Slide 1

1-Carring capacity

‫تعریف ظرفیت قابل تحمل یا ظرفیت برد‬
‫‪ ‬ظرفیت قابل تحمل یا ظرفیت برد عبارت است از حد یا میزان بازدید‬
‫کنندگان از یک ناحیه یا منطقه که ضمن تامین حداکثر رضایت برای آنها‪،‬‬
‫حداقل خسارت به منابع طبیعی‪ ،‬آثار فرهنگی وارد شود‪.‬‬

‫عوامل اصلی برای تعیین ظرفیت برد‬
‫‪ ‬عوامل اصلی در برآورد ظرفیت برد بدین ترتیب می باشند‪:‬‬
‫‪ -1 ‬گوناگونی زیستی فرهنگی‪:‬‬
‫‪ ‬الف‪ -‬گوناگونی زیستی شامل چهار سطح گونه های‪ :‬بومسازگان ها‬
‫(اکوسیستم ها)‪ ،‬جانوری و گیاهی‪ ،‬ژنتیکی‪ ،‬مولکولی‬
‫‪ ‬ب‪ -‬گوناگونی فرهنگی در ابعاد اجتماعی‪ ،‬اقتصادی و فرهنگی شامل‪ :‬زبان‬
‫ها‪ ،‬ادیان و مذاهب‪ ،‬معیشت ها و آثار ملموس و ناملموس فرهنگی‬
‫‪ -2 ‬عوامل مدیریتی‬

‫مؤلفه های زیستی فرهنگی‬
‫ظرفیت قابل تحمل‬
‫‪ ‬ظرفیت قابل تحمل‪ ،‬دارای مولفه های زیست شناختی (بیولوژیکی)‪ ،‬بوم‬
‫شناختی (اکولوژیکی) و فرهنگی‪ ،‬اقتصادی واجتماعی است‪.‬‬
‫‪ ‬بیشتر دانشمندان بر مولفه محیط زیستی و طبیعی ظرفیت برد تأکید فراوان‬
‫کرده اند‪.‬‬
‫‪ ‬بسیاری از محققین نیز عالوه بر آن‪ ،‬روی مولفه های اجتماعی ظرفیت برد‬
‫متمرکز شده اند (‪.)1‬‬
‫‪1) Clark R.N. and G.H. Stankey, 1979; Manning R.E., 1999; Manning R.E., Lime D.W.,1996; McCool‬‬
‫‪S. and Cole D. 1997; Nilsen, P. and G. Tayler, 1997; Payne R.L.J. and Graham R. 1993; Stankey‬‬
‫‪G.H., D.N. Cole, R.C. Lucas, M.E. (Petersen, and S.S. Frissell, 1985).‬‬

‫مسأله‪:‬‬
‫چگونه می توان با گردشگری به حفاظت از گوناگونی‬
‫زیستی فرهنگی پرداخت؟‬
‫‪ ‬مفاهیم‪« :‬ذخایر‪ »1‬و «منابع‪»2‬‬
‫‪ ‬رویکردهای‪ :‬الف‪« -‬حفاظتی‪ »3‬ب‪« -‬تفریحی‪ ،‬تفرجی‪»4‬‬
‫‪ ‬نمونه موردی‪ :‬بوم گردی یا «اکوتوریسم‪»5‬‬
‫‪Reserves‬‬

‫‪1.‬‬

‫‪Resources‬‬
‫‪Conservation‬‬
‫‪Recreation‬‬

‫‪2.‬‬
‫‪3.‬‬
‫‪4.‬‬

‫‪Ecotourism‬‬

‫‪5.‬‬

‫‪« ‬فعالیت تفرجی» در محیط طبیعی‪ ،‬نوع خاص ی از نگرش و رویکردی مردود‬
‫شده در استفاده از« ذخایر طبیعی‪ »1‬است که به هیچ گونه حد و اندازه‬
‫ای‪ ،‬در این کار قائل نیست‪ .‬طرفداران این نگرش «تفرج گرا‪»2‬نامیده شده‬
‫اند‪.‬‬
‫‪ ‬معنی این سخن آن است که «محیط طبیعی» اگر مورد «فعالیت تفرجی»‬
‫قرار گیرد؛ نیاز نیست هیچ محدودیتی قائل شد‪.‬‬

‫‪Natural reserves‬‬
‫‪Recreationist‬‬

‫‪1.‬‬
‫‪2.‬‬

‫‪ ‬در برابر این نگرش‪ ،‬رویکرد «حفاظتی» وجود دارد که به عنوان نمونه‪ ،‬روش اکوتوریسم در آن مطرح‬
‫است‪.‬‬
‫‪ ‬در این الگو‪« ،‬حداقل» آن است که «ظرفیت برد تفرجی ‪ »1‬به عنوان پایه و اساس و تعیین «حد استفاده»‬
‫از«ذخایرطبیعی» و سپس «زون بندی» برای تعیین دامنه هایی با کارکرد های متفاوت برای هدف «حفاظت‬
‫و بهره وری پایدار» از «منابع» وجود دارد‪ .‬که با در نظر گرفتن آن می توان «طرح حفاظت و بهره وری‬

‫پایدار اکوتوریستی» مناسبی را برای تبدیل « ذخیره» به «منبع» تدوین کرد‪ .‬محققین متعدد ظرفیت برد‬

‫تفرجی را به عنوان یک چارچوب مفهومی برای طراحی و مدیریت پارک ها تلقی می نمایند (‪.)2‬‬
‫‪Recreation carrying capacity‬‬
‫شریفی ‪ ،‬مرتضی ‪ .‬سال ‪ . -‬ایجاد مدل طیف قابلیت اکولوژیکی بهرهوری انسان از پارک ها و مناطق حفاظت شده‪ .‬پایگاه اطالع رسانی پیام سبز‪.‬‬
‫‪.2‬‬
‫‪DEVELOPMENT OF AN ECOLOGICAL HUMAN USE CAPABILITY SPECTRUM CHARACTERIZING MODEL IN THE PARKS‬‬
‫‪AND PROTECTED AREAS‬‬

‫‪1.‬‬

‫‪‬‬

‫برخی چالش های مرتبط‪:‬‬
‫‪ -1‬اشتباه بسیار فاحش و بنیادینی در قلمداد کردن «ذخایر» به جای «منابع»‬
‫اتفاق افتاده است که به طور کامل مسیر اصلی اکوتوریسم و حفاظت را به‬
‫انحراف ‪ %100‬برده و خواهد برد و آن این است که دریاچه ها‪ ،‬تاالب ها‪،‬‬
‫رودخانه ها‪ ،‬چشمه ها‪ ،‬آبشار ها‪ ،‬کوه ها‪ ،‬دشت ها و کویر ها‪ ،‬پارک های ملی‪،‬‬
‫مناطق حفاظت شده و جنگل ها‪ ،‬آثار ملموس و ناملموس فرهنگی و غیره که در‬
‫حقیقت ذخایر ایران هستند؛ به عنوان «پتانسیل و توانمندی های با ارزش برای‬
‫بازدید‪ ،‬تفریح و گذران اوقات فراغت گردشگران داخلی و بین املللی» دانسته‬
‫شده اند‪.‬‬

‫‪ -2‬بسیار مهم است که تفاوت ماهیتی میان ذخایر و منابع در گردشگری‬
‫حفاظتی و این جا به عنوان نمونه در اکوتوریسم؛ مورد توجه جدی و بنیادین‬
‫قرار گیرد‪.‬‬
‫در حقیقت طبق اصل اساس ی توسعه پایدار؛ این «ذخایر» فقط هنگامی به‬
‫«منابع همیشگی و حفاظت شده» تبدیل می شوند که «طرح» های موجه‬
‫اکوتوریستی‪ ،‬حفاظت از آثار طبیعت و فرهنگ را با در نظر گرفتن‪« :‬ظرفیت‬
‫برد»‪« ،‬زون بندی» و «ارزیابی زیست محیطی» و همچنین بهره وری پایدار‬
‫جوامع محلی با‪« :‬نیاز سنجی مشارکتی» و «جلب مشارکت همه جانبه ایشان»‬
‫تضمین کند و این همه را به عنوان پیش نیاز همراه داشته با شند‪ .‬در غیر این‬
‫صورت این ذخایر با توجه به ظرفیت محدود در برابر بهره برداری‪ ،‬به زودی‬
‫تخریب و یا غیر قابل بهره وری می شوند‪.‬‬

‫‪« -3‬بازدید‪ ،‬تفریح و گذران اوقات فراغت گردشگران داخلی و بین املللی» بدون‬
‫توجه به ظرفیت قابل تحمل‪ ،‬حاکی از عدم توجه به تفاوت ماهیتی دیگری در‬
‫میان «توریسم انبوه و توده ای» با «اکوتوریست حفاظتی» دارد که در این‬
‫رویکرد ناهماهنگ با اکوتوریسم؛ شدت و دامنه تخریب بسیار بیشتر و زمان آن‬
‫کوتاه ترخواهد شد‪.‬‬

‫‪ -4‬استفاده از روش های اطالع رسانی و تبلیغات بسیار گسترده و عمومی‬
‫توریسم انبوه در اکوتوریسم برای به حد اکثر رسانی توریسم ورودی بدون در‬
‫نظر گرفتن ظرفیت برد محلی و روش های اختصاص ی اطالع رسانی‬
‫اکوتوریسم؛ در واقع نقض غرض است‪.‬‬

‫با سپاس فراوان‬
‫محمد احیائی‬
‫مدیر عامل موسسه ی یاوران سرزمین آریا‬
Sincerely yours!
Mohammad Ahyaee
CAI,the companions of Ariya Institute
Managing Director
Address: No 44, Noferesti alley,
Darake St. Fazlollah Blv.
Chamran Highway,Tehran/Iran.
PO box: 1983915613
Tell/Fax: +98 (0)21-22403980
Web: www.coariya.org
Email: [email protected]
.‫ تا درختی بتواند پایدار ماند‬،‫ مگر بسیار مورد نیاز باشد‬،‫خواهشمند است از چاپ این برگه خودداری فرمایید‬
Please don't print this e-mail unless you really need to. Save a tree; Be Green!


Slide 2

1-Carring capacity

‫تعریف ظرفیت قابل تحمل یا ظرفیت برد‬
‫‪ ‬ظرفیت قابل تحمل یا ظرفیت برد عبارت است از حد یا میزان بازدید‬
‫کنندگان از یک ناحیه یا منطقه که ضمن تامین حداکثر رضایت برای آنها‪،‬‬
‫حداقل خسارت به منابع طبیعی‪ ،‬آثار فرهنگی وارد شود‪.‬‬

‫عوامل اصلی برای تعیین ظرفیت برد‬
‫‪ ‬عوامل اصلی در برآورد ظرفیت برد بدین ترتیب می باشند‪:‬‬
‫‪ -1 ‬گوناگونی زیستی فرهنگی‪:‬‬
‫‪ ‬الف‪ -‬گوناگونی زیستی شامل چهار سطح گونه های‪ :‬بومسازگان ها‬
‫(اکوسیستم ها)‪ ،‬جانوری و گیاهی‪ ،‬ژنتیکی‪ ،‬مولکولی‬
‫‪ ‬ب‪ -‬گوناگونی فرهنگی در ابعاد اجتماعی‪ ،‬اقتصادی و فرهنگی شامل‪ :‬زبان‬
‫ها‪ ،‬ادیان و مذاهب‪ ،‬معیشت ها و آثار ملموس و ناملموس فرهنگی‬
‫‪ -2 ‬عوامل مدیریتی‬

‫مؤلفه های زیستی فرهنگی‬
‫ظرفیت قابل تحمل‬
‫‪ ‬ظرفیت قابل تحمل‪ ،‬دارای مولفه های زیست شناختی (بیولوژیکی)‪ ،‬بوم‬
‫شناختی (اکولوژیکی) و فرهنگی‪ ،‬اقتصادی واجتماعی است‪.‬‬
‫‪ ‬بیشتر دانشمندان بر مولفه محیط زیستی و طبیعی ظرفیت برد تأکید فراوان‬
‫کرده اند‪.‬‬
‫‪ ‬بسیاری از محققین نیز عالوه بر آن‪ ،‬روی مولفه های اجتماعی ظرفیت برد‬
‫متمرکز شده اند (‪.)1‬‬
‫‪1) Clark R.N. and G.H. Stankey, 1979; Manning R.E., 1999; Manning R.E., Lime D.W.,1996; McCool‬‬
‫‪S. and Cole D. 1997; Nilsen, P. and G. Tayler, 1997; Payne R.L.J. and Graham R. 1993; Stankey‬‬
‫‪G.H., D.N. Cole, R.C. Lucas, M.E. (Petersen, and S.S. Frissell, 1985).‬‬

‫مسأله‪:‬‬
‫چگونه می توان با گردشگری به حفاظت از گوناگونی‬
‫زیستی فرهنگی پرداخت؟‬
‫‪ ‬مفاهیم‪« :‬ذخایر‪ »1‬و «منابع‪»2‬‬
‫‪ ‬رویکردهای‪ :‬الف‪« -‬حفاظتی‪ »3‬ب‪« -‬تفریحی‪ ،‬تفرجی‪»4‬‬
‫‪ ‬نمونه موردی‪ :‬بوم گردی یا «اکوتوریسم‪»5‬‬
‫‪Reserves‬‬

‫‪1.‬‬

‫‪Resources‬‬
‫‪Conservation‬‬
‫‪Recreation‬‬

‫‪2.‬‬
‫‪3.‬‬
‫‪4.‬‬

‫‪Ecotourism‬‬

‫‪5.‬‬

‫‪« ‬فعالیت تفرجی» در محیط طبیعی‪ ،‬نوع خاص ی از نگرش و رویکردی مردود‬
‫شده در استفاده از« ذخایر طبیعی‪ »1‬است که به هیچ گونه حد و اندازه‬
‫ای‪ ،‬در این کار قائل نیست‪ .‬طرفداران این نگرش «تفرج گرا‪»2‬نامیده شده‬
‫اند‪.‬‬
‫‪ ‬معنی این سخن آن است که «محیط طبیعی» اگر مورد «فعالیت تفرجی»‬
‫قرار گیرد؛ نیاز نیست هیچ محدودیتی قائل شد‪.‬‬

‫‪Natural reserves‬‬
‫‪Recreationist‬‬

‫‪1.‬‬
‫‪2.‬‬

‫‪ ‬در برابر این نگرش‪ ،‬رویکرد «حفاظتی» وجود دارد که به عنوان نمونه‪ ،‬روش اکوتوریسم در آن مطرح‬
‫است‪.‬‬
‫‪ ‬در این الگو‪« ،‬حداقل» آن است که «ظرفیت برد تفرجی ‪ »1‬به عنوان پایه و اساس و تعیین «حد استفاده»‬
‫از«ذخایرطبیعی» و سپس «زون بندی» برای تعیین دامنه هایی با کارکرد های متفاوت برای هدف «حفاظت‬
‫و بهره وری پایدار» از «منابع» وجود دارد‪ .‬که با در نظر گرفتن آن می توان «طرح حفاظت و بهره وری‬

‫پایدار اکوتوریستی» مناسبی را برای تبدیل « ذخیره» به «منبع» تدوین کرد‪ .‬محققین متعدد ظرفیت برد‬

‫تفرجی را به عنوان یک چارچوب مفهومی برای طراحی و مدیریت پارک ها تلقی می نمایند (‪.)2‬‬
‫‪Recreation carrying capacity‬‬
‫شریفی ‪ ،‬مرتضی ‪ .‬سال ‪ . -‬ایجاد مدل طیف قابلیت اکولوژیکی بهرهوری انسان از پارک ها و مناطق حفاظت شده‪ .‬پایگاه اطالع رسانی پیام سبز‪.‬‬
‫‪.2‬‬
‫‪DEVELOPMENT OF AN ECOLOGICAL HUMAN USE CAPABILITY SPECTRUM CHARACTERIZING MODEL IN THE PARKS‬‬
‫‪AND PROTECTED AREAS‬‬

‫‪1.‬‬

‫‪‬‬

‫برخی چالش های مرتبط‪:‬‬
‫‪ -1‬اشتباه بسیار فاحش و بنیادینی در قلمداد کردن «ذخایر» به جای «منابع»‬
‫اتفاق افتاده است که به طور کامل مسیر اصلی اکوتوریسم و حفاظت را به‬
‫انحراف ‪ %100‬برده و خواهد برد و آن این است که دریاچه ها‪ ،‬تاالب ها‪،‬‬
‫رودخانه ها‪ ،‬چشمه ها‪ ،‬آبشار ها‪ ،‬کوه ها‪ ،‬دشت ها و کویر ها‪ ،‬پارک های ملی‪،‬‬
‫مناطق حفاظت شده و جنگل ها‪ ،‬آثار ملموس و ناملموس فرهنگی و غیره که در‬
‫حقیقت ذخایر ایران هستند؛ به عنوان «پتانسیل و توانمندی های با ارزش برای‬
‫بازدید‪ ،‬تفریح و گذران اوقات فراغت گردشگران داخلی و بین املللی» دانسته‬
‫شده اند‪.‬‬

‫‪ -2‬بسیار مهم است که تفاوت ماهیتی میان ذخایر و منابع در گردشگری‬
‫حفاظتی و این جا به عنوان نمونه در اکوتوریسم؛ مورد توجه جدی و بنیادین‬
‫قرار گیرد‪.‬‬
‫در حقیقت طبق اصل اساس ی توسعه پایدار؛ این «ذخایر» فقط هنگامی به‬
‫«منابع همیشگی و حفاظت شده» تبدیل می شوند که «طرح» های موجه‬
‫اکوتوریستی‪ ،‬حفاظت از آثار طبیعت و فرهنگ را با در نظر گرفتن‪« :‬ظرفیت‬
‫برد»‪« ،‬زون بندی» و «ارزیابی زیست محیطی» و همچنین بهره وری پایدار‬
‫جوامع محلی با‪« :‬نیاز سنجی مشارکتی» و «جلب مشارکت همه جانبه ایشان»‬
‫تضمین کند و این همه را به عنوان پیش نیاز همراه داشته با شند‪ .‬در غیر این‬
‫صورت این ذخایر با توجه به ظرفیت محدود در برابر بهره برداری‪ ،‬به زودی‬
‫تخریب و یا غیر قابل بهره وری می شوند‪.‬‬

‫‪« -3‬بازدید‪ ،‬تفریح و گذران اوقات فراغت گردشگران داخلی و بین املللی» بدون‬
‫توجه به ظرفیت قابل تحمل‪ ،‬حاکی از عدم توجه به تفاوت ماهیتی دیگری در‬
‫میان «توریسم انبوه و توده ای» با «اکوتوریست حفاظتی» دارد که در این‬
‫رویکرد ناهماهنگ با اکوتوریسم؛ شدت و دامنه تخریب بسیار بیشتر و زمان آن‬
‫کوتاه ترخواهد شد‪.‬‬

‫‪ -4‬استفاده از روش های اطالع رسانی و تبلیغات بسیار گسترده و عمومی‬
‫توریسم انبوه در اکوتوریسم برای به حد اکثر رسانی توریسم ورودی بدون در‬
‫نظر گرفتن ظرفیت برد محلی و روش های اختصاص ی اطالع رسانی‬
‫اکوتوریسم؛ در واقع نقض غرض است‪.‬‬

‫با سپاس فراوان‬
‫محمد احیائی‬
‫مدیر عامل موسسه ی یاوران سرزمین آریا‬
Sincerely yours!
Mohammad Ahyaee
CAI,the companions of Ariya Institute
Managing Director
Address: No 44, Noferesti alley,
Darake St. Fazlollah Blv.
Chamran Highway,Tehran/Iran.
PO box: 1983915613
Tell/Fax: +98 (0)21-22403980
Web: www.coariya.org
Email: [email protected]
.‫ تا درختی بتواند پایدار ماند‬،‫ مگر بسیار مورد نیاز باشد‬،‫خواهشمند است از چاپ این برگه خودداری فرمایید‬
Please don't print this e-mail unless you really need to. Save a tree; Be Green!


Slide 3

1-Carring capacity

‫تعریف ظرفیت قابل تحمل یا ظرفیت برد‬
‫‪ ‬ظرفیت قابل تحمل یا ظرفیت برد عبارت است از حد یا میزان بازدید‬
‫کنندگان از یک ناحیه یا منطقه که ضمن تامین حداکثر رضایت برای آنها‪،‬‬
‫حداقل خسارت به منابع طبیعی‪ ،‬آثار فرهنگی وارد شود‪.‬‬

‫عوامل اصلی برای تعیین ظرفیت برد‬
‫‪ ‬عوامل اصلی در برآورد ظرفیت برد بدین ترتیب می باشند‪:‬‬
‫‪ -1 ‬گوناگونی زیستی فرهنگی‪:‬‬
‫‪ ‬الف‪ -‬گوناگونی زیستی شامل چهار سطح گونه های‪ :‬بومسازگان ها‬
‫(اکوسیستم ها)‪ ،‬جانوری و گیاهی‪ ،‬ژنتیکی‪ ،‬مولکولی‬
‫‪ ‬ب‪ -‬گوناگونی فرهنگی در ابعاد اجتماعی‪ ،‬اقتصادی و فرهنگی شامل‪ :‬زبان‬
‫ها‪ ،‬ادیان و مذاهب‪ ،‬معیشت ها و آثار ملموس و ناملموس فرهنگی‬
‫‪ -2 ‬عوامل مدیریتی‬

‫مؤلفه های زیستی فرهنگی‬
‫ظرفیت قابل تحمل‬
‫‪ ‬ظرفیت قابل تحمل‪ ،‬دارای مولفه های زیست شناختی (بیولوژیکی)‪ ،‬بوم‬
‫شناختی (اکولوژیکی) و فرهنگی‪ ،‬اقتصادی واجتماعی است‪.‬‬
‫‪ ‬بیشتر دانشمندان بر مولفه محیط زیستی و طبیعی ظرفیت برد تأکید فراوان‬
‫کرده اند‪.‬‬
‫‪ ‬بسیاری از محققین نیز عالوه بر آن‪ ،‬روی مولفه های اجتماعی ظرفیت برد‬
‫متمرکز شده اند (‪.)1‬‬
‫‪1) Clark R.N. and G.H. Stankey, 1979; Manning R.E., 1999; Manning R.E., Lime D.W.,1996; McCool‬‬
‫‪S. and Cole D. 1997; Nilsen, P. and G. Tayler, 1997; Payne R.L.J. and Graham R. 1993; Stankey‬‬
‫‪G.H., D.N. Cole, R.C. Lucas, M.E. (Petersen, and S.S. Frissell, 1985).‬‬

‫مسأله‪:‬‬
‫چگونه می توان با گردشگری به حفاظت از گوناگونی‬
‫زیستی فرهنگی پرداخت؟‬
‫‪ ‬مفاهیم‪« :‬ذخایر‪ »1‬و «منابع‪»2‬‬
‫‪ ‬رویکردهای‪ :‬الف‪« -‬حفاظتی‪ »3‬ب‪« -‬تفریحی‪ ،‬تفرجی‪»4‬‬
‫‪ ‬نمونه موردی‪ :‬بوم گردی یا «اکوتوریسم‪»5‬‬
‫‪Reserves‬‬

‫‪1.‬‬

‫‪Resources‬‬
‫‪Conservation‬‬
‫‪Recreation‬‬

‫‪2.‬‬
‫‪3.‬‬
‫‪4.‬‬

‫‪Ecotourism‬‬

‫‪5.‬‬

‫‪« ‬فعالیت تفرجی» در محیط طبیعی‪ ،‬نوع خاص ی از نگرش و رویکردی مردود‬
‫شده در استفاده از« ذخایر طبیعی‪ »1‬است که به هیچ گونه حد و اندازه‬
‫ای‪ ،‬در این کار قائل نیست‪ .‬طرفداران این نگرش «تفرج گرا‪»2‬نامیده شده‬
‫اند‪.‬‬
‫‪ ‬معنی این سخن آن است که «محیط طبیعی» اگر مورد «فعالیت تفرجی»‬
‫قرار گیرد؛ نیاز نیست هیچ محدودیتی قائل شد‪.‬‬

‫‪Natural reserves‬‬
‫‪Recreationist‬‬

‫‪1.‬‬
‫‪2.‬‬

‫‪ ‬در برابر این نگرش‪ ،‬رویکرد «حفاظتی» وجود دارد که به عنوان نمونه‪ ،‬روش اکوتوریسم در آن مطرح‬
‫است‪.‬‬
‫‪ ‬در این الگو‪« ،‬حداقل» آن است که «ظرفیت برد تفرجی ‪ »1‬به عنوان پایه و اساس و تعیین «حد استفاده»‬
‫از«ذخایرطبیعی» و سپس «زون بندی» برای تعیین دامنه هایی با کارکرد های متفاوت برای هدف «حفاظت‬
‫و بهره وری پایدار» از «منابع» وجود دارد‪ .‬که با در نظر گرفتن آن می توان «طرح حفاظت و بهره وری‬

‫پایدار اکوتوریستی» مناسبی را برای تبدیل « ذخیره» به «منبع» تدوین کرد‪ .‬محققین متعدد ظرفیت برد‬

‫تفرجی را به عنوان یک چارچوب مفهومی برای طراحی و مدیریت پارک ها تلقی می نمایند (‪.)2‬‬
‫‪Recreation carrying capacity‬‬
‫شریفی ‪ ،‬مرتضی ‪ .‬سال ‪ . -‬ایجاد مدل طیف قابلیت اکولوژیکی بهرهوری انسان از پارک ها و مناطق حفاظت شده‪ .‬پایگاه اطالع رسانی پیام سبز‪.‬‬
‫‪.2‬‬
‫‪DEVELOPMENT OF AN ECOLOGICAL HUMAN USE CAPABILITY SPECTRUM CHARACTERIZING MODEL IN THE PARKS‬‬
‫‪AND PROTECTED AREAS‬‬

‫‪1.‬‬

‫‪‬‬

‫برخی چالش های مرتبط‪:‬‬
‫‪ -1‬اشتباه بسیار فاحش و بنیادینی در قلمداد کردن «ذخایر» به جای «منابع»‬
‫اتفاق افتاده است که به طور کامل مسیر اصلی اکوتوریسم و حفاظت را به‬
‫انحراف ‪ %100‬برده و خواهد برد و آن این است که دریاچه ها‪ ،‬تاالب ها‪،‬‬
‫رودخانه ها‪ ،‬چشمه ها‪ ،‬آبشار ها‪ ،‬کوه ها‪ ،‬دشت ها و کویر ها‪ ،‬پارک های ملی‪،‬‬
‫مناطق حفاظت شده و جنگل ها‪ ،‬آثار ملموس و ناملموس فرهنگی و غیره که در‬
‫حقیقت ذخایر ایران هستند؛ به عنوان «پتانسیل و توانمندی های با ارزش برای‬
‫بازدید‪ ،‬تفریح و گذران اوقات فراغت گردشگران داخلی و بین املللی» دانسته‬
‫شده اند‪.‬‬

‫‪ -2‬بسیار مهم است که تفاوت ماهیتی میان ذخایر و منابع در گردشگری‬
‫حفاظتی و این جا به عنوان نمونه در اکوتوریسم؛ مورد توجه جدی و بنیادین‬
‫قرار گیرد‪.‬‬
‫در حقیقت طبق اصل اساس ی توسعه پایدار؛ این «ذخایر» فقط هنگامی به‬
‫«منابع همیشگی و حفاظت شده» تبدیل می شوند که «طرح» های موجه‬
‫اکوتوریستی‪ ،‬حفاظت از آثار طبیعت و فرهنگ را با در نظر گرفتن‪« :‬ظرفیت‬
‫برد»‪« ،‬زون بندی» و «ارزیابی زیست محیطی» و همچنین بهره وری پایدار‬
‫جوامع محلی با‪« :‬نیاز سنجی مشارکتی» و «جلب مشارکت همه جانبه ایشان»‬
‫تضمین کند و این همه را به عنوان پیش نیاز همراه داشته با شند‪ .‬در غیر این‬
‫صورت این ذخایر با توجه به ظرفیت محدود در برابر بهره برداری‪ ،‬به زودی‬
‫تخریب و یا غیر قابل بهره وری می شوند‪.‬‬

‫‪« -3‬بازدید‪ ،‬تفریح و گذران اوقات فراغت گردشگران داخلی و بین املللی» بدون‬
‫توجه به ظرفیت قابل تحمل‪ ،‬حاکی از عدم توجه به تفاوت ماهیتی دیگری در‬
‫میان «توریسم انبوه و توده ای» با «اکوتوریست حفاظتی» دارد که در این‬
‫رویکرد ناهماهنگ با اکوتوریسم؛ شدت و دامنه تخریب بسیار بیشتر و زمان آن‬
‫کوتاه ترخواهد شد‪.‬‬

‫‪ -4‬استفاده از روش های اطالع رسانی و تبلیغات بسیار گسترده و عمومی‬
‫توریسم انبوه در اکوتوریسم برای به حد اکثر رسانی توریسم ورودی بدون در‬
‫نظر گرفتن ظرفیت برد محلی و روش های اختصاص ی اطالع رسانی‬
‫اکوتوریسم؛ در واقع نقض غرض است‪.‬‬

‫با سپاس فراوان‬
‫محمد احیائی‬
‫مدیر عامل موسسه ی یاوران سرزمین آریا‬
Sincerely yours!
Mohammad Ahyaee
CAI,the companions of Ariya Institute
Managing Director
Address: No 44, Noferesti alley,
Darake St. Fazlollah Blv.
Chamran Highway,Tehran/Iran.
PO box: 1983915613
Tell/Fax: +98 (0)21-22403980
Web: www.coariya.org
Email: [email protected]
.‫ تا درختی بتواند پایدار ماند‬،‫ مگر بسیار مورد نیاز باشد‬،‫خواهشمند است از چاپ این برگه خودداری فرمایید‬
Please don't print this e-mail unless you really need to. Save a tree; Be Green!


Slide 4

1-Carring capacity

‫تعریف ظرفیت قابل تحمل یا ظرفیت برد‬
‫‪ ‬ظرفیت قابل تحمل یا ظرفیت برد عبارت است از حد یا میزان بازدید‬
‫کنندگان از یک ناحیه یا منطقه که ضمن تامین حداکثر رضایت برای آنها‪،‬‬
‫حداقل خسارت به منابع طبیعی‪ ،‬آثار فرهنگی وارد شود‪.‬‬

‫عوامل اصلی برای تعیین ظرفیت برد‬
‫‪ ‬عوامل اصلی در برآورد ظرفیت برد بدین ترتیب می باشند‪:‬‬
‫‪ -1 ‬گوناگونی زیستی فرهنگی‪:‬‬
‫‪ ‬الف‪ -‬گوناگونی زیستی شامل چهار سطح گونه های‪ :‬بومسازگان ها‬
‫(اکوسیستم ها)‪ ،‬جانوری و گیاهی‪ ،‬ژنتیکی‪ ،‬مولکولی‬
‫‪ ‬ب‪ -‬گوناگونی فرهنگی در ابعاد اجتماعی‪ ،‬اقتصادی و فرهنگی شامل‪ :‬زبان‬
‫ها‪ ،‬ادیان و مذاهب‪ ،‬معیشت ها و آثار ملموس و ناملموس فرهنگی‬
‫‪ -2 ‬عوامل مدیریتی‬

‫مؤلفه های زیستی فرهنگی‬
‫ظرفیت قابل تحمل‬
‫‪ ‬ظرفیت قابل تحمل‪ ،‬دارای مولفه های زیست شناختی (بیولوژیکی)‪ ،‬بوم‬
‫شناختی (اکولوژیکی) و فرهنگی‪ ،‬اقتصادی واجتماعی است‪.‬‬
‫‪ ‬بیشتر دانشمندان بر مولفه محیط زیستی و طبیعی ظرفیت برد تأکید فراوان‬
‫کرده اند‪.‬‬
‫‪ ‬بسیاری از محققین نیز عالوه بر آن‪ ،‬روی مولفه های اجتماعی ظرفیت برد‬
‫متمرکز شده اند (‪.)1‬‬
‫‪1) Clark R.N. and G.H. Stankey, 1979; Manning R.E., 1999; Manning R.E., Lime D.W.,1996; McCool‬‬
‫‪S. and Cole D. 1997; Nilsen, P. and G. Tayler, 1997; Payne R.L.J. and Graham R. 1993; Stankey‬‬
‫‪G.H., D.N. Cole, R.C. Lucas, M.E. (Petersen, and S.S. Frissell, 1985).‬‬

‫مسأله‪:‬‬
‫چگونه می توان با گردشگری به حفاظت از گوناگونی‬
‫زیستی فرهنگی پرداخت؟‬
‫‪ ‬مفاهیم‪« :‬ذخایر‪ »1‬و «منابع‪»2‬‬
‫‪ ‬رویکردهای‪ :‬الف‪« -‬حفاظتی‪ »3‬ب‪« -‬تفریحی‪ ،‬تفرجی‪»4‬‬
‫‪ ‬نمونه موردی‪ :‬بوم گردی یا «اکوتوریسم‪»5‬‬
‫‪Reserves‬‬

‫‪1.‬‬

‫‪Resources‬‬
‫‪Conservation‬‬
‫‪Recreation‬‬

‫‪2.‬‬
‫‪3.‬‬
‫‪4.‬‬

‫‪Ecotourism‬‬

‫‪5.‬‬

‫‪« ‬فعالیت تفرجی» در محیط طبیعی‪ ،‬نوع خاص ی از نگرش و رویکردی مردود‬
‫شده در استفاده از« ذخایر طبیعی‪ »1‬است که به هیچ گونه حد و اندازه‬
‫ای‪ ،‬در این کار قائل نیست‪ .‬طرفداران این نگرش «تفرج گرا‪»2‬نامیده شده‬
‫اند‪.‬‬
‫‪ ‬معنی این سخن آن است که «محیط طبیعی» اگر مورد «فعالیت تفرجی»‬
‫قرار گیرد؛ نیاز نیست هیچ محدودیتی قائل شد‪.‬‬

‫‪Natural reserves‬‬
‫‪Recreationist‬‬

‫‪1.‬‬
‫‪2.‬‬

‫‪ ‬در برابر این نگرش‪ ،‬رویکرد «حفاظتی» وجود دارد که به عنوان نمونه‪ ،‬روش اکوتوریسم در آن مطرح‬
‫است‪.‬‬
‫‪ ‬در این الگو‪« ،‬حداقل» آن است که «ظرفیت برد تفرجی ‪ »1‬به عنوان پایه و اساس و تعیین «حد استفاده»‬
‫از«ذخایرطبیعی» و سپس «زون بندی» برای تعیین دامنه هایی با کارکرد های متفاوت برای هدف «حفاظت‬
‫و بهره وری پایدار» از «منابع» وجود دارد‪ .‬که با در نظر گرفتن آن می توان «طرح حفاظت و بهره وری‬

‫پایدار اکوتوریستی» مناسبی را برای تبدیل « ذخیره» به «منبع» تدوین کرد‪ .‬محققین متعدد ظرفیت برد‬

‫تفرجی را به عنوان یک چارچوب مفهومی برای طراحی و مدیریت پارک ها تلقی می نمایند (‪.)2‬‬
‫‪Recreation carrying capacity‬‬
‫شریفی ‪ ،‬مرتضی ‪ .‬سال ‪ . -‬ایجاد مدل طیف قابلیت اکولوژیکی بهرهوری انسان از پارک ها و مناطق حفاظت شده‪ .‬پایگاه اطالع رسانی پیام سبز‪.‬‬
‫‪.2‬‬
‫‪DEVELOPMENT OF AN ECOLOGICAL HUMAN USE CAPABILITY SPECTRUM CHARACTERIZING MODEL IN THE PARKS‬‬
‫‪AND PROTECTED AREAS‬‬

‫‪1.‬‬

‫‪‬‬

‫برخی چالش های مرتبط‪:‬‬
‫‪ -1‬اشتباه بسیار فاحش و بنیادینی در قلمداد کردن «ذخایر» به جای «منابع»‬
‫اتفاق افتاده است که به طور کامل مسیر اصلی اکوتوریسم و حفاظت را به‬
‫انحراف ‪ %100‬برده و خواهد برد و آن این است که دریاچه ها‪ ،‬تاالب ها‪،‬‬
‫رودخانه ها‪ ،‬چشمه ها‪ ،‬آبشار ها‪ ،‬کوه ها‪ ،‬دشت ها و کویر ها‪ ،‬پارک های ملی‪،‬‬
‫مناطق حفاظت شده و جنگل ها‪ ،‬آثار ملموس و ناملموس فرهنگی و غیره که در‬
‫حقیقت ذخایر ایران هستند؛ به عنوان «پتانسیل و توانمندی های با ارزش برای‬
‫بازدید‪ ،‬تفریح و گذران اوقات فراغت گردشگران داخلی و بین املللی» دانسته‬
‫شده اند‪.‬‬

‫‪ -2‬بسیار مهم است که تفاوت ماهیتی میان ذخایر و منابع در گردشگری‬
‫حفاظتی و این جا به عنوان نمونه در اکوتوریسم؛ مورد توجه جدی و بنیادین‬
‫قرار گیرد‪.‬‬
‫در حقیقت طبق اصل اساس ی توسعه پایدار؛ این «ذخایر» فقط هنگامی به‬
‫«منابع همیشگی و حفاظت شده» تبدیل می شوند که «طرح» های موجه‬
‫اکوتوریستی‪ ،‬حفاظت از آثار طبیعت و فرهنگ را با در نظر گرفتن‪« :‬ظرفیت‬
‫برد»‪« ،‬زون بندی» و «ارزیابی زیست محیطی» و همچنین بهره وری پایدار‬
‫جوامع محلی با‪« :‬نیاز سنجی مشارکتی» و «جلب مشارکت همه جانبه ایشان»‬
‫تضمین کند و این همه را به عنوان پیش نیاز همراه داشته با شند‪ .‬در غیر این‬
‫صورت این ذخایر با توجه به ظرفیت محدود در برابر بهره برداری‪ ،‬به زودی‬
‫تخریب و یا غیر قابل بهره وری می شوند‪.‬‬

‫‪« -3‬بازدید‪ ،‬تفریح و گذران اوقات فراغت گردشگران داخلی و بین املللی» بدون‬
‫توجه به ظرفیت قابل تحمل‪ ،‬حاکی از عدم توجه به تفاوت ماهیتی دیگری در‬
‫میان «توریسم انبوه و توده ای» با «اکوتوریست حفاظتی» دارد که در این‬
‫رویکرد ناهماهنگ با اکوتوریسم؛ شدت و دامنه تخریب بسیار بیشتر و زمان آن‬
‫کوتاه ترخواهد شد‪.‬‬

‫‪ -4‬استفاده از روش های اطالع رسانی و تبلیغات بسیار گسترده و عمومی‬
‫توریسم انبوه در اکوتوریسم برای به حد اکثر رسانی توریسم ورودی بدون در‬
‫نظر گرفتن ظرفیت برد محلی و روش های اختصاص ی اطالع رسانی‬
‫اکوتوریسم؛ در واقع نقض غرض است‪.‬‬

‫با سپاس فراوان‬
‫محمد احیائی‬
‫مدیر عامل موسسه ی یاوران سرزمین آریا‬
Sincerely yours!
Mohammad Ahyaee
CAI,the companions of Ariya Institute
Managing Director
Address: No 44, Noferesti alley,
Darake St. Fazlollah Blv.
Chamran Highway,Tehran/Iran.
PO box: 1983915613
Tell/Fax: +98 (0)21-22403980
Web: www.coariya.org
Email: [email protected]
.‫ تا درختی بتواند پایدار ماند‬،‫ مگر بسیار مورد نیاز باشد‬،‫خواهشمند است از چاپ این برگه خودداری فرمایید‬
Please don't print this e-mail unless you really need to. Save a tree; Be Green!


Slide 5

1-Carring capacity

‫تعریف ظرفیت قابل تحمل یا ظرفیت برد‬
‫‪ ‬ظرفیت قابل تحمل یا ظرفیت برد عبارت است از حد یا میزان بازدید‬
‫کنندگان از یک ناحیه یا منطقه که ضمن تامین حداکثر رضایت برای آنها‪،‬‬
‫حداقل خسارت به منابع طبیعی‪ ،‬آثار فرهنگی وارد شود‪.‬‬

‫عوامل اصلی برای تعیین ظرفیت برد‬
‫‪ ‬عوامل اصلی در برآورد ظرفیت برد بدین ترتیب می باشند‪:‬‬
‫‪ -1 ‬گوناگونی زیستی فرهنگی‪:‬‬
‫‪ ‬الف‪ -‬گوناگونی زیستی شامل چهار سطح گونه های‪ :‬بومسازگان ها‬
‫(اکوسیستم ها)‪ ،‬جانوری و گیاهی‪ ،‬ژنتیکی‪ ،‬مولکولی‬
‫‪ ‬ب‪ -‬گوناگونی فرهنگی در ابعاد اجتماعی‪ ،‬اقتصادی و فرهنگی شامل‪ :‬زبان‬
‫ها‪ ،‬ادیان و مذاهب‪ ،‬معیشت ها و آثار ملموس و ناملموس فرهنگی‬
‫‪ -2 ‬عوامل مدیریتی‬

‫مؤلفه های زیستی فرهنگی‬
‫ظرفیت قابل تحمل‬
‫‪ ‬ظرفیت قابل تحمل‪ ،‬دارای مولفه های زیست شناختی (بیولوژیکی)‪ ،‬بوم‬
‫شناختی (اکولوژیکی) و فرهنگی‪ ،‬اقتصادی واجتماعی است‪.‬‬
‫‪ ‬بیشتر دانشمندان بر مولفه محیط زیستی و طبیعی ظرفیت برد تأکید فراوان‬
‫کرده اند‪.‬‬
‫‪ ‬بسیاری از محققین نیز عالوه بر آن‪ ،‬روی مولفه های اجتماعی ظرفیت برد‬
‫متمرکز شده اند (‪.)1‬‬
‫‪1) Clark R.N. and G.H. Stankey, 1979; Manning R.E., 1999; Manning R.E., Lime D.W.,1996; McCool‬‬
‫‪S. and Cole D. 1997; Nilsen, P. and G. Tayler, 1997; Payne R.L.J. and Graham R. 1993; Stankey‬‬
‫‪G.H., D.N. Cole, R.C. Lucas, M.E. (Petersen, and S.S. Frissell, 1985).‬‬

‫مسأله‪:‬‬
‫چگونه می توان با گردشگری به حفاظت از گوناگونی‬
‫زیستی فرهنگی پرداخت؟‬
‫‪ ‬مفاهیم‪« :‬ذخایر‪ »1‬و «منابع‪»2‬‬
‫‪ ‬رویکردهای‪ :‬الف‪« -‬حفاظتی‪ »3‬ب‪« -‬تفریحی‪ ،‬تفرجی‪»4‬‬
‫‪ ‬نمونه موردی‪ :‬بوم گردی یا «اکوتوریسم‪»5‬‬
‫‪Reserves‬‬

‫‪1.‬‬

‫‪Resources‬‬
‫‪Conservation‬‬
‫‪Recreation‬‬

‫‪2.‬‬
‫‪3.‬‬
‫‪4.‬‬

‫‪Ecotourism‬‬

‫‪5.‬‬

‫‪« ‬فعالیت تفرجی» در محیط طبیعی‪ ،‬نوع خاص ی از نگرش و رویکردی مردود‬
‫شده در استفاده از« ذخایر طبیعی‪ »1‬است که به هیچ گونه حد و اندازه‬
‫ای‪ ،‬در این کار قائل نیست‪ .‬طرفداران این نگرش «تفرج گرا‪»2‬نامیده شده‬
‫اند‪.‬‬
‫‪ ‬معنی این سخن آن است که «محیط طبیعی» اگر مورد «فعالیت تفرجی»‬
‫قرار گیرد؛ نیاز نیست هیچ محدودیتی قائل شد‪.‬‬

‫‪Natural reserves‬‬
‫‪Recreationist‬‬

‫‪1.‬‬
‫‪2.‬‬

‫‪ ‬در برابر این نگرش‪ ،‬رویکرد «حفاظتی» وجود دارد که به عنوان نمونه‪ ،‬روش اکوتوریسم در آن مطرح‬
‫است‪.‬‬
‫‪ ‬در این الگو‪« ،‬حداقل» آن است که «ظرفیت برد تفرجی ‪ »1‬به عنوان پایه و اساس و تعیین «حد استفاده»‬
‫از«ذخایرطبیعی» و سپس «زون بندی» برای تعیین دامنه هایی با کارکرد های متفاوت برای هدف «حفاظت‬
‫و بهره وری پایدار» از «منابع» وجود دارد‪ .‬که با در نظر گرفتن آن می توان «طرح حفاظت و بهره وری‬

‫پایدار اکوتوریستی» مناسبی را برای تبدیل « ذخیره» به «منبع» تدوین کرد‪ .‬محققین متعدد ظرفیت برد‬

‫تفرجی را به عنوان یک چارچوب مفهومی برای طراحی و مدیریت پارک ها تلقی می نمایند (‪.)2‬‬
‫‪Recreation carrying capacity‬‬
‫شریفی ‪ ،‬مرتضی ‪ .‬سال ‪ . -‬ایجاد مدل طیف قابلیت اکولوژیکی بهرهوری انسان از پارک ها و مناطق حفاظت شده‪ .‬پایگاه اطالع رسانی پیام سبز‪.‬‬
‫‪.2‬‬
‫‪DEVELOPMENT OF AN ECOLOGICAL HUMAN USE CAPABILITY SPECTRUM CHARACTERIZING MODEL IN THE PARKS‬‬
‫‪AND PROTECTED AREAS‬‬

‫‪1.‬‬

‫‪‬‬

‫برخی چالش های مرتبط‪:‬‬
‫‪ -1‬اشتباه بسیار فاحش و بنیادینی در قلمداد کردن «ذخایر» به جای «منابع»‬
‫اتفاق افتاده است که به طور کامل مسیر اصلی اکوتوریسم و حفاظت را به‬
‫انحراف ‪ %100‬برده و خواهد برد و آن این است که دریاچه ها‪ ،‬تاالب ها‪،‬‬
‫رودخانه ها‪ ،‬چشمه ها‪ ،‬آبشار ها‪ ،‬کوه ها‪ ،‬دشت ها و کویر ها‪ ،‬پارک های ملی‪،‬‬
‫مناطق حفاظت شده و جنگل ها‪ ،‬آثار ملموس و ناملموس فرهنگی و غیره که در‬
‫حقیقت ذخایر ایران هستند؛ به عنوان «پتانسیل و توانمندی های با ارزش برای‬
‫بازدید‪ ،‬تفریح و گذران اوقات فراغت گردشگران داخلی و بین املللی» دانسته‬
‫شده اند‪.‬‬

‫‪ -2‬بسیار مهم است که تفاوت ماهیتی میان ذخایر و منابع در گردشگری‬
‫حفاظتی و این جا به عنوان نمونه در اکوتوریسم؛ مورد توجه جدی و بنیادین‬
‫قرار گیرد‪.‬‬
‫در حقیقت طبق اصل اساس ی توسعه پایدار؛ این «ذخایر» فقط هنگامی به‬
‫«منابع همیشگی و حفاظت شده» تبدیل می شوند که «طرح» های موجه‬
‫اکوتوریستی‪ ،‬حفاظت از آثار طبیعت و فرهنگ را با در نظر گرفتن‪« :‬ظرفیت‬
‫برد»‪« ،‬زون بندی» و «ارزیابی زیست محیطی» و همچنین بهره وری پایدار‬
‫جوامع محلی با‪« :‬نیاز سنجی مشارکتی» و «جلب مشارکت همه جانبه ایشان»‬
‫تضمین کند و این همه را به عنوان پیش نیاز همراه داشته با شند‪ .‬در غیر این‬
‫صورت این ذخایر با توجه به ظرفیت محدود در برابر بهره برداری‪ ،‬به زودی‬
‫تخریب و یا غیر قابل بهره وری می شوند‪.‬‬

‫‪« -3‬بازدید‪ ،‬تفریح و گذران اوقات فراغت گردشگران داخلی و بین املللی» بدون‬
‫توجه به ظرفیت قابل تحمل‪ ،‬حاکی از عدم توجه به تفاوت ماهیتی دیگری در‬
‫میان «توریسم انبوه و توده ای» با «اکوتوریست حفاظتی» دارد که در این‬
‫رویکرد ناهماهنگ با اکوتوریسم؛ شدت و دامنه تخریب بسیار بیشتر و زمان آن‬
‫کوتاه ترخواهد شد‪.‬‬

‫‪ -4‬استفاده از روش های اطالع رسانی و تبلیغات بسیار گسترده و عمومی‬
‫توریسم انبوه در اکوتوریسم برای به حد اکثر رسانی توریسم ورودی بدون در‬
‫نظر گرفتن ظرفیت برد محلی و روش های اختصاص ی اطالع رسانی‬
‫اکوتوریسم؛ در واقع نقض غرض است‪.‬‬

‫با سپاس فراوان‬
‫محمد احیائی‬
‫مدیر عامل موسسه ی یاوران سرزمین آریا‬
Sincerely yours!
Mohammad Ahyaee
CAI,the companions of Ariya Institute
Managing Director
Address: No 44, Noferesti alley,
Darake St. Fazlollah Blv.
Chamran Highway,Tehran/Iran.
PO box: 1983915613
Tell/Fax: +98 (0)21-22403980
Web: www.coariya.org
Email: [email protected]
.‫ تا درختی بتواند پایدار ماند‬،‫ مگر بسیار مورد نیاز باشد‬،‫خواهشمند است از چاپ این برگه خودداری فرمایید‬
Please don't print this e-mail unless you really need to. Save a tree; Be Green!


Slide 6

1-Carring capacity

‫تعریف ظرفیت قابل تحمل یا ظرفیت برد‬
‫‪ ‬ظرفیت قابل تحمل یا ظرفیت برد عبارت است از حد یا میزان بازدید‬
‫کنندگان از یک ناحیه یا منطقه که ضمن تامین حداکثر رضایت برای آنها‪،‬‬
‫حداقل خسارت به منابع طبیعی‪ ،‬آثار فرهنگی وارد شود‪.‬‬

‫عوامل اصلی برای تعیین ظرفیت برد‬
‫‪ ‬عوامل اصلی در برآورد ظرفیت برد بدین ترتیب می باشند‪:‬‬
‫‪ -1 ‬گوناگونی زیستی فرهنگی‪:‬‬
‫‪ ‬الف‪ -‬گوناگونی زیستی شامل چهار سطح گونه های‪ :‬بومسازگان ها‬
‫(اکوسیستم ها)‪ ،‬جانوری و گیاهی‪ ،‬ژنتیکی‪ ،‬مولکولی‬
‫‪ ‬ب‪ -‬گوناگونی فرهنگی در ابعاد اجتماعی‪ ،‬اقتصادی و فرهنگی شامل‪ :‬زبان‬
‫ها‪ ،‬ادیان و مذاهب‪ ،‬معیشت ها و آثار ملموس و ناملموس فرهنگی‬
‫‪ -2 ‬عوامل مدیریتی‬

‫مؤلفه های زیستی فرهنگی‬
‫ظرفیت قابل تحمل‬
‫‪ ‬ظرفیت قابل تحمل‪ ،‬دارای مولفه های زیست شناختی (بیولوژیکی)‪ ،‬بوم‬
‫شناختی (اکولوژیکی) و فرهنگی‪ ،‬اقتصادی واجتماعی است‪.‬‬
‫‪ ‬بیشتر دانشمندان بر مولفه محیط زیستی و طبیعی ظرفیت برد تأکید فراوان‬
‫کرده اند‪.‬‬
‫‪ ‬بسیاری از محققین نیز عالوه بر آن‪ ،‬روی مولفه های اجتماعی ظرفیت برد‬
‫متمرکز شده اند (‪.)1‬‬
‫‪1) Clark R.N. and G.H. Stankey, 1979; Manning R.E., 1999; Manning R.E., Lime D.W.,1996; McCool‬‬
‫‪S. and Cole D. 1997; Nilsen, P. and G. Tayler, 1997; Payne R.L.J. and Graham R. 1993; Stankey‬‬
‫‪G.H., D.N. Cole, R.C. Lucas, M.E. (Petersen, and S.S. Frissell, 1985).‬‬

‫مسأله‪:‬‬
‫چگونه می توان با گردشگری به حفاظت از گوناگونی‬
‫زیستی فرهنگی پرداخت؟‬
‫‪ ‬مفاهیم‪« :‬ذخایر‪ »1‬و «منابع‪»2‬‬
‫‪ ‬رویکردهای‪ :‬الف‪« -‬حفاظتی‪ »3‬ب‪« -‬تفریحی‪ ،‬تفرجی‪»4‬‬
‫‪ ‬نمونه موردی‪ :‬بوم گردی یا «اکوتوریسم‪»5‬‬
‫‪Reserves‬‬

‫‪1.‬‬

‫‪Resources‬‬
‫‪Conservation‬‬
‫‪Recreation‬‬

‫‪2.‬‬
‫‪3.‬‬
‫‪4.‬‬

‫‪Ecotourism‬‬

‫‪5.‬‬

‫‪« ‬فعالیت تفرجی» در محیط طبیعی‪ ،‬نوع خاص ی از نگرش و رویکردی مردود‬
‫شده در استفاده از« ذخایر طبیعی‪ »1‬است که به هیچ گونه حد و اندازه‬
‫ای‪ ،‬در این کار قائل نیست‪ .‬طرفداران این نگرش «تفرج گرا‪»2‬نامیده شده‬
‫اند‪.‬‬
‫‪ ‬معنی این سخن آن است که «محیط طبیعی» اگر مورد «فعالیت تفرجی»‬
‫قرار گیرد؛ نیاز نیست هیچ محدودیتی قائل شد‪.‬‬

‫‪Natural reserves‬‬
‫‪Recreationist‬‬

‫‪1.‬‬
‫‪2.‬‬

‫‪ ‬در برابر این نگرش‪ ،‬رویکرد «حفاظتی» وجود دارد که به عنوان نمونه‪ ،‬روش اکوتوریسم در آن مطرح‬
‫است‪.‬‬
‫‪ ‬در این الگو‪« ،‬حداقل» آن است که «ظرفیت برد تفرجی ‪ »1‬به عنوان پایه و اساس و تعیین «حد استفاده»‬
‫از«ذخایرطبیعی» و سپس «زون بندی» برای تعیین دامنه هایی با کارکرد های متفاوت برای هدف «حفاظت‬
‫و بهره وری پایدار» از «منابع» وجود دارد‪ .‬که با در نظر گرفتن آن می توان «طرح حفاظت و بهره وری‬

‫پایدار اکوتوریستی» مناسبی را برای تبدیل « ذخیره» به «منبع» تدوین کرد‪ .‬محققین متعدد ظرفیت برد‬

‫تفرجی را به عنوان یک چارچوب مفهومی برای طراحی و مدیریت پارک ها تلقی می نمایند (‪.)2‬‬
‫‪Recreation carrying capacity‬‬
‫شریفی ‪ ،‬مرتضی ‪ .‬سال ‪ . -‬ایجاد مدل طیف قابلیت اکولوژیکی بهرهوری انسان از پارک ها و مناطق حفاظت شده‪ .‬پایگاه اطالع رسانی پیام سبز‪.‬‬
‫‪.2‬‬
‫‪DEVELOPMENT OF AN ECOLOGICAL HUMAN USE CAPABILITY SPECTRUM CHARACTERIZING MODEL IN THE PARKS‬‬
‫‪AND PROTECTED AREAS‬‬

‫‪1.‬‬

‫‪‬‬

‫برخی چالش های مرتبط‪:‬‬
‫‪ -1‬اشتباه بسیار فاحش و بنیادینی در قلمداد کردن «ذخایر» به جای «منابع»‬
‫اتفاق افتاده است که به طور کامل مسیر اصلی اکوتوریسم و حفاظت را به‬
‫انحراف ‪ %100‬برده و خواهد برد و آن این است که دریاچه ها‪ ،‬تاالب ها‪،‬‬
‫رودخانه ها‪ ،‬چشمه ها‪ ،‬آبشار ها‪ ،‬کوه ها‪ ،‬دشت ها و کویر ها‪ ،‬پارک های ملی‪،‬‬
‫مناطق حفاظت شده و جنگل ها‪ ،‬آثار ملموس و ناملموس فرهنگی و غیره که در‬
‫حقیقت ذخایر ایران هستند؛ به عنوان «پتانسیل و توانمندی های با ارزش برای‬
‫بازدید‪ ،‬تفریح و گذران اوقات فراغت گردشگران داخلی و بین املللی» دانسته‬
‫شده اند‪.‬‬

‫‪ -2‬بسیار مهم است که تفاوت ماهیتی میان ذخایر و منابع در گردشگری‬
‫حفاظتی و این جا به عنوان نمونه در اکوتوریسم؛ مورد توجه جدی و بنیادین‬
‫قرار گیرد‪.‬‬
‫در حقیقت طبق اصل اساس ی توسعه پایدار؛ این «ذخایر» فقط هنگامی به‬
‫«منابع همیشگی و حفاظت شده» تبدیل می شوند که «طرح» های موجه‬
‫اکوتوریستی‪ ،‬حفاظت از آثار طبیعت و فرهنگ را با در نظر گرفتن‪« :‬ظرفیت‬
‫برد»‪« ،‬زون بندی» و «ارزیابی زیست محیطی» و همچنین بهره وری پایدار‬
‫جوامع محلی با‪« :‬نیاز سنجی مشارکتی» و «جلب مشارکت همه جانبه ایشان»‬
‫تضمین کند و این همه را به عنوان پیش نیاز همراه داشته با شند‪ .‬در غیر این‬
‫صورت این ذخایر با توجه به ظرفیت محدود در برابر بهره برداری‪ ،‬به زودی‬
‫تخریب و یا غیر قابل بهره وری می شوند‪.‬‬

‫‪« -3‬بازدید‪ ،‬تفریح و گذران اوقات فراغت گردشگران داخلی و بین املللی» بدون‬
‫توجه به ظرفیت قابل تحمل‪ ،‬حاکی از عدم توجه به تفاوت ماهیتی دیگری در‬
‫میان «توریسم انبوه و توده ای» با «اکوتوریست حفاظتی» دارد که در این‬
‫رویکرد ناهماهنگ با اکوتوریسم؛ شدت و دامنه تخریب بسیار بیشتر و زمان آن‬
‫کوتاه ترخواهد شد‪.‬‬

‫‪ -4‬استفاده از روش های اطالع رسانی و تبلیغات بسیار گسترده و عمومی‬
‫توریسم انبوه در اکوتوریسم برای به حد اکثر رسانی توریسم ورودی بدون در‬
‫نظر گرفتن ظرفیت برد محلی و روش های اختصاص ی اطالع رسانی‬
‫اکوتوریسم؛ در واقع نقض غرض است‪.‬‬

‫با سپاس فراوان‬
‫محمد احیائی‬
‫مدیر عامل موسسه ی یاوران سرزمین آریا‬
Sincerely yours!
Mohammad Ahyaee
CAI,the companions of Ariya Institute
Managing Director
Address: No 44, Noferesti alley,
Darake St. Fazlollah Blv.
Chamran Highway,Tehran/Iran.
PO box: 1983915613
Tell/Fax: +98 (0)21-22403980
Web: www.coariya.org
Email: [email protected]
.‫ تا درختی بتواند پایدار ماند‬،‫ مگر بسیار مورد نیاز باشد‬،‫خواهشمند است از چاپ این برگه خودداری فرمایید‬
Please don't print this e-mail unless you really need to. Save a tree; Be Green!


Slide 7

1-Carring capacity

‫تعریف ظرفیت قابل تحمل یا ظرفیت برد‬
‫‪ ‬ظرفیت قابل تحمل یا ظرفیت برد عبارت است از حد یا میزان بازدید‬
‫کنندگان از یک ناحیه یا منطقه که ضمن تامین حداکثر رضایت برای آنها‪،‬‬
‫حداقل خسارت به منابع طبیعی‪ ،‬آثار فرهنگی وارد شود‪.‬‬

‫عوامل اصلی برای تعیین ظرفیت برد‬
‫‪ ‬عوامل اصلی در برآورد ظرفیت برد بدین ترتیب می باشند‪:‬‬
‫‪ -1 ‬گوناگونی زیستی فرهنگی‪:‬‬
‫‪ ‬الف‪ -‬گوناگونی زیستی شامل چهار سطح گونه های‪ :‬بومسازگان ها‬
‫(اکوسیستم ها)‪ ،‬جانوری و گیاهی‪ ،‬ژنتیکی‪ ،‬مولکولی‬
‫‪ ‬ب‪ -‬گوناگونی فرهنگی در ابعاد اجتماعی‪ ،‬اقتصادی و فرهنگی شامل‪ :‬زبان‬
‫ها‪ ،‬ادیان و مذاهب‪ ،‬معیشت ها و آثار ملموس و ناملموس فرهنگی‬
‫‪ -2 ‬عوامل مدیریتی‬

‫مؤلفه های زیستی فرهنگی‬
‫ظرفیت قابل تحمل‬
‫‪ ‬ظرفیت قابل تحمل‪ ،‬دارای مولفه های زیست شناختی (بیولوژیکی)‪ ،‬بوم‬
‫شناختی (اکولوژیکی) و فرهنگی‪ ،‬اقتصادی واجتماعی است‪.‬‬
‫‪ ‬بیشتر دانشمندان بر مولفه محیط زیستی و طبیعی ظرفیت برد تأکید فراوان‬
‫کرده اند‪.‬‬
‫‪ ‬بسیاری از محققین نیز عالوه بر آن‪ ،‬روی مولفه های اجتماعی ظرفیت برد‬
‫متمرکز شده اند (‪.)1‬‬
‫‪1) Clark R.N. and G.H. Stankey, 1979; Manning R.E., 1999; Manning R.E., Lime D.W.,1996; McCool‬‬
‫‪S. and Cole D. 1997; Nilsen, P. and G. Tayler, 1997; Payne R.L.J. and Graham R. 1993; Stankey‬‬
‫‪G.H., D.N. Cole, R.C. Lucas, M.E. (Petersen, and S.S. Frissell, 1985).‬‬

‫مسأله‪:‬‬
‫چگونه می توان با گردشگری به حفاظت از گوناگونی‬
‫زیستی فرهنگی پرداخت؟‬
‫‪ ‬مفاهیم‪« :‬ذخایر‪ »1‬و «منابع‪»2‬‬
‫‪ ‬رویکردهای‪ :‬الف‪« -‬حفاظتی‪ »3‬ب‪« -‬تفریحی‪ ،‬تفرجی‪»4‬‬
‫‪ ‬نمونه موردی‪ :‬بوم گردی یا «اکوتوریسم‪»5‬‬
‫‪Reserves‬‬

‫‪1.‬‬

‫‪Resources‬‬
‫‪Conservation‬‬
‫‪Recreation‬‬

‫‪2.‬‬
‫‪3.‬‬
‫‪4.‬‬

‫‪Ecotourism‬‬

‫‪5.‬‬

‫‪« ‬فعالیت تفرجی» در محیط طبیعی‪ ،‬نوع خاص ی از نگرش و رویکردی مردود‬
‫شده در استفاده از« ذخایر طبیعی‪ »1‬است که به هیچ گونه حد و اندازه‬
‫ای‪ ،‬در این کار قائل نیست‪ .‬طرفداران این نگرش «تفرج گرا‪»2‬نامیده شده‬
‫اند‪.‬‬
‫‪ ‬معنی این سخن آن است که «محیط طبیعی» اگر مورد «فعالیت تفرجی»‬
‫قرار گیرد؛ نیاز نیست هیچ محدودیتی قائل شد‪.‬‬

‫‪Natural reserves‬‬
‫‪Recreationist‬‬

‫‪1.‬‬
‫‪2.‬‬

‫‪ ‬در برابر این نگرش‪ ،‬رویکرد «حفاظتی» وجود دارد که به عنوان نمونه‪ ،‬روش اکوتوریسم در آن مطرح‬
‫است‪.‬‬
‫‪ ‬در این الگو‪« ،‬حداقل» آن است که «ظرفیت برد تفرجی ‪ »1‬به عنوان پایه و اساس و تعیین «حد استفاده»‬
‫از«ذخایرطبیعی» و سپس «زون بندی» برای تعیین دامنه هایی با کارکرد های متفاوت برای هدف «حفاظت‬
‫و بهره وری پایدار» از «منابع» وجود دارد‪ .‬که با در نظر گرفتن آن می توان «طرح حفاظت و بهره وری‬

‫پایدار اکوتوریستی» مناسبی را برای تبدیل « ذخیره» به «منبع» تدوین کرد‪ .‬محققین متعدد ظرفیت برد‬

‫تفرجی را به عنوان یک چارچوب مفهومی برای طراحی و مدیریت پارک ها تلقی می نمایند (‪.)2‬‬
‫‪Recreation carrying capacity‬‬
‫شریفی ‪ ،‬مرتضی ‪ .‬سال ‪ . -‬ایجاد مدل طیف قابلیت اکولوژیکی بهرهوری انسان از پارک ها و مناطق حفاظت شده‪ .‬پایگاه اطالع رسانی پیام سبز‪.‬‬
‫‪.2‬‬
‫‪DEVELOPMENT OF AN ECOLOGICAL HUMAN USE CAPABILITY SPECTRUM CHARACTERIZING MODEL IN THE PARKS‬‬
‫‪AND PROTECTED AREAS‬‬

‫‪1.‬‬

‫‪‬‬

‫برخی چالش های مرتبط‪:‬‬
‫‪ -1‬اشتباه بسیار فاحش و بنیادینی در قلمداد کردن «ذخایر» به جای «منابع»‬
‫اتفاق افتاده است که به طور کامل مسیر اصلی اکوتوریسم و حفاظت را به‬
‫انحراف ‪ %100‬برده و خواهد برد و آن این است که دریاچه ها‪ ،‬تاالب ها‪،‬‬
‫رودخانه ها‪ ،‬چشمه ها‪ ،‬آبشار ها‪ ،‬کوه ها‪ ،‬دشت ها و کویر ها‪ ،‬پارک های ملی‪،‬‬
‫مناطق حفاظت شده و جنگل ها‪ ،‬آثار ملموس و ناملموس فرهنگی و غیره که در‬
‫حقیقت ذخایر ایران هستند؛ به عنوان «پتانسیل و توانمندی های با ارزش برای‬
‫بازدید‪ ،‬تفریح و گذران اوقات فراغت گردشگران داخلی و بین املللی» دانسته‬
‫شده اند‪.‬‬

‫‪ -2‬بسیار مهم است که تفاوت ماهیتی میان ذخایر و منابع در گردشگری‬
‫حفاظتی و این جا به عنوان نمونه در اکوتوریسم؛ مورد توجه جدی و بنیادین‬
‫قرار گیرد‪.‬‬
‫در حقیقت طبق اصل اساس ی توسعه پایدار؛ این «ذخایر» فقط هنگامی به‬
‫«منابع همیشگی و حفاظت شده» تبدیل می شوند که «طرح» های موجه‬
‫اکوتوریستی‪ ،‬حفاظت از آثار طبیعت و فرهنگ را با در نظر گرفتن‪« :‬ظرفیت‬
‫برد»‪« ،‬زون بندی» و «ارزیابی زیست محیطی» و همچنین بهره وری پایدار‬
‫جوامع محلی با‪« :‬نیاز سنجی مشارکتی» و «جلب مشارکت همه جانبه ایشان»‬
‫تضمین کند و این همه را به عنوان پیش نیاز همراه داشته با شند‪ .‬در غیر این‬
‫صورت این ذخایر با توجه به ظرفیت محدود در برابر بهره برداری‪ ،‬به زودی‬
‫تخریب و یا غیر قابل بهره وری می شوند‪.‬‬

‫‪« -3‬بازدید‪ ،‬تفریح و گذران اوقات فراغت گردشگران داخلی و بین املللی» بدون‬
‫توجه به ظرفیت قابل تحمل‪ ،‬حاکی از عدم توجه به تفاوت ماهیتی دیگری در‬
‫میان «توریسم انبوه و توده ای» با «اکوتوریست حفاظتی» دارد که در این‬
‫رویکرد ناهماهنگ با اکوتوریسم؛ شدت و دامنه تخریب بسیار بیشتر و زمان آن‬
‫کوتاه ترخواهد شد‪.‬‬

‫‪ -4‬استفاده از روش های اطالع رسانی و تبلیغات بسیار گسترده و عمومی‬
‫توریسم انبوه در اکوتوریسم برای به حد اکثر رسانی توریسم ورودی بدون در‬
‫نظر گرفتن ظرفیت برد محلی و روش های اختصاص ی اطالع رسانی‬
‫اکوتوریسم؛ در واقع نقض غرض است‪.‬‬

‫با سپاس فراوان‬
‫محمد احیائی‬
‫مدیر عامل موسسه ی یاوران سرزمین آریا‬
Sincerely yours!
Mohammad Ahyaee
CAI,the companions of Ariya Institute
Managing Director
Address: No 44, Noferesti alley,
Darake St. Fazlollah Blv.
Chamran Highway,Tehran/Iran.
PO box: 1983915613
Tell/Fax: +98 (0)21-22403980
Web: www.coariya.org
Email: [email protected]
.‫ تا درختی بتواند پایدار ماند‬،‫ مگر بسیار مورد نیاز باشد‬،‫خواهشمند است از چاپ این برگه خودداری فرمایید‬
Please don't print this e-mail unless you really need to. Save a tree; Be Green!


Slide 8

1-Carring capacity

‫تعریف ظرفیت قابل تحمل یا ظرفیت برد‬
‫‪ ‬ظرفیت قابل تحمل یا ظرفیت برد عبارت است از حد یا میزان بازدید‬
‫کنندگان از یک ناحیه یا منطقه که ضمن تامین حداکثر رضایت برای آنها‪،‬‬
‫حداقل خسارت به منابع طبیعی‪ ،‬آثار فرهنگی وارد شود‪.‬‬

‫عوامل اصلی برای تعیین ظرفیت برد‬
‫‪ ‬عوامل اصلی در برآورد ظرفیت برد بدین ترتیب می باشند‪:‬‬
‫‪ -1 ‬گوناگونی زیستی فرهنگی‪:‬‬
‫‪ ‬الف‪ -‬گوناگونی زیستی شامل چهار سطح گونه های‪ :‬بومسازگان ها‬
‫(اکوسیستم ها)‪ ،‬جانوری و گیاهی‪ ،‬ژنتیکی‪ ،‬مولکولی‬
‫‪ ‬ب‪ -‬گوناگونی فرهنگی در ابعاد اجتماعی‪ ،‬اقتصادی و فرهنگی شامل‪ :‬زبان‬
‫ها‪ ،‬ادیان و مذاهب‪ ،‬معیشت ها و آثار ملموس و ناملموس فرهنگی‬
‫‪ -2 ‬عوامل مدیریتی‬

‫مؤلفه های زیستی فرهنگی‬
‫ظرفیت قابل تحمل‬
‫‪ ‬ظرفیت قابل تحمل‪ ،‬دارای مولفه های زیست شناختی (بیولوژیکی)‪ ،‬بوم‬
‫شناختی (اکولوژیکی) و فرهنگی‪ ،‬اقتصادی واجتماعی است‪.‬‬
‫‪ ‬بیشتر دانشمندان بر مولفه محیط زیستی و طبیعی ظرفیت برد تأکید فراوان‬
‫کرده اند‪.‬‬
‫‪ ‬بسیاری از محققین نیز عالوه بر آن‪ ،‬روی مولفه های اجتماعی ظرفیت برد‬
‫متمرکز شده اند (‪.)1‬‬
‫‪1) Clark R.N. and G.H. Stankey, 1979; Manning R.E., 1999; Manning R.E., Lime D.W.,1996; McCool‬‬
‫‪S. and Cole D. 1997; Nilsen, P. and G. Tayler, 1997; Payne R.L.J. and Graham R. 1993; Stankey‬‬
‫‪G.H., D.N. Cole, R.C. Lucas, M.E. (Petersen, and S.S. Frissell, 1985).‬‬

‫مسأله‪:‬‬
‫چگونه می توان با گردشگری به حفاظت از گوناگونی‬
‫زیستی فرهنگی پرداخت؟‬
‫‪ ‬مفاهیم‪« :‬ذخایر‪ »1‬و «منابع‪»2‬‬
‫‪ ‬رویکردهای‪ :‬الف‪« -‬حفاظتی‪ »3‬ب‪« -‬تفریحی‪ ،‬تفرجی‪»4‬‬
‫‪ ‬نمونه موردی‪ :‬بوم گردی یا «اکوتوریسم‪»5‬‬
‫‪Reserves‬‬

‫‪1.‬‬

‫‪Resources‬‬
‫‪Conservation‬‬
‫‪Recreation‬‬

‫‪2.‬‬
‫‪3.‬‬
‫‪4.‬‬

‫‪Ecotourism‬‬

‫‪5.‬‬

‫‪« ‬فعالیت تفرجی» در محیط طبیعی‪ ،‬نوع خاص ی از نگرش و رویکردی مردود‬
‫شده در استفاده از« ذخایر طبیعی‪ »1‬است که به هیچ گونه حد و اندازه‬
‫ای‪ ،‬در این کار قائل نیست‪ .‬طرفداران این نگرش «تفرج گرا‪»2‬نامیده شده‬
‫اند‪.‬‬
‫‪ ‬معنی این سخن آن است که «محیط طبیعی» اگر مورد «فعالیت تفرجی»‬
‫قرار گیرد؛ نیاز نیست هیچ محدودیتی قائل شد‪.‬‬

‫‪Natural reserves‬‬
‫‪Recreationist‬‬

‫‪1.‬‬
‫‪2.‬‬

‫‪ ‬در برابر این نگرش‪ ،‬رویکرد «حفاظتی» وجود دارد که به عنوان نمونه‪ ،‬روش اکوتوریسم در آن مطرح‬
‫است‪.‬‬
‫‪ ‬در این الگو‪« ،‬حداقل» آن است که «ظرفیت برد تفرجی ‪ »1‬به عنوان پایه و اساس و تعیین «حد استفاده»‬
‫از«ذخایرطبیعی» و سپس «زون بندی» برای تعیین دامنه هایی با کارکرد های متفاوت برای هدف «حفاظت‬
‫و بهره وری پایدار» از «منابع» وجود دارد‪ .‬که با در نظر گرفتن آن می توان «طرح حفاظت و بهره وری‬

‫پایدار اکوتوریستی» مناسبی را برای تبدیل « ذخیره» به «منبع» تدوین کرد‪ .‬محققین متعدد ظرفیت برد‬

‫تفرجی را به عنوان یک چارچوب مفهومی برای طراحی و مدیریت پارک ها تلقی می نمایند (‪.)2‬‬
‫‪Recreation carrying capacity‬‬
‫شریفی ‪ ،‬مرتضی ‪ .‬سال ‪ . -‬ایجاد مدل طیف قابلیت اکولوژیکی بهرهوری انسان از پارک ها و مناطق حفاظت شده‪ .‬پایگاه اطالع رسانی پیام سبز‪.‬‬
‫‪.2‬‬
‫‪DEVELOPMENT OF AN ECOLOGICAL HUMAN USE CAPABILITY SPECTRUM CHARACTERIZING MODEL IN THE PARKS‬‬
‫‪AND PROTECTED AREAS‬‬

‫‪1.‬‬

‫‪‬‬

‫برخی چالش های مرتبط‪:‬‬
‫‪ -1‬اشتباه بسیار فاحش و بنیادینی در قلمداد کردن «ذخایر» به جای «منابع»‬
‫اتفاق افتاده است که به طور کامل مسیر اصلی اکوتوریسم و حفاظت را به‬
‫انحراف ‪ %100‬برده و خواهد برد و آن این است که دریاچه ها‪ ،‬تاالب ها‪،‬‬
‫رودخانه ها‪ ،‬چشمه ها‪ ،‬آبشار ها‪ ،‬کوه ها‪ ،‬دشت ها و کویر ها‪ ،‬پارک های ملی‪،‬‬
‫مناطق حفاظت شده و جنگل ها‪ ،‬آثار ملموس و ناملموس فرهنگی و غیره که در‬
‫حقیقت ذخایر ایران هستند؛ به عنوان «پتانسیل و توانمندی های با ارزش برای‬
‫بازدید‪ ،‬تفریح و گذران اوقات فراغت گردشگران داخلی و بین املللی» دانسته‬
‫شده اند‪.‬‬

‫‪ -2‬بسیار مهم است که تفاوت ماهیتی میان ذخایر و منابع در گردشگری‬
‫حفاظتی و این جا به عنوان نمونه در اکوتوریسم؛ مورد توجه جدی و بنیادین‬
‫قرار گیرد‪.‬‬
‫در حقیقت طبق اصل اساس ی توسعه پایدار؛ این «ذخایر» فقط هنگامی به‬
‫«منابع همیشگی و حفاظت شده» تبدیل می شوند که «طرح» های موجه‬
‫اکوتوریستی‪ ،‬حفاظت از آثار طبیعت و فرهنگ را با در نظر گرفتن‪« :‬ظرفیت‬
‫برد»‪« ،‬زون بندی» و «ارزیابی زیست محیطی» و همچنین بهره وری پایدار‬
‫جوامع محلی با‪« :‬نیاز سنجی مشارکتی» و «جلب مشارکت همه جانبه ایشان»‬
‫تضمین کند و این همه را به عنوان پیش نیاز همراه داشته با شند‪ .‬در غیر این‬
‫صورت این ذخایر با توجه به ظرفیت محدود در برابر بهره برداری‪ ،‬به زودی‬
‫تخریب و یا غیر قابل بهره وری می شوند‪.‬‬

‫‪« -3‬بازدید‪ ،‬تفریح و گذران اوقات فراغت گردشگران داخلی و بین املللی» بدون‬
‫توجه به ظرفیت قابل تحمل‪ ،‬حاکی از عدم توجه به تفاوت ماهیتی دیگری در‬
‫میان «توریسم انبوه و توده ای» با «اکوتوریست حفاظتی» دارد که در این‬
‫رویکرد ناهماهنگ با اکوتوریسم؛ شدت و دامنه تخریب بسیار بیشتر و زمان آن‬
‫کوتاه ترخواهد شد‪.‬‬

‫‪ -4‬استفاده از روش های اطالع رسانی و تبلیغات بسیار گسترده و عمومی‬
‫توریسم انبوه در اکوتوریسم برای به حد اکثر رسانی توریسم ورودی بدون در‬
‫نظر گرفتن ظرفیت برد محلی و روش های اختصاص ی اطالع رسانی‬
‫اکوتوریسم؛ در واقع نقض غرض است‪.‬‬

‫با سپاس فراوان‬
‫محمد احیائی‬
‫مدیر عامل موسسه ی یاوران سرزمین آریا‬
Sincerely yours!
Mohammad Ahyaee
CAI,the companions of Ariya Institute
Managing Director
Address: No 44, Noferesti alley,
Darake St. Fazlollah Blv.
Chamran Highway,Tehran/Iran.
PO box: 1983915613
Tell/Fax: +98 (0)21-22403980
Web: www.coariya.org
Email: [email protected]
.‫ تا درختی بتواند پایدار ماند‬،‫ مگر بسیار مورد نیاز باشد‬،‫خواهشمند است از چاپ این برگه خودداری فرمایید‬
Please don't print this e-mail unless you really need to. Save a tree; Be Green!


Slide 9

1-Carring capacity

‫تعریف ظرفیت قابل تحمل یا ظرفیت برد‬
‫‪ ‬ظرفیت قابل تحمل یا ظرفیت برد عبارت است از حد یا میزان بازدید‬
‫کنندگان از یک ناحیه یا منطقه که ضمن تامین حداکثر رضایت برای آنها‪،‬‬
‫حداقل خسارت به منابع طبیعی‪ ،‬آثار فرهنگی وارد شود‪.‬‬

‫عوامل اصلی برای تعیین ظرفیت برد‬
‫‪ ‬عوامل اصلی در برآورد ظرفیت برد بدین ترتیب می باشند‪:‬‬
‫‪ -1 ‬گوناگونی زیستی فرهنگی‪:‬‬
‫‪ ‬الف‪ -‬گوناگونی زیستی شامل چهار سطح گونه های‪ :‬بومسازگان ها‬
‫(اکوسیستم ها)‪ ،‬جانوری و گیاهی‪ ،‬ژنتیکی‪ ،‬مولکولی‬
‫‪ ‬ب‪ -‬گوناگونی فرهنگی در ابعاد اجتماعی‪ ،‬اقتصادی و فرهنگی شامل‪ :‬زبان‬
‫ها‪ ،‬ادیان و مذاهب‪ ،‬معیشت ها و آثار ملموس و ناملموس فرهنگی‬
‫‪ -2 ‬عوامل مدیریتی‬

‫مؤلفه های زیستی فرهنگی‬
‫ظرفیت قابل تحمل‬
‫‪ ‬ظرفیت قابل تحمل‪ ،‬دارای مولفه های زیست شناختی (بیولوژیکی)‪ ،‬بوم‬
‫شناختی (اکولوژیکی) و فرهنگی‪ ،‬اقتصادی واجتماعی است‪.‬‬
‫‪ ‬بیشتر دانشمندان بر مولفه محیط زیستی و طبیعی ظرفیت برد تأکید فراوان‬
‫کرده اند‪.‬‬
‫‪ ‬بسیاری از محققین نیز عالوه بر آن‪ ،‬روی مولفه های اجتماعی ظرفیت برد‬
‫متمرکز شده اند (‪.)1‬‬
‫‪1) Clark R.N. and G.H. Stankey, 1979; Manning R.E., 1999; Manning R.E., Lime D.W.,1996; McCool‬‬
‫‪S. and Cole D. 1997; Nilsen, P. and G. Tayler, 1997; Payne R.L.J. and Graham R. 1993; Stankey‬‬
‫‪G.H., D.N. Cole, R.C. Lucas, M.E. (Petersen, and S.S. Frissell, 1985).‬‬

‫مسأله‪:‬‬
‫چگونه می توان با گردشگری به حفاظت از گوناگونی‬
‫زیستی فرهنگی پرداخت؟‬
‫‪ ‬مفاهیم‪« :‬ذخایر‪ »1‬و «منابع‪»2‬‬
‫‪ ‬رویکردهای‪ :‬الف‪« -‬حفاظتی‪ »3‬ب‪« -‬تفریحی‪ ،‬تفرجی‪»4‬‬
‫‪ ‬نمونه موردی‪ :‬بوم گردی یا «اکوتوریسم‪»5‬‬
‫‪Reserves‬‬

‫‪1.‬‬

‫‪Resources‬‬
‫‪Conservation‬‬
‫‪Recreation‬‬

‫‪2.‬‬
‫‪3.‬‬
‫‪4.‬‬

‫‪Ecotourism‬‬

‫‪5.‬‬

‫‪« ‬فعالیت تفرجی» در محیط طبیعی‪ ،‬نوع خاص ی از نگرش و رویکردی مردود‬
‫شده در استفاده از« ذخایر طبیعی‪ »1‬است که به هیچ گونه حد و اندازه‬
‫ای‪ ،‬در این کار قائل نیست‪ .‬طرفداران این نگرش «تفرج گرا‪»2‬نامیده شده‬
‫اند‪.‬‬
‫‪ ‬معنی این سخن آن است که «محیط طبیعی» اگر مورد «فعالیت تفرجی»‬
‫قرار گیرد؛ نیاز نیست هیچ محدودیتی قائل شد‪.‬‬

‫‪Natural reserves‬‬
‫‪Recreationist‬‬

‫‪1.‬‬
‫‪2.‬‬

‫‪ ‬در برابر این نگرش‪ ،‬رویکرد «حفاظتی» وجود دارد که به عنوان نمونه‪ ،‬روش اکوتوریسم در آن مطرح‬
‫است‪.‬‬
‫‪ ‬در این الگو‪« ،‬حداقل» آن است که «ظرفیت برد تفرجی ‪ »1‬به عنوان پایه و اساس و تعیین «حد استفاده»‬
‫از«ذخایرطبیعی» و سپس «زون بندی» برای تعیین دامنه هایی با کارکرد های متفاوت برای هدف «حفاظت‬
‫و بهره وری پایدار» از «منابع» وجود دارد‪ .‬که با در نظر گرفتن آن می توان «طرح حفاظت و بهره وری‬

‫پایدار اکوتوریستی» مناسبی را برای تبدیل « ذخیره» به «منبع» تدوین کرد‪ .‬محققین متعدد ظرفیت برد‬

‫تفرجی را به عنوان یک چارچوب مفهومی برای طراحی و مدیریت پارک ها تلقی می نمایند (‪.)2‬‬
‫‪Recreation carrying capacity‬‬
‫شریفی ‪ ،‬مرتضی ‪ .‬سال ‪ . -‬ایجاد مدل طیف قابلیت اکولوژیکی بهرهوری انسان از پارک ها و مناطق حفاظت شده‪ .‬پایگاه اطالع رسانی پیام سبز‪.‬‬
‫‪.2‬‬
‫‪DEVELOPMENT OF AN ECOLOGICAL HUMAN USE CAPABILITY SPECTRUM CHARACTERIZING MODEL IN THE PARKS‬‬
‫‪AND PROTECTED AREAS‬‬

‫‪1.‬‬

‫‪‬‬

‫برخی چالش های مرتبط‪:‬‬
‫‪ -1‬اشتباه بسیار فاحش و بنیادینی در قلمداد کردن «ذخایر» به جای «منابع»‬
‫اتفاق افتاده است که به طور کامل مسیر اصلی اکوتوریسم و حفاظت را به‬
‫انحراف ‪ %100‬برده و خواهد برد و آن این است که دریاچه ها‪ ،‬تاالب ها‪،‬‬
‫رودخانه ها‪ ،‬چشمه ها‪ ،‬آبشار ها‪ ،‬کوه ها‪ ،‬دشت ها و کویر ها‪ ،‬پارک های ملی‪،‬‬
‫مناطق حفاظت شده و جنگل ها‪ ،‬آثار ملموس و ناملموس فرهنگی و غیره که در‬
‫حقیقت ذخایر ایران هستند؛ به عنوان «پتانسیل و توانمندی های با ارزش برای‬
‫بازدید‪ ،‬تفریح و گذران اوقات فراغت گردشگران داخلی و بین املللی» دانسته‬
‫شده اند‪.‬‬

‫‪ -2‬بسیار مهم است که تفاوت ماهیتی میان ذخایر و منابع در گردشگری‬
‫حفاظتی و این جا به عنوان نمونه در اکوتوریسم؛ مورد توجه جدی و بنیادین‬
‫قرار گیرد‪.‬‬
‫در حقیقت طبق اصل اساس ی توسعه پایدار؛ این «ذخایر» فقط هنگامی به‬
‫«منابع همیشگی و حفاظت شده» تبدیل می شوند که «طرح» های موجه‬
‫اکوتوریستی‪ ،‬حفاظت از آثار طبیعت و فرهنگ را با در نظر گرفتن‪« :‬ظرفیت‬
‫برد»‪« ،‬زون بندی» و «ارزیابی زیست محیطی» و همچنین بهره وری پایدار‬
‫جوامع محلی با‪« :‬نیاز سنجی مشارکتی» و «جلب مشارکت همه جانبه ایشان»‬
‫تضمین کند و این همه را به عنوان پیش نیاز همراه داشته با شند‪ .‬در غیر این‬
‫صورت این ذخایر با توجه به ظرفیت محدود در برابر بهره برداری‪ ،‬به زودی‬
‫تخریب و یا غیر قابل بهره وری می شوند‪.‬‬

‫‪« -3‬بازدید‪ ،‬تفریح و گذران اوقات فراغت گردشگران داخلی و بین املللی» بدون‬
‫توجه به ظرفیت قابل تحمل‪ ،‬حاکی از عدم توجه به تفاوت ماهیتی دیگری در‬
‫میان «توریسم انبوه و توده ای» با «اکوتوریست حفاظتی» دارد که در این‬
‫رویکرد ناهماهنگ با اکوتوریسم؛ شدت و دامنه تخریب بسیار بیشتر و زمان آن‬
‫کوتاه ترخواهد شد‪.‬‬

‫‪ -4‬استفاده از روش های اطالع رسانی و تبلیغات بسیار گسترده و عمومی‬
‫توریسم انبوه در اکوتوریسم برای به حد اکثر رسانی توریسم ورودی بدون در‬
‫نظر گرفتن ظرفیت برد محلی و روش های اختصاص ی اطالع رسانی‬
‫اکوتوریسم؛ در واقع نقض غرض است‪.‬‬

‫با سپاس فراوان‬
‫محمد احیائی‬
‫مدیر عامل موسسه ی یاوران سرزمین آریا‬
Sincerely yours!
Mohammad Ahyaee
CAI,the companions of Ariya Institute
Managing Director
Address: No 44, Noferesti alley,
Darake St. Fazlollah Blv.
Chamran Highway,Tehran/Iran.
PO box: 1983915613
Tell/Fax: +98 (0)21-22403980
Web: www.coariya.org
Email: [email protected]
.‫ تا درختی بتواند پایدار ماند‬،‫ مگر بسیار مورد نیاز باشد‬،‫خواهشمند است از چاپ این برگه خودداری فرمایید‬
Please don't print this e-mail unless you really need to. Save a tree; Be Green!


Slide 10

1-Carring capacity

‫تعریف ظرفیت قابل تحمل یا ظرفیت برد‬
‫‪ ‬ظرفیت قابل تحمل یا ظرفیت برد عبارت است از حد یا میزان بازدید‬
‫کنندگان از یک ناحیه یا منطقه که ضمن تامین حداکثر رضایت برای آنها‪،‬‬
‫حداقل خسارت به منابع طبیعی‪ ،‬آثار فرهنگی وارد شود‪.‬‬

‫عوامل اصلی برای تعیین ظرفیت برد‬
‫‪ ‬عوامل اصلی در برآورد ظرفیت برد بدین ترتیب می باشند‪:‬‬
‫‪ -1 ‬گوناگونی زیستی فرهنگی‪:‬‬
‫‪ ‬الف‪ -‬گوناگونی زیستی شامل چهار سطح گونه های‪ :‬بومسازگان ها‬
‫(اکوسیستم ها)‪ ،‬جانوری و گیاهی‪ ،‬ژنتیکی‪ ،‬مولکولی‬
‫‪ ‬ب‪ -‬گوناگونی فرهنگی در ابعاد اجتماعی‪ ،‬اقتصادی و فرهنگی شامل‪ :‬زبان‬
‫ها‪ ،‬ادیان و مذاهب‪ ،‬معیشت ها و آثار ملموس و ناملموس فرهنگی‬
‫‪ -2 ‬عوامل مدیریتی‬

‫مؤلفه های زیستی فرهنگی‬
‫ظرفیت قابل تحمل‬
‫‪ ‬ظرفیت قابل تحمل‪ ،‬دارای مولفه های زیست شناختی (بیولوژیکی)‪ ،‬بوم‬
‫شناختی (اکولوژیکی) و فرهنگی‪ ،‬اقتصادی واجتماعی است‪.‬‬
‫‪ ‬بیشتر دانشمندان بر مولفه محیط زیستی و طبیعی ظرفیت برد تأکید فراوان‬
‫کرده اند‪.‬‬
‫‪ ‬بسیاری از محققین نیز عالوه بر آن‪ ،‬روی مولفه های اجتماعی ظرفیت برد‬
‫متمرکز شده اند (‪.)1‬‬
‫‪1) Clark R.N. and G.H. Stankey, 1979; Manning R.E., 1999; Manning R.E., Lime D.W.,1996; McCool‬‬
‫‪S. and Cole D. 1997; Nilsen, P. and G. Tayler, 1997; Payne R.L.J. and Graham R. 1993; Stankey‬‬
‫‪G.H., D.N. Cole, R.C. Lucas, M.E. (Petersen, and S.S. Frissell, 1985).‬‬

‫مسأله‪:‬‬
‫چگونه می توان با گردشگری به حفاظت از گوناگونی‬
‫زیستی فرهنگی پرداخت؟‬
‫‪ ‬مفاهیم‪« :‬ذخایر‪ »1‬و «منابع‪»2‬‬
‫‪ ‬رویکردهای‪ :‬الف‪« -‬حفاظتی‪ »3‬ب‪« -‬تفریحی‪ ،‬تفرجی‪»4‬‬
‫‪ ‬نمونه موردی‪ :‬بوم گردی یا «اکوتوریسم‪»5‬‬
‫‪Reserves‬‬

‫‪1.‬‬

‫‪Resources‬‬
‫‪Conservation‬‬
‫‪Recreation‬‬

‫‪2.‬‬
‫‪3.‬‬
‫‪4.‬‬

‫‪Ecotourism‬‬

‫‪5.‬‬

‫‪« ‬فعالیت تفرجی» در محیط طبیعی‪ ،‬نوع خاص ی از نگرش و رویکردی مردود‬
‫شده در استفاده از« ذخایر طبیعی‪ »1‬است که به هیچ گونه حد و اندازه‬
‫ای‪ ،‬در این کار قائل نیست‪ .‬طرفداران این نگرش «تفرج گرا‪»2‬نامیده شده‬
‫اند‪.‬‬
‫‪ ‬معنی این سخن آن است که «محیط طبیعی» اگر مورد «فعالیت تفرجی»‬
‫قرار گیرد؛ نیاز نیست هیچ محدودیتی قائل شد‪.‬‬

‫‪Natural reserves‬‬
‫‪Recreationist‬‬

‫‪1.‬‬
‫‪2.‬‬

‫‪ ‬در برابر این نگرش‪ ،‬رویکرد «حفاظتی» وجود دارد که به عنوان نمونه‪ ،‬روش اکوتوریسم در آن مطرح‬
‫است‪.‬‬
‫‪ ‬در این الگو‪« ،‬حداقل» آن است که «ظرفیت برد تفرجی ‪ »1‬به عنوان پایه و اساس و تعیین «حد استفاده»‬
‫از«ذخایرطبیعی» و سپس «زون بندی» برای تعیین دامنه هایی با کارکرد های متفاوت برای هدف «حفاظت‬
‫و بهره وری پایدار» از «منابع» وجود دارد‪ .‬که با در نظر گرفتن آن می توان «طرح حفاظت و بهره وری‬

‫پایدار اکوتوریستی» مناسبی را برای تبدیل « ذخیره» به «منبع» تدوین کرد‪ .‬محققین متعدد ظرفیت برد‬

‫تفرجی را به عنوان یک چارچوب مفهومی برای طراحی و مدیریت پارک ها تلقی می نمایند (‪.)2‬‬
‫‪Recreation carrying capacity‬‬
‫شریفی ‪ ،‬مرتضی ‪ .‬سال ‪ . -‬ایجاد مدل طیف قابلیت اکولوژیکی بهرهوری انسان از پارک ها و مناطق حفاظت شده‪ .‬پایگاه اطالع رسانی پیام سبز‪.‬‬
‫‪.2‬‬
‫‪DEVELOPMENT OF AN ECOLOGICAL HUMAN USE CAPABILITY SPECTRUM CHARACTERIZING MODEL IN THE PARKS‬‬
‫‪AND PROTECTED AREAS‬‬

‫‪1.‬‬

‫‪‬‬

‫برخی چالش های مرتبط‪:‬‬
‫‪ -1‬اشتباه بسیار فاحش و بنیادینی در قلمداد کردن «ذخایر» به جای «منابع»‬
‫اتفاق افتاده است که به طور کامل مسیر اصلی اکوتوریسم و حفاظت را به‬
‫انحراف ‪ %100‬برده و خواهد برد و آن این است که دریاچه ها‪ ،‬تاالب ها‪،‬‬
‫رودخانه ها‪ ،‬چشمه ها‪ ،‬آبشار ها‪ ،‬کوه ها‪ ،‬دشت ها و کویر ها‪ ،‬پارک های ملی‪،‬‬
‫مناطق حفاظت شده و جنگل ها‪ ،‬آثار ملموس و ناملموس فرهنگی و غیره که در‬
‫حقیقت ذخایر ایران هستند؛ به عنوان «پتانسیل و توانمندی های با ارزش برای‬
‫بازدید‪ ،‬تفریح و گذران اوقات فراغت گردشگران داخلی و بین املللی» دانسته‬
‫شده اند‪.‬‬

‫‪ -2‬بسیار مهم است که تفاوت ماهیتی میان ذخایر و منابع در گردشگری‬
‫حفاظتی و این جا به عنوان نمونه در اکوتوریسم؛ مورد توجه جدی و بنیادین‬
‫قرار گیرد‪.‬‬
‫در حقیقت طبق اصل اساس ی توسعه پایدار؛ این «ذخایر» فقط هنگامی به‬
‫«منابع همیشگی و حفاظت شده» تبدیل می شوند که «طرح» های موجه‬
‫اکوتوریستی‪ ،‬حفاظت از آثار طبیعت و فرهنگ را با در نظر گرفتن‪« :‬ظرفیت‬
‫برد»‪« ،‬زون بندی» و «ارزیابی زیست محیطی» و همچنین بهره وری پایدار‬
‫جوامع محلی با‪« :‬نیاز سنجی مشارکتی» و «جلب مشارکت همه جانبه ایشان»‬
‫تضمین کند و این همه را به عنوان پیش نیاز همراه داشته با شند‪ .‬در غیر این‬
‫صورت این ذخایر با توجه به ظرفیت محدود در برابر بهره برداری‪ ،‬به زودی‬
‫تخریب و یا غیر قابل بهره وری می شوند‪.‬‬

‫‪« -3‬بازدید‪ ،‬تفریح و گذران اوقات فراغت گردشگران داخلی و بین املللی» بدون‬
‫توجه به ظرفیت قابل تحمل‪ ،‬حاکی از عدم توجه به تفاوت ماهیتی دیگری در‬
‫میان «توریسم انبوه و توده ای» با «اکوتوریست حفاظتی» دارد که در این‬
‫رویکرد ناهماهنگ با اکوتوریسم؛ شدت و دامنه تخریب بسیار بیشتر و زمان آن‬
‫کوتاه ترخواهد شد‪.‬‬

‫‪ -4‬استفاده از روش های اطالع رسانی و تبلیغات بسیار گسترده و عمومی‬
‫توریسم انبوه در اکوتوریسم برای به حد اکثر رسانی توریسم ورودی بدون در‬
‫نظر گرفتن ظرفیت برد محلی و روش های اختصاص ی اطالع رسانی‬
‫اکوتوریسم؛ در واقع نقض غرض است‪.‬‬

‫با سپاس فراوان‬
‫محمد احیائی‬
‫مدیر عامل موسسه ی یاوران سرزمین آریا‬
Sincerely yours!
Mohammad Ahyaee
CAI,the companions of Ariya Institute
Managing Director
Address: No 44, Noferesti alley,
Darake St. Fazlollah Blv.
Chamran Highway,Tehran/Iran.
PO box: 1983915613
Tell/Fax: +98 (0)21-22403980
Web: www.coariya.org
Email: [email protected]
.‫ تا درختی بتواند پایدار ماند‬،‫ مگر بسیار مورد نیاز باشد‬،‫خواهشمند است از چاپ این برگه خودداری فرمایید‬
Please don't print this e-mail unless you really need to. Save a tree; Be Green!


Slide 11

1-Carring capacity

‫تعریف ظرفیت قابل تحمل یا ظرفیت برد‬
‫‪ ‬ظرفیت قابل تحمل یا ظرفیت برد عبارت است از حد یا میزان بازدید‬
‫کنندگان از یک ناحیه یا منطقه که ضمن تامین حداکثر رضایت برای آنها‪،‬‬
‫حداقل خسارت به منابع طبیعی‪ ،‬آثار فرهنگی وارد شود‪.‬‬

‫عوامل اصلی برای تعیین ظرفیت برد‬
‫‪ ‬عوامل اصلی در برآورد ظرفیت برد بدین ترتیب می باشند‪:‬‬
‫‪ -1 ‬گوناگونی زیستی فرهنگی‪:‬‬
‫‪ ‬الف‪ -‬گوناگونی زیستی شامل چهار سطح گونه های‪ :‬بومسازگان ها‬
‫(اکوسیستم ها)‪ ،‬جانوری و گیاهی‪ ،‬ژنتیکی‪ ،‬مولکولی‬
‫‪ ‬ب‪ -‬گوناگونی فرهنگی در ابعاد اجتماعی‪ ،‬اقتصادی و فرهنگی شامل‪ :‬زبان‬
‫ها‪ ،‬ادیان و مذاهب‪ ،‬معیشت ها و آثار ملموس و ناملموس فرهنگی‬
‫‪ -2 ‬عوامل مدیریتی‬

‫مؤلفه های زیستی فرهنگی‬
‫ظرفیت قابل تحمل‬
‫‪ ‬ظرفیت قابل تحمل‪ ،‬دارای مولفه های زیست شناختی (بیولوژیکی)‪ ،‬بوم‬
‫شناختی (اکولوژیکی) و فرهنگی‪ ،‬اقتصادی واجتماعی است‪.‬‬
‫‪ ‬بیشتر دانشمندان بر مولفه محیط زیستی و طبیعی ظرفیت برد تأکید فراوان‬
‫کرده اند‪.‬‬
‫‪ ‬بسیاری از محققین نیز عالوه بر آن‪ ،‬روی مولفه های اجتماعی ظرفیت برد‬
‫متمرکز شده اند (‪.)1‬‬
‫‪1) Clark R.N. and G.H. Stankey, 1979; Manning R.E., 1999; Manning R.E., Lime D.W.,1996; McCool‬‬
‫‪S. and Cole D. 1997; Nilsen, P. and G. Tayler, 1997; Payne R.L.J. and Graham R. 1993; Stankey‬‬
‫‪G.H., D.N. Cole, R.C. Lucas, M.E. (Petersen, and S.S. Frissell, 1985).‬‬

‫مسأله‪:‬‬
‫چگونه می توان با گردشگری به حفاظت از گوناگونی‬
‫زیستی فرهنگی پرداخت؟‬
‫‪ ‬مفاهیم‪« :‬ذخایر‪ »1‬و «منابع‪»2‬‬
‫‪ ‬رویکردهای‪ :‬الف‪« -‬حفاظتی‪ »3‬ب‪« -‬تفریحی‪ ،‬تفرجی‪»4‬‬
‫‪ ‬نمونه موردی‪ :‬بوم گردی یا «اکوتوریسم‪»5‬‬
‫‪Reserves‬‬

‫‪1.‬‬

‫‪Resources‬‬
‫‪Conservation‬‬
‫‪Recreation‬‬

‫‪2.‬‬
‫‪3.‬‬
‫‪4.‬‬

‫‪Ecotourism‬‬

‫‪5.‬‬

‫‪« ‬فعالیت تفرجی» در محیط طبیعی‪ ،‬نوع خاص ی از نگرش و رویکردی مردود‬
‫شده در استفاده از« ذخایر طبیعی‪ »1‬است که به هیچ گونه حد و اندازه‬
‫ای‪ ،‬در این کار قائل نیست‪ .‬طرفداران این نگرش «تفرج گرا‪»2‬نامیده شده‬
‫اند‪.‬‬
‫‪ ‬معنی این سخن آن است که «محیط طبیعی» اگر مورد «فعالیت تفرجی»‬
‫قرار گیرد؛ نیاز نیست هیچ محدودیتی قائل شد‪.‬‬

‫‪Natural reserves‬‬
‫‪Recreationist‬‬

‫‪1.‬‬
‫‪2.‬‬

‫‪ ‬در برابر این نگرش‪ ،‬رویکرد «حفاظتی» وجود دارد که به عنوان نمونه‪ ،‬روش اکوتوریسم در آن مطرح‬
‫است‪.‬‬
‫‪ ‬در این الگو‪« ،‬حداقل» آن است که «ظرفیت برد تفرجی ‪ »1‬به عنوان پایه و اساس و تعیین «حد استفاده»‬
‫از«ذخایرطبیعی» و سپس «زون بندی» برای تعیین دامنه هایی با کارکرد های متفاوت برای هدف «حفاظت‬
‫و بهره وری پایدار» از «منابع» وجود دارد‪ .‬که با در نظر گرفتن آن می توان «طرح حفاظت و بهره وری‬

‫پایدار اکوتوریستی» مناسبی را برای تبدیل « ذخیره» به «منبع» تدوین کرد‪ .‬محققین متعدد ظرفیت برد‬

‫تفرجی را به عنوان یک چارچوب مفهومی برای طراحی و مدیریت پارک ها تلقی می نمایند (‪.)2‬‬
‫‪Recreation carrying capacity‬‬
‫شریفی ‪ ،‬مرتضی ‪ .‬سال ‪ . -‬ایجاد مدل طیف قابلیت اکولوژیکی بهرهوری انسان از پارک ها و مناطق حفاظت شده‪ .‬پایگاه اطالع رسانی پیام سبز‪.‬‬
‫‪.2‬‬
‫‪DEVELOPMENT OF AN ECOLOGICAL HUMAN USE CAPABILITY SPECTRUM CHARACTERIZING MODEL IN THE PARKS‬‬
‫‪AND PROTECTED AREAS‬‬

‫‪1.‬‬

‫‪‬‬

‫برخی چالش های مرتبط‪:‬‬
‫‪ -1‬اشتباه بسیار فاحش و بنیادینی در قلمداد کردن «ذخایر» به جای «منابع»‬
‫اتفاق افتاده است که به طور کامل مسیر اصلی اکوتوریسم و حفاظت را به‬
‫انحراف ‪ %100‬برده و خواهد برد و آن این است که دریاچه ها‪ ،‬تاالب ها‪،‬‬
‫رودخانه ها‪ ،‬چشمه ها‪ ،‬آبشار ها‪ ،‬کوه ها‪ ،‬دشت ها و کویر ها‪ ،‬پارک های ملی‪،‬‬
‫مناطق حفاظت شده و جنگل ها‪ ،‬آثار ملموس و ناملموس فرهنگی و غیره که در‬
‫حقیقت ذخایر ایران هستند؛ به عنوان «پتانسیل و توانمندی های با ارزش برای‬
‫بازدید‪ ،‬تفریح و گذران اوقات فراغت گردشگران داخلی و بین املللی» دانسته‬
‫شده اند‪.‬‬

‫‪ -2‬بسیار مهم است که تفاوت ماهیتی میان ذخایر و منابع در گردشگری‬
‫حفاظتی و این جا به عنوان نمونه در اکوتوریسم؛ مورد توجه جدی و بنیادین‬
‫قرار گیرد‪.‬‬
‫در حقیقت طبق اصل اساس ی توسعه پایدار؛ این «ذخایر» فقط هنگامی به‬
‫«منابع همیشگی و حفاظت شده» تبدیل می شوند که «طرح» های موجه‬
‫اکوتوریستی‪ ،‬حفاظت از آثار طبیعت و فرهنگ را با در نظر گرفتن‪« :‬ظرفیت‬
‫برد»‪« ،‬زون بندی» و «ارزیابی زیست محیطی» و همچنین بهره وری پایدار‬
‫جوامع محلی با‪« :‬نیاز سنجی مشارکتی» و «جلب مشارکت همه جانبه ایشان»‬
‫تضمین کند و این همه را به عنوان پیش نیاز همراه داشته با شند‪ .‬در غیر این‬
‫صورت این ذخایر با توجه به ظرفیت محدود در برابر بهره برداری‪ ،‬به زودی‬
‫تخریب و یا غیر قابل بهره وری می شوند‪.‬‬

‫‪« -3‬بازدید‪ ،‬تفریح و گذران اوقات فراغت گردشگران داخلی و بین املللی» بدون‬
‫توجه به ظرفیت قابل تحمل‪ ،‬حاکی از عدم توجه به تفاوت ماهیتی دیگری در‬
‫میان «توریسم انبوه و توده ای» با «اکوتوریست حفاظتی» دارد که در این‬
‫رویکرد ناهماهنگ با اکوتوریسم؛ شدت و دامنه تخریب بسیار بیشتر و زمان آن‬
‫کوتاه ترخواهد شد‪.‬‬

‫‪ -4‬استفاده از روش های اطالع رسانی و تبلیغات بسیار گسترده و عمومی‬
‫توریسم انبوه در اکوتوریسم برای به حد اکثر رسانی توریسم ورودی بدون در‬
‫نظر گرفتن ظرفیت برد محلی و روش های اختصاص ی اطالع رسانی‬
‫اکوتوریسم؛ در واقع نقض غرض است‪.‬‬

‫با سپاس فراوان‬
‫محمد احیائی‬
‫مدیر عامل موسسه ی یاوران سرزمین آریا‬
Sincerely yours!
Mohammad Ahyaee
CAI,the companions of Ariya Institute
Managing Director
Address: No 44, Noferesti alley,
Darake St. Fazlollah Blv.
Chamran Highway,Tehran/Iran.
PO box: 1983915613
Tell/Fax: +98 (0)21-22403980
Web: www.coariya.org
Email: [email protected]
.‫ تا درختی بتواند پایدار ماند‬،‫ مگر بسیار مورد نیاز باشد‬،‫خواهشمند است از چاپ این برگه خودداری فرمایید‬
Please don't print this e-mail unless you really need to. Save a tree; Be Green!


Slide 12

1-Carring capacity

‫تعریف ظرفیت قابل تحمل یا ظرفیت برد‬
‫‪ ‬ظرفیت قابل تحمل یا ظرفیت برد عبارت است از حد یا میزان بازدید‬
‫کنندگان از یک ناحیه یا منطقه که ضمن تامین حداکثر رضایت برای آنها‪،‬‬
‫حداقل خسارت به منابع طبیعی‪ ،‬آثار فرهنگی وارد شود‪.‬‬

‫عوامل اصلی برای تعیین ظرفیت برد‬
‫‪ ‬عوامل اصلی در برآورد ظرفیت برد بدین ترتیب می باشند‪:‬‬
‫‪ -1 ‬گوناگونی زیستی فرهنگی‪:‬‬
‫‪ ‬الف‪ -‬گوناگونی زیستی شامل چهار سطح گونه های‪ :‬بومسازگان ها‬
‫(اکوسیستم ها)‪ ،‬جانوری و گیاهی‪ ،‬ژنتیکی‪ ،‬مولکولی‬
‫‪ ‬ب‪ -‬گوناگونی فرهنگی در ابعاد اجتماعی‪ ،‬اقتصادی و فرهنگی شامل‪ :‬زبان‬
‫ها‪ ،‬ادیان و مذاهب‪ ،‬معیشت ها و آثار ملموس و ناملموس فرهنگی‬
‫‪ -2 ‬عوامل مدیریتی‬

‫مؤلفه های زیستی فرهنگی‬
‫ظرفیت قابل تحمل‬
‫‪ ‬ظرفیت قابل تحمل‪ ،‬دارای مولفه های زیست شناختی (بیولوژیکی)‪ ،‬بوم‬
‫شناختی (اکولوژیکی) و فرهنگی‪ ،‬اقتصادی واجتماعی است‪.‬‬
‫‪ ‬بیشتر دانشمندان بر مولفه محیط زیستی و طبیعی ظرفیت برد تأکید فراوان‬
‫کرده اند‪.‬‬
‫‪ ‬بسیاری از محققین نیز عالوه بر آن‪ ،‬روی مولفه های اجتماعی ظرفیت برد‬
‫متمرکز شده اند (‪.)1‬‬
‫‪1) Clark R.N. and G.H. Stankey, 1979; Manning R.E., 1999; Manning R.E., Lime D.W.,1996; McCool‬‬
‫‪S. and Cole D. 1997; Nilsen, P. and G. Tayler, 1997; Payne R.L.J. and Graham R. 1993; Stankey‬‬
‫‪G.H., D.N. Cole, R.C. Lucas, M.E. (Petersen, and S.S. Frissell, 1985).‬‬

‫مسأله‪:‬‬
‫چگونه می توان با گردشگری به حفاظت از گوناگونی‬
‫زیستی فرهنگی پرداخت؟‬
‫‪ ‬مفاهیم‪« :‬ذخایر‪ »1‬و «منابع‪»2‬‬
‫‪ ‬رویکردهای‪ :‬الف‪« -‬حفاظتی‪ »3‬ب‪« -‬تفریحی‪ ،‬تفرجی‪»4‬‬
‫‪ ‬نمونه موردی‪ :‬بوم گردی یا «اکوتوریسم‪»5‬‬
‫‪Reserves‬‬

‫‪1.‬‬

‫‪Resources‬‬
‫‪Conservation‬‬
‫‪Recreation‬‬

‫‪2.‬‬
‫‪3.‬‬
‫‪4.‬‬

‫‪Ecotourism‬‬

‫‪5.‬‬

‫‪« ‬فعالیت تفرجی» در محیط طبیعی‪ ،‬نوع خاص ی از نگرش و رویکردی مردود‬
‫شده در استفاده از« ذخایر طبیعی‪ »1‬است که به هیچ گونه حد و اندازه‬
‫ای‪ ،‬در این کار قائل نیست‪ .‬طرفداران این نگرش «تفرج گرا‪»2‬نامیده شده‬
‫اند‪.‬‬
‫‪ ‬معنی این سخن آن است که «محیط طبیعی» اگر مورد «فعالیت تفرجی»‬
‫قرار گیرد؛ نیاز نیست هیچ محدودیتی قائل شد‪.‬‬

‫‪Natural reserves‬‬
‫‪Recreationist‬‬

‫‪1.‬‬
‫‪2.‬‬

‫‪ ‬در برابر این نگرش‪ ،‬رویکرد «حفاظتی» وجود دارد که به عنوان نمونه‪ ،‬روش اکوتوریسم در آن مطرح‬
‫است‪.‬‬
‫‪ ‬در این الگو‪« ،‬حداقل» آن است که «ظرفیت برد تفرجی ‪ »1‬به عنوان پایه و اساس و تعیین «حد استفاده»‬
‫از«ذخایرطبیعی» و سپس «زون بندی» برای تعیین دامنه هایی با کارکرد های متفاوت برای هدف «حفاظت‬
‫و بهره وری پایدار» از «منابع» وجود دارد‪ .‬که با در نظر گرفتن آن می توان «طرح حفاظت و بهره وری‬

‫پایدار اکوتوریستی» مناسبی را برای تبدیل « ذخیره» به «منبع» تدوین کرد‪ .‬محققین متعدد ظرفیت برد‬

‫تفرجی را به عنوان یک چارچوب مفهومی برای طراحی و مدیریت پارک ها تلقی می نمایند (‪.)2‬‬
‫‪Recreation carrying capacity‬‬
‫شریفی ‪ ،‬مرتضی ‪ .‬سال ‪ . -‬ایجاد مدل طیف قابلیت اکولوژیکی بهرهوری انسان از پارک ها و مناطق حفاظت شده‪ .‬پایگاه اطالع رسانی پیام سبز‪.‬‬
‫‪.2‬‬
‫‪DEVELOPMENT OF AN ECOLOGICAL HUMAN USE CAPABILITY SPECTRUM CHARACTERIZING MODEL IN THE PARKS‬‬
‫‪AND PROTECTED AREAS‬‬

‫‪1.‬‬

‫‪‬‬

‫برخی چالش های مرتبط‪:‬‬
‫‪ -1‬اشتباه بسیار فاحش و بنیادینی در قلمداد کردن «ذخایر» به جای «منابع»‬
‫اتفاق افتاده است که به طور کامل مسیر اصلی اکوتوریسم و حفاظت را به‬
‫انحراف ‪ %100‬برده و خواهد برد و آن این است که دریاچه ها‪ ،‬تاالب ها‪،‬‬
‫رودخانه ها‪ ،‬چشمه ها‪ ،‬آبشار ها‪ ،‬کوه ها‪ ،‬دشت ها و کویر ها‪ ،‬پارک های ملی‪،‬‬
‫مناطق حفاظت شده و جنگل ها‪ ،‬آثار ملموس و ناملموس فرهنگی و غیره که در‬
‫حقیقت ذخایر ایران هستند؛ به عنوان «پتانسیل و توانمندی های با ارزش برای‬
‫بازدید‪ ،‬تفریح و گذران اوقات فراغت گردشگران داخلی و بین املللی» دانسته‬
‫شده اند‪.‬‬

‫‪ -2‬بسیار مهم است که تفاوت ماهیتی میان ذخایر و منابع در گردشگری‬
‫حفاظتی و این جا به عنوان نمونه در اکوتوریسم؛ مورد توجه جدی و بنیادین‬
‫قرار گیرد‪.‬‬
‫در حقیقت طبق اصل اساس ی توسعه پایدار؛ این «ذخایر» فقط هنگامی به‬
‫«منابع همیشگی و حفاظت شده» تبدیل می شوند که «طرح» های موجه‬
‫اکوتوریستی‪ ،‬حفاظت از آثار طبیعت و فرهنگ را با در نظر گرفتن‪« :‬ظرفیت‬
‫برد»‪« ،‬زون بندی» و «ارزیابی زیست محیطی» و همچنین بهره وری پایدار‬
‫جوامع محلی با‪« :‬نیاز سنجی مشارکتی» و «جلب مشارکت همه جانبه ایشان»‬
‫تضمین کند و این همه را به عنوان پیش نیاز همراه داشته با شند‪ .‬در غیر این‬
‫صورت این ذخایر با توجه به ظرفیت محدود در برابر بهره برداری‪ ،‬به زودی‬
‫تخریب و یا غیر قابل بهره وری می شوند‪.‬‬

‫‪« -3‬بازدید‪ ،‬تفریح و گذران اوقات فراغت گردشگران داخلی و بین املللی» بدون‬
‫توجه به ظرفیت قابل تحمل‪ ،‬حاکی از عدم توجه به تفاوت ماهیتی دیگری در‬
‫میان «توریسم انبوه و توده ای» با «اکوتوریست حفاظتی» دارد که در این‬
‫رویکرد ناهماهنگ با اکوتوریسم؛ شدت و دامنه تخریب بسیار بیشتر و زمان آن‬
‫کوتاه ترخواهد شد‪.‬‬

‫‪ -4‬استفاده از روش های اطالع رسانی و تبلیغات بسیار گسترده و عمومی‬
‫توریسم انبوه در اکوتوریسم برای به حد اکثر رسانی توریسم ورودی بدون در‬
‫نظر گرفتن ظرفیت برد محلی و روش های اختصاص ی اطالع رسانی‬
‫اکوتوریسم؛ در واقع نقض غرض است‪.‬‬

‫با سپاس فراوان‬
‫محمد احیائی‬
‫مدیر عامل موسسه ی یاوران سرزمین آریا‬
Sincerely yours!
Mohammad Ahyaee
CAI,the companions of Ariya Institute
Managing Director
Address: No 44, Noferesti alley,
Darake St. Fazlollah Blv.
Chamran Highway,Tehran/Iran.
PO box: 1983915613
Tell/Fax: +98 (0)21-22403980
Web: www.coariya.org
Email: [email protected]
.‫ تا درختی بتواند پایدار ماند‬،‫ مگر بسیار مورد نیاز باشد‬،‫خواهشمند است از چاپ این برگه خودداری فرمایید‬
Please don't print this e-mail unless you really need to. Save a tree; Be Green!


Slide 13

1-Carring capacity

‫تعریف ظرفیت قابل تحمل یا ظرفیت برد‬
‫‪ ‬ظرفیت قابل تحمل یا ظرفیت برد عبارت است از حد یا میزان بازدید‬
‫کنندگان از یک ناحیه یا منطقه که ضمن تامین حداکثر رضایت برای آنها‪،‬‬
‫حداقل خسارت به منابع طبیعی‪ ،‬آثار فرهنگی وارد شود‪.‬‬

‫عوامل اصلی برای تعیین ظرفیت برد‬
‫‪ ‬عوامل اصلی در برآورد ظرفیت برد بدین ترتیب می باشند‪:‬‬
‫‪ -1 ‬گوناگونی زیستی فرهنگی‪:‬‬
‫‪ ‬الف‪ -‬گوناگونی زیستی شامل چهار سطح گونه های‪ :‬بومسازگان ها‬
‫(اکوسیستم ها)‪ ،‬جانوری و گیاهی‪ ،‬ژنتیکی‪ ،‬مولکولی‬
‫‪ ‬ب‪ -‬گوناگونی فرهنگی در ابعاد اجتماعی‪ ،‬اقتصادی و فرهنگی شامل‪ :‬زبان‬
‫ها‪ ،‬ادیان و مذاهب‪ ،‬معیشت ها و آثار ملموس و ناملموس فرهنگی‬
‫‪ -2 ‬عوامل مدیریتی‬

‫مؤلفه های زیستی فرهنگی‬
‫ظرفیت قابل تحمل‬
‫‪ ‬ظرفیت قابل تحمل‪ ،‬دارای مولفه های زیست شناختی (بیولوژیکی)‪ ،‬بوم‬
‫شناختی (اکولوژیکی) و فرهنگی‪ ،‬اقتصادی واجتماعی است‪.‬‬
‫‪ ‬بیشتر دانشمندان بر مولفه محیط زیستی و طبیعی ظرفیت برد تأکید فراوان‬
‫کرده اند‪.‬‬
‫‪ ‬بسیاری از محققین نیز عالوه بر آن‪ ،‬روی مولفه های اجتماعی ظرفیت برد‬
‫متمرکز شده اند (‪.)1‬‬
‫‪1) Clark R.N. and G.H. Stankey, 1979; Manning R.E., 1999; Manning R.E., Lime D.W.,1996; McCool‬‬
‫‪S. and Cole D. 1997; Nilsen, P. and G. Tayler, 1997; Payne R.L.J. and Graham R. 1993; Stankey‬‬
‫‪G.H., D.N. Cole, R.C. Lucas, M.E. (Petersen, and S.S. Frissell, 1985).‬‬

‫مسأله‪:‬‬
‫چگونه می توان با گردشگری به حفاظت از گوناگونی‬
‫زیستی فرهنگی پرداخت؟‬
‫‪ ‬مفاهیم‪« :‬ذخایر‪ »1‬و «منابع‪»2‬‬
‫‪ ‬رویکردهای‪ :‬الف‪« -‬حفاظتی‪ »3‬ب‪« -‬تفریحی‪ ،‬تفرجی‪»4‬‬
‫‪ ‬نمونه موردی‪ :‬بوم گردی یا «اکوتوریسم‪»5‬‬
‫‪Reserves‬‬

‫‪1.‬‬

‫‪Resources‬‬
‫‪Conservation‬‬
‫‪Recreation‬‬

‫‪2.‬‬
‫‪3.‬‬
‫‪4.‬‬

‫‪Ecotourism‬‬

‫‪5.‬‬

‫‪« ‬فعالیت تفرجی» در محیط طبیعی‪ ،‬نوع خاص ی از نگرش و رویکردی مردود‬
‫شده در استفاده از« ذخایر طبیعی‪ »1‬است که به هیچ گونه حد و اندازه‬
‫ای‪ ،‬در این کار قائل نیست‪ .‬طرفداران این نگرش «تفرج گرا‪»2‬نامیده شده‬
‫اند‪.‬‬
‫‪ ‬معنی این سخن آن است که «محیط طبیعی» اگر مورد «فعالیت تفرجی»‬
‫قرار گیرد؛ نیاز نیست هیچ محدودیتی قائل شد‪.‬‬

‫‪Natural reserves‬‬
‫‪Recreationist‬‬

‫‪1.‬‬
‫‪2.‬‬

‫‪ ‬در برابر این نگرش‪ ،‬رویکرد «حفاظتی» وجود دارد که به عنوان نمونه‪ ،‬روش اکوتوریسم در آن مطرح‬
‫است‪.‬‬
‫‪ ‬در این الگو‪« ،‬حداقل» آن است که «ظرفیت برد تفرجی ‪ »1‬به عنوان پایه و اساس و تعیین «حد استفاده»‬
‫از«ذخایرطبیعی» و سپس «زون بندی» برای تعیین دامنه هایی با کارکرد های متفاوت برای هدف «حفاظت‬
‫و بهره وری پایدار» از «منابع» وجود دارد‪ .‬که با در نظر گرفتن آن می توان «طرح حفاظت و بهره وری‬

‫پایدار اکوتوریستی» مناسبی را برای تبدیل « ذخیره» به «منبع» تدوین کرد‪ .‬محققین متعدد ظرفیت برد‬

‫تفرجی را به عنوان یک چارچوب مفهومی برای طراحی و مدیریت پارک ها تلقی می نمایند (‪.)2‬‬
‫‪Recreation carrying capacity‬‬
‫شریفی ‪ ،‬مرتضی ‪ .‬سال ‪ . -‬ایجاد مدل طیف قابلیت اکولوژیکی بهرهوری انسان از پارک ها و مناطق حفاظت شده‪ .‬پایگاه اطالع رسانی پیام سبز‪.‬‬
‫‪.2‬‬
‫‪DEVELOPMENT OF AN ECOLOGICAL HUMAN USE CAPABILITY SPECTRUM CHARACTERIZING MODEL IN THE PARKS‬‬
‫‪AND PROTECTED AREAS‬‬

‫‪1.‬‬

‫‪‬‬

‫برخی چالش های مرتبط‪:‬‬
‫‪ -1‬اشتباه بسیار فاحش و بنیادینی در قلمداد کردن «ذخایر» به جای «منابع»‬
‫اتفاق افتاده است که به طور کامل مسیر اصلی اکوتوریسم و حفاظت را به‬
‫انحراف ‪ %100‬برده و خواهد برد و آن این است که دریاچه ها‪ ،‬تاالب ها‪،‬‬
‫رودخانه ها‪ ،‬چشمه ها‪ ،‬آبشار ها‪ ،‬کوه ها‪ ،‬دشت ها و کویر ها‪ ،‬پارک های ملی‪،‬‬
‫مناطق حفاظت شده و جنگل ها‪ ،‬آثار ملموس و ناملموس فرهنگی و غیره که در‬
‫حقیقت ذخایر ایران هستند؛ به عنوان «پتانسیل و توانمندی های با ارزش برای‬
‫بازدید‪ ،‬تفریح و گذران اوقات فراغت گردشگران داخلی و بین املللی» دانسته‬
‫شده اند‪.‬‬

‫‪ -2‬بسیار مهم است که تفاوت ماهیتی میان ذخایر و منابع در گردشگری‬
‫حفاظتی و این جا به عنوان نمونه در اکوتوریسم؛ مورد توجه جدی و بنیادین‬
‫قرار گیرد‪.‬‬
‫در حقیقت طبق اصل اساس ی توسعه پایدار؛ این «ذخایر» فقط هنگامی به‬
‫«منابع همیشگی و حفاظت شده» تبدیل می شوند که «طرح» های موجه‬
‫اکوتوریستی‪ ،‬حفاظت از آثار طبیعت و فرهنگ را با در نظر گرفتن‪« :‬ظرفیت‬
‫برد»‪« ،‬زون بندی» و «ارزیابی زیست محیطی» و همچنین بهره وری پایدار‬
‫جوامع محلی با‪« :‬نیاز سنجی مشارکتی» و «جلب مشارکت همه جانبه ایشان»‬
‫تضمین کند و این همه را به عنوان پیش نیاز همراه داشته با شند‪ .‬در غیر این‬
‫صورت این ذخایر با توجه به ظرفیت محدود در برابر بهره برداری‪ ،‬به زودی‬
‫تخریب و یا غیر قابل بهره وری می شوند‪.‬‬

‫‪« -3‬بازدید‪ ،‬تفریح و گذران اوقات فراغت گردشگران داخلی و بین املللی» بدون‬
‫توجه به ظرفیت قابل تحمل‪ ،‬حاکی از عدم توجه به تفاوت ماهیتی دیگری در‬
‫میان «توریسم انبوه و توده ای» با «اکوتوریست حفاظتی» دارد که در این‬
‫رویکرد ناهماهنگ با اکوتوریسم؛ شدت و دامنه تخریب بسیار بیشتر و زمان آن‬
‫کوتاه ترخواهد شد‪.‬‬

‫‪ -4‬استفاده از روش های اطالع رسانی و تبلیغات بسیار گسترده و عمومی‬
‫توریسم انبوه در اکوتوریسم برای به حد اکثر رسانی توریسم ورودی بدون در‬
‫نظر گرفتن ظرفیت برد محلی و روش های اختصاص ی اطالع رسانی‬
‫اکوتوریسم؛ در واقع نقض غرض است‪.‬‬

‫با سپاس فراوان‬
‫محمد احیائی‬
‫مدیر عامل موسسه ی یاوران سرزمین آریا‬
Sincerely yours!
Mohammad Ahyaee
CAI,the companions of Ariya Institute
Managing Director
Address: No 44, Noferesti alley,
Darake St. Fazlollah Blv.
Chamran Highway,Tehran/Iran.
PO box: 1983915613
Tell/Fax: +98 (0)21-22403980
Web: www.coariya.org
Email: [email protected]
.‫ تا درختی بتواند پایدار ماند‬،‫ مگر بسیار مورد نیاز باشد‬،‫خواهشمند است از چاپ این برگه خودداری فرمایید‬
Please don't print this e-mail unless you really need to. Save a tree; Be Green!