Czytanie ze zrozumieniem w kontekście egzaminów zewnętrznych.

Opracowała: Dorota Szczubiecka Czytanie ze zrozumieniem warunkiem dobrego uczenia się.

Kształcenie i wszelkiego rodzaju samokształcenie opiera się przede wszystkim na czytaniu ze zrozumieniem. Proces cichego czytania ze zrozumieniem nie należy do łatwych.

Istotą czytania ze zrozumieniem jest kojarzenie obrazów graficznych z odpowiadającymi im słowami. Opanowanie umiejętności cichego czytania ze zrozumieniem przygotowuje uczniów klas początkowych do nauki w klasach wyższych oraz ułatwia im funkcjonowanie w życiu społecznym.

Rozumienie jest niezbędnym elementem procesu uczenia się. Brak tej umiejętności powoduje rezygnację w poznawaniu lektury lub uczenie się na pamięć. Efektem takiego postępowania może być utrwalenie treści, które nigdy nie zostały zrozumiane i przyswojone.

Rozumienie tekstu uzależnione jest od wielu czynników, które możemy podzielić na:

   

psychologiczne

tkwiące w dziecku (słuch fonematyczny, percepcja wzrokowa, zdolności intelektualne, pamięć, koncentracja uwagi, pewność siebie, zainteresowania, doświadczenia życiowe),

psychologiczne

czyta), tkwiące poza dzieckiem (sytuacja, w której się

pedagogiczne

słów i pojęć), tkwiące w dziecku (stopień zmechanizowania czytania, umiejętność dostosowania metody i tempa do czytanego tekstu, orientacja w układzie zdań i akapitów, wszechstronne przygotowanie do czytanego tekstu, tj. znajomość poprawnej wymowy i znaczenia trudnych nowych

pedagogiczne

tkwiące poza dzieckiem (styl tekstu, struktura języka, bodźce stosowane przez nauczyciela).

Spośród wymienionych czynników bardzo ważnym i decydującym o szybkości i rozumieniu czytanego tekstu jest słuch fonematyczny. Prawidłowy poziom słuchu fonematycznego pozwala dziecku na dokonanie analizy i syntezy dźwięków mowy a w efekcie opanowanie umiejętności czytania. Kolejny ważny czynnik to percepcja wzrokowa, która pozwala na rozpoznawanie i rozróżnianie bodźców wzrokowych. Ćwiczenia rozwijające percepcję wzrokowa możemy podzielić według kilku aspektów:

 koordynacja wzrokowo ruchowa,  spostrzeganie figury i tła,  stałość spostrzegania,  spostrzeganie położenia przedmiotów w przestrzeni,  spostrzeganie stosunków przestrzennych.

Kolejny czynnik to

koncentracja uwagi

. Umiejętność ta umożliwia rozumienie przeczytanego tekstu, jest nastawieniem woli zmuszającym do tego, aby czytelnik nie pozwolił swoim wyobrażeniom, myślom, odbiegać od celu, jakim jest czytanie danego tekstu.

W każdej klasie bardzo łatwo zauważyć ucznia, który nie rozumie czytanego tekstu. Uczeń taki ma duże trudności w zapamiętywaniu i przyswajaniu informacji, nie bierze aktywnego udziału w zajęciach poświęconych pracy z samodzielnie przeczytanym tekstem, wyłącza się z zajęć jest nerwowy i niespokojny lub znudzony. Trudności te prowadzą najczęściej do nawarstwiania się zaległości w poznawaniu treści nauczania, co powoduje brak osiągnięć i coraz mniejszą motywację do nauki.

Aby doskonalić umiejętność czytania ze zrozumieniem, należy tworzyć sprzyjające realizacji tego zadania sytuacje dydaktyczne poprzez organizowanie i stosowanie odpowiednich ćwiczeń.

Propozycje ćwiczeń:

 szukanie wyznaczonych wyrazów w tekście,   układanie rozsypanek wyrazowych według wskazówek nauczyciela (dobieranie czasownika do odpowiedniego rzeczownika), układanie rozsypanek zdaniowych,     wybieranie zdania z rozsypanki do odpowiedniego rysunku, dobieranie podpisów do obrazków lub odwrotnie, przygotowanie odpowiedzi do przeczytanego po cichu pytania, odczytywanie fragmentu tekstu do pytania lub ilustracji.

 Przedstawione propozycje to nieliczne przykłady ćwiczeń, które mogą być pomocne do przygotowania innych, ciekawych zadań dla ucznia.  Organizując zajęcia mające na celu kształcenie umiejętności czytania ze zrozumieniem pamiętać musimy, aby były one ciekawe, różnorodne i dostosowane do możliwości dziecka.  Ćwiczenia należy stosować do momentu osiągnięcia u ucznia umiejętności rozumienia czytanego tekstu.

Należy pamiętać, że wdrażanie do czytania ze zrozumieniem powinno się odbywać każdego dnia i przy każdej nadarzającej się okazji, niezależnie od rodzaju kształcenia. W systemie zintegrowanym łatwo się zapomina, że nadal uczniów należy wdrażać do samodzielnego i twórczego myślenia, uczyć czytania i czytania ze zrozumieniem, umiejętności formułowania i komunikatywnego wypowiadania myśli. Temu sprzyja język polski. Nauczyciel musi być przekonany nie tylko w klasach I-III, że elementarną funkcję integrującą wiedzę ucznia spełnia język ojczysty.

Literatura :

 Sławomir Sokołowski, Czytanie ze zrozumieniem w systemie integralnej realizacji programu nauczania w klasach I-III, Życie Szkoły 5/2000, s.264.  Barbara Majer- Gemińska, Zagadnienia rozumienia tekstu, Życie Szkoły 6/1992, s.332.  Marianne Frostig, David Horne, Program rozwijajacy percepcje wzrokową, Polskie Towarzystwo Psychologiczne, Warszawa 1989.