→ poznaje środowisko i siebie, uczy się rozumieć świat;
→ bawi się i uczy w grupie rówieśników, zdobywa doświadczenia
społeczne;
→ uczy się samodzielności w nowych i trudnych sytuacjach;
→ wykonuje zadania, pracuje pod kierunkiem nauczyciela;
→ przygotowuje się do nauki czytania, pisania, matematyki.
9

Skala Gotowości Edukacyjnej Pięciolatka (SGE-5)
obserwacyjna metoda dla nauczycieli
Zadania rozwojowe u progu szkoły,
obszary aktywności dziecka:
A. poznawanie świata i siebie (6);
B. zabawa i nauka w grupie rówieśników
(5);
C. samodzielność w trudnych sytuacjach
(5);
D. podejmowanie zadań i praca pod
kierunkiem nauczyciela (3);
E. przygotowanie do nauki czytania,
pisania, matematyki(12).
31 punktów opisuje zachowanie
i umiejętności dzieci.
Nauczyciel
szacuje
występowanie
zachowania
lub
umiejętności
tak, raczej tak, raczej nie, nie.

Podskale (SGE-5) rezultat
statystycznej analizy wyników:

→ Kompetencje Poznawcze (11);
→ Aktywność (10);
→ Sprawność Psychomotoryczna
(5);
→ Odporność Emocjonalna (5).

Standardowe warunki, i procedura
stosowania możliwe oszacowanie
stopnia gotowości szkolnej dla
każdej z czterech podskal.

10

Statystyczna interpretacja wyników obserwacji.
Stopnie gotowości edukacyjnej w podskalach SGE-5
Badania standaryzacyjne SGE-5 marzec 2009 r.:
→ Próba 800 pięciolatków (ur. 2003), po 10 z grupy, 5 dziewcząt
i 5 chłopców;
→ 80 nauczycieli przedszkoli i oddziałów przedszkolnych z terenu całej
Polski;
→ 40 przygotowanych koordynatorów;
→ Badania indywidualne – Skala Dojrzałości Umysłowej Columbia,
Kwestionariusz dla Rodziców Sześciolatków (A. Frydrychowicz).
Rozkłady wyników w czterech podskalach lewoskośne.
Dla każdej podskali określono 3 stopnie gotowości edukacyjnej:
→ niski 10% najniższych wyników w badanej próbie;
→ niewystarczający do 30% wyników w badanej próbie;
→ dobry 70% dobrych i bardzo dobrych wyników w próbie.
11

Analiza gotowości dziecka do nauki w szkole
1.

2.

3.

Wskazanie zachowania, umiejętności, zainteresowań, które
będą sprzyjać nauce w szkole oraz tych, które naukę w szkole
utrudnią. Ustalenie, które umiejętności trzeba rozwinąć, usprawnić;
Odnoszenie wyników obserwacji do ogólniejszych kategorii:
a)
treści podstawy programowej;
b)
koncepcji teoretycznych np. zadań rozwojowych;
c)
kategorii empirycznych np. podskal SGE-5.

Próba wyjaśnienia zachowania dziecka poprzez wskazanie jego
związku z dotychczasowymi doświadczeniami lub przez wskazanie,
jaką funkcję pełni dane zachowanie w życiu dziecka.

12

Co sprzyja trafności diagnozy przedszkolnej?
→ nastawienie na rozumienie dzieci, obserwowanie zachowań,
zbieranie prac;
→ rozmowy z rodzicami i opiekunami (dane o stanie zdrowia dziecka,
sytuacji rodzinnej, uzdolnieniach);
→ obserwowanie
zachowań
i
umiejętności
dziecka
w codziennych sytuacjach, praktycznych, znanych dziecku;
→ gromadzenie danych i ostrożne interpretowanie;
→ świadomość różnic uwarunkowanych kulturowo i społecznie
a także wynikających ze stanu zdrowia dzieci, płci i wieku liczonego
w latach i miesiącach;
→ przekazywanie
rodzicom
wyników
obserwacji
(dialog);
i odpowiadanie na ich pytania dotyczące nauki w I klasie;
→ postępowanie taktowne, dyskretne, cierpliwe i na miarę swoich
umiejętności.
13

Jak przekazywać rodzicom
wyniki obserwacji?
→ zadbaj o dobry czas i miejsce na rozmowę;
→ stwórz atmosferę zaufania i bezpieczeństwa;
→ ustal cel spotkania;
→ nazwij swoją pozytywną intencję, która motywuje Cię do udzielenia
informacji;
→ przypomnij pozytywne doświadczenia i osiągnięcia dziecka;
→ opisz konkretne zachowanie, które powinno ulec zmianie;

→ zdefiniuj zachowania pożądane.
14

Jak przekazywać rodzicom
wyniki obserwacji?
→ mów o zachowaniu dziecka, a nie o osobie;
→ skup się na swoich spostrzeżeniach, a nie na wnioskach;
→ dokonuj opisu, a nie oceniaj;
→ dziel
się
dobre rady;

pomysłami

i

informacjami,

zamiast

→ skup się na korzyści, jaką chcesz przekazać
a nie na korzyści, jaką jest "wyrzucenie" jej z siebie;

dawać
odbiorcy,

→ ogranicz się tylko do takiej liczby informacji, którą odbierająca
osoba może spożytkować.

15

Diagnoza przedszkolna – o tym trzeba pamiętać!
→ O wynikach nauki szkolnej decydują różne czynniki nie tylko poziom
rozwoju umysłowego;
→ Bez gotowości rozwojowej ćwiczenie nie daje poprawy albo daje tylko
czasową. Ważne jest wspieranie aktywności i samodzielności dzieci;
→ Gotowość szkolną trzeba odnosić do równowagi między wymaganiami
szkoły a możliwościami rozwojowymi dziecka;
→ Stopnie gotowości szkolnej w podskalach SGE-5 nie wyznaczają normy
rozwojowej;
→ Niski i niewystarczający stopień gotowości edukacyjnej oznacza ryzyko
niepowodzeń w nauce;
→ Wyniki uzyskane za pomocą metody obserwacyjnej nie mogą być
jedyną podstawą podejmowania decyzji pedagogicznych.

16

Działania nauczyciela, które pomagają dzieciom
w osiąganiu gotowości do nauki w szkole
→ wspieranie aktywności i samodzielności dzieci – zachowanie
równowagi między aktywnością dorosłych a aktywnością dzieci;
→ stopniowe przechodzenie od aktywności do podejmowania zadań –
poprzez celowe, zaplanowane zabawy;
→ stopniowanie trudności zadań zapewnienie ciągłości w edukacji,
możliwość nawiązania do tego, co dziecku jest już znane;
→ elastyczne stosowanie reguł
o zróżnicowanych potrzebach;

w

zabawach

z

grupą

dzieci

→ niestawianie dzieciom rygorystycznych wymagań, nieocenianie
poprawności i nie karanie za brak oczekiwanych umiejętności.

17

Działania nauczyciela, które kształtują u dzieci postawę
uczenia się w ciągu całego życia.
→ zapewnienie dzieciom poczucia wartości, zadowolenia, radości
i ufności we własne siły poprzez okazywanie dumy z ich osiągnięć;
→ wspieranie rozwoju dzieci poprzez bogate, zróżnicowane środowisko
wychowawcze – różnorodne materiały i sytuacje;
→ rozwijanie umiejętności społecznych i wielokulturowych, wyrażania
siebie, szacunku dla innych, umiejętności porozumiewania się;
→ kształtowanie umiejętności językowych i komunikacyjnych,
rozwijanie słownictwa, i zdolności ujmowania relacji przyczynowoskutkowych.

18


Slide 18

Ocena gotowości szkolnej pięciolatków
Materiały edukacyjne
dla nauczycieli wychowania przedszkolnego
www.ore.edu.pl

Niniejszą prezentację proponujemy wykorzystać w pracy samokształceniowej nauczycieli,
podczas zebrań Rad Pedagogicznych lub spotkań z rodzicami.
1

Plan prezentacji
1.

2.

3.

4.

Diagnoza przedszkolna
Społeczne cele diagnozy przedszkolnej
Rozporządzenia MEN dotyczące diagnozy przedszkolnej
Zadania nauczycieli wynikające z aktów prawnych
Obserwacyjna metoda dla nauczycieli przedszkoli
Koncepcja gotowości szkolnej (edukacyjnej)
Skala Gotowości Edukacyjnej Pięciolatków (SGE-5)
Interpretacja wyników obserwacji z zastosowaniem SGE-5
Analiza gotowości dziecka do nauki w szkole
Etapy analizy wyników
Trafność diagnozy przedszkolnej
Wspieranie dzieci w osiąganiu gotowości szkolnej
Indywidualizacja pracy z dzieckiem
Kształtowanie postawy uczenia się w ciągu całego życia

2

Społeczne cele diagnozy przedszkolnej
Zwiększanie szans edukacyjnych dzieci:
→ wyrównanie startu szkolnego dzieci, którym trudniej sprostać
społecznym i instytucjonalnym oczekiwaniom;
→ zapobieganie niepowodzeniom dzieci w nauce;
→ podejmowanie wczesnych, racjonalnych
działań wspierających ich rozwój;
→ zapewnienie wszystkim dzieciom
doświadczeń edukacyjnych;

i

ważnych

ekonomicznych
i

pozytywnych

→ budowanie u dzieci postaw sprzyjających kontynuowaniu edukacji
w ciągu całego życia.
3

Znaczenie diagnozy
dla wspierania rozwoju dziecka
FUNKCJONOWANIE
DZIECKA

WSPIERANIE ROZWOJU
UMIEJĘTNOŚCI DZIECKA

SPOSTRZEŻENIA
NAUCZYCIELA

DZIAŁANIA
NAUCZYCIELA
DZIAŁANIA
RODZICA
4

Korzyści wynikające z przeprowadzenia
diagnozy przedszkolnej
Indywidualizacja pracy z dzieckiem:
→ rozpoznanie potrzeb i możliwości dziecka;
→ zapewnienie zgodnych z potrzebami doświadczeń edukacyjnych
i społecznych;
→ indywidualizacja w doborze metod pracy;
→ zaspokajanie ciekawości i budzenie zainteresowań, rozwijanie
uzdolnień;
→ dbałość o ciągłość w edukacji, możliwość nawiązania do tego,
co dziecko już zna i rozumie;
→ wzmacnianie
poczucia
własnej
wartości
czerpanego
z aktywności i samodzielności;
→ rozpoznanie
umiejętności
społecznych
m.in.
relacji
w grupie, radzenia sobie
z emocjami oraz
trudnymi
i nowymi sytuacjami.
5

Diagnoza przedszkolna – zadania nauczycieli
w świetle rozporządzeń MEN
→ wybór programu wychowania przedszkolnego, napisanie lub
modyfikacja (program zawiera propozycję metody diagnozy
i indywidualizacji pracy z dzieckiem);
→ przeprowadzenie obserwacji (w październiku / listopadzie a po raz
drugi w kwietniu), dokumentowanie obserwacji pedagogicznych;
→ dokonanie analizy przygotowania dziecka do nauki w szkole;
→ przekazanie informacji rodzicom, aby mogli dziecko wspierać;
→ opracowanie planu wspomagania i korygowania rozwoju dziecka;
→ przekazanie wyników diagnozy specjalistom w razie potrzeby
pogłębionej diagnozy związanej ze specjalnymi potrzebami
edukacyjnymi.

6

Obserwacja jako metoda poznawania dziecka
Obserwacja pedagogiczna polega na świadomym, planowym
i celowym rejestrowaniu zachowania człowieka, zjawisk i zdarzeń.
→ umożliwia bezpośrednie poznanie zachowania się dzieci oraz ich
wypowiedzi w naturalnych warunkach;
→ pozwala
na
uzyskiwanie
o dzieciach, ich rozwoju i postępach;

systematycznej

informacji

→ jest bezpieczna i nieinwazyjna, można ją stosować wielokrotnie
→ ułatwia określenie i zaplanowanie kierunków pracy wspierającej dzieci
z uwzględnieniem kontekstu wystąpienia danego zachowania.

7

Proponowana koncepcja gotowości szkolnej

→ Gotowość szkolna ma wielowymiarowy charakter, wyznaczony
przez zadania rozwojowe (A. Brzezińska 1991, R. Stefańska-Klar
2000) i obszary aktywności dziecka w środowisku przedszkolnym;
→ Gotowość do uczenia się jest wyrażana chęcią, zainteresowaniem,
wytrwałością pomimo trudności
i osiąganiem przez dziecko
nieznacznych choćby postępów (E. Hurlock 1985);
→ Gotowość szkolna to pojęcie związane z rozwojem dziecka, ale
kryteria gotowości są pochodną systemu edukacji; zadań,
programów, warunków, wymagań nauczyciela i oczekiwań rodziców
(E. Gruszczyk-Kolczyńska 1994, B. Wilgocka-Okoń 2003).
8

Kierunki obserwacji według arkusza
Skali Gotowości Edukacyjnej Pięciolatka (SGE-5)
Nauczyciel obserwuje, jak dziecko:
→ poznaje środowisko i siebie, uczy się rozumieć świat;
→ bawi się i uczy w grupie rówieśników, zdobywa doświadczenia
społeczne;
→ uczy się samodzielności w nowych i trudnych sytuacjach;
→ wykonuje zadania, pracuje pod kierunkiem nauczyciela;
→ przygotowuje się do nauki czytania, pisania, matematyki.
9

Skala Gotowości Edukacyjnej Pięciolatka (SGE-5)
obserwacyjna metoda dla nauczycieli
Zadania rozwojowe u progu szkoły,
obszary aktywności dziecka:
A. poznawanie świata i siebie (6);
B. zabawa i nauka w grupie rówieśników
(5);
C. samodzielność w trudnych sytuacjach
(5);
D. podejmowanie zadań i praca pod
kierunkiem nauczyciela (3);
E. przygotowanie do nauki czytania,
pisania, matematyki(12).
31 punktów opisuje zachowanie
i umiejętności dzieci.
Nauczyciel
szacuje
występowanie
zachowania
lub
umiejętności
tak, raczej tak, raczej nie, nie.

Podskale (SGE-5) rezultat
statystycznej analizy wyników:

→ Kompetencje Poznawcze (11);
→ Aktywność (10);
→ Sprawność Psychomotoryczna
(5);
→ Odporność Emocjonalna (5).

Standardowe warunki, i procedura
stosowania możliwe oszacowanie
stopnia gotowości szkolnej dla
każdej z czterech podskal.

10

Statystyczna interpretacja wyników obserwacji.
Stopnie gotowości edukacyjnej w podskalach SGE-5
Badania standaryzacyjne SGE-5 marzec 2009 r.:
→ Próba 800 pięciolatków (ur. 2003), po 10 z grupy, 5 dziewcząt
i 5 chłopców;
→ 80 nauczycieli przedszkoli i oddziałów przedszkolnych z terenu całej
Polski;
→ 40 przygotowanych koordynatorów;
→ Badania indywidualne – Skala Dojrzałości Umysłowej Columbia,
Kwestionariusz dla Rodziców Sześciolatków (A. Frydrychowicz).
Rozkłady wyników w czterech podskalach lewoskośne.
Dla każdej podskali określono 3 stopnie gotowości edukacyjnej:
→ niski 10% najniższych wyników w badanej próbie;
→ niewystarczający do 30% wyników w badanej próbie;
→ dobry 70% dobrych i bardzo dobrych wyników w próbie.
11

Analiza gotowości dziecka do nauki w szkole
1.

2.

3.

Wskazanie zachowania, umiejętności, zainteresowań, które
będą sprzyjać nauce w szkole oraz tych, które naukę w szkole
utrudnią. Ustalenie, które umiejętności trzeba rozwinąć, usprawnić;
Odnoszenie wyników obserwacji do ogólniejszych kategorii:
a)
treści podstawy programowej;
b)
koncepcji teoretycznych np. zadań rozwojowych;
c)
kategorii empirycznych np. podskal SGE-5.

Próba wyjaśnienia zachowania dziecka poprzez wskazanie jego
związku z dotychczasowymi doświadczeniami lub przez wskazanie,
jaką funkcję pełni dane zachowanie w życiu dziecka.

12

Co sprzyja trafności diagnozy przedszkolnej?
→ nastawienie na rozumienie dzieci, obserwowanie zachowań,
zbieranie prac;
→ rozmowy z rodzicami i opiekunami (dane o stanie zdrowia dziecka,
sytuacji rodzinnej, uzdolnieniach);
→ obserwowanie
zachowań
i
umiejętności
dziecka
w codziennych sytuacjach, praktycznych, znanych dziecku;
→ gromadzenie danych i ostrożne interpretowanie;
→ świadomość różnic uwarunkowanych kulturowo i społecznie
a także wynikających ze stanu zdrowia dzieci, płci i wieku liczonego
w latach i miesiącach;
→ przekazywanie
rodzicom
wyników
obserwacji
(dialog);
i odpowiadanie na ich pytania dotyczące nauki w I klasie;
→ postępowanie taktowne, dyskretne, cierpliwe i na miarę swoich
umiejętności.
13

Jak przekazywać rodzicom
wyniki obserwacji?
→ zadbaj o dobry czas i miejsce na rozmowę;
→ stwórz atmosferę zaufania i bezpieczeństwa;
→ ustal cel spotkania;
→ nazwij swoją pozytywną intencję, która motywuje Cię do udzielenia
informacji;
→ przypomnij pozytywne doświadczenia i osiągnięcia dziecka;
→ opisz konkretne zachowanie, które powinno ulec zmianie;

→ zdefiniuj zachowania pożądane.
14

Jak przekazywać rodzicom
wyniki obserwacji?
→ mów o zachowaniu dziecka, a nie o osobie;
→ skup się na swoich spostrzeżeniach, a nie na wnioskach;
→ dokonuj opisu, a nie oceniaj;
→ dziel
się
dobre rady;

pomysłami

i

informacjami,

zamiast

→ skup się na korzyści, jaką chcesz przekazać
a nie na korzyści, jaką jest "wyrzucenie" jej z siebie;

dawać
odbiorcy,

→ ogranicz się tylko do takiej liczby informacji, którą odbierająca
osoba może spożytkować.

15

Diagnoza przedszkolna – o tym trzeba pamiętać!
→ O wynikach nauki szkolnej decydują różne czynniki nie tylko poziom
rozwoju umysłowego;
→ Bez gotowości rozwojowej ćwiczenie nie daje poprawy albo daje tylko
czasową. Ważne jest wspieranie aktywności i samodzielności dzieci;
→ Gotowość szkolną trzeba odnosić do równowagi między wymaganiami
szkoły a możliwościami rozwojowymi dziecka;
→ Stopnie gotowości szkolnej w podskalach SGE-5 nie wyznaczają normy
rozwojowej;
→ Niski i niewystarczający stopień gotowości edukacyjnej oznacza ryzyko
niepowodzeń w nauce;
→ Wyniki uzyskane za pomocą metody obserwacyjnej nie mogą być
jedyną podstawą podejmowania decyzji pedagogicznych.

16

Działania nauczyciela, które pomagają dzieciom
w osiąganiu gotowości do nauki w szkole
→ wspieranie aktywności i samodzielności dzieci – zachowanie
równowagi między aktywnością dorosłych a aktywnością dzieci;
→ stopniowe przechodzenie od aktywności do podejmowania zadań –
poprzez celowe, zaplanowane zabawy;
→ stopniowanie trudności zadań zapewnienie ciągłości w edukacji,
możliwość nawiązania do tego, co dziecku jest już znane;
→ elastyczne stosowanie reguł
o zróżnicowanych potrzebach;

w

zabawach

z

grupą

dzieci

→ niestawianie dzieciom rygorystycznych wymagań, nieocenianie
poprawności i nie karanie za brak oczekiwanych umiejętności.

17

Działania nauczyciela, które kształtują u dzieci postawę
uczenia się w ciągu całego życia.
→ zapewnienie dzieciom poczucia wartości, zadowolenia, radości
i ufności we własne siły poprzez okazywanie dumy z ich osiągnięć;
→ wspieranie rozwoju dzieci poprzez bogate, zróżnicowane środowisko
wychowawcze – różnorodne materiały i sytuacje;
→ rozwijanie umiejętności społecznych i wielokulturowych, wyrażania
siebie, szacunku dla innych, umiejętności porozumiewania się;
→ kształtowanie umiejętności językowych i komunikacyjnych,
rozwijanie słownictwa, i zdolności ujmowania relacji przyczynowoskutkowych.

18