Transcript بسم هللا الرحمن الرحيم ((هیچ روش ی برتر از تحقیق نیست )). امام علی (ع)
Slide 1
بسم هللا الرحمن الرحيم
((هیچ روش ی برتر از تحقیق نیست)).
امام علی (ع)
Slide 2
بــه ن ــام خــداون ـ ــد دانـ ــاي راز
كه بـ ــاشد زتـ ــحقيق او بــي نيـ ــاز
بشر روزوشب سخ ــت در كوش ــش اس ــت
ب ــه دنب ــال ت ــحقيق و آموزش اس ــت
((مطالعه و تحقيق کليد رشد ملتها است)).
مقام معظم رهبري
Slide 3
گر خسته ای بمان و اگر خواستی بدان
ماراتمام لذت هستی به جست وجوست
پویندگی تمامی معنای زندگی است
(فریدون مشیری)
Slide 4
تا خود معلم تحول نيابد و تا خود
معلم محقق و انديشه گر نشود ،
تحول در آموزش و پرورش بعيد به
نظر مي رسد.
Slide 5
Slide 6
اقدام پژوهی
پژوهش در عمل
معلم پژوهنده
()Action Research
Slide 7
چگونه می توانم
در کاری که مشغول انجام
آن هستم ،
پیشرفت کنم ؟
Slide 8
مقدمه :
اقدام پژوهی یا معلم پژوهنده ،رویکردی آموزش ی وپژوهش ی است که
هدف از آموزش و بکارگیری آن حل چالشها و مسائلی است که معلمان
در حین عمل و به ویژه طی فرآیند یاددهی-یادگیری باآن مواجه می
شوند .یعنی معلم به شیوه ای علمی و پژوهش ی درفرآیندی نظام
مند،ضمن تمرکز برچالشهای پیشرو ،با پرورش فرضیاتی درباره آنها در
ذهن خود ،به جمع آوری اطالعات درباره آنها پرداخته و آنها را به
آزمون بگذاردوبدین وسیله ضمن دسترس ی به راه حل های مناسب و
بکارگیری آن ،به حل مشکالت و موانع موجود بپردازد وضمن بهسازی
فرآیند آموزش ،به تحقق یادگیری مناسبتر و مطلوبتر دست یابد.
Slide 9
اقدام پژوهی علمی ترین و کاربردی ترین
روش برای رفع نواقص کاری و تبدیل
کار به یک جریان پیشرفت مداوم
است.
Slide 10
هدف اساس ی اقدام پژوهی (برنامه معلم پژوهنده):
بررس ی ،شناسایی ،تبیین و حل مسأله و مشکل
محیط کار و فعالیت
(کالس درس ،مدرسه ،ادارات آموزش و پرورش )
Slide 11
مفهوم اقدام پژوهي يا پژوهش در عمل :
پژوهش در عمل ؛ نوعی تحقیق توصیفی است که توسط
خود افراد درگیردریک مسئله ي خاص آموزش ی و برای حل یا
کاهش آن انجام می گیرد .به این معنا که شخص یا اف ـ ـراد ،
می
عمل خود را در حین کارو فعالیت ،مورد پژوهش قرار
دهد.در پژوهش عملی ،پژوهنده تالش می کند وضعیت
نامطلوب یا نامع ـین موجود را به وضعیت مطلوب یا معین
تغییر دهد که هدف از این کار بهسازی امور و اثر بخش
کردن آن است.
Slide 12
اقدام پژوهي اغلب بااين مفهوم کليدي
تعريف مي شود که عمل بدون تفکر و
تفکر بدون عمل راه به جايي نمي برند .با
عمل بدون تفکر به يادگیري و رشد نائل
نمي شويم و با تفکر بدون عمل قادر به
تغيیر محيط نخواهيم شد.
Slide 13
زمينه هاي پژوهش در عمل :
معلمان پژوهنده تالش می کنند که از طریق پژوهش در کالس
نسبت به شناخت مسائل و بهسازی آموزش و یادگیری کوشا
باشند .معلمان دركليه ي عرصه هايي كه به نحوي به برنامه
ي درس وكالس درس و مدرسه و رفتار خودآنان ودانش آموزان
ارتباط دارد ،مي تواننددست به تحقيق بزنند.این امرموجب
می شود که آنها در عرصه های گوناگون و مرتبط با آموزش و
پرورش اظهار نظر نمایند ،شرایط موجود را تحلیل نمایند ودر
مجموع اندیشه ورز و مجهز به دانش پژوهش باشند.
Slide 14
زمينه هاي پژوهش در عمل :
* مسائل مربوط به فرایند
فناوری اطالعات ،ارزشیابی و) ...
یاددهی -یادگیری (روشهای تدریس ،خالقیت ،افزایش انگیزه ،
*مسائل مربوط به فرایند شناسایی،اصالح وبهبود مشکالت عاطفی و رفتاری
دانش آموزان
*موضوعات مربوط به فعالیت های پرورش ی (بانشاط سازی مدارس و کالس های
درس،بهداشت روانی،مهارت های زندگی مشارکت درفعالیت های گروه و)...
*موضوعات مربوط به مدیریت مدارس (ارتقاء مشارکت اولیاء دانش آموزان در اداره امور مدرسه
،ارزشیابی عملکرد دبیران ،روش های بهبود نظارت بر فعالیت های آنان و ) ...
*موضوعات مربوط به بهبود فرآیندهای مدیریتی در ادارات کل آموزش و
پرورش استان ها و ادارات مناطق (راه های افزایش انگیزه همکاران ،مدیریت مشارکتی ،بهبود
فرایندهای بهره وری ،تصمیم گیری و برنامه ریزی ،تکریم ارباب رجوع و) ...
*سایر موضوعات ابتکاری به انتخاب معلمان و فرهنگیان
Slide 15
چرخه اقدام پژوهی :
-1کارهای جاری خود را مرور می کنیم.
-2جنبه ای که قصد بهبودآن را داریم ،معین می کنیم.
-3راهی را فرا روی خود فرض می کنیم.
-4سعی می کنیم آن را طی کنیم و
-5آنچه روی می دهد را حفظ و ذخیره کنیم.
-6در سایه ی آنچه یافته ایم ،طرح خود را اصالح می کنیم و با ((اقدام ))
کار خود را ادامه دهیم.
-7آنچه را که انجام می دهیم ،کنترل کنیم.
-8از اقدام اصالح شده ،ارزشیابی به عمل آوریم.
-9تا رسیدن به رضایت از آن جنبه ی کار ،آن را ادامه دهیم.
Slide 16
مراحل عمده ي پژوهش در عمل :
-1تشخيص (كشف مساله)
– 2تغيیر یا اجرا (حل مساله )
– 3ارزيابي و عرضه (ارزشيابي و نتيجه)
(نگاه کنید ،فکر کنید ،عمل کنید)
((استرینگر))
پژوهش در عمل را پژوهش دوری یا حلزونی یا مارپیچی می گویند .چرا؟
Slide 17
گام هاي نه گانه ي پژوهش در عمل :
مراحل 9گانه زیر را مي توان به سه مرحله عمده تقسيم کرد:
مرحله تشخيص ي
-1مشخص كردن موضوع
– 2بيان مساله(توصيف وضعيت موجود)
– 3گرد آوري اطالعات اوليه ( شواهد يك)
- 4تجزیه و تحلیل و تفسیر داده های اولیه
(بررس ی علمی داده هاي شواهد يك)
- 5انتخاب راه حل یاراه حل های جدید وموقتی جهت اجرا
Slide 18
تغییر
- 6اجرای راه حل و نظارت برآن در حین اجراء
ارزيابي
-7گرد آوری اطالعات پس از اجراي راه حل (شواهد دو) :
- 8ارزشیابی تاثیر اقدام جدید و تعیین اعتبار آن
( ارزیابی و اعتبار بخش ی )
-9دادن گزارش نهايي يا اطالع رساني بهمراه نتيجه اتفاق
افتاده ودر صورت تمايل ارائه ي پيشنهادات الزم به
همكاران.
Slide 19
Slide 20
-1مشخص كردن موضوعي كه داراي شرايط زير باشد .
الف – مورد عالقه شما باشد .
ب – پژوهش پذير باشد .
ج – داراي اهميت باشد .
د – در توان پژوهشگر باشد .
ه – پشتوانه ي اطالعاتي داشته باشد.
و -موضوع باید مربوط به شغل فرد باشد.
مشخص کردن عنوان و موضوع تحقیق نخستین و
مهم ترین گام است.
Slide 21
– 2بيان مساله(توصيف وضعيت موجود):
پژوهشگروضعيت فعلي رابه روشني توصيف مي كند و به
تعريف و بيان ابعاد مساله مي پردازد .اينكه مشكل
موجود درچه شرايط ومحيطي نمايان شده وعمق
وگستردگي آن چقدراست وآسيب هاي آن كدامند ؟
Slide 22
– 3گرد آوري اطالعات اوليه ( شواهد يك) :
برای این که تصویر روشنی از وضع موجود داشته باشیم الزم است داده
ها یا اطالعات الزم در این باره را جمع آوری کنیم.
الف – مشاهده رفتار يا بررس ي عملكردها در مدت معین
ب – بررس ي پرونده تحصيلي دانش آموز
ج – پرس و جو از همكاران
د – مطالعه علمي و آگاهانه از منابع معتبر( كتب و )...
در اين قسمت بهتر است كميت هاي اندازه يا مشاهدات در طي جدول يا
نموداري بيان شود .
Slide 23
- 4تجزیه و تحلیل و تفسیر داده های اولیه :
(بررس ی علمی داده هاي شواهد يك) :
در این مرحله پژوهشگر با استفاده از اطالعات بدست
آمده از مرحله ی قبل ،اقدام به تحلیل و تفسیر داده
ها می کند وبا یک جمع بندی عاملانه از اطالعات ،
تاحدودی به علل احتمالی بوجود آورنده مشکل پی می
برد ونظرات خود را دراین مورد ثبت می کند تا
براساس آن راه حل موقتي را براي اجراء انتخاب كند.
Slide 24
-5انتخاب راه حل یاراه حل های جدید وموقتی جهت اجرا
بااستفاده از اطالعات جمع آوری شده و با خرد ورزی
و اندیشیدن مداوم راه حل خود را با شرايط زير انتخاب
کنید.
الف :در انتخاب راه حل عجله نكنيد .
ب :مطمئن باشيد كه اطالعات كافي جمع آوري كرده ايد .
ج :راه حلي انتخاب كنيد كه امكان اجراي آن باشد.
Slide 25
- 6اجرای راه حل و نظارت برآن در حین اجراء :
پژوهشگر ضمن اجرای راه حل پیشنهادی خود ،باید دقت کند که راه
حل به درستی اجراء شود .یعنی ضمن اجراء ناظر و کنترل کننده مداوم
نیزباشد .
* موارد قابل توجه در اين مرحله :
الف :پيشرفت كار را زير نظر داشته و وقايع را ثبت كنيد .
ب :از همكاران منتقد خود در مورد پيشرفت كاركمك بگیريد .
ج – درصورت لزوم تغيیرات الزم رادراجراي طرح اعمال كنيد.
Slide 26
-7گردآوری اطالعات پس ازاجراي راه حل (شواهددو) :
می باشد با
پژوهشگر پس از اجرای راه حل مطلوب خود که مدعی
اجرای آن وضعیت مطلـ ـوب حاصل گردیده ،باید مالکهایی را جهت
اثبات ادعای خود داشته باشد .
الف :روش هاي گرد آوري اطالعات را معین كنيد .
نشانگرايجادتغيیر
كه
آمده
بدست
هاي
ب:داده
هستند را جهت ارائه جمع آوري كنيد .
ج :داده هاراجهت قضاوت دراختيارهمكاران منتقدخودقرار دهيد.
Slide 27
- 8ارزشیابی تاثیر اقدام جدید و تعیین اعتبار آن
( ارزیابی و اعتبار بخش ی )
در این مرحله داده های جم ـع آوری شده را مثل مرحله سوم تفسیر و
تحلیل می کنیم .با بررس ی نتایج و داده های تحقـیق بعد از اجرای
عمل ( راه حل ) از خود می پرسیم که «آیا واقعا تغییری که من به
دنبال آن بودم تح ـ ـقق پیدا کرده است ؟ چقدر ؟» و برای ادعاهای
خود از شواهد 2استفاده می کنیم .در اين رابطه :
– 1داليل محكم خود را مبني بر ايجاد تغيیر بيان كنيد .
– 2نظر همكاران منتقد خود را كه مبني بر تاييد تغيیرباشد قيد كنيد (.
گروه ارزياب )
Slide 28
-9دادن گزارش نهايي يااطالع رساني بهمراه نتيجه
اتفاق افتاده ودر صورت تمايل ارائه ي
پيشنهادات الزم به همكاران.
Slide 29
الگوی گزارش اقدام پژوهی :
*عنوان پژوهش(موضوع) ( صفحه ی عنوان)
* صفحه بسم هللا الرحمن الرحیم
* صفحه فهرست محتوا
* تشکر و قدردانی
* چکیده
* صفحه فهرست شکل ها و نمودارها و جدول ها
*مقدمه
*توصیف وضعیت موجود( تشخیص مسئله)
* گردآوری اطالعات (شواهد -1تشخیص)
*تجزیه و تحلیل و تفسیر داده ها (اطالعات)
* بررس ی راه حل های موجود وانتخاب راه جدید (موقتی)
* اجرای طرح جدید و نظارت بر آن
*گردآوری اطالعات (شواهد - 2ارزیابی)
* ارز یابی تأثیر اقدام جدید و تعیین اعتبار آن
* نتیجه گیری نهایی و ارائه ی پیشنهادها
* منابع و مآخذ
* پیوست ها
Slide 30
*( صفحه ی عنوان)
باسمه تعالی
جمهوری اسالمی ایران
اداره کل آموزش و پرورش استان ...
اداره آموزش و پرورش منطقه /شهرستان ...
عنوان اقدام پژوهی :
...
نام و نام خانوادگی مولف اول/مجری اصلی ... :
نام و نام خانوادگی سایر همکاران اقدام پژوهی ... :
پست سازمانی ... :
رشته تحصیلی ... :
آخرین مدرک تحصیلی ... :
دوره تحصیلی ... :
سمت فعلی ... :
شماره پرسنلی ... :
سال تحصیلی1390 – 91
Slide 31
((بسم هللا الرحمن الرحیم))
در وسط صفحه قرار گرفته و بهتر است
این صفحه کادر نداشته باشد.
Slide 32
صفحه ی چکیده
*در چکیده بهتر است خالصه ای از مراحل یا چرخه ی پژوهش (توصيف
مساله ،روش گردآوري اطالعات ،مشخصات افراد ،نتيجه و)...را به طور
مختصر توضیح دهیم.
*در حد يك صفحه A4نوشته مي شود(بهتر است حداكثر چكيده در 10سطر
يا 250كلمه نوشته شود).
*چكيده از متن پژوهش و پس از اينكه پژوهش به طور كامل نوشته شود،تهيه
مي شود.
*درچكيده بايد به چند پرسش پاسخ داده شود :
مساله ام چيست و چرا طرحش كرده ام؟روش گردآوري اطالعات و گام هاي اجرايي من كدامند؟-به چه نتيجه اي رسيده ام؟
Slide 33
صفحه ی تشکر و قدر دانی
بهتر است پژوهشگر در یک پاراگراف کوتاه از کسانی که در
انجام پژوهش او را حمایت مادی یا معنوی نموده اند
تشکر نماید.و از اغراق ها و تعارف های بی اساس مرسوم
و القاب و عنوان های غیر واقعی اجتناب کند.
Slide 34
صفحه ی فهرست مطالب
*فهرست مطالب خواننده را راهنمايي مي كند تا در صورت تمايل به طور
سريع به بخش هاي گوناگون نوشته ما دست بيابد.
*بايد همه عنوان هاي كلي وسرفصل ها با شماره صفحه مشخص گردند.و
از آوردن عنوان هاي خيلي جزئي و ريز دوري مي گردد.
Slide 35
صفحه ی فهرست شكل ها و نمودارها و جدول ها
در اين قسمت ،شكل ها و نمودارهايي را مي آوريم كه در محتوا به آن ها
اشاره شده است ولي آن ها را در متن نياورده ايم.
Slide 36
مقدمه
*بيان كلياتي پیرامون موضوع ،اهميت و ضرورت آن
* دنبال چه بوديم و قصد داريم به كجا برسيم ؟و ساختار كار چگونه
است؟
Slide 37
نکات قابل توجه در نگارش ،گزارش و نوشتن اقدام پژوهی
-1گزارش پژوهش باید به حالت اول شخص مفرد یا اول شخص جمع باشد(.من ،ما
)
-2نقل قول در متن باید در گیومه قرار گیرد و آدرس آن به شکل زیر داده شود(.فامیل
نویسنده ،سال نشر ،ص ) ...
-3در اقدام پژوهی اطمینان بخش ی نسبت به محرمانه و گمنام بودن حائز اهمیت زیادی
است.
* پیش از اجرای پژوهش در محل کار(مدرسه ،اداره ،سازمان و )...خود ،مسایل
مرتبط را با مدیران آن بررس ی کنید.
*برای تعیین هویت شرکت کنندگان از نخستین حروف نام و نام خانوادگی ،اعداد یا
سایر نمادها استفاده کرد.
-4دست زدن به انجام کار ،ویژگی منحصر به فرد اقدام پژوهی است .هدف اصلی از
اقدام پژوهی ،ایجاد تغییر در کار فعلی است.
Slide 38
نکات قابل توجه در نگارش ،گزارش و نوشتن اقدام پژوهی
-5در گزارش های پژوهش در عمل بهتر است تا جایی که ممکن است عنوان ها نشان
دهنده ی جنبه های عملی باشند تا جنبه های صرفا نظری(.بهتر است آغاز عنوان با واژه
هایی مثل :مطالعه ی ، ...بررس ی ، ...تحقیق در ...شروع نشود .عنوان اقدام پژوهي بهتر است فشرده
و كوتاه باشد و هدف هاي تحقيق را به روشني نشان دهد .عنوان نبايد نشان دهندهي مطالبي باشد
ٌ
كه در محتواي گزارش به آن ها اشاره نشده است).معموال دراقدام پژوهش ی مسئله به صورت
یک جمله ی پرسش ی مطرح می شود.
((چگونه می توانم .......بهبود بخشم؟))
-6وقتی اقدام پژوهان کار خود را با همکاران ،دوستان منتقد ،ناظر راهنما و ...به بحث
می گذارند ،در حال تبیین اعتبار پژوهش خود هستند.
((مخالفان نظر شما ،مخالفان شخص شما نیستند بلکه با اندیشه ها و مسائل مورد
بحث شما اتفاق نظر ندارند)).
Slide 39
نکات قابل توجه در نگارش ،گزارش و نوشتن اقدام پژوهی
-7براي تدوين گزارش در مورد پژوهش در عمل الگوي همگان پذير وجود ندارد.و
مناسب ترين راه جهت ارائه گزارش پیروي از مراحل منطقي چرخهي پژوهش
است.
-8يكي از عمده ترين اشكال هاي معلمان پژوهنده اين است كه بدون گردآوري
اطالعات و در اكثر مواقع با اتكاء به نظر شخص ي خود به اجراي راه هاي جديد
اقدام مي كنند((.براي حل اين مساله فكر كردم ،درباره اين مطلب انديشيدم به
نظرم رسيد اين كار را بكنم ))...
-9فهرست منابع بايد بر اساس حروف الفباي فارس ي اول فاميل نويسنده باشد(به
استثناء قرآن و نهج البالغه) و درنوشتن منابع بايد از اصول خاص ي پیروي كرد.
Slide 40
نمون برگ ارزشیابی گزارش اقدام پژوهی
جنبه ارزشیابی
ردیف
گزینه ها
مالک
خیلی زیاد
5
1
از طریق اقدام پژوهی قابل مطالعه و بررس ی است
زیاد4
متوسط3
ضریب
کم2
خیای کم1
2
عنوان
اقدام پژوهی
توصیف و
تشخیص مساله
اقدام پژوهی
گردآوری ،تحلیل
دادهها و
اطالعات
2
روشن و قابل فهم است
1
3
موضوع با مسائل حرفهای اقدام پژوه مرتبط است
2
4
مساله براساس مستدات وشواهد کافی بیان شده است
3
5
اهداف به وضوح بیان شده است
2
6
از روشهای معتبر برای گردآوری دادهها استفاده شده
است
2
7
از منابع پژوهش ی مرتبط استفاده شده است
3
8
عوامل موثر در ایجاد مسأله به درستی شناسایی شده
2
است
9
جمع آوری دادهها و نتیجه گیری اطالعات از چارچوب
منطقی برخوردار است
2
امتیاز
Slide 41
جنبه
ارزشیابی
راه
حل های
پیشنهادی
اجرا
نتایج
گزینه ها
ردیف
مالک
10
راه حل های پیشنهادی با موضوع و اهداف اقدام
پژوهی تناسب دارند
3
11
از مشارکت و نقادی همکاران استفاده شده است
1
12
راه حل های پیشنهادی مبتنی بر اطالعات و مطالعات
کافی هستند
2
13
راه حل های پیشنهادی بدیع و مبتکرانه است
2
14
فرایند اجرا با ذکر جزئیات به روشنی بیان شده
است
2
15
اجرای راه حل با نظارت کافی همراه بوده است
2
16
تغییرات مورد نظر در فرایند اجرا مشخص شده
است
2
17
مدارک برای تایید روش و نتایج کافی و معتبر است
2
خیلی زیاد
5
زیاد4
متوسط3
ضریب
کم
2
خیای
کم1
امتیاز
Slide 42
جنبه
ارزشیابی
گزارش
اقدام
ردیف
مالک
18
تنظیم گزارش از شیوه درست (فصل بندی –
ارجاعات و منابع) برخوردار است
19
آئین نگارش رعایت شده و عاری از اشتباهات تایپی
است
20
می تواند به عنوان سند مفید آموزش ی و پرورش ی،
مورد استفاده معلمان یا سایر کارکنان آموزش و
پرورش قرار گیرد
گزینه ها
خیلی زیاد
5
پژوهی
زیاد4
متوسط3
ضریب
کم
2
خیای
کم1
1
1
3
امتیاز
Slide 43
معرفی کتاب جهت مطالعه بیشتر :
* خسرو امیرحسيني ( )1384مهارت پژوهشگري در آموزش(اقدام پژوهي)،تهران،
عارفكامل ،چاپ دوم
* ابوالفضل بختیاری و یوسف ایرانی ( ، )1384روش تحقیق عملی(اقدام
پژوهی)،تهران ،انتشارات لوح زرین ،چاپ دوم
* علي رؤوف ()1386پژوهش در كالس درس و مدرسه ،تهران ،مدرسه ،چاپ
دوم
* رضا ساکي و ديگران( )1383اقدامپژوهي :راهبرديبراي آموزش وتدريس،تهران،
وزارت آموزش و پرورش ،پژوهشکده تعليم و تربيت،چاپ اول
* وجه هللا سيف الهي ()1384اقدام پژوهي :آموزش يک دوره کامل روش تحقيق
اقدام پژوهي،تهران ،عابد،چاپ اول
Slide 44
معرفی کتاب جهت مطالعه بیشتر :
* وجه هللا سيف الهي ( )1382راهنمايي اقدام پژوهي (طرح معلم پژوهنده ) در آموزش و
پرورش ،رشت ،انتشارات گيالن ،چاپ دوم
* اقبال قاسمي پويا ()1382راهنماي معلمان پژوهنده،تهران،نشر اشاره،چاپ چهارم
* اقبال قاسمي پويا ()1380راهنماي عملی پژوهش در عمل،تهران ،وزارت آموزش و
پرورش ،پژوهشکده تعليم و تربيت ،چاپ اول
*جین مک نیف و همکاران ( ،)1382اقدام پژوهی (طراحی ،اجرا ،ارزشیابی ) ترجمه
محمدرضاآهنچیان ،تهران ،رشد ،چاپ اول
*مهدی رجبلو ،معلم و اقدام پژوهی(پژوهش در عمل) ،انتشارات نیلبرگ
Slide 45
همچنین می توانید به وبالگ
moalempajhoohandeh.blogfa.com
مراجعه نمائید.
Slide 46
برنامه كارگاه :
انتخاب موضوع
توصيف وضع موجود
گردآوري اطالعات (شواهد نوع اول-تشخيص)
انتخاب و اجراي راه حل
گردآوري اطالعات(شواهد نوع دوم -ارزيابي)
بحث و نتيجه گیري
Slide 47
((به امید روزی که هر معلمی ،
پژوهشگر نیز باشد)).
خدانگهدارتان
بسم هللا الرحمن الرحيم
((هیچ روش ی برتر از تحقیق نیست)).
امام علی (ع)
Slide 2
بــه ن ــام خــداون ـ ــد دانـ ــاي راز
كه بـ ــاشد زتـ ــحقيق او بــي نيـ ــاز
بشر روزوشب سخ ــت در كوش ــش اس ــت
ب ــه دنب ــال ت ــحقيق و آموزش اس ــت
((مطالعه و تحقيق کليد رشد ملتها است)).
مقام معظم رهبري
Slide 3
گر خسته ای بمان و اگر خواستی بدان
ماراتمام لذت هستی به جست وجوست
پویندگی تمامی معنای زندگی است
(فریدون مشیری)
Slide 4
تا خود معلم تحول نيابد و تا خود
معلم محقق و انديشه گر نشود ،
تحول در آموزش و پرورش بعيد به
نظر مي رسد.
Slide 5
Slide 6
اقدام پژوهی
پژوهش در عمل
معلم پژوهنده
()Action Research
Slide 7
چگونه می توانم
در کاری که مشغول انجام
آن هستم ،
پیشرفت کنم ؟
Slide 8
مقدمه :
اقدام پژوهی یا معلم پژوهنده ،رویکردی آموزش ی وپژوهش ی است که
هدف از آموزش و بکارگیری آن حل چالشها و مسائلی است که معلمان
در حین عمل و به ویژه طی فرآیند یاددهی-یادگیری باآن مواجه می
شوند .یعنی معلم به شیوه ای علمی و پژوهش ی درفرآیندی نظام
مند،ضمن تمرکز برچالشهای پیشرو ،با پرورش فرضیاتی درباره آنها در
ذهن خود ،به جمع آوری اطالعات درباره آنها پرداخته و آنها را به
آزمون بگذاردوبدین وسیله ضمن دسترس ی به راه حل های مناسب و
بکارگیری آن ،به حل مشکالت و موانع موجود بپردازد وضمن بهسازی
فرآیند آموزش ،به تحقق یادگیری مناسبتر و مطلوبتر دست یابد.
Slide 9
اقدام پژوهی علمی ترین و کاربردی ترین
روش برای رفع نواقص کاری و تبدیل
کار به یک جریان پیشرفت مداوم
است.
Slide 10
هدف اساس ی اقدام پژوهی (برنامه معلم پژوهنده):
بررس ی ،شناسایی ،تبیین و حل مسأله و مشکل
محیط کار و فعالیت
(کالس درس ،مدرسه ،ادارات آموزش و پرورش )
Slide 11
مفهوم اقدام پژوهي يا پژوهش در عمل :
پژوهش در عمل ؛ نوعی تحقیق توصیفی است که توسط
خود افراد درگیردریک مسئله ي خاص آموزش ی و برای حل یا
کاهش آن انجام می گیرد .به این معنا که شخص یا اف ـ ـراد ،
می
عمل خود را در حین کارو فعالیت ،مورد پژوهش قرار
دهد.در پژوهش عملی ،پژوهنده تالش می کند وضعیت
نامطلوب یا نامع ـین موجود را به وضعیت مطلوب یا معین
تغییر دهد که هدف از این کار بهسازی امور و اثر بخش
کردن آن است.
Slide 12
اقدام پژوهي اغلب بااين مفهوم کليدي
تعريف مي شود که عمل بدون تفکر و
تفکر بدون عمل راه به جايي نمي برند .با
عمل بدون تفکر به يادگیري و رشد نائل
نمي شويم و با تفکر بدون عمل قادر به
تغيیر محيط نخواهيم شد.
Slide 13
زمينه هاي پژوهش در عمل :
معلمان پژوهنده تالش می کنند که از طریق پژوهش در کالس
نسبت به شناخت مسائل و بهسازی آموزش و یادگیری کوشا
باشند .معلمان دركليه ي عرصه هايي كه به نحوي به برنامه
ي درس وكالس درس و مدرسه و رفتار خودآنان ودانش آموزان
ارتباط دارد ،مي تواننددست به تحقيق بزنند.این امرموجب
می شود که آنها در عرصه های گوناگون و مرتبط با آموزش و
پرورش اظهار نظر نمایند ،شرایط موجود را تحلیل نمایند ودر
مجموع اندیشه ورز و مجهز به دانش پژوهش باشند.
Slide 14
زمينه هاي پژوهش در عمل :
* مسائل مربوط به فرایند
فناوری اطالعات ،ارزشیابی و) ...
یاددهی -یادگیری (روشهای تدریس ،خالقیت ،افزایش انگیزه ،
*مسائل مربوط به فرایند شناسایی،اصالح وبهبود مشکالت عاطفی و رفتاری
دانش آموزان
*موضوعات مربوط به فعالیت های پرورش ی (بانشاط سازی مدارس و کالس های
درس،بهداشت روانی،مهارت های زندگی مشارکت درفعالیت های گروه و)...
*موضوعات مربوط به مدیریت مدارس (ارتقاء مشارکت اولیاء دانش آموزان در اداره امور مدرسه
،ارزشیابی عملکرد دبیران ،روش های بهبود نظارت بر فعالیت های آنان و ) ...
*موضوعات مربوط به بهبود فرآیندهای مدیریتی در ادارات کل آموزش و
پرورش استان ها و ادارات مناطق (راه های افزایش انگیزه همکاران ،مدیریت مشارکتی ،بهبود
فرایندهای بهره وری ،تصمیم گیری و برنامه ریزی ،تکریم ارباب رجوع و) ...
*سایر موضوعات ابتکاری به انتخاب معلمان و فرهنگیان
Slide 15
چرخه اقدام پژوهی :
-1کارهای جاری خود را مرور می کنیم.
-2جنبه ای که قصد بهبودآن را داریم ،معین می کنیم.
-3راهی را فرا روی خود فرض می کنیم.
-4سعی می کنیم آن را طی کنیم و
-5آنچه روی می دهد را حفظ و ذخیره کنیم.
-6در سایه ی آنچه یافته ایم ،طرح خود را اصالح می کنیم و با ((اقدام ))
کار خود را ادامه دهیم.
-7آنچه را که انجام می دهیم ،کنترل کنیم.
-8از اقدام اصالح شده ،ارزشیابی به عمل آوریم.
-9تا رسیدن به رضایت از آن جنبه ی کار ،آن را ادامه دهیم.
Slide 16
مراحل عمده ي پژوهش در عمل :
-1تشخيص (كشف مساله)
– 2تغيیر یا اجرا (حل مساله )
– 3ارزيابي و عرضه (ارزشيابي و نتيجه)
(نگاه کنید ،فکر کنید ،عمل کنید)
((استرینگر))
پژوهش در عمل را پژوهش دوری یا حلزونی یا مارپیچی می گویند .چرا؟
Slide 17
گام هاي نه گانه ي پژوهش در عمل :
مراحل 9گانه زیر را مي توان به سه مرحله عمده تقسيم کرد:
مرحله تشخيص ي
-1مشخص كردن موضوع
– 2بيان مساله(توصيف وضعيت موجود)
– 3گرد آوري اطالعات اوليه ( شواهد يك)
- 4تجزیه و تحلیل و تفسیر داده های اولیه
(بررس ی علمی داده هاي شواهد يك)
- 5انتخاب راه حل یاراه حل های جدید وموقتی جهت اجرا
Slide 18
تغییر
- 6اجرای راه حل و نظارت برآن در حین اجراء
ارزيابي
-7گرد آوری اطالعات پس از اجراي راه حل (شواهد دو) :
- 8ارزشیابی تاثیر اقدام جدید و تعیین اعتبار آن
( ارزیابی و اعتبار بخش ی )
-9دادن گزارش نهايي يا اطالع رساني بهمراه نتيجه اتفاق
افتاده ودر صورت تمايل ارائه ي پيشنهادات الزم به
همكاران.
Slide 19
Slide 20
-1مشخص كردن موضوعي كه داراي شرايط زير باشد .
الف – مورد عالقه شما باشد .
ب – پژوهش پذير باشد .
ج – داراي اهميت باشد .
د – در توان پژوهشگر باشد .
ه – پشتوانه ي اطالعاتي داشته باشد.
و -موضوع باید مربوط به شغل فرد باشد.
مشخص کردن عنوان و موضوع تحقیق نخستین و
مهم ترین گام است.
Slide 21
– 2بيان مساله(توصيف وضعيت موجود):
پژوهشگروضعيت فعلي رابه روشني توصيف مي كند و به
تعريف و بيان ابعاد مساله مي پردازد .اينكه مشكل
موجود درچه شرايط ومحيطي نمايان شده وعمق
وگستردگي آن چقدراست وآسيب هاي آن كدامند ؟
Slide 22
– 3گرد آوري اطالعات اوليه ( شواهد يك) :
برای این که تصویر روشنی از وضع موجود داشته باشیم الزم است داده
ها یا اطالعات الزم در این باره را جمع آوری کنیم.
الف – مشاهده رفتار يا بررس ي عملكردها در مدت معین
ب – بررس ي پرونده تحصيلي دانش آموز
ج – پرس و جو از همكاران
د – مطالعه علمي و آگاهانه از منابع معتبر( كتب و )...
در اين قسمت بهتر است كميت هاي اندازه يا مشاهدات در طي جدول يا
نموداري بيان شود .
Slide 23
- 4تجزیه و تحلیل و تفسیر داده های اولیه :
(بررس ی علمی داده هاي شواهد يك) :
در این مرحله پژوهشگر با استفاده از اطالعات بدست
آمده از مرحله ی قبل ،اقدام به تحلیل و تفسیر داده
ها می کند وبا یک جمع بندی عاملانه از اطالعات ،
تاحدودی به علل احتمالی بوجود آورنده مشکل پی می
برد ونظرات خود را دراین مورد ثبت می کند تا
براساس آن راه حل موقتي را براي اجراء انتخاب كند.
Slide 24
-5انتخاب راه حل یاراه حل های جدید وموقتی جهت اجرا
بااستفاده از اطالعات جمع آوری شده و با خرد ورزی
و اندیشیدن مداوم راه حل خود را با شرايط زير انتخاب
کنید.
الف :در انتخاب راه حل عجله نكنيد .
ب :مطمئن باشيد كه اطالعات كافي جمع آوري كرده ايد .
ج :راه حلي انتخاب كنيد كه امكان اجراي آن باشد.
Slide 25
- 6اجرای راه حل و نظارت برآن در حین اجراء :
پژوهشگر ضمن اجرای راه حل پیشنهادی خود ،باید دقت کند که راه
حل به درستی اجراء شود .یعنی ضمن اجراء ناظر و کنترل کننده مداوم
نیزباشد .
* موارد قابل توجه در اين مرحله :
الف :پيشرفت كار را زير نظر داشته و وقايع را ثبت كنيد .
ب :از همكاران منتقد خود در مورد پيشرفت كاركمك بگیريد .
ج – درصورت لزوم تغيیرات الزم رادراجراي طرح اعمال كنيد.
Slide 26
-7گردآوری اطالعات پس ازاجراي راه حل (شواهددو) :
می باشد با
پژوهشگر پس از اجرای راه حل مطلوب خود که مدعی
اجرای آن وضعیت مطلـ ـوب حاصل گردیده ،باید مالکهایی را جهت
اثبات ادعای خود داشته باشد .
الف :روش هاي گرد آوري اطالعات را معین كنيد .
نشانگرايجادتغيیر
كه
آمده
بدست
هاي
ب:داده
هستند را جهت ارائه جمع آوري كنيد .
ج :داده هاراجهت قضاوت دراختيارهمكاران منتقدخودقرار دهيد.
Slide 27
- 8ارزشیابی تاثیر اقدام جدید و تعیین اعتبار آن
( ارزیابی و اعتبار بخش ی )
در این مرحله داده های جم ـع آوری شده را مثل مرحله سوم تفسیر و
تحلیل می کنیم .با بررس ی نتایج و داده های تحقـیق بعد از اجرای
عمل ( راه حل ) از خود می پرسیم که «آیا واقعا تغییری که من به
دنبال آن بودم تح ـ ـقق پیدا کرده است ؟ چقدر ؟» و برای ادعاهای
خود از شواهد 2استفاده می کنیم .در اين رابطه :
– 1داليل محكم خود را مبني بر ايجاد تغيیر بيان كنيد .
– 2نظر همكاران منتقد خود را كه مبني بر تاييد تغيیرباشد قيد كنيد (.
گروه ارزياب )
Slide 28
-9دادن گزارش نهايي يااطالع رساني بهمراه نتيجه
اتفاق افتاده ودر صورت تمايل ارائه ي
پيشنهادات الزم به همكاران.
Slide 29
الگوی گزارش اقدام پژوهی :
*عنوان پژوهش(موضوع) ( صفحه ی عنوان)
* صفحه بسم هللا الرحمن الرحیم
* صفحه فهرست محتوا
* تشکر و قدردانی
* چکیده
* صفحه فهرست شکل ها و نمودارها و جدول ها
*مقدمه
*توصیف وضعیت موجود( تشخیص مسئله)
* گردآوری اطالعات (شواهد -1تشخیص)
*تجزیه و تحلیل و تفسیر داده ها (اطالعات)
* بررس ی راه حل های موجود وانتخاب راه جدید (موقتی)
* اجرای طرح جدید و نظارت بر آن
*گردآوری اطالعات (شواهد - 2ارزیابی)
* ارز یابی تأثیر اقدام جدید و تعیین اعتبار آن
* نتیجه گیری نهایی و ارائه ی پیشنهادها
* منابع و مآخذ
* پیوست ها
Slide 30
*( صفحه ی عنوان)
باسمه تعالی
جمهوری اسالمی ایران
اداره کل آموزش و پرورش استان ...
اداره آموزش و پرورش منطقه /شهرستان ...
عنوان اقدام پژوهی :
...
نام و نام خانوادگی مولف اول/مجری اصلی ... :
نام و نام خانوادگی سایر همکاران اقدام پژوهی ... :
پست سازمانی ... :
رشته تحصیلی ... :
آخرین مدرک تحصیلی ... :
دوره تحصیلی ... :
سمت فعلی ... :
شماره پرسنلی ... :
سال تحصیلی1390 – 91
Slide 31
((بسم هللا الرحمن الرحیم))
در وسط صفحه قرار گرفته و بهتر است
این صفحه کادر نداشته باشد.
Slide 32
صفحه ی چکیده
*در چکیده بهتر است خالصه ای از مراحل یا چرخه ی پژوهش (توصيف
مساله ،روش گردآوري اطالعات ،مشخصات افراد ،نتيجه و)...را به طور
مختصر توضیح دهیم.
*در حد يك صفحه A4نوشته مي شود(بهتر است حداكثر چكيده در 10سطر
يا 250كلمه نوشته شود).
*چكيده از متن پژوهش و پس از اينكه پژوهش به طور كامل نوشته شود،تهيه
مي شود.
*درچكيده بايد به چند پرسش پاسخ داده شود :
مساله ام چيست و چرا طرحش كرده ام؟روش گردآوري اطالعات و گام هاي اجرايي من كدامند؟-به چه نتيجه اي رسيده ام؟
Slide 33
صفحه ی تشکر و قدر دانی
بهتر است پژوهشگر در یک پاراگراف کوتاه از کسانی که در
انجام پژوهش او را حمایت مادی یا معنوی نموده اند
تشکر نماید.و از اغراق ها و تعارف های بی اساس مرسوم
و القاب و عنوان های غیر واقعی اجتناب کند.
Slide 34
صفحه ی فهرست مطالب
*فهرست مطالب خواننده را راهنمايي مي كند تا در صورت تمايل به طور
سريع به بخش هاي گوناگون نوشته ما دست بيابد.
*بايد همه عنوان هاي كلي وسرفصل ها با شماره صفحه مشخص گردند.و
از آوردن عنوان هاي خيلي جزئي و ريز دوري مي گردد.
Slide 35
صفحه ی فهرست شكل ها و نمودارها و جدول ها
در اين قسمت ،شكل ها و نمودارهايي را مي آوريم كه در محتوا به آن ها
اشاره شده است ولي آن ها را در متن نياورده ايم.
Slide 36
مقدمه
*بيان كلياتي پیرامون موضوع ،اهميت و ضرورت آن
* دنبال چه بوديم و قصد داريم به كجا برسيم ؟و ساختار كار چگونه
است؟
Slide 37
نکات قابل توجه در نگارش ،گزارش و نوشتن اقدام پژوهی
-1گزارش پژوهش باید به حالت اول شخص مفرد یا اول شخص جمع باشد(.من ،ما
)
-2نقل قول در متن باید در گیومه قرار گیرد و آدرس آن به شکل زیر داده شود(.فامیل
نویسنده ،سال نشر ،ص ) ...
-3در اقدام پژوهی اطمینان بخش ی نسبت به محرمانه و گمنام بودن حائز اهمیت زیادی
است.
* پیش از اجرای پژوهش در محل کار(مدرسه ،اداره ،سازمان و )...خود ،مسایل
مرتبط را با مدیران آن بررس ی کنید.
*برای تعیین هویت شرکت کنندگان از نخستین حروف نام و نام خانوادگی ،اعداد یا
سایر نمادها استفاده کرد.
-4دست زدن به انجام کار ،ویژگی منحصر به فرد اقدام پژوهی است .هدف اصلی از
اقدام پژوهی ،ایجاد تغییر در کار فعلی است.
Slide 38
نکات قابل توجه در نگارش ،گزارش و نوشتن اقدام پژوهی
-5در گزارش های پژوهش در عمل بهتر است تا جایی که ممکن است عنوان ها نشان
دهنده ی جنبه های عملی باشند تا جنبه های صرفا نظری(.بهتر است آغاز عنوان با واژه
هایی مثل :مطالعه ی ، ...بررس ی ، ...تحقیق در ...شروع نشود .عنوان اقدام پژوهي بهتر است فشرده
و كوتاه باشد و هدف هاي تحقيق را به روشني نشان دهد .عنوان نبايد نشان دهندهي مطالبي باشد
ٌ
كه در محتواي گزارش به آن ها اشاره نشده است).معموال دراقدام پژوهش ی مسئله به صورت
یک جمله ی پرسش ی مطرح می شود.
((چگونه می توانم .......بهبود بخشم؟))
-6وقتی اقدام پژوهان کار خود را با همکاران ،دوستان منتقد ،ناظر راهنما و ...به بحث
می گذارند ،در حال تبیین اعتبار پژوهش خود هستند.
((مخالفان نظر شما ،مخالفان شخص شما نیستند بلکه با اندیشه ها و مسائل مورد
بحث شما اتفاق نظر ندارند)).
Slide 39
نکات قابل توجه در نگارش ،گزارش و نوشتن اقدام پژوهی
-7براي تدوين گزارش در مورد پژوهش در عمل الگوي همگان پذير وجود ندارد.و
مناسب ترين راه جهت ارائه گزارش پیروي از مراحل منطقي چرخهي پژوهش
است.
-8يكي از عمده ترين اشكال هاي معلمان پژوهنده اين است كه بدون گردآوري
اطالعات و در اكثر مواقع با اتكاء به نظر شخص ي خود به اجراي راه هاي جديد
اقدام مي كنند((.براي حل اين مساله فكر كردم ،درباره اين مطلب انديشيدم به
نظرم رسيد اين كار را بكنم ))...
-9فهرست منابع بايد بر اساس حروف الفباي فارس ي اول فاميل نويسنده باشد(به
استثناء قرآن و نهج البالغه) و درنوشتن منابع بايد از اصول خاص ي پیروي كرد.
Slide 40
نمون برگ ارزشیابی گزارش اقدام پژوهی
جنبه ارزشیابی
ردیف
گزینه ها
مالک
خیلی زیاد
5
1
از طریق اقدام پژوهی قابل مطالعه و بررس ی است
زیاد4
متوسط3
ضریب
کم2
خیای کم1
2
عنوان
اقدام پژوهی
توصیف و
تشخیص مساله
اقدام پژوهی
گردآوری ،تحلیل
دادهها و
اطالعات
2
روشن و قابل فهم است
1
3
موضوع با مسائل حرفهای اقدام پژوه مرتبط است
2
4
مساله براساس مستدات وشواهد کافی بیان شده است
3
5
اهداف به وضوح بیان شده است
2
6
از روشهای معتبر برای گردآوری دادهها استفاده شده
است
2
7
از منابع پژوهش ی مرتبط استفاده شده است
3
8
عوامل موثر در ایجاد مسأله به درستی شناسایی شده
2
است
9
جمع آوری دادهها و نتیجه گیری اطالعات از چارچوب
منطقی برخوردار است
2
امتیاز
Slide 41
جنبه
ارزشیابی
راه
حل های
پیشنهادی
اجرا
نتایج
گزینه ها
ردیف
مالک
10
راه حل های پیشنهادی با موضوع و اهداف اقدام
پژوهی تناسب دارند
3
11
از مشارکت و نقادی همکاران استفاده شده است
1
12
راه حل های پیشنهادی مبتنی بر اطالعات و مطالعات
کافی هستند
2
13
راه حل های پیشنهادی بدیع و مبتکرانه است
2
14
فرایند اجرا با ذکر جزئیات به روشنی بیان شده
است
2
15
اجرای راه حل با نظارت کافی همراه بوده است
2
16
تغییرات مورد نظر در فرایند اجرا مشخص شده
است
2
17
مدارک برای تایید روش و نتایج کافی و معتبر است
2
خیلی زیاد
5
زیاد4
متوسط3
ضریب
کم
2
خیای
کم1
امتیاز
Slide 42
جنبه
ارزشیابی
گزارش
اقدام
ردیف
مالک
18
تنظیم گزارش از شیوه درست (فصل بندی –
ارجاعات و منابع) برخوردار است
19
آئین نگارش رعایت شده و عاری از اشتباهات تایپی
است
20
می تواند به عنوان سند مفید آموزش ی و پرورش ی،
مورد استفاده معلمان یا سایر کارکنان آموزش و
پرورش قرار گیرد
گزینه ها
خیلی زیاد
5
پژوهی
زیاد4
متوسط3
ضریب
کم
2
خیای
کم1
1
1
3
امتیاز
Slide 43
معرفی کتاب جهت مطالعه بیشتر :
* خسرو امیرحسيني ( )1384مهارت پژوهشگري در آموزش(اقدام پژوهي)،تهران،
عارفكامل ،چاپ دوم
* ابوالفضل بختیاری و یوسف ایرانی ( ، )1384روش تحقیق عملی(اقدام
پژوهی)،تهران ،انتشارات لوح زرین ،چاپ دوم
* علي رؤوف ()1386پژوهش در كالس درس و مدرسه ،تهران ،مدرسه ،چاپ
دوم
* رضا ساکي و ديگران( )1383اقدامپژوهي :راهبرديبراي آموزش وتدريس،تهران،
وزارت آموزش و پرورش ،پژوهشکده تعليم و تربيت،چاپ اول
* وجه هللا سيف الهي ()1384اقدام پژوهي :آموزش يک دوره کامل روش تحقيق
اقدام پژوهي،تهران ،عابد،چاپ اول
Slide 44
معرفی کتاب جهت مطالعه بیشتر :
* وجه هللا سيف الهي ( )1382راهنمايي اقدام پژوهي (طرح معلم پژوهنده ) در آموزش و
پرورش ،رشت ،انتشارات گيالن ،چاپ دوم
* اقبال قاسمي پويا ()1382راهنماي معلمان پژوهنده،تهران،نشر اشاره،چاپ چهارم
* اقبال قاسمي پويا ()1380راهنماي عملی پژوهش در عمل،تهران ،وزارت آموزش و
پرورش ،پژوهشکده تعليم و تربيت ،چاپ اول
*جین مک نیف و همکاران ( ،)1382اقدام پژوهی (طراحی ،اجرا ،ارزشیابی ) ترجمه
محمدرضاآهنچیان ،تهران ،رشد ،چاپ اول
*مهدی رجبلو ،معلم و اقدام پژوهی(پژوهش در عمل) ،انتشارات نیلبرگ
Slide 45
همچنین می توانید به وبالگ
moalempajhoohandeh.blogfa.com
مراجعه نمائید.
Slide 46
برنامه كارگاه :
انتخاب موضوع
توصيف وضع موجود
گردآوري اطالعات (شواهد نوع اول-تشخيص)
انتخاب و اجراي راه حل
گردآوري اطالعات(شواهد نوع دوم -ارزيابي)
بحث و نتيجه گیري
Slide 47
((به امید روزی که هر معلمی ،
پژوهشگر نیز باشد)).
خدانگهدارتان