Slide 1

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego
Funduszu Społecznego Unii Europejskiej w ramach Sektorowego
Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich

Prezentacja w ramach projektu:
System aktywizacji zawodowej
kobiet – „Kobieta pracująca…”
OGÓLNOPOLSKA KONFERENCJA:
„KOBIETA PRACUJĄCA NA (NIE)PRZYJAZNYM RYNKU PRACY”
25 kwiecień 2007

Działanie 1.6. SPO RZL; System aktywizacji zawodowej kobiet – „Kobieta pracująca…”

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach
Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
Działanie 1.6. SPO RZL: System aktywizacji zawodowej kobiet

Warszawa, 25 kwietnia 2007

DIAGNOZA SYTUACJI KOBIET NA
RYNKU PRACY
WYNIKI BADAŃ

Zrealizowane badania
• Ogólnopolskie badanie kobiet (N=1850)
• Ogólnopolskie badanie pracodawców (N=1619)
• Regionalne* badanie opinii publicznej (N=1200)
• Regionalne* badania kobiet i przedsiębiorców
techniką FGI - zogniskowanych wywiadów
grupowych (20 x 10)

*Badania przeprowadzono w następujących województwach: małopolskim, łódzkim, wielkopolskim, pomorskim.

Rezultatami projektu są następujące raporty:
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy - Badanie opinii
publicznej (grudzień 2005)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy – Badanie kobiet
(grudzień 2005)

• Diagnoza zróżnicowania szans kobiet w dostępie do rynku
pracy – Badanie ogólnopolskie, przeprowadzone wśród
pracodawców (grudzień 2005)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy ze szczególnym
uwzględnieniem zróżnicowania w dostępie do rynku pracy
– Badanie pogłębione w wybranych województwach
(marzec 2006)
• Wytyczne do akcji informacyjno – promocyjnej projektu
,,Kobieta pracująca..’’ (marzec 2006)

• Raport podsumowujący wyniki badań w ramach projektu
,,Kobieta pracująca’’ (kwiecień 2006)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy w Polsce –
publikacja książkowa (sierpień 2006)

OGÓLNE OCENY SYTUACJI
NA RYNKU PRACY

Jak na tle sytuacji ogólnopolskiej oceniłby/łaby Pan/i
sytuację na rynku pracy w swoim województwie? (w %)

1.1

2.0

100%

23.3
80%

42.6

60%

39.4

40%

36.9
25.0

20%

15.1

9.3
1.1

4.2

wskazania przedsiębiorców
(N=1619)

wskazania kobiet (N=1850)

0%

bardzo dobra

dobra

ani dobra ani zła

zła

bardzo zła

trudno powiedzieć

OCENY SYTUACJI NA RYNKU PRACY – BADANIE POGŁĘBIONE
•

Oceny lokalnych rynków pracy przywoływane przez badane kobiety są
powierzchowne, niezakotwiczone w wiedzy o gospodarce regionu. Oceny
możliwości zatrudnienia przywoływane przez pracodawców są bardziej
rzeczowe i mniej pesymistyczne.

•

Potencjał rynku pracy odnoszony jest wyłącznie do miejsc pracy wyznaczanych
przez umowę o pracę. Brak gwarancji, że nowa praca będzie pracą na stałe
powstrzymuje kobiety pracujące przed zmianą pracy na lepszą.

•

Obie grupy dostrzegają niedopasowanie kwalifikacji i kompetencji
bezrobotnych do ofert pracy na rynku. Relacjonują brak procedur dla
nowoprzyjmowanych pracowników, niedostatek szkoleń na miejscu pracy.

•

Złe wyobrażenia o rynku pracy demobilizują część bezrobotnych kobiet.

C z y w z w ią z k u z o d m ie n n ą sy tu a c ją k o b ie t i m ę ż c z y z n n a ry n k u
p ra c y , P a n a / i z d a n ie m p o trz e b n e s ą in ic ja ty w y / d z ia ła n ia / p ro g ra m y
n a rz e c z w y ró w n a n ia s y tu a c ji o b u p łc i n a ry n k u p ra c y ? ( N = 1 2 0 0 )

tru d n o p o w ie d z ie ć
9 .3 %
n ie
2 6 .4 %

ta k
7 4 ,8 %

Ocena efektywności form wspierania kobiet na rynku pracy
(najbardziej efektywne formy w %)
wspieranie przedsiębiorczości kobiecej poprzez
dotacje na rozpoczęcie działalności
gospodarczej/założenie własnej firmy

42.8
49.5
39.2
35.7

zapewnienie opieki nad dziećmi - żłobki, przedszkola,
świetlice

30.2
34.2

promowanie nowych form zatrudniania np. praca na
odległość, praca w domu, praca przez Internet

40.9

wspieranie dostępu kobiet do edukacji: kursy
doszkalające, itp.

32.2

lepsze docieranie z informacjami o lokalnym rynku
pracy, tworzenie baz danych ofert, doradztwo
zawodowe

38.7
27.5
28.6
24.2

promowanie partnerskiego modelu rodziny z równym
podziałem obowiązków domowych

0.9

trudno powiedzieć

7.8
0

wskazania przedsiębiorców

10

20

30

40

50

wskazania kobiet

60

DYSKRYMINACJA
NA RYNKU PRACY

Sytuacja kobiet i mężczyzn na rynku pracy (w %)

100%

80%

6.9
2.5
28.4

10.9
3.1
27.9

60%

40%

62.3

58.1

wskazania przedsiębiorców

wskazania kobiet

20%

0%

sytuacja kobiet jest gorsza
sytuacja kobiet jest lepsza

sytuacja kobiet jest taka sama
trudno powiedzieć

Czy w sytuacji równych
kwalifikacji kandydatów do
pracy wolałby/ałaby Pan/i
zatrudnić kobietę czy
mężczyznę? (N=1619)

Czy Pana/i zdaniem w przypadku,
gdy kobieta i mężczyzna mają takie
same kwalifikacje i ubiegają się o
takie same stanowisko
przedsiębiorcy decydują się na
zatrudnienie: (N=1200)

tru d n o

kobietę
27.1%

p o w ie d z ie ć
3 1 .8 %

trudno
powiedzieć
50.5%

mężczyznę
22.4%
m ężczyzny
k o b ie ty
4 .9 %

6 3 .3 %

Czy Pana/i zdaniem polscy przedsiębiorcy w swojej działalności przestrzegają
zapisu* ,,Jakakolwiek dyskryminacja w zatrudnieniu, bezpośrednia lub
pośrednia, w szczególności ze względu na płeć, (...) jest niedopuszczalna’’? (w
%)
100%

23.8

24.9

19.7

80%

60%

57.8

66.1

40%

62.9

20%

17.4

10.1

0%
wskazania
przedsiębiorców
(N=1619)

tak
*art.113

Kodeksu Pracy (Dz.U.98.21.94 z późn. zm)

wskazania kobiet
(N=1850)

nie

17.4
wskazania opinii
publicznej (N=1200)

trudno powiedzieć

Ocena uprawnień przysługujących kobietom (wskazania
przedsiębiorców na uprawnienia wpływające niekorzystnie
na sytuację kobiet na rynku pracy w %)
konieczność wydłużenia umowy o pracę z kobietą
w ciąży na czas do dnia porodu (nawet jeśli nie
planowano przedłużenia)

40,4
35,3

korzystanie z urlopu wychowawczego

32,1

korzystanie z urlopu macierzyńskiego

28,2

dodatkowe dni wolne na opiekę nad dzieckiem
konieczność przesunięcia kobiet w ciąży do innej
pracy (jeśli jest to wymagane)

20,7

zakaz zatrudniania kobiet w ciąży w godzinach
nadliczbowych i nocnych

19,5

zwolnienie kobiet w ciąży np. w związku z
badaniami lekarskimi

18,3

skrócenie czasu pracy matek karmiących

17,9

zakaz delegowania kobiet w ciąży poza miejsce
pracy

12,0
7,1

trudno powiedzieć

0

10

20

30

40

50

C o p r z e d e w s z y s t k im w p ły n ę ło n a b e z p r o b le m o w e łą c z e n ie
o b o w ią z k ó w p r a c o w n ic y , o s o b y z a jm u ją c e j s ię d o m e m i/ lu b d z ie ć m i?
( N = 6 3 5 ;w % )
rów ny podział obow ią zków dom ow ych między m ęża/żo nę,

58.1

partn era /partnerkę

pom oc (wsp arc ie) ze strony kogo ś z rodziny n p. rodziców

35.7

przejęcie przez mę ża/pa rtnera znaczące j części

11.8

ob owiązków d oty czących opieki nad dzieckiem

dostęp do żłob ka, przedszko la, ś wietlicy

9.0

w ynajęcie opieki nad dzieckiem

3.0

brak u trudn ień i w yrozum iałość ze s trony praco dawcy

3.0

0

10

20

30

40

50

60

70

GODZENIE ŻYCIA ZAWODOWEGO I OSOBISTEGO

• Respondenci pytani o wiedzę dotyczącą doświadczeń znanych im
kobiet-pracownic i matek-pracownic, a nie o sferę wyobrażeń,
najczęściej deklarują, że godzą one te dwie sfery życia bez większych
problemów.
• Dopóki wychowywanie dzieci i prowadzenie domu nie będzie
postrzegane przez pracodawców jako odpowiedzialność dwojga
rodziców czy partnerów, a nie głównie kobiet, będą oni traktować
kobiety jako kłopotliwego i kosztownego pracownika.
• Kobiety nie dostrzegają swojego obciążenia pracami domowymi w
kategoriach zmniejszania szans zatrudnienia.

OPINIA O PRACY KOBIET.
ELASTYCZNOŚĆ KOBIET
NA RYNKU PRACY

Biorąc pod uwagę Pana/i doświadczenie jak ogólnie
oceniłby/łaby Pan/i jakość pracy kobiet? – wskazania
przedsiębiorców (N=1619;w %)
raczej nisko
0,4%
ani wysoko, ani
nisko
15,5%

bardzo nisko
0,1%
trudno
powiedzieć
4,7%

raczej wysoko
57,7%

bardzo wysoko
21,6%

Czy według Pana/i kobieta prowadząca własną firmę,
to wiarygodny partner do interesów? (w %)
3,2
100%

1,2
8,4

5,2
2,9
14,5

70,8

55,7

16,4

21,8

80%
60%
40%
20%
0%

wskazania przedsiębiorców
(N=1619)
trudno powiedzieć

wskazania opinii publicznej
(N=1200)

nie, kobieta nie jest wiarygodnym partnerem staram się unikać współpracy z kobietami przedsiębiorcami
tak, kobieta to wiarygodny partner, ale wolę współpracować z mężczyznami
tak, kobieta to tak samo wiarygodny partner w interesach jak mężczyzna
tak, kobieta to bardzo wiarygodny partner w interesach; wolę współpracować z kobietami, niż
mężczyznami

Czy Pana/i zdaniem większość znanych
Panu/i kobiet/pracownic podjęłaby pracę
w poszczególnych warunkach?
wskazania przedsiębiorców
(N=1619; w %)
47,7

praca wymagająca długich dojazdów

37,4

14,9

praca wymagająca przeprowadzki

36,0

42,9

21,1

praca o uciążliwym rozkładzie czasu pracy

36,9

42,1

21,0

praca w trudnych warunkach BHP (np. hałas,
zapylenie)

27,7

praca wymagająca pełnej dyspozycyjności
praca wymagająca rezygnacji w najbliższej
przyszłości z planów rodzinnych, np. urodzenie
dziecka
praca wymagająca zdobycia dodatkowych
kwalifikacji na własny koszt

55,2

53,0

25,1

22,8

52,0

77,5

praca w innym zawodzie niż wyuczony

praca wymagająca wyjazdów za granicę

tak

17,0

89,1

60,7

Czy podjęłaby Pani pracę
w poszczególnych warunkach?
– wskazania bezrobotnych
kobiet (N=1850; w %)
29,8
21,9
36,6
32,9

25,2

51,0

11,4 11,1

52,6

nie

5,5

53,4

10,0

58,6

8,4

53,6

21,9

21,4

7,4

72,6

38,8
37,6
38,1
90,3

4,36,6

17,9

62,8

37,2

7,6
11,4
9,3
5,7 4,0

55,9

6,9

trudno powiedzieć

Czy obawa przed utratą zatrudnienia lub problemami
ze znalezieniem pracy mogłaby skłonić Panią do ...?
(N=1850)
do rezygnacji z
macierzyństwa w
ogóle
6.6%

decyzje o
macierzyństwie są
moim zdaniem
niezależne od pracy
54.6%

do przesunięcia
decyzji o
macierzyństwie w
czasie
19.4%

do ograniczenia
liczby dzieci lub
nierodzenia
kolejnych
19.4%

Gdyby straciła Pani pracę, czy zgodziłaby się Pani pracować za
ustawową płacę minimalną
(849 zł brutto czyli 622,60 zł ,,na rękę’’)? (N=1850)

nie
35,5%

brak
odpowiedzi
0,3%

Co trzecia kobieta (31,8%) zgodziłaby się pracować za
minimalną płacę w granicach 1100 – 1500 zł ,,na rękę’’
27,1% respondentek podjęłoby pracę za
minimum 1000 zł ,,na rękę’’
9,8% badanych oczekuje minimalnego wynagrodzenia
za pracę w granicach 800 – 950 zł ,,na rękę’’

tak
64,2%

Gdyby straciła Pani pracę, czy zgodziłaby się Pani pracować za
ustawową płacę minimalną
(849 zł brutto czyli 622,60 zł ,,na rękę’’)?
w podziale na miejsce zamieszkania (w %)

100%

23,5
80%

40,8

60%

40%

76,2
58,9

20%

0%

kobiety mieszkające w mieście
(N=738)

tak

kobiety mieszkające na wsi
(N=323)

nie

SAMOOCENY KOBIET – BADANIE POGŁĘBIONE
• Kobiety są postrzegane i same definiują siebie jako mniej
wymagających finansowo pracowników. Strategia ograniczania swoich
aspiracji zawodowych jest nieefektywna – sektor takich miejsc pracy z
roku na rok kurczy się, ponadto oferuje mniejsze szanse rozwoju i
gorsze warunki pracy.
• Opisy potencjalnych korzyści z pracy dalece odstają od tego, co
badane postrzegają jako pracę wykonywana przez przeciętną kobietę.
• Kobiety aspirują raczej do bycia przecietną kobietą-pracownikiem niż
tworzą ambitne plany zawodowe.

ZAWODY KOBIECE I MĘSKIE

Zawody typowe dla kobiet - wskazania opinii publicznej
(N=1200;w %)
pielęgniarka

37,0

sprzedawczyni

24,0

nauczycielka

19,7

sekretarka

15,3

fryzjerka

13,1

opiekunka dzieci/osób chorych

12,5

kucharka

11,8

kosmetyczka

11,6

sprzątaczka

11,4

szwaczka

9,4

przedszkolanka

9,3

krawcowa

8,7

księgowa

7,1
0

10

20

30

40

Zawody typowe dla kobiet
• Zawody postrzegane jako typowe dla kobiet sytuują je w sektorach
gdzie płace są niższe, technologie mniej zaawansowane, a prestiż
społeczny niższy.
• Wśród prac z ludźmi znajdujemy raczej te, które są związane z ich
obsługą, ze świadczeniem im niezbyt wyrafinowanych usług. Część
profesji wiąże ze zdolnościami manualnymi, część to przedłużenie
prac domowych. Potencjał rynku pracy związany z tymi zawodami
będzie ograniczony, dopóki nie nastąpi znaczące wzbogacenie się
społeczeństwa.
• Większość z tych zawodów nie jest związana z kierowaniem zespołem
ludzi i brak w nich jasnych perspektyw awansu.
• Kobiety „ciążą” ku „bezpiecznym” miejscom pracy w sektorze
publicznym lub takim, w których nie stawia się przed pracownikami
cięgle nowych wyzwań.

Zawody typowe dla mężczyzn - wskazania opinii publicznej
(N=1200;w %)
górnik

33,2

kierowca

24,2

murarz

20,8

budowlaniec

16,3

hutnik

15,7

mechanik

17,4

stolarz

9,1

spawacz

8,3

elektryk

7,6

policjant

7,0

ślusarz

5,0
0

10

20

30

40

Czy istnieją zawody, których mimo braków formalnych
zakazów kobiety/mężczyźni nie powinny/powinni
wykonywać? – wskazania opinii publicznej (N=1200;w %)
Górnik – 30%, Pracownik fizyczny – 18,6%
Hutnik – 12,2%, Budowlaniec – 11,4%
Murarz – 6,4%,Spawacz - 5,8%

Opiekunka do dzieci – 11,9%, Przedszkolanka – 10,9%
Pielęgniarka – 9,9%, Sprzątaczka – 8,9%,
Kosmetyczka – 7,9%, Kucharka – 6,9%

100%

80%

8,4
43,0

60%

82,3
40%

44,9

20%

12,1
0%

9,3

czy istnieją zawody, których kobiety nie czy istnieją zawody, których mężczyźni
powinny wykonywać (pomimo braku
nie powinni wykonywać (pomimo braku
formalnych zakazów)
formalnych zakazów)

trudno powiedzieć

nie

tak

PRZEKRACZANIE SEGREGACJI ZAWODOWEJ – BADANIE
POGŁĘBIONE

• Kobiety pracujące w „męskich” zawodach opisywano kategoriach
fachowości, wyjątkowych kwalifikacji na tle innych osób na podobnych
stanowiskach. Inne badania potwierdzają, że innowacyjność kobiet
wzrasta w środowiskach pracy zdominowanych przez mężczyzn.
Cechują się większą motywacją do sprostania wysokim wymaganiom
nieprzyjaznego im środowiska.
• Pracodawcy, którzy zatrudniają kobietę w zawodzie „męskim”, mogą
spodziewać się, że są to osoby o dużej motywacji pracy.
• Automatyzacja i komputeryzacja zadań związanych wcześniej z siłą
fizyczną znosi bariery wykonywania tych prac przez kobiety.
• Kobiety kojarzone są przez pracodawców z przymiotami
odpowiedzialnego pracownika, a wobec mężczyzn pracujących w
zawodach dla nich typowych zgłaszają szereg zastrzeżeń (brak kultury
osobistej, nadużywanie alkoholu).

PRACA JAKO WARTOŚĆ

Czy w sytuacji otrzymania bardzo wysokiego spadku
pieniężnego (który zapewniłby byt Pani i Pani rodzinie do
końca życia) pracowałaby Pani dalej? (N=1850)
raczej nie
11,8%

może tak, może nie
15,4%

zdecydowanie nie
9,9%

zdecydowanie tak
33,1%

raczej tak
29,8%

Czy zrezygnowałaby Pani z pracy, gdyby Pani mąż/partner
zarabiał tyle, by utrzymać rodzinę na przyzwoitym poziomie?
(N=1850)
trudno
powiedzieć
14,1%

nie
56,5%

tak
29,4%

Jak można określić znaczenie (rolę) pracy zawodowej i pracy
w domu dla gospodarstwa domowego? (w %)

100%

80%

29,7

4,8
8,2

4,0
60%
69,5
40%

55,4

20%

0%

10,9
wskazania kobiet (N=1850)

17,6
wskazania opinii publicznej (N=1200)

trudno porównać pracę zawodową z pracą domową
prace wykonywane w domu są ważniejsze od pracy zawodowej
praca zawodowa jest tak samo ważna jak prace wykonywane w domu
praca zawodowa jest ważniejsza od prac wykonywanych w domu

PODSUMOWANIE - PLURALISTYCZNA IGNORANCJA?

• Postawy wobec kobiet i pracy kobiet zmieniają się, ale
ludzie nie dostrzegają tej zmiany społecznego klimatu,
gdyż wiele instytucji społecznych zdaje się wskazywać, że
zmiana ta nie następuje.
• Wśród tych instytucji należy wymienić: rodzinę, gdzie
ciągle odnotowujemy nierówny podział obowiązków; rynek
pracy wyceniający pracę kobiet niżej niż pracę mężczyzn;
państwo adresujące swe działania do kobiet-matek, a nie
rodziców obojga płci.

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach
Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
Działanie 1.6. SPO RZL: System aktywizacji zawodowej kobiet

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

Anna Kulpa
Szkoła Nauk Społecznych przy IFiS PAN
Zespół Socjologii Ekonomicznej
Katedra Socjologii Ogólnej i Antropologii Społecznej AGH
Ul. Gramatyka 8a
30-065 Kraków
(12) 617 43 53
[email protected]


Slide 2

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego
Funduszu Społecznego Unii Europejskiej w ramach Sektorowego
Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich

Prezentacja w ramach projektu:
System aktywizacji zawodowej
kobiet – „Kobieta pracująca…”
OGÓLNOPOLSKA KONFERENCJA:
„KOBIETA PRACUJĄCA NA (NIE)PRZYJAZNYM RYNKU PRACY”
25 kwiecień 2007

Działanie 1.6. SPO RZL; System aktywizacji zawodowej kobiet – „Kobieta pracująca…”

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach
Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
Działanie 1.6. SPO RZL: System aktywizacji zawodowej kobiet

Warszawa, 25 kwietnia 2007

DIAGNOZA SYTUACJI KOBIET NA
RYNKU PRACY
WYNIKI BADAŃ

Zrealizowane badania
• Ogólnopolskie badanie kobiet (N=1850)
• Ogólnopolskie badanie pracodawców (N=1619)
• Regionalne* badanie opinii publicznej (N=1200)
• Regionalne* badania kobiet i przedsiębiorców
techniką FGI - zogniskowanych wywiadów
grupowych (20 x 10)

*Badania przeprowadzono w następujących województwach: małopolskim, łódzkim, wielkopolskim, pomorskim.

Rezultatami projektu są następujące raporty:
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy - Badanie opinii
publicznej (grudzień 2005)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy – Badanie kobiet
(grudzień 2005)

• Diagnoza zróżnicowania szans kobiet w dostępie do rynku
pracy – Badanie ogólnopolskie, przeprowadzone wśród
pracodawców (grudzień 2005)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy ze szczególnym
uwzględnieniem zróżnicowania w dostępie do rynku pracy
– Badanie pogłębione w wybranych województwach
(marzec 2006)
• Wytyczne do akcji informacyjno – promocyjnej projektu
,,Kobieta pracująca..’’ (marzec 2006)

• Raport podsumowujący wyniki badań w ramach projektu
,,Kobieta pracująca’’ (kwiecień 2006)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy w Polsce –
publikacja książkowa (sierpień 2006)

OGÓLNE OCENY SYTUACJI
NA RYNKU PRACY

Jak na tle sytuacji ogólnopolskiej oceniłby/łaby Pan/i
sytuację na rynku pracy w swoim województwie? (w %)

1.1

2.0

100%

23.3
80%

42.6

60%

39.4

40%

36.9
25.0

20%

15.1

9.3
1.1

4.2

wskazania przedsiębiorców
(N=1619)

wskazania kobiet (N=1850)

0%

bardzo dobra

dobra

ani dobra ani zła

zła

bardzo zła

trudno powiedzieć

OCENY SYTUACJI NA RYNKU PRACY – BADANIE POGŁĘBIONE
•

Oceny lokalnych rynków pracy przywoływane przez badane kobiety są
powierzchowne, niezakotwiczone w wiedzy o gospodarce regionu. Oceny
możliwości zatrudnienia przywoływane przez pracodawców są bardziej
rzeczowe i mniej pesymistyczne.

•

Potencjał rynku pracy odnoszony jest wyłącznie do miejsc pracy wyznaczanych
przez umowę o pracę. Brak gwarancji, że nowa praca będzie pracą na stałe
powstrzymuje kobiety pracujące przed zmianą pracy na lepszą.

•

Obie grupy dostrzegają niedopasowanie kwalifikacji i kompetencji
bezrobotnych do ofert pracy na rynku. Relacjonują brak procedur dla
nowoprzyjmowanych pracowników, niedostatek szkoleń na miejscu pracy.

•

Złe wyobrażenia o rynku pracy demobilizują część bezrobotnych kobiet.

C z y w z w ią z k u z o d m ie n n ą sy tu a c ją k o b ie t i m ę ż c z y z n n a ry n k u
p ra c y , P a n a / i z d a n ie m p o trz e b n e s ą in ic ja ty w y / d z ia ła n ia / p ro g ra m y
n a rz e c z w y ró w n a n ia s y tu a c ji o b u p łc i n a ry n k u p ra c y ? ( N = 1 2 0 0 )

tru d n o p o w ie d z ie ć
9 .3 %
n ie
2 6 .4 %

ta k
7 4 ,8 %

Ocena efektywności form wspierania kobiet na rynku pracy
(najbardziej efektywne formy w %)
wspieranie przedsiębiorczości kobiecej poprzez
dotacje na rozpoczęcie działalności
gospodarczej/założenie własnej firmy

42.8
49.5
39.2
35.7

zapewnienie opieki nad dziećmi - żłobki, przedszkola,
świetlice

30.2
34.2

promowanie nowych form zatrudniania np. praca na
odległość, praca w domu, praca przez Internet

40.9

wspieranie dostępu kobiet do edukacji: kursy
doszkalające, itp.

32.2

lepsze docieranie z informacjami o lokalnym rynku
pracy, tworzenie baz danych ofert, doradztwo
zawodowe

38.7
27.5
28.6
24.2

promowanie partnerskiego modelu rodziny z równym
podziałem obowiązków domowych

0.9

trudno powiedzieć

7.8
0

wskazania przedsiębiorców

10

20

30

40

50

wskazania kobiet

60

DYSKRYMINACJA
NA RYNKU PRACY

Sytuacja kobiet i mężczyzn na rynku pracy (w %)

100%

80%

6.9
2.5
28.4

10.9
3.1
27.9

60%

40%

62.3

58.1

wskazania przedsiębiorców

wskazania kobiet

20%

0%

sytuacja kobiet jest gorsza
sytuacja kobiet jest lepsza

sytuacja kobiet jest taka sama
trudno powiedzieć

Czy w sytuacji równych
kwalifikacji kandydatów do
pracy wolałby/ałaby Pan/i
zatrudnić kobietę czy
mężczyznę? (N=1619)

Czy Pana/i zdaniem w przypadku,
gdy kobieta i mężczyzna mają takie
same kwalifikacje i ubiegają się o
takie same stanowisko
przedsiębiorcy decydują się na
zatrudnienie: (N=1200)

tru d n o

kobietę
27.1%

p o w ie d z ie ć
3 1 .8 %

trudno
powiedzieć
50.5%

mężczyznę
22.4%
m ężczyzny
k o b ie ty
4 .9 %

6 3 .3 %

Czy Pana/i zdaniem polscy przedsiębiorcy w swojej działalności przestrzegają
zapisu* ,,Jakakolwiek dyskryminacja w zatrudnieniu, bezpośrednia lub
pośrednia, w szczególności ze względu na płeć, (...) jest niedopuszczalna’’? (w
%)
100%

23.8

24.9

19.7

80%

60%

57.8

66.1

40%

62.9

20%

17.4

10.1

0%
wskazania
przedsiębiorców
(N=1619)

tak
*art.113

Kodeksu Pracy (Dz.U.98.21.94 z późn. zm)

wskazania kobiet
(N=1850)

nie

17.4
wskazania opinii
publicznej (N=1200)

trudno powiedzieć

Ocena uprawnień przysługujących kobietom (wskazania
przedsiębiorców na uprawnienia wpływające niekorzystnie
na sytuację kobiet na rynku pracy w %)
konieczność wydłużenia umowy o pracę z kobietą
w ciąży na czas do dnia porodu (nawet jeśli nie
planowano przedłużenia)

40,4
35,3

korzystanie z urlopu wychowawczego

32,1

korzystanie z urlopu macierzyńskiego

28,2

dodatkowe dni wolne na opiekę nad dzieckiem
konieczność przesunięcia kobiet w ciąży do innej
pracy (jeśli jest to wymagane)

20,7

zakaz zatrudniania kobiet w ciąży w godzinach
nadliczbowych i nocnych

19,5

zwolnienie kobiet w ciąży np. w związku z
badaniami lekarskimi

18,3

skrócenie czasu pracy matek karmiących

17,9

zakaz delegowania kobiet w ciąży poza miejsce
pracy

12,0
7,1

trudno powiedzieć

0

10

20

30

40

50

C o p r z e d e w s z y s t k im w p ły n ę ło n a b e z p r o b le m o w e łą c z e n ie
o b o w ią z k ó w p r a c o w n ic y , o s o b y z a jm u ją c e j s ię d o m e m i/ lu b d z ie ć m i?
( N = 6 3 5 ;w % )
rów ny podział obow ią zków dom ow ych między m ęża/żo nę,

58.1

partn era /partnerkę

pom oc (wsp arc ie) ze strony kogo ś z rodziny n p. rodziców

35.7

przejęcie przez mę ża/pa rtnera znaczące j części

11.8

ob owiązków d oty czących opieki nad dzieckiem

dostęp do żłob ka, przedszko la, ś wietlicy

9.0

w ynajęcie opieki nad dzieckiem

3.0

brak u trudn ień i w yrozum iałość ze s trony praco dawcy

3.0

0

10

20

30

40

50

60

70

GODZENIE ŻYCIA ZAWODOWEGO I OSOBISTEGO

• Respondenci pytani o wiedzę dotyczącą doświadczeń znanych im
kobiet-pracownic i matek-pracownic, a nie o sferę wyobrażeń,
najczęściej deklarują, że godzą one te dwie sfery życia bez większych
problemów.
• Dopóki wychowywanie dzieci i prowadzenie domu nie będzie
postrzegane przez pracodawców jako odpowiedzialność dwojga
rodziców czy partnerów, a nie głównie kobiet, będą oni traktować
kobiety jako kłopotliwego i kosztownego pracownika.
• Kobiety nie dostrzegają swojego obciążenia pracami domowymi w
kategoriach zmniejszania szans zatrudnienia.

OPINIA O PRACY KOBIET.
ELASTYCZNOŚĆ KOBIET
NA RYNKU PRACY

Biorąc pod uwagę Pana/i doświadczenie jak ogólnie
oceniłby/łaby Pan/i jakość pracy kobiet? – wskazania
przedsiębiorców (N=1619;w %)
raczej nisko
0,4%
ani wysoko, ani
nisko
15,5%

bardzo nisko
0,1%
trudno
powiedzieć
4,7%

raczej wysoko
57,7%

bardzo wysoko
21,6%

Czy według Pana/i kobieta prowadząca własną firmę,
to wiarygodny partner do interesów? (w %)
3,2
100%

1,2
8,4

5,2
2,9
14,5

70,8

55,7

16,4

21,8

80%
60%
40%
20%
0%

wskazania przedsiębiorców
(N=1619)
trudno powiedzieć

wskazania opinii publicznej
(N=1200)

nie, kobieta nie jest wiarygodnym partnerem staram się unikać współpracy z kobietami przedsiębiorcami
tak, kobieta to wiarygodny partner, ale wolę współpracować z mężczyznami
tak, kobieta to tak samo wiarygodny partner w interesach jak mężczyzna
tak, kobieta to bardzo wiarygodny partner w interesach; wolę współpracować z kobietami, niż
mężczyznami

Czy Pana/i zdaniem większość znanych
Panu/i kobiet/pracownic podjęłaby pracę
w poszczególnych warunkach?
wskazania przedsiębiorców
(N=1619; w %)
47,7

praca wymagająca długich dojazdów

37,4

14,9

praca wymagająca przeprowadzki

36,0

42,9

21,1

praca o uciążliwym rozkładzie czasu pracy

36,9

42,1

21,0

praca w trudnych warunkach BHP (np. hałas,
zapylenie)

27,7

praca wymagająca pełnej dyspozycyjności
praca wymagająca rezygnacji w najbliższej
przyszłości z planów rodzinnych, np. urodzenie
dziecka
praca wymagająca zdobycia dodatkowych
kwalifikacji na własny koszt

55,2

53,0

25,1

22,8

52,0

77,5

praca w innym zawodzie niż wyuczony

praca wymagająca wyjazdów za granicę

tak

17,0

89,1

60,7

Czy podjęłaby Pani pracę
w poszczególnych warunkach?
– wskazania bezrobotnych
kobiet (N=1850; w %)
29,8
21,9
36,6
32,9

25,2

51,0

11,4 11,1

52,6

nie

5,5

53,4

10,0

58,6

8,4

53,6

21,9

21,4

7,4

72,6

38,8
37,6
38,1
90,3

4,36,6

17,9

62,8

37,2

7,6
11,4
9,3
5,7 4,0

55,9

6,9

trudno powiedzieć

Czy obawa przed utratą zatrudnienia lub problemami
ze znalezieniem pracy mogłaby skłonić Panią do ...?
(N=1850)
do rezygnacji z
macierzyństwa w
ogóle
6.6%

decyzje o
macierzyństwie są
moim zdaniem
niezależne od pracy
54.6%

do przesunięcia
decyzji o
macierzyństwie w
czasie
19.4%

do ograniczenia
liczby dzieci lub
nierodzenia
kolejnych
19.4%

Gdyby straciła Pani pracę, czy zgodziłaby się Pani pracować za
ustawową płacę minimalną
(849 zł brutto czyli 622,60 zł ,,na rękę’’)? (N=1850)

nie
35,5%

brak
odpowiedzi
0,3%

Co trzecia kobieta (31,8%) zgodziłaby się pracować za
minimalną płacę w granicach 1100 – 1500 zł ,,na rękę’’
27,1% respondentek podjęłoby pracę za
minimum 1000 zł ,,na rękę’’
9,8% badanych oczekuje minimalnego wynagrodzenia
za pracę w granicach 800 – 950 zł ,,na rękę’’

tak
64,2%

Gdyby straciła Pani pracę, czy zgodziłaby się Pani pracować za
ustawową płacę minimalną
(849 zł brutto czyli 622,60 zł ,,na rękę’’)?
w podziale na miejsce zamieszkania (w %)

100%

23,5
80%

40,8

60%

40%

76,2
58,9

20%

0%

kobiety mieszkające w mieście
(N=738)

tak

kobiety mieszkające na wsi
(N=323)

nie

SAMOOCENY KOBIET – BADANIE POGŁĘBIONE
• Kobiety są postrzegane i same definiują siebie jako mniej
wymagających finansowo pracowników. Strategia ograniczania swoich
aspiracji zawodowych jest nieefektywna – sektor takich miejsc pracy z
roku na rok kurczy się, ponadto oferuje mniejsze szanse rozwoju i
gorsze warunki pracy.
• Opisy potencjalnych korzyści z pracy dalece odstają od tego, co
badane postrzegają jako pracę wykonywana przez przeciętną kobietę.
• Kobiety aspirują raczej do bycia przecietną kobietą-pracownikiem niż
tworzą ambitne plany zawodowe.

ZAWODY KOBIECE I MĘSKIE

Zawody typowe dla kobiet - wskazania opinii publicznej
(N=1200;w %)
pielęgniarka

37,0

sprzedawczyni

24,0

nauczycielka

19,7

sekretarka

15,3

fryzjerka

13,1

opiekunka dzieci/osób chorych

12,5

kucharka

11,8

kosmetyczka

11,6

sprzątaczka

11,4

szwaczka

9,4

przedszkolanka

9,3

krawcowa

8,7

księgowa

7,1
0

10

20

30

40

Zawody typowe dla kobiet
• Zawody postrzegane jako typowe dla kobiet sytuują je w sektorach
gdzie płace są niższe, technologie mniej zaawansowane, a prestiż
społeczny niższy.
• Wśród prac z ludźmi znajdujemy raczej te, które są związane z ich
obsługą, ze świadczeniem im niezbyt wyrafinowanych usług. Część
profesji wiąże ze zdolnościami manualnymi, część to przedłużenie
prac domowych. Potencjał rynku pracy związany z tymi zawodami
będzie ograniczony, dopóki nie nastąpi znaczące wzbogacenie się
społeczeństwa.
• Większość z tych zawodów nie jest związana z kierowaniem zespołem
ludzi i brak w nich jasnych perspektyw awansu.
• Kobiety „ciążą” ku „bezpiecznym” miejscom pracy w sektorze
publicznym lub takim, w których nie stawia się przed pracownikami
cięgle nowych wyzwań.

Zawody typowe dla mężczyzn - wskazania opinii publicznej
(N=1200;w %)
górnik

33,2

kierowca

24,2

murarz

20,8

budowlaniec

16,3

hutnik

15,7

mechanik

17,4

stolarz

9,1

spawacz

8,3

elektryk

7,6

policjant

7,0

ślusarz

5,0
0

10

20

30

40

Czy istnieją zawody, których mimo braków formalnych
zakazów kobiety/mężczyźni nie powinny/powinni
wykonywać? – wskazania opinii publicznej (N=1200;w %)
Górnik – 30%, Pracownik fizyczny – 18,6%
Hutnik – 12,2%, Budowlaniec – 11,4%
Murarz – 6,4%,Spawacz - 5,8%

Opiekunka do dzieci – 11,9%, Przedszkolanka – 10,9%
Pielęgniarka – 9,9%, Sprzątaczka – 8,9%,
Kosmetyczka – 7,9%, Kucharka – 6,9%

100%

80%

8,4
43,0

60%

82,3
40%

44,9

20%

12,1
0%

9,3

czy istnieją zawody, których kobiety nie czy istnieją zawody, których mężczyźni
powinny wykonywać (pomimo braku
nie powinni wykonywać (pomimo braku
formalnych zakazów)
formalnych zakazów)

trudno powiedzieć

nie

tak

PRZEKRACZANIE SEGREGACJI ZAWODOWEJ – BADANIE
POGŁĘBIONE

• Kobiety pracujące w „męskich” zawodach opisywano kategoriach
fachowości, wyjątkowych kwalifikacji na tle innych osób na podobnych
stanowiskach. Inne badania potwierdzają, że innowacyjność kobiet
wzrasta w środowiskach pracy zdominowanych przez mężczyzn.
Cechują się większą motywacją do sprostania wysokim wymaganiom
nieprzyjaznego im środowiska.
• Pracodawcy, którzy zatrudniają kobietę w zawodzie „męskim”, mogą
spodziewać się, że są to osoby o dużej motywacji pracy.
• Automatyzacja i komputeryzacja zadań związanych wcześniej z siłą
fizyczną znosi bariery wykonywania tych prac przez kobiety.
• Kobiety kojarzone są przez pracodawców z przymiotami
odpowiedzialnego pracownika, a wobec mężczyzn pracujących w
zawodach dla nich typowych zgłaszają szereg zastrzeżeń (brak kultury
osobistej, nadużywanie alkoholu).

PRACA JAKO WARTOŚĆ

Czy w sytuacji otrzymania bardzo wysokiego spadku
pieniężnego (który zapewniłby byt Pani i Pani rodzinie do
końca życia) pracowałaby Pani dalej? (N=1850)
raczej nie
11,8%

może tak, może nie
15,4%

zdecydowanie nie
9,9%

zdecydowanie tak
33,1%

raczej tak
29,8%

Czy zrezygnowałaby Pani z pracy, gdyby Pani mąż/partner
zarabiał tyle, by utrzymać rodzinę na przyzwoitym poziomie?
(N=1850)
trudno
powiedzieć
14,1%

nie
56,5%

tak
29,4%

Jak można określić znaczenie (rolę) pracy zawodowej i pracy
w domu dla gospodarstwa domowego? (w %)

100%

80%

29,7

4,8
8,2

4,0
60%
69,5
40%

55,4

20%

0%

10,9
wskazania kobiet (N=1850)

17,6
wskazania opinii publicznej (N=1200)

trudno porównać pracę zawodową z pracą domową
prace wykonywane w domu są ważniejsze od pracy zawodowej
praca zawodowa jest tak samo ważna jak prace wykonywane w domu
praca zawodowa jest ważniejsza od prac wykonywanych w domu

PODSUMOWANIE - PLURALISTYCZNA IGNORANCJA?

• Postawy wobec kobiet i pracy kobiet zmieniają się, ale
ludzie nie dostrzegają tej zmiany społecznego klimatu,
gdyż wiele instytucji społecznych zdaje się wskazywać, że
zmiana ta nie następuje.
• Wśród tych instytucji należy wymienić: rodzinę, gdzie
ciągle odnotowujemy nierówny podział obowiązków; rynek
pracy wyceniający pracę kobiet niżej niż pracę mężczyzn;
państwo adresujące swe działania do kobiet-matek, a nie
rodziców obojga płci.

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach
Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
Działanie 1.6. SPO RZL: System aktywizacji zawodowej kobiet

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

Anna Kulpa
Szkoła Nauk Społecznych przy IFiS PAN
Zespół Socjologii Ekonomicznej
Katedra Socjologii Ogólnej i Antropologii Społecznej AGH
Ul. Gramatyka 8a
30-065 Kraków
(12) 617 43 53
[email protected]


Slide 3

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego
Funduszu Społecznego Unii Europejskiej w ramach Sektorowego
Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich

Prezentacja w ramach projektu:
System aktywizacji zawodowej
kobiet – „Kobieta pracująca…”
OGÓLNOPOLSKA KONFERENCJA:
„KOBIETA PRACUJĄCA NA (NIE)PRZYJAZNYM RYNKU PRACY”
25 kwiecień 2007

Działanie 1.6. SPO RZL; System aktywizacji zawodowej kobiet – „Kobieta pracująca…”

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach
Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
Działanie 1.6. SPO RZL: System aktywizacji zawodowej kobiet

Warszawa, 25 kwietnia 2007

DIAGNOZA SYTUACJI KOBIET NA
RYNKU PRACY
WYNIKI BADAŃ

Zrealizowane badania
• Ogólnopolskie badanie kobiet (N=1850)
• Ogólnopolskie badanie pracodawców (N=1619)
• Regionalne* badanie opinii publicznej (N=1200)
• Regionalne* badania kobiet i przedsiębiorców
techniką FGI - zogniskowanych wywiadów
grupowych (20 x 10)

*Badania przeprowadzono w następujących województwach: małopolskim, łódzkim, wielkopolskim, pomorskim.

Rezultatami projektu są następujące raporty:
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy - Badanie opinii
publicznej (grudzień 2005)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy – Badanie kobiet
(grudzień 2005)

• Diagnoza zróżnicowania szans kobiet w dostępie do rynku
pracy – Badanie ogólnopolskie, przeprowadzone wśród
pracodawców (grudzień 2005)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy ze szczególnym
uwzględnieniem zróżnicowania w dostępie do rynku pracy
– Badanie pogłębione w wybranych województwach
(marzec 2006)
• Wytyczne do akcji informacyjno – promocyjnej projektu
,,Kobieta pracująca..’’ (marzec 2006)

• Raport podsumowujący wyniki badań w ramach projektu
,,Kobieta pracująca’’ (kwiecień 2006)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy w Polsce –
publikacja książkowa (sierpień 2006)

OGÓLNE OCENY SYTUACJI
NA RYNKU PRACY

Jak na tle sytuacji ogólnopolskiej oceniłby/łaby Pan/i
sytuację na rynku pracy w swoim województwie? (w %)

1.1

2.0

100%

23.3
80%

42.6

60%

39.4

40%

36.9
25.0

20%

15.1

9.3
1.1

4.2

wskazania przedsiębiorców
(N=1619)

wskazania kobiet (N=1850)

0%

bardzo dobra

dobra

ani dobra ani zła

zła

bardzo zła

trudno powiedzieć

OCENY SYTUACJI NA RYNKU PRACY – BADANIE POGŁĘBIONE
•

Oceny lokalnych rynków pracy przywoływane przez badane kobiety są
powierzchowne, niezakotwiczone w wiedzy o gospodarce regionu. Oceny
możliwości zatrudnienia przywoływane przez pracodawców są bardziej
rzeczowe i mniej pesymistyczne.

•

Potencjał rynku pracy odnoszony jest wyłącznie do miejsc pracy wyznaczanych
przez umowę o pracę. Brak gwarancji, że nowa praca będzie pracą na stałe
powstrzymuje kobiety pracujące przed zmianą pracy na lepszą.

•

Obie grupy dostrzegają niedopasowanie kwalifikacji i kompetencji
bezrobotnych do ofert pracy na rynku. Relacjonują brak procedur dla
nowoprzyjmowanych pracowników, niedostatek szkoleń na miejscu pracy.

•

Złe wyobrażenia o rynku pracy demobilizują część bezrobotnych kobiet.

C z y w z w ią z k u z o d m ie n n ą sy tu a c ją k o b ie t i m ę ż c z y z n n a ry n k u
p ra c y , P a n a / i z d a n ie m p o trz e b n e s ą in ic ja ty w y / d z ia ła n ia / p ro g ra m y
n a rz e c z w y ró w n a n ia s y tu a c ji o b u p łc i n a ry n k u p ra c y ? ( N = 1 2 0 0 )

tru d n o p o w ie d z ie ć
9 .3 %
n ie
2 6 .4 %

ta k
7 4 ,8 %

Ocena efektywności form wspierania kobiet na rynku pracy
(najbardziej efektywne formy w %)
wspieranie przedsiębiorczości kobiecej poprzez
dotacje na rozpoczęcie działalności
gospodarczej/założenie własnej firmy

42.8
49.5
39.2
35.7

zapewnienie opieki nad dziećmi - żłobki, przedszkola,
świetlice

30.2
34.2

promowanie nowych form zatrudniania np. praca na
odległość, praca w domu, praca przez Internet

40.9

wspieranie dostępu kobiet do edukacji: kursy
doszkalające, itp.

32.2

lepsze docieranie z informacjami o lokalnym rynku
pracy, tworzenie baz danych ofert, doradztwo
zawodowe

38.7
27.5
28.6
24.2

promowanie partnerskiego modelu rodziny z równym
podziałem obowiązków domowych

0.9

trudno powiedzieć

7.8
0

wskazania przedsiębiorców

10

20

30

40

50

wskazania kobiet

60

DYSKRYMINACJA
NA RYNKU PRACY

Sytuacja kobiet i mężczyzn na rynku pracy (w %)

100%

80%

6.9
2.5
28.4

10.9
3.1
27.9

60%

40%

62.3

58.1

wskazania przedsiębiorców

wskazania kobiet

20%

0%

sytuacja kobiet jest gorsza
sytuacja kobiet jest lepsza

sytuacja kobiet jest taka sama
trudno powiedzieć

Czy w sytuacji równych
kwalifikacji kandydatów do
pracy wolałby/ałaby Pan/i
zatrudnić kobietę czy
mężczyznę? (N=1619)

Czy Pana/i zdaniem w przypadku,
gdy kobieta i mężczyzna mają takie
same kwalifikacje i ubiegają się o
takie same stanowisko
przedsiębiorcy decydują się na
zatrudnienie: (N=1200)

tru d n o

kobietę
27.1%

p o w ie d z ie ć
3 1 .8 %

trudno
powiedzieć
50.5%

mężczyznę
22.4%
m ężczyzny
k o b ie ty
4 .9 %

6 3 .3 %

Czy Pana/i zdaniem polscy przedsiębiorcy w swojej działalności przestrzegają
zapisu* ,,Jakakolwiek dyskryminacja w zatrudnieniu, bezpośrednia lub
pośrednia, w szczególności ze względu na płeć, (...) jest niedopuszczalna’’? (w
%)
100%

23.8

24.9

19.7

80%

60%

57.8

66.1

40%

62.9

20%

17.4

10.1

0%
wskazania
przedsiębiorców
(N=1619)

tak
*art.113

Kodeksu Pracy (Dz.U.98.21.94 z późn. zm)

wskazania kobiet
(N=1850)

nie

17.4
wskazania opinii
publicznej (N=1200)

trudno powiedzieć

Ocena uprawnień przysługujących kobietom (wskazania
przedsiębiorców na uprawnienia wpływające niekorzystnie
na sytuację kobiet na rynku pracy w %)
konieczność wydłużenia umowy o pracę z kobietą
w ciąży na czas do dnia porodu (nawet jeśli nie
planowano przedłużenia)

40,4
35,3

korzystanie z urlopu wychowawczego

32,1

korzystanie z urlopu macierzyńskiego

28,2

dodatkowe dni wolne na opiekę nad dzieckiem
konieczność przesunięcia kobiet w ciąży do innej
pracy (jeśli jest to wymagane)

20,7

zakaz zatrudniania kobiet w ciąży w godzinach
nadliczbowych i nocnych

19,5

zwolnienie kobiet w ciąży np. w związku z
badaniami lekarskimi

18,3

skrócenie czasu pracy matek karmiących

17,9

zakaz delegowania kobiet w ciąży poza miejsce
pracy

12,0
7,1

trudno powiedzieć

0

10

20

30

40

50

C o p r z e d e w s z y s t k im w p ły n ę ło n a b e z p r o b le m o w e łą c z e n ie
o b o w ią z k ó w p r a c o w n ic y , o s o b y z a jm u ją c e j s ię d o m e m i/ lu b d z ie ć m i?
( N = 6 3 5 ;w % )
rów ny podział obow ią zków dom ow ych między m ęża/żo nę,

58.1

partn era /partnerkę

pom oc (wsp arc ie) ze strony kogo ś z rodziny n p. rodziców

35.7

przejęcie przez mę ża/pa rtnera znaczące j części

11.8

ob owiązków d oty czących opieki nad dzieckiem

dostęp do żłob ka, przedszko la, ś wietlicy

9.0

w ynajęcie opieki nad dzieckiem

3.0

brak u trudn ień i w yrozum iałość ze s trony praco dawcy

3.0

0

10

20

30

40

50

60

70

GODZENIE ŻYCIA ZAWODOWEGO I OSOBISTEGO

• Respondenci pytani o wiedzę dotyczącą doświadczeń znanych im
kobiet-pracownic i matek-pracownic, a nie o sferę wyobrażeń,
najczęściej deklarują, że godzą one te dwie sfery życia bez większych
problemów.
• Dopóki wychowywanie dzieci i prowadzenie domu nie będzie
postrzegane przez pracodawców jako odpowiedzialność dwojga
rodziców czy partnerów, a nie głównie kobiet, będą oni traktować
kobiety jako kłopotliwego i kosztownego pracownika.
• Kobiety nie dostrzegają swojego obciążenia pracami domowymi w
kategoriach zmniejszania szans zatrudnienia.

OPINIA O PRACY KOBIET.
ELASTYCZNOŚĆ KOBIET
NA RYNKU PRACY

Biorąc pod uwagę Pana/i doświadczenie jak ogólnie
oceniłby/łaby Pan/i jakość pracy kobiet? – wskazania
przedsiębiorców (N=1619;w %)
raczej nisko
0,4%
ani wysoko, ani
nisko
15,5%

bardzo nisko
0,1%
trudno
powiedzieć
4,7%

raczej wysoko
57,7%

bardzo wysoko
21,6%

Czy według Pana/i kobieta prowadząca własną firmę,
to wiarygodny partner do interesów? (w %)
3,2
100%

1,2
8,4

5,2
2,9
14,5

70,8

55,7

16,4

21,8

80%
60%
40%
20%
0%

wskazania przedsiębiorców
(N=1619)
trudno powiedzieć

wskazania opinii publicznej
(N=1200)

nie, kobieta nie jest wiarygodnym partnerem staram się unikać współpracy z kobietami przedsiębiorcami
tak, kobieta to wiarygodny partner, ale wolę współpracować z mężczyznami
tak, kobieta to tak samo wiarygodny partner w interesach jak mężczyzna
tak, kobieta to bardzo wiarygodny partner w interesach; wolę współpracować z kobietami, niż
mężczyznami

Czy Pana/i zdaniem większość znanych
Panu/i kobiet/pracownic podjęłaby pracę
w poszczególnych warunkach?
wskazania przedsiębiorców
(N=1619; w %)
47,7

praca wymagająca długich dojazdów

37,4

14,9

praca wymagająca przeprowadzki

36,0

42,9

21,1

praca o uciążliwym rozkładzie czasu pracy

36,9

42,1

21,0

praca w trudnych warunkach BHP (np. hałas,
zapylenie)

27,7

praca wymagająca pełnej dyspozycyjności
praca wymagająca rezygnacji w najbliższej
przyszłości z planów rodzinnych, np. urodzenie
dziecka
praca wymagająca zdobycia dodatkowych
kwalifikacji na własny koszt

55,2

53,0

25,1

22,8

52,0

77,5

praca w innym zawodzie niż wyuczony

praca wymagająca wyjazdów za granicę

tak

17,0

89,1

60,7

Czy podjęłaby Pani pracę
w poszczególnych warunkach?
– wskazania bezrobotnych
kobiet (N=1850; w %)
29,8
21,9
36,6
32,9

25,2

51,0

11,4 11,1

52,6

nie

5,5

53,4

10,0

58,6

8,4

53,6

21,9

21,4

7,4

72,6

38,8
37,6
38,1
90,3

4,36,6

17,9

62,8

37,2

7,6
11,4
9,3
5,7 4,0

55,9

6,9

trudno powiedzieć

Czy obawa przed utratą zatrudnienia lub problemami
ze znalezieniem pracy mogłaby skłonić Panią do ...?
(N=1850)
do rezygnacji z
macierzyństwa w
ogóle
6.6%

decyzje o
macierzyństwie są
moim zdaniem
niezależne od pracy
54.6%

do przesunięcia
decyzji o
macierzyństwie w
czasie
19.4%

do ograniczenia
liczby dzieci lub
nierodzenia
kolejnych
19.4%

Gdyby straciła Pani pracę, czy zgodziłaby się Pani pracować za
ustawową płacę minimalną
(849 zł brutto czyli 622,60 zł ,,na rękę’’)? (N=1850)

nie
35,5%

brak
odpowiedzi
0,3%

Co trzecia kobieta (31,8%) zgodziłaby się pracować za
minimalną płacę w granicach 1100 – 1500 zł ,,na rękę’’
27,1% respondentek podjęłoby pracę za
minimum 1000 zł ,,na rękę’’
9,8% badanych oczekuje minimalnego wynagrodzenia
za pracę w granicach 800 – 950 zł ,,na rękę’’

tak
64,2%

Gdyby straciła Pani pracę, czy zgodziłaby się Pani pracować za
ustawową płacę minimalną
(849 zł brutto czyli 622,60 zł ,,na rękę’’)?
w podziale na miejsce zamieszkania (w %)

100%

23,5
80%

40,8

60%

40%

76,2
58,9

20%

0%

kobiety mieszkające w mieście
(N=738)

tak

kobiety mieszkające na wsi
(N=323)

nie

SAMOOCENY KOBIET – BADANIE POGŁĘBIONE
• Kobiety są postrzegane i same definiują siebie jako mniej
wymagających finansowo pracowników. Strategia ograniczania swoich
aspiracji zawodowych jest nieefektywna – sektor takich miejsc pracy z
roku na rok kurczy się, ponadto oferuje mniejsze szanse rozwoju i
gorsze warunki pracy.
• Opisy potencjalnych korzyści z pracy dalece odstają od tego, co
badane postrzegają jako pracę wykonywana przez przeciętną kobietę.
• Kobiety aspirują raczej do bycia przecietną kobietą-pracownikiem niż
tworzą ambitne plany zawodowe.

ZAWODY KOBIECE I MĘSKIE

Zawody typowe dla kobiet - wskazania opinii publicznej
(N=1200;w %)
pielęgniarka

37,0

sprzedawczyni

24,0

nauczycielka

19,7

sekretarka

15,3

fryzjerka

13,1

opiekunka dzieci/osób chorych

12,5

kucharka

11,8

kosmetyczka

11,6

sprzątaczka

11,4

szwaczka

9,4

przedszkolanka

9,3

krawcowa

8,7

księgowa

7,1
0

10

20

30

40

Zawody typowe dla kobiet
• Zawody postrzegane jako typowe dla kobiet sytuują je w sektorach
gdzie płace są niższe, technologie mniej zaawansowane, a prestiż
społeczny niższy.
• Wśród prac z ludźmi znajdujemy raczej te, które są związane z ich
obsługą, ze świadczeniem im niezbyt wyrafinowanych usług. Część
profesji wiąże ze zdolnościami manualnymi, część to przedłużenie
prac domowych. Potencjał rynku pracy związany z tymi zawodami
będzie ograniczony, dopóki nie nastąpi znaczące wzbogacenie się
społeczeństwa.
• Większość z tych zawodów nie jest związana z kierowaniem zespołem
ludzi i brak w nich jasnych perspektyw awansu.
• Kobiety „ciążą” ku „bezpiecznym” miejscom pracy w sektorze
publicznym lub takim, w których nie stawia się przed pracownikami
cięgle nowych wyzwań.

Zawody typowe dla mężczyzn - wskazania opinii publicznej
(N=1200;w %)
górnik

33,2

kierowca

24,2

murarz

20,8

budowlaniec

16,3

hutnik

15,7

mechanik

17,4

stolarz

9,1

spawacz

8,3

elektryk

7,6

policjant

7,0

ślusarz

5,0
0

10

20

30

40

Czy istnieją zawody, których mimo braków formalnych
zakazów kobiety/mężczyźni nie powinny/powinni
wykonywać? – wskazania opinii publicznej (N=1200;w %)
Górnik – 30%, Pracownik fizyczny – 18,6%
Hutnik – 12,2%, Budowlaniec – 11,4%
Murarz – 6,4%,Spawacz - 5,8%

Opiekunka do dzieci – 11,9%, Przedszkolanka – 10,9%
Pielęgniarka – 9,9%, Sprzątaczka – 8,9%,
Kosmetyczka – 7,9%, Kucharka – 6,9%

100%

80%

8,4
43,0

60%

82,3
40%

44,9

20%

12,1
0%

9,3

czy istnieją zawody, których kobiety nie czy istnieją zawody, których mężczyźni
powinny wykonywać (pomimo braku
nie powinni wykonywać (pomimo braku
formalnych zakazów)
formalnych zakazów)

trudno powiedzieć

nie

tak

PRZEKRACZANIE SEGREGACJI ZAWODOWEJ – BADANIE
POGŁĘBIONE

• Kobiety pracujące w „męskich” zawodach opisywano kategoriach
fachowości, wyjątkowych kwalifikacji na tle innych osób na podobnych
stanowiskach. Inne badania potwierdzają, że innowacyjność kobiet
wzrasta w środowiskach pracy zdominowanych przez mężczyzn.
Cechują się większą motywacją do sprostania wysokim wymaganiom
nieprzyjaznego im środowiska.
• Pracodawcy, którzy zatrudniają kobietę w zawodzie „męskim”, mogą
spodziewać się, że są to osoby o dużej motywacji pracy.
• Automatyzacja i komputeryzacja zadań związanych wcześniej z siłą
fizyczną znosi bariery wykonywania tych prac przez kobiety.
• Kobiety kojarzone są przez pracodawców z przymiotami
odpowiedzialnego pracownika, a wobec mężczyzn pracujących w
zawodach dla nich typowych zgłaszają szereg zastrzeżeń (brak kultury
osobistej, nadużywanie alkoholu).

PRACA JAKO WARTOŚĆ

Czy w sytuacji otrzymania bardzo wysokiego spadku
pieniężnego (który zapewniłby byt Pani i Pani rodzinie do
końca życia) pracowałaby Pani dalej? (N=1850)
raczej nie
11,8%

może tak, może nie
15,4%

zdecydowanie nie
9,9%

zdecydowanie tak
33,1%

raczej tak
29,8%

Czy zrezygnowałaby Pani z pracy, gdyby Pani mąż/partner
zarabiał tyle, by utrzymać rodzinę na przyzwoitym poziomie?
(N=1850)
trudno
powiedzieć
14,1%

nie
56,5%

tak
29,4%

Jak można określić znaczenie (rolę) pracy zawodowej i pracy
w domu dla gospodarstwa domowego? (w %)

100%

80%

29,7

4,8
8,2

4,0
60%
69,5
40%

55,4

20%

0%

10,9
wskazania kobiet (N=1850)

17,6
wskazania opinii publicznej (N=1200)

trudno porównać pracę zawodową z pracą domową
prace wykonywane w domu są ważniejsze od pracy zawodowej
praca zawodowa jest tak samo ważna jak prace wykonywane w domu
praca zawodowa jest ważniejsza od prac wykonywanych w domu

PODSUMOWANIE - PLURALISTYCZNA IGNORANCJA?

• Postawy wobec kobiet i pracy kobiet zmieniają się, ale
ludzie nie dostrzegają tej zmiany społecznego klimatu,
gdyż wiele instytucji społecznych zdaje się wskazywać, że
zmiana ta nie następuje.
• Wśród tych instytucji należy wymienić: rodzinę, gdzie
ciągle odnotowujemy nierówny podział obowiązków; rynek
pracy wyceniający pracę kobiet niżej niż pracę mężczyzn;
państwo adresujące swe działania do kobiet-matek, a nie
rodziców obojga płci.

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach
Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
Działanie 1.6. SPO RZL: System aktywizacji zawodowej kobiet

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

Anna Kulpa
Szkoła Nauk Społecznych przy IFiS PAN
Zespół Socjologii Ekonomicznej
Katedra Socjologii Ogólnej i Antropologii Społecznej AGH
Ul. Gramatyka 8a
30-065 Kraków
(12) 617 43 53
[email protected]


Slide 4

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego
Funduszu Społecznego Unii Europejskiej w ramach Sektorowego
Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich

Prezentacja w ramach projektu:
System aktywizacji zawodowej
kobiet – „Kobieta pracująca…”
OGÓLNOPOLSKA KONFERENCJA:
„KOBIETA PRACUJĄCA NA (NIE)PRZYJAZNYM RYNKU PRACY”
25 kwiecień 2007

Działanie 1.6. SPO RZL; System aktywizacji zawodowej kobiet – „Kobieta pracująca…”

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach
Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
Działanie 1.6. SPO RZL: System aktywizacji zawodowej kobiet

Warszawa, 25 kwietnia 2007

DIAGNOZA SYTUACJI KOBIET NA
RYNKU PRACY
WYNIKI BADAŃ

Zrealizowane badania
• Ogólnopolskie badanie kobiet (N=1850)
• Ogólnopolskie badanie pracodawców (N=1619)
• Regionalne* badanie opinii publicznej (N=1200)
• Regionalne* badania kobiet i przedsiębiorców
techniką FGI - zogniskowanych wywiadów
grupowych (20 x 10)

*Badania przeprowadzono w następujących województwach: małopolskim, łódzkim, wielkopolskim, pomorskim.

Rezultatami projektu są następujące raporty:
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy - Badanie opinii
publicznej (grudzień 2005)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy – Badanie kobiet
(grudzień 2005)

• Diagnoza zróżnicowania szans kobiet w dostępie do rynku
pracy – Badanie ogólnopolskie, przeprowadzone wśród
pracodawców (grudzień 2005)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy ze szczególnym
uwzględnieniem zróżnicowania w dostępie do rynku pracy
– Badanie pogłębione w wybranych województwach
(marzec 2006)
• Wytyczne do akcji informacyjno – promocyjnej projektu
,,Kobieta pracująca..’’ (marzec 2006)

• Raport podsumowujący wyniki badań w ramach projektu
,,Kobieta pracująca’’ (kwiecień 2006)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy w Polsce –
publikacja książkowa (sierpień 2006)

OGÓLNE OCENY SYTUACJI
NA RYNKU PRACY

Jak na tle sytuacji ogólnopolskiej oceniłby/łaby Pan/i
sytuację na rynku pracy w swoim województwie? (w %)

1.1

2.0

100%

23.3
80%

42.6

60%

39.4

40%

36.9
25.0

20%

15.1

9.3
1.1

4.2

wskazania przedsiębiorców
(N=1619)

wskazania kobiet (N=1850)

0%

bardzo dobra

dobra

ani dobra ani zła

zła

bardzo zła

trudno powiedzieć

OCENY SYTUACJI NA RYNKU PRACY – BADANIE POGŁĘBIONE
•

Oceny lokalnych rynków pracy przywoływane przez badane kobiety są
powierzchowne, niezakotwiczone w wiedzy o gospodarce regionu. Oceny
możliwości zatrudnienia przywoływane przez pracodawców są bardziej
rzeczowe i mniej pesymistyczne.

•

Potencjał rynku pracy odnoszony jest wyłącznie do miejsc pracy wyznaczanych
przez umowę o pracę. Brak gwarancji, że nowa praca będzie pracą na stałe
powstrzymuje kobiety pracujące przed zmianą pracy na lepszą.

•

Obie grupy dostrzegają niedopasowanie kwalifikacji i kompetencji
bezrobotnych do ofert pracy na rynku. Relacjonują brak procedur dla
nowoprzyjmowanych pracowników, niedostatek szkoleń na miejscu pracy.

•

Złe wyobrażenia o rynku pracy demobilizują część bezrobotnych kobiet.

C z y w z w ią z k u z o d m ie n n ą sy tu a c ją k o b ie t i m ę ż c z y z n n a ry n k u
p ra c y , P a n a / i z d a n ie m p o trz e b n e s ą in ic ja ty w y / d z ia ła n ia / p ro g ra m y
n a rz e c z w y ró w n a n ia s y tu a c ji o b u p łc i n a ry n k u p ra c y ? ( N = 1 2 0 0 )

tru d n o p o w ie d z ie ć
9 .3 %
n ie
2 6 .4 %

ta k
7 4 ,8 %

Ocena efektywności form wspierania kobiet na rynku pracy
(najbardziej efektywne formy w %)
wspieranie przedsiębiorczości kobiecej poprzez
dotacje na rozpoczęcie działalności
gospodarczej/założenie własnej firmy

42.8
49.5
39.2
35.7

zapewnienie opieki nad dziećmi - żłobki, przedszkola,
świetlice

30.2
34.2

promowanie nowych form zatrudniania np. praca na
odległość, praca w domu, praca przez Internet

40.9

wspieranie dostępu kobiet do edukacji: kursy
doszkalające, itp.

32.2

lepsze docieranie z informacjami o lokalnym rynku
pracy, tworzenie baz danych ofert, doradztwo
zawodowe

38.7
27.5
28.6
24.2

promowanie partnerskiego modelu rodziny z równym
podziałem obowiązków domowych

0.9

trudno powiedzieć

7.8
0

wskazania przedsiębiorców

10

20

30

40

50

wskazania kobiet

60

DYSKRYMINACJA
NA RYNKU PRACY

Sytuacja kobiet i mężczyzn na rynku pracy (w %)

100%

80%

6.9
2.5
28.4

10.9
3.1
27.9

60%

40%

62.3

58.1

wskazania przedsiębiorców

wskazania kobiet

20%

0%

sytuacja kobiet jest gorsza
sytuacja kobiet jest lepsza

sytuacja kobiet jest taka sama
trudno powiedzieć

Czy w sytuacji równych
kwalifikacji kandydatów do
pracy wolałby/ałaby Pan/i
zatrudnić kobietę czy
mężczyznę? (N=1619)

Czy Pana/i zdaniem w przypadku,
gdy kobieta i mężczyzna mają takie
same kwalifikacje i ubiegają się o
takie same stanowisko
przedsiębiorcy decydują się na
zatrudnienie: (N=1200)

tru d n o

kobietę
27.1%

p o w ie d z ie ć
3 1 .8 %

trudno
powiedzieć
50.5%

mężczyznę
22.4%
m ężczyzny
k o b ie ty
4 .9 %

6 3 .3 %

Czy Pana/i zdaniem polscy przedsiębiorcy w swojej działalności przestrzegają
zapisu* ,,Jakakolwiek dyskryminacja w zatrudnieniu, bezpośrednia lub
pośrednia, w szczególności ze względu na płeć, (...) jest niedopuszczalna’’? (w
%)
100%

23.8

24.9

19.7

80%

60%

57.8

66.1

40%

62.9

20%

17.4

10.1

0%
wskazania
przedsiębiorców
(N=1619)

tak
*art.113

Kodeksu Pracy (Dz.U.98.21.94 z późn. zm)

wskazania kobiet
(N=1850)

nie

17.4
wskazania opinii
publicznej (N=1200)

trudno powiedzieć

Ocena uprawnień przysługujących kobietom (wskazania
przedsiębiorców na uprawnienia wpływające niekorzystnie
na sytuację kobiet na rynku pracy w %)
konieczność wydłużenia umowy o pracę z kobietą
w ciąży na czas do dnia porodu (nawet jeśli nie
planowano przedłużenia)

40,4
35,3

korzystanie z urlopu wychowawczego

32,1

korzystanie z urlopu macierzyńskiego

28,2

dodatkowe dni wolne na opiekę nad dzieckiem
konieczność przesunięcia kobiet w ciąży do innej
pracy (jeśli jest to wymagane)

20,7

zakaz zatrudniania kobiet w ciąży w godzinach
nadliczbowych i nocnych

19,5

zwolnienie kobiet w ciąży np. w związku z
badaniami lekarskimi

18,3

skrócenie czasu pracy matek karmiących

17,9

zakaz delegowania kobiet w ciąży poza miejsce
pracy

12,0
7,1

trudno powiedzieć

0

10

20

30

40

50

C o p r z e d e w s z y s t k im w p ły n ę ło n a b e z p r o b le m o w e łą c z e n ie
o b o w ią z k ó w p r a c o w n ic y , o s o b y z a jm u ją c e j s ię d o m e m i/ lu b d z ie ć m i?
( N = 6 3 5 ;w % )
rów ny podział obow ią zków dom ow ych między m ęża/żo nę,

58.1

partn era /partnerkę

pom oc (wsp arc ie) ze strony kogo ś z rodziny n p. rodziców

35.7

przejęcie przez mę ża/pa rtnera znaczące j części

11.8

ob owiązków d oty czących opieki nad dzieckiem

dostęp do żłob ka, przedszko la, ś wietlicy

9.0

w ynajęcie opieki nad dzieckiem

3.0

brak u trudn ień i w yrozum iałość ze s trony praco dawcy

3.0

0

10

20

30

40

50

60

70

GODZENIE ŻYCIA ZAWODOWEGO I OSOBISTEGO

• Respondenci pytani o wiedzę dotyczącą doświadczeń znanych im
kobiet-pracownic i matek-pracownic, a nie o sferę wyobrażeń,
najczęściej deklarują, że godzą one te dwie sfery życia bez większych
problemów.
• Dopóki wychowywanie dzieci i prowadzenie domu nie będzie
postrzegane przez pracodawców jako odpowiedzialność dwojga
rodziców czy partnerów, a nie głównie kobiet, będą oni traktować
kobiety jako kłopotliwego i kosztownego pracownika.
• Kobiety nie dostrzegają swojego obciążenia pracami domowymi w
kategoriach zmniejszania szans zatrudnienia.

OPINIA O PRACY KOBIET.
ELASTYCZNOŚĆ KOBIET
NA RYNKU PRACY

Biorąc pod uwagę Pana/i doświadczenie jak ogólnie
oceniłby/łaby Pan/i jakość pracy kobiet? – wskazania
przedsiębiorców (N=1619;w %)
raczej nisko
0,4%
ani wysoko, ani
nisko
15,5%

bardzo nisko
0,1%
trudno
powiedzieć
4,7%

raczej wysoko
57,7%

bardzo wysoko
21,6%

Czy według Pana/i kobieta prowadząca własną firmę,
to wiarygodny partner do interesów? (w %)
3,2
100%

1,2
8,4

5,2
2,9
14,5

70,8

55,7

16,4

21,8

80%
60%
40%
20%
0%

wskazania przedsiębiorców
(N=1619)
trudno powiedzieć

wskazania opinii publicznej
(N=1200)

nie, kobieta nie jest wiarygodnym partnerem staram się unikać współpracy z kobietami przedsiębiorcami
tak, kobieta to wiarygodny partner, ale wolę współpracować z mężczyznami
tak, kobieta to tak samo wiarygodny partner w interesach jak mężczyzna
tak, kobieta to bardzo wiarygodny partner w interesach; wolę współpracować z kobietami, niż
mężczyznami

Czy Pana/i zdaniem większość znanych
Panu/i kobiet/pracownic podjęłaby pracę
w poszczególnych warunkach?
wskazania przedsiębiorców
(N=1619; w %)
47,7

praca wymagająca długich dojazdów

37,4

14,9

praca wymagająca przeprowadzki

36,0

42,9

21,1

praca o uciążliwym rozkładzie czasu pracy

36,9

42,1

21,0

praca w trudnych warunkach BHP (np. hałas,
zapylenie)

27,7

praca wymagająca pełnej dyspozycyjności
praca wymagająca rezygnacji w najbliższej
przyszłości z planów rodzinnych, np. urodzenie
dziecka
praca wymagająca zdobycia dodatkowych
kwalifikacji na własny koszt

55,2

53,0

25,1

22,8

52,0

77,5

praca w innym zawodzie niż wyuczony

praca wymagająca wyjazdów za granicę

tak

17,0

89,1

60,7

Czy podjęłaby Pani pracę
w poszczególnych warunkach?
– wskazania bezrobotnych
kobiet (N=1850; w %)
29,8
21,9
36,6
32,9

25,2

51,0

11,4 11,1

52,6

nie

5,5

53,4

10,0

58,6

8,4

53,6

21,9

21,4

7,4

72,6

38,8
37,6
38,1
90,3

4,36,6

17,9

62,8

37,2

7,6
11,4
9,3
5,7 4,0

55,9

6,9

trudno powiedzieć

Czy obawa przed utratą zatrudnienia lub problemami
ze znalezieniem pracy mogłaby skłonić Panią do ...?
(N=1850)
do rezygnacji z
macierzyństwa w
ogóle
6.6%

decyzje o
macierzyństwie są
moim zdaniem
niezależne od pracy
54.6%

do przesunięcia
decyzji o
macierzyństwie w
czasie
19.4%

do ograniczenia
liczby dzieci lub
nierodzenia
kolejnych
19.4%

Gdyby straciła Pani pracę, czy zgodziłaby się Pani pracować za
ustawową płacę minimalną
(849 zł brutto czyli 622,60 zł ,,na rękę’’)? (N=1850)

nie
35,5%

brak
odpowiedzi
0,3%

Co trzecia kobieta (31,8%) zgodziłaby się pracować za
minimalną płacę w granicach 1100 – 1500 zł ,,na rękę’’
27,1% respondentek podjęłoby pracę za
minimum 1000 zł ,,na rękę’’
9,8% badanych oczekuje minimalnego wynagrodzenia
za pracę w granicach 800 – 950 zł ,,na rękę’’

tak
64,2%

Gdyby straciła Pani pracę, czy zgodziłaby się Pani pracować za
ustawową płacę minimalną
(849 zł brutto czyli 622,60 zł ,,na rękę’’)?
w podziale na miejsce zamieszkania (w %)

100%

23,5
80%

40,8

60%

40%

76,2
58,9

20%

0%

kobiety mieszkające w mieście
(N=738)

tak

kobiety mieszkające na wsi
(N=323)

nie

SAMOOCENY KOBIET – BADANIE POGŁĘBIONE
• Kobiety są postrzegane i same definiują siebie jako mniej
wymagających finansowo pracowników. Strategia ograniczania swoich
aspiracji zawodowych jest nieefektywna – sektor takich miejsc pracy z
roku na rok kurczy się, ponadto oferuje mniejsze szanse rozwoju i
gorsze warunki pracy.
• Opisy potencjalnych korzyści z pracy dalece odstają od tego, co
badane postrzegają jako pracę wykonywana przez przeciętną kobietę.
• Kobiety aspirują raczej do bycia przecietną kobietą-pracownikiem niż
tworzą ambitne plany zawodowe.

ZAWODY KOBIECE I MĘSKIE

Zawody typowe dla kobiet - wskazania opinii publicznej
(N=1200;w %)
pielęgniarka

37,0

sprzedawczyni

24,0

nauczycielka

19,7

sekretarka

15,3

fryzjerka

13,1

opiekunka dzieci/osób chorych

12,5

kucharka

11,8

kosmetyczka

11,6

sprzątaczka

11,4

szwaczka

9,4

przedszkolanka

9,3

krawcowa

8,7

księgowa

7,1
0

10

20

30

40

Zawody typowe dla kobiet
• Zawody postrzegane jako typowe dla kobiet sytuują je w sektorach
gdzie płace są niższe, technologie mniej zaawansowane, a prestiż
społeczny niższy.
• Wśród prac z ludźmi znajdujemy raczej te, które są związane z ich
obsługą, ze świadczeniem im niezbyt wyrafinowanych usług. Część
profesji wiąże ze zdolnościami manualnymi, część to przedłużenie
prac domowych. Potencjał rynku pracy związany z tymi zawodami
będzie ograniczony, dopóki nie nastąpi znaczące wzbogacenie się
społeczeństwa.
• Większość z tych zawodów nie jest związana z kierowaniem zespołem
ludzi i brak w nich jasnych perspektyw awansu.
• Kobiety „ciążą” ku „bezpiecznym” miejscom pracy w sektorze
publicznym lub takim, w których nie stawia się przed pracownikami
cięgle nowych wyzwań.

Zawody typowe dla mężczyzn - wskazania opinii publicznej
(N=1200;w %)
górnik

33,2

kierowca

24,2

murarz

20,8

budowlaniec

16,3

hutnik

15,7

mechanik

17,4

stolarz

9,1

spawacz

8,3

elektryk

7,6

policjant

7,0

ślusarz

5,0
0

10

20

30

40

Czy istnieją zawody, których mimo braków formalnych
zakazów kobiety/mężczyźni nie powinny/powinni
wykonywać? – wskazania opinii publicznej (N=1200;w %)
Górnik – 30%, Pracownik fizyczny – 18,6%
Hutnik – 12,2%, Budowlaniec – 11,4%
Murarz – 6,4%,Spawacz - 5,8%

Opiekunka do dzieci – 11,9%, Przedszkolanka – 10,9%
Pielęgniarka – 9,9%, Sprzątaczka – 8,9%,
Kosmetyczka – 7,9%, Kucharka – 6,9%

100%

80%

8,4
43,0

60%

82,3
40%

44,9

20%

12,1
0%

9,3

czy istnieją zawody, których kobiety nie czy istnieją zawody, których mężczyźni
powinny wykonywać (pomimo braku
nie powinni wykonywać (pomimo braku
formalnych zakazów)
formalnych zakazów)

trudno powiedzieć

nie

tak

PRZEKRACZANIE SEGREGACJI ZAWODOWEJ – BADANIE
POGŁĘBIONE

• Kobiety pracujące w „męskich” zawodach opisywano kategoriach
fachowości, wyjątkowych kwalifikacji na tle innych osób na podobnych
stanowiskach. Inne badania potwierdzają, że innowacyjność kobiet
wzrasta w środowiskach pracy zdominowanych przez mężczyzn.
Cechują się większą motywacją do sprostania wysokim wymaganiom
nieprzyjaznego im środowiska.
• Pracodawcy, którzy zatrudniają kobietę w zawodzie „męskim”, mogą
spodziewać się, że są to osoby o dużej motywacji pracy.
• Automatyzacja i komputeryzacja zadań związanych wcześniej z siłą
fizyczną znosi bariery wykonywania tych prac przez kobiety.
• Kobiety kojarzone są przez pracodawców z przymiotami
odpowiedzialnego pracownika, a wobec mężczyzn pracujących w
zawodach dla nich typowych zgłaszają szereg zastrzeżeń (brak kultury
osobistej, nadużywanie alkoholu).

PRACA JAKO WARTOŚĆ

Czy w sytuacji otrzymania bardzo wysokiego spadku
pieniężnego (który zapewniłby byt Pani i Pani rodzinie do
końca życia) pracowałaby Pani dalej? (N=1850)
raczej nie
11,8%

może tak, może nie
15,4%

zdecydowanie nie
9,9%

zdecydowanie tak
33,1%

raczej tak
29,8%

Czy zrezygnowałaby Pani z pracy, gdyby Pani mąż/partner
zarabiał tyle, by utrzymać rodzinę na przyzwoitym poziomie?
(N=1850)
trudno
powiedzieć
14,1%

nie
56,5%

tak
29,4%

Jak można określić znaczenie (rolę) pracy zawodowej i pracy
w domu dla gospodarstwa domowego? (w %)

100%

80%

29,7

4,8
8,2

4,0
60%
69,5
40%

55,4

20%

0%

10,9
wskazania kobiet (N=1850)

17,6
wskazania opinii publicznej (N=1200)

trudno porównać pracę zawodową z pracą domową
prace wykonywane w domu są ważniejsze od pracy zawodowej
praca zawodowa jest tak samo ważna jak prace wykonywane w domu
praca zawodowa jest ważniejsza od prac wykonywanych w domu

PODSUMOWANIE - PLURALISTYCZNA IGNORANCJA?

• Postawy wobec kobiet i pracy kobiet zmieniają się, ale
ludzie nie dostrzegają tej zmiany społecznego klimatu,
gdyż wiele instytucji społecznych zdaje się wskazywać, że
zmiana ta nie następuje.
• Wśród tych instytucji należy wymienić: rodzinę, gdzie
ciągle odnotowujemy nierówny podział obowiązków; rynek
pracy wyceniający pracę kobiet niżej niż pracę mężczyzn;
państwo adresujące swe działania do kobiet-matek, a nie
rodziców obojga płci.

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach
Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
Działanie 1.6. SPO RZL: System aktywizacji zawodowej kobiet

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

Anna Kulpa
Szkoła Nauk Społecznych przy IFiS PAN
Zespół Socjologii Ekonomicznej
Katedra Socjologii Ogólnej i Antropologii Społecznej AGH
Ul. Gramatyka 8a
30-065 Kraków
(12) 617 43 53
[email protected]


Slide 5

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego
Funduszu Społecznego Unii Europejskiej w ramach Sektorowego
Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich

Prezentacja w ramach projektu:
System aktywizacji zawodowej
kobiet – „Kobieta pracująca…”
OGÓLNOPOLSKA KONFERENCJA:
„KOBIETA PRACUJĄCA NA (NIE)PRZYJAZNYM RYNKU PRACY”
25 kwiecień 2007

Działanie 1.6. SPO RZL; System aktywizacji zawodowej kobiet – „Kobieta pracująca…”

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach
Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
Działanie 1.6. SPO RZL: System aktywizacji zawodowej kobiet

Warszawa, 25 kwietnia 2007

DIAGNOZA SYTUACJI KOBIET NA
RYNKU PRACY
WYNIKI BADAŃ

Zrealizowane badania
• Ogólnopolskie badanie kobiet (N=1850)
• Ogólnopolskie badanie pracodawców (N=1619)
• Regionalne* badanie opinii publicznej (N=1200)
• Regionalne* badania kobiet i przedsiębiorców
techniką FGI - zogniskowanych wywiadów
grupowych (20 x 10)

*Badania przeprowadzono w następujących województwach: małopolskim, łódzkim, wielkopolskim, pomorskim.

Rezultatami projektu są następujące raporty:
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy - Badanie opinii
publicznej (grudzień 2005)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy – Badanie kobiet
(grudzień 2005)

• Diagnoza zróżnicowania szans kobiet w dostępie do rynku
pracy – Badanie ogólnopolskie, przeprowadzone wśród
pracodawców (grudzień 2005)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy ze szczególnym
uwzględnieniem zróżnicowania w dostępie do rynku pracy
– Badanie pogłębione w wybranych województwach
(marzec 2006)
• Wytyczne do akcji informacyjno – promocyjnej projektu
,,Kobieta pracująca..’’ (marzec 2006)

• Raport podsumowujący wyniki badań w ramach projektu
,,Kobieta pracująca’’ (kwiecień 2006)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy w Polsce –
publikacja książkowa (sierpień 2006)

OGÓLNE OCENY SYTUACJI
NA RYNKU PRACY

Jak na tle sytuacji ogólnopolskiej oceniłby/łaby Pan/i
sytuację na rynku pracy w swoim województwie? (w %)

1.1

2.0

100%

23.3
80%

42.6

60%

39.4

40%

36.9
25.0

20%

15.1

9.3
1.1

4.2

wskazania przedsiębiorców
(N=1619)

wskazania kobiet (N=1850)

0%

bardzo dobra

dobra

ani dobra ani zła

zła

bardzo zła

trudno powiedzieć

OCENY SYTUACJI NA RYNKU PRACY – BADANIE POGŁĘBIONE
•

Oceny lokalnych rynków pracy przywoływane przez badane kobiety są
powierzchowne, niezakotwiczone w wiedzy o gospodarce regionu. Oceny
możliwości zatrudnienia przywoływane przez pracodawców są bardziej
rzeczowe i mniej pesymistyczne.

•

Potencjał rynku pracy odnoszony jest wyłącznie do miejsc pracy wyznaczanych
przez umowę o pracę. Brak gwarancji, że nowa praca będzie pracą na stałe
powstrzymuje kobiety pracujące przed zmianą pracy na lepszą.

•

Obie grupy dostrzegają niedopasowanie kwalifikacji i kompetencji
bezrobotnych do ofert pracy na rynku. Relacjonują brak procedur dla
nowoprzyjmowanych pracowników, niedostatek szkoleń na miejscu pracy.

•

Złe wyobrażenia o rynku pracy demobilizują część bezrobotnych kobiet.

C z y w z w ią z k u z o d m ie n n ą sy tu a c ją k o b ie t i m ę ż c z y z n n a ry n k u
p ra c y , P a n a / i z d a n ie m p o trz e b n e s ą in ic ja ty w y / d z ia ła n ia / p ro g ra m y
n a rz e c z w y ró w n a n ia s y tu a c ji o b u p łc i n a ry n k u p ra c y ? ( N = 1 2 0 0 )

tru d n o p o w ie d z ie ć
9 .3 %
n ie
2 6 .4 %

ta k
7 4 ,8 %

Ocena efektywności form wspierania kobiet na rynku pracy
(najbardziej efektywne formy w %)
wspieranie przedsiębiorczości kobiecej poprzez
dotacje na rozpoczęcie działalności
gospodarczej/założenie własnej firmy

42.8
49.5
39.2
35.7

zapewnienie opieki nad dziećmi - żłobki, przedszkola,
świetlice

30.2
34.2

promowanie nowych form zatrudniania np. praca na
odległość, praca w domu, praca przez Internet

40.9

wspieranie dostępu kobiet do edukacji: kursy
doszkalające, itp.

32.2

lepsze docieranie z informacjami o lokalnym rynku
pracy, tworzenie baz danych ofert, doradztwo
zawodowe

38.7
27.5
28.6
24.2

promowanie partnerskiego modelu rodziny z równym
podziałem obowiązków domowych

0.9

trudno powiedzieć

7.8
0

wskazania przedsiębiorców

10

20

30

40

50

wskazania kobiet

60

DYSKRYMINACJA
NA RYNKU PRACY

Sytuacja kobiet i mężczyzn na rynku pracy (w %)

100%

80%

6.9
2.5
28.4

10.9
3.1
27.9

60%

40%

62.3

58.1

wskazania przedsiębiorców

wskazania kobiet

20%

0%

sytuacja kobiet jest gorsza
sytuacja kobiet jest lepsza

sytuacja kobiet jest taka sama
trudno powiedzieć

Czy w sytuacji równych
kwalifikacji kandydatów do
pracy wolałby/ałaby Pan/i
zatrudnić kobietę czy
mężczyznę? (N=1619)

Czy Pana/i zdaniem w przypadku,
gdy kobieta i mężczyzna mają takie
same kwalifikacje i ubiegają się o
takie same stanowisko
przedsiębiorcy decydują się na
zatrudnienie: (N=1200)

tru d n o

kobietę
27.1%

p o w ie d z ie ć
3 1 .8 %

trudno
powiedzieć
50.5%

mężczyznę
22.4%
m ężczyzny
k o b ie ty
4 .9 %

6 3 .3 %

Czy Pana/i zdaniem polscy przedsiębiorcy w swojej działalności przestrzegają
zapisu* ,,Jakakolwiek dyskryminacja w zatrudnieniu, bezpośrednia lub
pośrednia, w szczególności ze względu na płeć, (...) jest niedopuszczalna’’? (w
%)
100%

23.8

24.9

19.7

80%

60%

57.8

66.1

40%

62.9

20%

17.4

10.1

0%
wskazania
przedsiębiorców
(N=1619)

tak
*art.113

Kodeksu Pracy (Dz.U.98.21.94 z późn. zm)

wskazania kobiet
(N=1850)

nie

17.4
wskazania opinii
publicznej (N=1200)

trudno powiedzieć

Ocena uprawnień przysługujących kobietom (wskazania
przedsiębiorców na uprawnienia wpływające niekorzystnie
na sytuację kobiet na rynku pracy w %)
konieczność wydłużenia umowy o pracę z kobietą
w ciąży na czas do dnia porodu (nawet jeśli nie
planowano przedłużenia)

40,4
35,3

korzystanie z urlopu wychowawczego

32,1

korzystanie z urlopu macierzyńskiego

28,2

dodatkowe dni wolne na opiekę nad dzieckiem
konieczność przesunięcia kobiet w ciąży do innej
pracy (jeśli jest to wymagane)

20,7

zakaz zatrudniania kobiet w ciąży w godzinach
nadliczbowych i nocnych

19,5

zwolnienie kobiet w ciąży np. w związku z
badaniami lekarskimi

18,3

skrócenie czasu pracy matek karmiących

17,9

zakaz delegowania kobiet w ciąży poza miejsce
pracy

12,0
7,1

trudno powiedzieć

0

10

20

30

40

50

C o p r z e d e w s z y s t k im w p ły n ę ło n a b e z p r o b le m o w e łą c z e n ie
o b o w ią z k ó w p r a c o w n ic y , o s o b y z a jm u ją c e j s ię d o m e m i/ lu b d z ie ć m i?
( N = 6 3 5 ;w % )
rów ny podział obow ią zków dom ow ych między m ęża/żo nę,

58.1

partn era /partnerkę

pom oc (wsp arc ie) ze strony kogo ś z rodziny n p. rodziców

35.7

przejęcie przez mę ża/pa rtnera znaczące j części

11.8

ob owiązków d oty czących opieki nad dzieckiem

dostęp do żłob ka, przedszko la, ś wietlicy

9.0

w ynajęcie opieki nad dzieckiem

3.0

brak u trudn ień i w yrozum iałość ze s trony praco dawcy

3.0

0

10

20

30

40

50

60

70

GODZENIE ŻYCIA ZAWODOWEGO I OSOBISTEGO

• Respondenci pytani o wiedzę dotyczącą doświadczeń znanych im
kobiet-pracownic i matek-pracownic, a nie o sferę wyobrażeń,
najczęściej deklarują, że godzą one te dwie sfery życia bez większych
problemów.
• Dopóki wychowywanie dzieci i prowadzenie domu nie będzie
postrzegane przez pracodawców jako odpowiedzialność dwojga
rodziców czy partnerów, a nie głównie kobiet, będą oni traktować
kobiety jako kłopotliwego i kosztownego pracownika.
• Kobiety nie dostrzegają swojego obciążenia pracami domowymi w
kategoriach zmniejszania szans zatrudnienia.

OPINIA O PRACY KOBIET.
ELASTYCZNOŚĆ KOBIET
NA RYNKU PRACY

Biorąc pod uwagę Pana/i doświadczenie jak ogólnie
oceniłby/łaby Pan/i jakość pracy kobiet? – wskazania
przedsiębiorców (N=1619;w %)
raczej nisko
0,4%
ani wysoko, ani
nisko
15,5%

bardzo nisko
0,1%
trudno
powiedzieć
4,7%

raczej wysoko
57,7%

bardzo wysoko
21,6%

Czy według Pana/i kobieta prowadząca własną firmę,
to wiarygodny partner do interesów? (w %)
3,2
100%

1,2
8,4

5,2
2,9
14,5

70,8

55,7

16,4

21,8

80%
60%
40%
20%
0%

wskazania przedsiębiorców
(N=1619)
trudno powiedzieć

wskazania opinii publicznej
(N=1200)

nie, kobieta nie jest wiarygodnym partnerem staram się unikać współpracy z kobietami przedsiębiorcami
tak, kobieta to wiarygodny partner, ale wolę współpracować z mężczyznami
tak, kobieta to tak samo wiarygodny partner w interesach jak mężczyzna
tak, kobieta to bardzo wiarygodny partner w interesach; wolę współpracować z kobietami, niż
mężczyznami

Czy Pana/i zdaniem większość znanych
Panu/i kobiet/pracownic podjęłaby pracę
w poszczególnych warunkach?
wskazania przedsiębiorców
(N=1619; w %)
47,7

praca wymagająca długich dojazdów

37,4

14,9

praca wymagająca przeprowadzki

36,0

42,9

21,1

praca o uciążliwym rozkładzie czasu pracy

36,9

42,1

21,0

praca w trudnych warunkach BHP (np. hałas,
zapylenie)

27,7

praca wymagająca pełnej dyspozycyjności
praca wymagająca rezygnacji w najbliższej
przyszłości z planów rodzinnych, np. urodzenie
dziecka
praca wymagająca zdobycia dodatkowych
kwalifikacji na własny koszt

55,2

53,0

25,1

22,8

52,0

77,5

praca w innym zawodzie niż wyuczony

praca wymagająca wyjazdów za granicę

tak

17,0

89,1

60,7

Czy podjęłaby Pani pracę
w poszczególnych warunkach?
– wskazania bezrobotnych
kobiet (N=1850; w %)
29,8
21,9
36,6
32,9

25,2

51,0

11,4 11,1

52,6

nie

5,5

53,4

10,0

58,6

8,4

53,6

21,9

21,4

7,4

72,6

38,8
37,6
38,1
90,3

4,36,6

17,9

62,8

37,2

7,6
11,4
9,3
5,7 4,0

55,9

6,9

trudno powiedzieć

Czy obawa przed utratą zatrudnienia lub problemami
ze znalezieniem pracy mogłaby skłonić Panią do ...?
(N=1850)
do rezygnacji z
macierzyństwa w
ogóle
6.6%

decyzje o
macierzyństwie są
moim zdaniem
niezależne od pracy
54.6%

do przesunięcia
decyzji o
macierzyństwie w
czasie
19.4%

do ograniczenia
liczby dzieci lub
nierodzenia
kolejnych
19.4%

Gdyby straciła Pani pracę, czy zgodziłaby się Pani pracować za
ustawową płacę minimalną
(849 zł brutto czyli 622,60 zł ,,na rękę’’)? (N=1850)

nie
35,5%

brak
odpowiedzi
0,3%

Co trzecia kobieta (31,8%) zgodziłaby się pracować za
minimalną płacę w granicach 1100 – 1500 zł ,,na rękę’’
27,1% respondentek podjęłoby pracę za
minimum 1000 zł ,,na rękę’’
9,8% badanych oczekuje minimalnego wynagrodzenia
za pracę w granicach 800 – 950 zł ,,na rękę’’

tak
64,2%

Gdyby straciła Pani pracę, czy zgodziłaby się Pani pracować za
ustawową płacę minimalną
(849 zł brutto czyli 622,60 zł ,,na rękę’’)?
w podziale na miejsce zamieszkania (w %)

100%

23,5
80%

40,8

60%

40%

76,2
58,9

20%

0%

kobiety mieszkające w mieście
(N=738)

tak

kobiety mieszkające na wsi
(N=323)

nie

SAMOOCENY KOBIET – BADANIE POGŁĘBIONE
• Kobiety są postrzegane i same definiują siebie jako mniej
wymagających finansowo pracowników. Strategia ograniczania swoich
aspiracji zawodowych jest nieefektywna – sektor takich miejsc pracy z
roku na rok kurczy się, ponadto oferuje mniejsze szanse rozwoju i
gorsze warunki pracy.
• Opisy potencjalnych korzyści z pracy dalece odstają od tego, co
badane postrzegają jako pracę wykonywana przez przeciętną kobietę.
• Kobiety aspirują raczej do bycia przecietną kobietą-pracownikiem niż
tworzą ambitne plany zawodowe.

ZAWODY KOBIECE I MĘSKIE

Zawody typowe dla kobiet - wskazania opinii publicznej
(N=1200;w %)
pielęgniarka

37,0

sprzedawczyni

24,0

nauczycielka

19,7

sekretarka

15,3

fryzjerka

13,1

opiekunka dzieci/osób chorych

12,5

kucharka

11,8

kosmetyczka

11,6

sprzątaczka

11,4

szwaczka

9,4

przedszkolanka

9,3

krawcowa

8,7

księgowa

7,1
0

10

20

30

40

Zawody typowe dla kobiet
• Zawody postrzegane jako typowe dla kobiet sytuują je w sektorach
gdzie płace są niższe, technologie mniej zaawansowane, a prestiż
społeczny niższy.
• Wśród prac z ludźmi znajdujemy raczej te, które są związane z ich
obsługą, ze świadczeniem im niezbyt wyrafinowanych usług. Część
profesji wiąże ze zdolnościami manualnymi, część to przedłużenie
prac domowych. Potencjał rynku pracy związany z tymi zawodami
będzie ograniczony, dopóki nie nastąpi znaczące wzbogacenie się
społeczeństwa.
• Większość z tych zawodów nie jest związana z kierowaniem zespołem
ludzi i brak w nich jasnych perspektyw awansu.
• Kobiety „ciążą” ku „bezpiecznym” miejscom pracy w sektorze
publicznym lub takim, w których nie stawia się przed pracownikami
cięgle nowych wyzwań.

Zawody typowe dla mężczyzn - wskazania opinii publicznej
(N=1200;w %)
górnik

33,2

kierowca

24,2

murarz

20,8

budowlaniec

16,3

hutnik

15,7

mechanik

17,4

stolarz

9,1

spawacz

8,3

elektryk

7,6

policjant

7,0

ślusarz

5,0
0

10

20

30

40

Czy istnieją zawody, których mimo braków formalnych
zakazów kobiety/mężczyźni nie powinny/powinni
wykonywać? – wskazania opinii publicznej (N=1200;w %)
Górnik – 30%, Pracownik fizyczny – 18,6%
Hutnik – 12,2%, Budowlaniec – 11,4%
Murarz – 6,4%,Spawacz - 5,8%

Opiekunka do dzieci – 11,9%, Przedszkolanka – 10,9%
Pielęgniarka – 9,9%, Sprzątaczka – 8,9%,
Kosmetyczka – 7,9%, Kucharka – 6,9%

100%

80%

8,4
43,0

60%

82,3
40%

44,9

20%

12,1
0%

9,3

czy istnieją zawody, których kobiety nie czy istnieją zawody, których mężczyźni
powinny wykonywać (pomimo braku
nie powinni wykonywać (pomimo braku
formalnych zakazów)
formalnych zakazów)

trudno powiedzieć

nie

tak

PRZEKRACZANIE SEGREGACJI ZAWODOWEJ – BADANIE
POGŁĘBIONE

• Kobiety pracujące w „męskich” zawodach opisywano kategoriach
fachowości, wyjątkowych kwalifikacji na tle innych osób na podobnych
stanowiskach. Inne badania potwierdzają, że innowacyjność kobiet
wzrasta w środowiskach pracy zdominowanych przez mężczyzn.
Cechują się większą motywacją do sprostania wysokim wymaganiom
nieprzyjaznego im środowiska.
• Pracodawcy, którzy zatrudniają kobietę w zawodzie „męskim”, mogą
spodziewać się, że są to osoby o dużej motywacji pracy.
• Automatyzacja i komputeryzacja zadań związanych wcześniej z siłą
fizyczną znosi bariery wykonywania tych prac przez kobiety.
• Kobiety kojarzone są przez pracodawców z przymiotami
odpowiedzialnego pracownika, a wobec mężczyzn pracujących w
zawodach dla nich typowych zgłaszają szereg zastrzeżeń (brak kultury
osobistej, nadużywanie alkoholu).

PRACA JAKO WARTOŚĆ

Czy w sytuacji otrzymania bardzo wysokiego spadku
pieniężnego (który zapewniłby byt Pani i Pani rodzinie do
końca życia) pracowałaby Pani dalej? (N=1850)
raczej nie
11,8%

może tak, może nie
15,4%

zdecydowanie nie
9,9%

zdecydowanie tak
33,1%

raczej tak
29,8%

Czy zrezygnowałaby Pani z pracy, gdyby Pani mąż/partner
zarabiał tyle, by utrzymać rodzinę na przyzwoitym poziomie?
(N=1850)
trudno
powiedzieć
14,1%

nie
56,5%

tak
29,4%

Jak można określić znaczenie (rolę) pracy zawodowej i pracy
w domu dla gospodarstwa domowego? (w %)

100%

80%

29,7

4,8
8,2

4,0
60%
69,5
40%

55,4

20%

0%

10,9
wskazania kobiet (N=1850)

17,6
wskazania opinii publicznej (N=1200)

trudno porównać pracę zawodową z pracą domową
prace wykonywane w domu są ważniejsze od pracy zawodowej
praca zawodowa jest tak samo ważna jak prace wykonywane w domu
praca zawodowa jest ważniejsza od prac wykonywanych w domu

PODSUMOWANIE - PLURALISTYCZNA IGNORANCJA?

• Postawy wobec kobiet i pracy kobiet zmieniają się, ale
ludzie nie dostrzegają tej zmiany społecznego klimatu,
gdyż wiele instytucji społecznych zdaje się wskazywać, że
zmiana ta nie następuje.
• Wśród tych instytucji należy wymienić: rodzinę, gdzie
ciągle odnotowujemy nierówny podział obowiązków; rynek
pracy wyceniający pracę kobiet niżej niż pracę mężczyzn;
państwo adresujące swe działania do kobiet-matek, a nie
rodziców obojga płci.

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach
Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
Działanie 1.6. SPO RZL: System aktywizacji zawodowej kobiet

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

Anna Kulpa
Szkoła Nauk Społecznych przy IFiS PAN
Zespół Socjologii Ekonomicznej
Katedra Socjologii Ogólnej i Antropologii Społecznej AGH
Ul. Gramatyka 8a
30-065 Kraków
(12) 617 43 53
[email protected]


Slide 6

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego
Funduszu Społecznego Unii Europejskiej w ramach Sektorowego
Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich

Prezentacja w ramach projektu:
System aktywizacji zawodowej
kobiet – „Kobieta pracująca…”
OGÓLNOPOLSKA KONFERENCJA:
„KOBIETA PRACUJĄCA NA (NIE)PRZYJAZNYM RYNKU PRACY”
25 kwiecień 2007

Działanie 1.6. SPO RZL; System aktywizacji zawodowej kobiet – „Kobieta pracująca…”

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach
Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
Działanie 1.6. SPO RZL: System aktywizacji zawodowej kobiet

Warszawa, 25 kwietnia 2007

DIAGNOZA SYTUACJI KOBIET NA
RYNKU PRACY
WYNIKI BADAŃ

Zrealizowane badania
• Ogólnopolskie badanie kobiet (N=1850)
• Ogólnopolskie badanie pracodawców (N=1619)
• Regionalne* badanie opinii publicznej (N=1200)
• Regionalne* badania kobiet i przedsiębiorców
techniką FGI - zogniskowanych wywiadów
grupowych (20 x 10)

*Badania przeprowadzono w następujących województwach: małopolskim, łódzkim, wielkopolskim, pomorskim.

Rezultatami projektu są następujące raporty:
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy - Badanie opinii
publicznej (grudzień 2005)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy – Badanie kobiet
(grudzień 2005)

• Diagnoza zróżnicowania szans kobiet w dostępie do rynku
pracy – Badanie ogólnopolskie, przeprowadzone wśród
pracodawców (grudzień 2005)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy ze szczególnym
uwzględnieniem zróżnicowania w dostępie do rynku pracy
– Badanie pogłębione w wybranych województwach
(marzec 2006)
• Wytyczne do akcji informacyjno – promocyjnej projektu
,,Kobieta pracująca..’’ (marzec 2006)

• Raport podsumowujący wyniki badań w ramach projektu
,,Kobieta pracująca’’ (kwiecień 2006)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy w Polsce –
publikacja książkowa (sierpień 2006)

OGÓLNE OCENY SYTUACJI
NA RYNKU PRACY

Jak na tle sytuacji ogólnopolskiej oceniłby/łaby Pan/i
sytuację na rynku pracy w swoim województwie? (w %)

1.1

2.0

100%

23.3
80%

42.6

60%

39.4

40%

36.9
25.0

20%

15.1

9.3
1.1

4.2

wskazania przedsiębiorców
(N=1619)

wskazania kobiet (N=1850)

0%

bardzo dobra

dobra

ani dobra ani zła

zła

bardzo zła

trudno powiedzieć

OCENY SYTUACJI NA RYNKU PRACY – BADANIE POGŁĘBIONE
•

Oceny lokalnych rynków pracy przywoływane przez badane kobiety są
powierzchowne, niezakotwiczone w wiedzy o gospodarce regionu. Oceny
możliwości zatrudnienia przywoływane przez pracodawców są bardziej
rzeczowe i mniej pesymistyczne.

•

Potencjał rynku pracy odnoszony jest wyłącznie do miejsc pracy wyznaczanych
przez umowę o pracę. Brak gwarancji, że nowa praca będzie pracą na stałe
powstrzymuje kobiety pracujące przed zmianą pracy na lepszą.

•

Obie grupy dostrzegają niedopasowanie kwalifikacji i kompetencji
bezrobotnych do ofert pracy na rynku. Relacjonują brak procedur dla
nowoprzyjmowanych pracowników, niedostatek szkoleń na miejscu pracy.

•

Złe wyobrażenia o rynku pracy demobilizują część bezrobotnych kobiet.

C z y w z w ią z k u z o d m ie n n ą sy tu a c ją k o b ie t i m ę ż c z y z n n a ry n k u
p ra c y , P a n a / i z d a n ie m p o trz e b n e s ą in ic ja ty w y / d z ia ła n ia / p ro g ra m y
n a rz e c z w y ró w n a n ia s y tu a c ji o b u p łc i n a ry n k u p ra c y ? ( N = 1 2 0 0 )

tru d n o p o w ie d z ie ć
9 .3 %
n ie
2 6 .4 %

ta k
7 4 ,8 %

Ocena efektywności form wspierania kobiet na rynku pracy
(najbardziej efektywne formy w %)
wspieranie przedsiębiorczości kobiecej poprzez
dotacje na rozpoczęcie działalności
gospodarczej/założenie własnej firmy

42.8
49.5
39.2
35.7

zapewnienie opieki nad dziećmi - żłobki, przedszkola,
świetlice

30.2
34.2

promowanie nowych form zatrudniania np. praca na
odległość, praca w domu, praca przez Internet

40.9

wspieranie dostępu kobiet do edukacji: kursy
doszkalające, itp.

32.2

lepsze docieranie z informacjami o lokalnym rynku
pracy, tworzenie baz danych ofert, doradztwo
zawodowe

38.7
27.5
28.6
24.2

promowanie partnerskiego modelu rodziny z równym
podziałem obowiązków domowych

0.9

trudno powiedzieć

7.8
0

wskazania przedsiębiorców

10

20

30

40

50

wskazania kobiet

60

DYSKRYMINACJA
NA RYNKU PRACY

Sytuacja kobiet i mężczyzn na rynku pracy (w %)

100%

80%

6.9
2.5
28.4

10.9
3.1
27.9

60%

40%

62.3

58.1

wskazania przedsiębiorców

wskazania kobiet

20%

0%

sytuacja kobiet jest gorsza
sytuacja kobiet jest lepsza

sytuacja kobiet jest taka sama
trudno powiedzieć

Czy w sytuacji równych
kwalifikacji kandydatów do
pracy wolałby/ałaby Pan/i
zatrudnić kobietę czy
mężczyznę? (N=1619)

Czy Pana/i zdaniem w przypadku,
gdy kobieta i mężczyzna mają takie
same kwalifikacje i ubiegają się o
takie same stanowisko
przedsiębiorcy decydują się na
zatrudnienie: (N=1200)

tru d n o

kobietę
27.1%

p o w ie d z ie ć
3 1 .8 %

trudno
powiedzieć
50.5%

mężczyznę
22.4%
m ężczyzny
k o b ie ty
4 .9 %

6 3 .3 %

Czy Pana/i zdaniem polscy przedsiębiorcy w swojej działalności przestrzegają
zapisu* ,,Jakakolwiek dyskryminacja w zatrudnieniu, bezpośrednia lub
pośrednia, w szczególności ze względu na płeć, (...) jest niedopuszczalna’’? (w
%)
100%

23.8

24.9

19.7

80%

60%

57.8

66.1

40%

62.9

20%

17.4

10.1

0%
wskazania
przedsiębiorców
(N=1619)

tak
*art.113

Kodeksu Pracy (Dz.U.98.21.94 z późn. zm)

wskazania kobiet
(N=1850)

nie

17.4
wskazania opinii
publicznej (N=1200)

trudno powiedzieć

Ocena uprawnień przysługujących kobietom (wskazania
przedsiębiorców na uprawnienia wpływające niekorzystnie
na sytuację kobiet na rynku pracy w %)
konieczność wydłużenia umowy o pracę z kobietą
w ciąży na czas do dnia porodu (nawet jeśli nie
planowano przedłużenia)

40,4
35,3

korzystanie z urlopu wychowawczego

32,1

korzystanie z urlopu macierzyńskiego

28,2

dodatkowe dni wolne na opiekę nad dzieckiem
konieczność przesunięcia kobiet w ciąży do innej
pracy (jeśli jest to wymagane)

20,7

zakaz zatrudniania kobiet w ciąży w godzinach
nadliczbowych i nocnych

19,5

zwolnienie kobiet w ciąży np. w związku z
badaniami lekarskimi

18,3

skrócenie czasu pracy matek karmiących

17,9

zakaz delegowania kobiet w ciąży poza miejsce
pracy

12,0
7,1

trudno powiedzieć

0

10

20

30

40

50

C o p r z e d e w s z y s t k im w p ły n ę ło n a b e z p r o b le m o w e łą c z e n ie
o b o w ią z k ó w p r a c o w n ic y , o s o b y z a jm u ją c e j s ię d o m e m i/ lu b d z ie ć m i?
( N = 6 3 5 ;w % )
rów ny podział obow ią zków dom ow ych między m ęża/żo nę,

58.1

partn era /partnerkę

pom oc (wsp arc ie) ze strony kogo ś z rodziny n p. rodziców

35.7

przejęcie przez mę ża/pa rtnera znaczące j części

11.8

ob owiązków d oty czących opieki nad dzieckiem

dostęp do żłob ka, przedszko la, ś wietlicy

9.0

w ynajęcie opieki nad dzieckiem

3.0

brak u trudn ień i w yrozum iałość ze s trony praco dawcy

3.0

0

10

20

30

40

50

60

70

GODZENIE ŻYCIA ZAWODOWEGO I OSOBISTEGO

• Respondenci pytani o wiedzę dotyczącą doświadczeń znanych im
kobiet-pracownic i matek-pracownic, a nie o sferę wyobrażeń,
najczęściej deklarują, że godzą one te dwie sfery życia bez większych
problemów.
• Dopóki wychowywanie dzieci i prowadzenie domu nie będzie
postrzegane przez pracodawców jako odpowiedzialność dwojga
rodziców czy partnerów, a nie głównie kobiet, będą oni traktować
kobiety jako kłopotliwego i kosztownego pracownika.
• Kobiety nie dostrzegają swojego obciążenia pracami domowymi w
kategoriach zmniejszania szans zatrudnienia.

OPINIA O PRACY KOBIET.
ELASTYCZNOŚĆ KOBIET
NA RYNKU PRACY

Biorąc pod uwagę Pana/i doświadczenie jak ogólnie
oceniłby/łaby Pan/i jakość pracy kobiet? – wskazania
przedsiębiorców (N=1619;w %)
raczej nisko
0,4%
ani wysoko, ani
nisko
15,5%

bardzo nisko
0,1%
trudno
powiedzieć
4,7%

raczej wysoko
57,7%

bardzo wysoko
21,6%

Czy według Pana/i kobieta prowadząca własną firmę,
to wiarygodny partner do interesów? (w %)
3,2
100%

1,2
8,4

5,2
2,9
14,5

70,8

55,7

16,4

21,8

80%
60%
40%
20%
0%

wskazania przedsiębiorców
(N=1619)
trudno powiedzieć

wskazania opinii publicznej
(N=1200)

nie, kobieta nie jest wiarygodnym partnerem staram się unikać współpracy z kobietami przedsiębiorcami
tak, kobieta to wiarygodny partner, ale wolę współpracować z mężczyznami
tak, kobieta to tak samo wiarygodny partner w interesach jak mężczyzna
tak, kobieta to bardzo wiarygodny partner w interesach; wolę współpracować z kobietami, niż
mężczyznami

Czy Pana/i zdaniem większość znanych
Panu/i kobiet/pracownic podjęłaby pracę
w poszczególnych warunkach?
wskazania przedsiębiorców
(N=1619; w %)
47,7

praca wymagająca długich dojazdów

37,4

14,9

praca wymagająca przeprowadzki

36,0

42,9

21,1

praca o uciążliwym rozkładzie czasu pracy

36,9

42,1

21,0

praca w trudnych warunkach BHP (np. hałas,
zapylenie)

27,7

praca wymagająca pełnej dyspozycyjności
praca wymagająca rezygnacji w najbliższej
przyszłości z planów rodzinnych, np. urodzenie
dziecka
praca wymagająca zdobycia dodatkowych
kwalifikacji na własny koszt

55,2

53,0

25,1

22,8

52,0

77,5

praca w innym zawodzie niż wyuczony

praca wymagająca wyjazdów za granicę

tak

17,0

89,1

60,7

Czy podjęłaby Pani pracę
w poszczególnych warunkach?
– wskazania bezrobotnych
kobiet (N=1850; w %)
29,8
21,9
36,6
32,9

25,2

51,0

11,4 11,1

52,6

nie

5,5

53,4

10,0

58,6

8,4

53,6

21,9

21,4

7,4

72,6

38,8
37,6
38,1
90,3

4,36,6

17,9

62,8

37,2

7,6
11,4
9,3
5,7 4,0

55,9

6,9

trudno powiedzieć

Czy obawa przed utratą zatrudnienia lub problemami
ze znalezieniem pracy mogłaby skłonić Panią do ...?
(N=1850)
do rezygnacji z
macierzyństwa w
ogóle
6.6%

decyzje o
macierzyństwie są
moim zdaniem
niezależne od pracy
54.6%

do przesunięcia
decyzji o
macierzyństwie w
czasie
19.4%

do ograniczenia
liczby dzieci lub
nierodzenia
kolejnych
19.4%

Gdyby straciła Pani pracę, czy zgodziłaby się Pani pracować za
ustawową płacę minimalną
(849 zł brutto czyli 622,60 zł ,,na rękę’’)? (N=1850)

nie
35,5%

brak
odpowiedzi
0,3%

Co trzecia kobieta (31,8%) zgodziłaby się pracować za
minimalną płacę w granicach 1100 – 1500 zł ,,na rękę’’
27,1% respondentek podjęłoby pracę za
minimum 1000 zł ,,na rękę’’
9,8% badanych oczekuje minimalnego wynagrodzenia
za pracę w granicach 800 – 950 zł ,,na rękę’’

tak
64,2%

Gdyby straciła Pani pracę, czy zgodziłaby się Pani pracować za
ustawową płacę minimalną
(849 zł brutto czyli 622,60 zł ,,na rękę’’)?
w podziale na miejsce zamieszkania (w %)

100%

23,5
80%

40,8

60%

40%

76,2
58,9

20%

0%

kobiety mieszkające w mieście
(N=738)

tak

kobiety mieszkające na wsi
(N=323)

nie

SAMOOCENY KOBIET – BADANIE POGŁĘBIONE
• Kobiety są postrzegane i same definiują siebie jako mniej
wymagających finansowo pracowników. Strategia ograniczania swoich
aspiracji zawodowych jest nieefektywna – sektor takich miejsc pracy z
roku na rok kurczy się, ponadto oferuje mniejsze szanse rozwoju i
gorsze warunki pracy.
• Opisy potencjalnych korzyści z pracy dalece odstają od tego, co
badane postrzegają jako pracę wykonywana przez przeciętną kobietę.
• Kobiety aspirują raczej do bycia przecietną kobietą-pracownikiem niż
tworzą ambitne plany zawodowe.

ZAWODY KOBIECE I MĘSKIE

Zawody typowe dla kobiet - wskazania opinii publicznej
(N=1200;w %)
pielęgniarka

37,0

sprzedawczyni

24,0

nauczycielka

19,7

sekretarka

15,3

fryzjerka

13,1

opiekunka dzieci/osób chorych

12,5

kucharka

11,8

kosmetyczka

11,6

sprzątaczka

11,4

szwaczka

9,4

przedszkolanka

9,3

krawcowa

8,7

księgowa

7,1
0

10

20

30

40

Zawody typowe dla kobiet
• Zawody postrzegane jako typowe dla kobiet sytuują je w sektorach
gdzie płace są niższe, technologie mniej zaawansowane, a prestiż
społeczny niższy.
• Wśród prac z ludźmi znajdujemy raczej te, które są związane z ich
obsługą, ze świadczeniem im niezbyt wyrafinowanych usług. Część
profesji wiąże ze zdolnościami manualnymi, część to przedłużenie
prac domowych. Potencjał rynku pracy związany z tymi zawodami
będzie ograniczony, dopóki nie nastąpi znaczące wzbogacenie się
społeczeństwa.
• Większość z tych zawodów nie jest związana z kierowaniem zespołem
ludzi i brak w nich jasnych perspektyw awansu.
• Kobiety „ciążą” ku „bezpiecznym” miejscom pracy w sektorze
publicznym lub takim, w których nie stawia się przed pracownikami
cięgle nowych wyzwań.

Zawody typowe dla mężczyzn - wskazania opinii publicznej
(N=1200;w %)
górnik

33,2

kierowca

24,2

murarz

20,8

budowlaniec

16,3

hutnik

15,7

mechanik

17,4

stolarz

9,1

spawacz

8,3

elektryk

7,6

policjant

7,0

ślusarz

5,0
0

10

20

30

40

Czy istnieją zawody, których mimo braków formalnych
zakazów kobiety/mężczyźni nie powinny/powinni
wykonywać? – wskazania opinii publicznej (N=1200;w %)
Górnik – 30%, Pracownik fizyczny – 18,6%
Hutnik – 12,2%, Budowlaniec – 11,4%
Murarz – 6,4%,Spawacz - 5,8%

Opiekunka do dzieci – 11,9%, Przedszkolanka – 10,9%
Pielęgniarka – 9,9%, Sprzątaczka – 8,9%,
Kosmetyczka – 7,9%, Kucharka – 6,9%

100%

80%

8,4
43,0

60%

82,3
40%

44,9

20%

12,1
0%

9,3

czy istnieją zawody, których kobiety nie czy istnieją zawody, których mężczyźni
powinny wykonywać (pomimo braku
nie powinni wykonywać (pomimo braku
formalnych zakazów)
formalnych zakazów)

trudno powiedzieć

nie

tak

PRZEKRACZANIE SEGREGACJI ZAWODOWEJ – BADANIE
POGŁĘBIONE

• Kobiety pracujące w „męskich” zawodach opisywano kategoriach
fachowości, wyjątkowych kwalifikacji na tle innych osób na podobnych
stanowiskach. Inne badania potwierdzają, że innowacyjność kobiet
wzrasta w środowiskach pracy zdominowanych przez mężczyzn.
Cechują się większą motywacją do sprostania wysokim wymaganiom
nieprzyjaznego im środowiska.
• Pracodawcy, którzy zatrudniają kobietę w zawodzie „męskim”, mogą
spodziewać się, że są to osoby o dużej motywacji pracy.
• Automatyzacja i komputeryzacja zadań związanych wcześniej z siłą
fizyczną znosi bariery wykonywania tych prac przez kobiety.
• Kobiety kojarzone są przez pracodawców z przymiotami
odpowiedzialnego pracownika, a wobec mężczyzn pracujących w
zawodach dla nich typowych zgłaszają szereg zastrzeżeń (brak kultury
osobistej, nadużywanie alkoholu).

PRACA JAKO WARTOŚĆ

Czy w sytuacji otrzymania bardzo wysokiego spadku
pieniężnego (który zapewniłby byt Pani i Pani rodzinie do
końca życia) pracowałaby Pani dalej? (N=1850)
raczej nie
11,8%

może tak, może nie
15,4%

zdecydowanie nie
9,9%

zdecydowanie tak
33,1%

raczej tak
29,8%

Czy zrezygnowałaby Pani z pracy, gdyby Pani mąż/partner
zarabiał tyle, by utrzymać rodzinę na przyzwoitym poziomie?
(N=1850)
trudno
powiedzieć
14,1%

nie
56,5%

tak
29,4%

Jak można określić znaczenie (rolę) pracy zawodowej i pracy
w domu dla gospodarstwa domowego? (w %)

100%

80%

29,7

4,8
8,2

4,0
60%
69,5
40%

55,4

20%

0%

10,9
wskazania kobiet (N=1850)

17,6
wskazania opinii publicznej (N=1200)

trudno porównać pracę zawodową z pracą domową
prace wykonywane w domu są ważniejsze od pracy zawodowej
praca zawodowa jest tak samo ważna jak prace wykonywane w domu
praca zawodowa jest ważniejsza od prac wykonywanych w domu

PODSUMOWANIE - PLURALISTYCZNA IGNORANCJA?

• Postawy wobec kobiet i pracy kobiet zmieniają się, ale
ludzie nie dostrzegają tej zmiany społecznego klimatu,
gdyż wiele instytucji społecznych zdaje się wskazywać, że
zmiana ta nie następuje.
• Wśród tych instytucji należy wymienić: rodzinę, gdzie
ciągle odnotowujemy nierówny podział obowiązków; rynek
pracy wyceniający pracę kobiet niżej niż pracę mężczyzn;
państwo adresujące swe działania do kobiet-matek, a nie
rodziców obojga płci.

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach
Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
Działanie 1.6. SPO RZL: System aktywizacji zawodowej kobiet

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

Anna Kulpa
Szkoła Nauk Społecznych przy IFiS PAN
Zespół Socjologii Ekonomicznej
Katedra Socjologii Ogólnej i Antropologii Społecznej AGH
Ul. Gramatyka 8a
30-065 Kraków
(12) 617 43 53
[email protected]


Slide 7

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego
Funduszu Społecznego Unii Europejskiej w ramach Sektorowego
Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich

Prezentacja w ramach projektu:
System aktywizacji zawodowej
kobiet – „Kobieta pracująca…”
OGÓLNOPOLSKA KONFERENCJA:
„KOBIETA PRACUJĄCA NA (NIE)PRZYJAZNYM RYNKU PRACY”
25 kwiecień 2007

Działanie 1.6. SPO RZL; System aktywizacji zawodowej kobiet – „Kobieta pracująca…”

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach
Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
Działanie 1.6. SPO RZL: System aktywizacji zawodowej kobiet

Warszawa, 25 kwietnia 2007

DIAGNOZA SYTUACJI KOBIET NA
RYNKU PRACY
WYNIKI BADAŃ

Zrealizowane badania
• Ogólnopolskie badanie kobiet (N=1850)
• Ogólnopolskie badanie pracodawców (N=1619)
• Regionalne* badanie opinii publicznej (N=1200)
• Regionalne* badania kobiet i przedsiębiorców
techniką FGI - zogniskowanych wywiadów
grupowych (20 x 10)

*Badania przeprowadzono w następujących województwach: małopolskim, łódzkim, wielkopolskim, pomorskim.

Rezultatami projektu są następujące raporty:
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy - Badanie opinii
publicznej (grudzień 2005)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy – Badanie kobiet
(grudzień 2005)

• Diagnoza zróżnicowania szans kobiet w dostępie do rynku
pracy – Badanie ogólnopolskie, przeprowadzone wśród
pracodawców (grudzień 2005)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy ze szczególnym
uwzględnieniem zróżnicowania w dostępie do rynku pracy
– Badanie pogłębione w wybranych województwach
(marzec 2006)
• Wytyczne do akcji informacyjno – promocyjnej projektu
,,Kobieta pracująca..’’ (marzec 2006)

• Raport podsumowujący wyniki badań w ramach projektu
,,Kobieta pracująca’’ (kwiecień 2006)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy w Polsce –
publikacja książkowa (sierpień 2006)

OGÓLNE OCENY SYTUACJI
NA RYNKU PRACY

Jak na tle sytuacji ogólnopolskiej oceniłby/łaby Pan/i
sytuację na rynku pracy w swoim województwie? (w %)

1.1

2.0

100%

23.3
80%

42.6

60%

39.4

40%

36.9
25.0

20%

15.1

9.3
1.1

4.2

wskazania przedsiębiorców
(N=1619)

wskazania kobiet (N=1850)

0%

bardzo dobra

dobra

ani dobra ani zła

zła

bardzo zła

trudno powiedzieć

OCENY SYTUACJI NA RYNKU PRACY – BADANIE POGŁĘBIONE
•

Oceny lokalnych rynków pracy przywoływane przez badane kobiety są
powierzchowne, niezakotwiczone w wiedzy o gospodarce regionu. Oceny
możliwości zatrudnienia przywoływane przez pracodawców są bardziej
rzeczowe i mniej pesymistyczne.

•

Potencjał rynku pracy odnoszony jest wyłącznie do miejsc pracy wyznaczanych
przez umowę o pracę. Brak gwarancji, że nowa praca będzie pracą na stałe
powstrzymuje kobiety pracujące przed zmianą pracy na lepszą.

•

Obie grupy dostrzegają niedopasowanie kwalifikacji i kompetencji
bezrobotnych do ofert pracy na rynku. Relacjonują brak procedur dla
nowoprzyjmowanych pracowników, niedostatek szkoleń na miejscu pracy.

•

Złe wyobrażenia o rynku pracy demobilizują część bezrobotnych kobiet.

C z y w z w ią z k u z o d m ie n n ą sy tu a c ją k o b ie t i m ę ż c z y z n n a ry n k u
p ra c y , P a n a / i z d a n ie m p o trz e b n e s ą in ic ja ty w y / d z ia ła n ia / p ro g ra m y
n a rz e c z w y ró w n a n ia s y tu a c ji o b u p łc i n a ry n k u p ra c y ? ( N = 1 2 0 0 )

tru d n o p o w ie d z ie ć
9 .3 %
n ie
2 6 .4 %

ta k
7 4 ,8 %

Ocena efektywności form wspierania kobiet na rynku pracy
(najbardziej efektywne formy w %)
wspieranie przedsiębiorczości kobiecej poprzez
dotacje na rozpoczęcie działalności
gospodarczej/założenie własnej firmy

42.8
49.5
39.2
35.7

zapewnienie opieki nad dziećmi - żłobki, przedszkola,
świetlice

30.2
34.2

promowanie nowych form zatrudniania np. praca na
odległość, praca w domu, praca przez Internet

40.9

wspieranie dostępu kobiet do edukacji: kursy
doszkalające, itp.

32.2

lepsze docieranie z informacjami o lokalnym rynku
pracy, tworzenie baz danych ofert, doradztwo
zawodowe

38.7
27.5
28.6
24.2

promowanie partnerskiego modelu rodziny z równym
podziałem obowiązków domowych

0.9

trudno powiedzieć

7.8
0

wskazania przedsiębiorców

10

20

30

40

50

wskazania kobiet

60

DYSKRYMINACJA
NA RYNKU PRACY

Sytuacja kobiet i mężczyzn na rynku pracy (w %)

100%

80%

6.9
2.5
28.4

10.9
3.1
27.9

60%

40%

62.3

58.1

wskazania przedsiębiorców

wskazania kobiet

20%

0%

sytuacja kobiet jest gorsza
sytuacja kobiet jest lepsza

sytuacja kobiet jest taka sama
trudno powiedzieć

Czy w sytuacji równych
kwalifikacji kandydatów do
pracy wolałby/ałaby Pan/i
zatrudnić kobietę czy
mężczyznę? (N=1619)

Czy Pana/i zdaniem w przypadku,
gdy kobieta i mężczyzna mają takie
same kwalifikacje i ubiegają się o
takie same stanowisko
przedsiębiorcy decydują się na
zatrudnienie: (N=1200)

tru d n o

kobietę
27.1%

p o w ie d z ie ć
3 1 .8 %

trudno
powiedzieć
50.5%

mężczyznę
22.4%
m ężczyzny
k o b ie ty
4 .9 %

6 3 .3 %

Czy Pana/i zdaniem polscy przedsiębiorcy w swojej działalności przestrzegają
zapisu* ,,Jakakolwiek dyskryminacja w zatrudnieniu, bezpośrednia lub
pośrednia, w szczególności ze względu na płeć, (...) jest niedopuszczalna’’? (w
%)
100%

23.8

24.9

19.7

80%

60%

57.8

66.1

40%

62.9

20%

17.4

10.1

0%
wskazania
przedsiębiorców
(N=1619)

tak
*art.113

Kodeksu Pracy (Dz.U.98.21.94 z późn. zm)

wskazania kobiet
(N=1850)

nie

17.4
wskazania opinii
publicznej (N=1200)

trudno powiedzieć

Ocena uprawnień przysługujących kobietom (wskazania
przedsiębiorców na uprawnienia wpływające niekorzystnie
na sytuację kobiet na rynku pracy w %)
konieczność wydłużenia umowy o pracę z kobietą
w ciąży na czas do dnia porodu (nawet jeśli nie
planowano przedłużenia)

40,4
35,3

korzystanie z urlopu wychowawczego

32,1

korzystanie z urlopu macierzyńskiego

28,2

dodatkowe dni wolne na opiekę nad dzieckiem
konieczność przesunięcia kobiet w ciąży do innej
pracy (jeśli jest to wymagane)

20,7

zakaz zatrudniania kobiet w ciąży w godzinach
nadliczbowych i nocnych

19,5

zwolnienie kobiet w ciąży np. w związku z
badaniami lekarskimi

18,3

skrócenie czasu pracy matek karmiących

17,9

zakaz delegowania kobiet w ciąży poza miejsce
pracy

12,0
7,1

trudno powiedzieć

0

10

20

30

40

50

C o p r z e d e w s z y s t k im w p ły n ę ło n a b e z p r o b le m o w e łą c z e n ie
o b o w ią z k ó w p r a c o w n ic y , o s o b y z a jm u ją c e j s ię d o m e m i/ lu b d z ie ć m i?
( N = 6 3 5 ;w % )
rów ny podział obow ią zków dom ow ych między m ęża/żo nę,

58.1

partn era /partnerkę

pom oc (wsp arc ie) ze strony kogo ś z rodziny n p. rodziców

35.7

przejęcie przez mę ża/pa rtnera znaczące j części

11.8

ob owiązków d oty czących opieki nad dzieckiem

dostęp do żłob ka, przedszko la, ś wietlicy

9.0

w ynajęcie opieki nad dzieckiem

3.0

brak u trudn ień i w yrozum iałość ze s trony praco dawcy

3.0

0

10

20

30

40

50

60

70

GODZENIE ŻYCIA ZAWODOWEGO I OSOBISTEGO

• Respondenci pytani o wiedzę dotyczącą doświadczeń znanych im
kobiet-pracownic i matek-pracownic, a nie o sferę wyobrażeń,
najczęściej deklarują, że godzą one te dwie sfery życia bez większych
problemów.
• Dopóki wychowywanie dzieci i prowadzenie domu nie będzie
postrzegane przez pracodawców jako odpowiedzialność dwojga
rodziców czy partnerów, a nie głównie kobiet, będą oni traktować
kobiety jako kłopotliwego i kosztownego pracownika.
• Kobiety nie dostrzegają swojego obciążenia pracami domowymi w
kategoriach zmniejszania szans zatrudnienia.

OPINIA O PRACY KOBIET.
ELASTYCZNOŚĆ KOBIET
NA RYNKU PRACY

Biorąc pod uwagę Pana/i doświadczenie jak ogólnie
oceniłby/łaby Pan/i jakość pracy kobiet? – wskazania
przedsiębiorców (N=1619;w %)
raczej nisko
0,4%
ani wysoko, ani
nisko
15,5%

bardzo nisko
0,1%
trudno
powiedzieć
4,7%

raczej wysoko
57,7%

bardzo wysoko
21,6%

Czy według Pana/i kobieta prowadząca własną firmę,
to wiarygodny partner do interesów? (w %)
3,2
100%

1,2
8,4

5,2
2,9
14,5

70,8

55,7

16,4

21,8

80%
60%
40%
20%
0%

wskazania przedsiębiorców
(N=1619)
trudno powiedzieć

wskazania opinii publicznej
(N=1200)

nie, kobieta nie jest wiarygodnym partnerem staram się unikać współpracy z kobietami przedsiębiorcami
tak, kobieta to wiarygodny partner, ale wolę współpracować z mężczyznami
tak, kobieta to tak samo wiarygodny partner w interesach jak mężczyzna
tak, kobieta to bardzo wiarygodny partner w interesach; wolę współpracować z kobietami, niż
mężczyznami

Czy Pana/i zdaniem większość znanych
Panu/i kobiet/pracownic podjęłaby pracę
w poszczególnych warunkach?
wskazania przedsiębiorców
(N=1619; w %)
47,7

praca wymagająca długich dojazdów

37,4

14,9

praca wymagająca przeprowadzki

36,0

42,9

21,1

praca o uciążliwym rozkładzie czasu pracy

36,9

42,1

21,0

praca w trudnych warunkach BHP (np. hałas,
zapylenie)

27,7

praca wymagająca pełnej dyspozycyjności
praca wymagająca rezygnacji w najbliższej
przyszłości z planów rodzinnych, np. urodzenie
dziecka
praca wymagająca zdobycia dodatkowych
kwalifikacji na własny koszt

55,2

53,0

25,1

22,8

52,0

77,5

praca w innym zawodzie niż wyuczony

praca wymagająca wyjazdów za granicę

tak

17,0

89,1

60,7

Czy podjęłaby Pani pracę
w poszczególnych warunkach?
– wskazania bezrobotnych
kobiet (N=1850; w %)
29,8
21,9
36,6
32,9

25,2

51,0

11,4 11,1

52,6

nie

5,5

53,4

10,0

58,6

8,4

53,6

21,9

21,4

7,4

72,6

38,8
37,6
38,1
90,3

4,36,6

17,9

62,8

37,2

7,6
11,4
9,3
5,7 4,0

55,9

6,9

trudno powiedzieć

Czy obawa przed utratą zatrudnienia lub problemami
ze znalezieniem pracy mogłaby skłonić Panią do ...?
(N=1850)
do rezygnacji z
macierzyństwa w
ogóle
6.6%

decyzje o
macierzyństwie są
moim zdaniem
niezależne od pracy
54.6%

do przesunięcia
decyzji o
macierzyństwie w
czasie
19.4%

do ograniczenia
liczby dzieci lub
nierodzenia
kolejnych
19.4%

Gdyby straciła Pani pracę, czy zgodziłaby się Pani pracować za
ustawową płacę minimalną
(849 zł brutto czyli 622,60 zł ,,na rękę’’)? (N=1850)

nie
35,5%

brak
odpowiedzi
0,3%

Co trzecia kobieta (31,8%) zgodziłaby się pracować za
minimalną płacę w granicach 1100 – 1500 zł ,,na rękę’’
27,1% respondentek podjęłoby pracę za
minimum 1000 zł ,,na rękę’’
9,8% badanych oczekuje minimalnego wynagrodzenia
za pracę w granicach 800 – 950 zł ,,na rękę’’

tak
64,2%

Gdyby straciła Pani pracę, czy zgodziłaby się Pani pracować za
ustawową płacę minimalną
(849 zł brutto czyli 622,60 zł ,,na rękę’’)?
w podziale na miejsce zamieszkania (w %)

100%

23,5
80%

40,8

60%

40%

76,2
58,9

20%

0%

kobiety mieszkające w mieście
(N=738)

tak

kobiety mieszkające na wsi
(N=323)

nie

SAMOOCENY KOBIET – BADANIE POGŁĘBIONE
• Kobiety są postrzegane i same definiują siebie jako mniej
wymagających finansowo pracowników. Strategia ograniczania swoich
aspiracji zawodowych jest nieefektywna – sektor takich miejsc pracy z
roku na rok kurczy się, ponadto oferuje mniejsze szanse rozwoju i
gorsze warunki pracy.
• Opisy potencjalnych korzyści z pracy dalece odstają od tego, co
badane postrzegają jako pracę wykonywana przez przeciętną kobietę.
• Kobiety aspirują raczej do bycia przecietną kobietą-pracownikiem niż
tworzą ambitne plany zawodowe.

ZAWODY KOBIECE I MĘSKIE

Zawody typowe dla kobiet - wskazania opinii publicznej
(N=1200;w %)
pielęgniarka

37,0

sprzedawczyni

24,0

nauczycielka

19,7

sekretarka

15,3

fryzjerka

13,1

opiekunka dzieci/osób chorych

12,5

kucharka

11,8

kosmetyczka

11,6

sprzątaczka

11,4

szwaczka

9,4

przedszkolanka

9,3

krawcowa

8,7

księgowa

7,1
0

10

20

30

40

Zawody typowe dla kobiet
• Zawody postrzegane jako typowe dla kobiet sytuują je w sektorach
gdzie płace są niższe, technologie mniej zaawansowane, a prestiż
społeczny niższy.
• Wśród prac z ludźmi znajdujemy raczej te, które są związane z ich
obsługą, ze świadczeniem im niezbyt wyrafinowanych usług. Część
profesji wiąże ze zdolnościami manualnymi, część to przedłużenie
prac domowych. Potencjał rynku pracy związany z tymi zawodami
będzie ograniczony, dopóki nie nastąpi znaczące wzbogacenie się
społeczeństwa.
• Większość z tych zawodów nie jest związana z kierowaniem zespołem
ludzi i brak w nich jasnych perspektyw awansu.
• Kobiety „ciążą” ku „bezpiecznym” miejscom pracy w sektorze
publicznym lub takim, w których nie stawia się przed pracownikami
cięgle nowych wyzwań.

Zawody typowe dla mężczyzn - wskazania opinii publicznej
(N=1200;w %)
górnik

33,2

kierowca

24,2

murarz

20,8

budowlaniec

16,3

hutnik

15,7

mechanik

17,4

stolarz

9,1

spawacz

8,3

elektryk

7,6

policjant

7,0

ślusarz

5,0
0

10

20

30

40

Czy istnieją zawody, których mimo braków formalnych
zakazów kobiety/mężczyźni nie powinny/powinni
wykonywać? – wskazania opinii publicznej (N=1200;w %)
Górnik – 30%, Pracownik fizyczny – 18,6%
Hutnik – 12,2%, Budowlaniec – 11,4%
Murarz – 6,4%,Spawacz - 5,8%

Opiekunka do dzieci – 11,9%, Przedszkolanka – 10,9%
Pielęgniarka – 9,9%, Sprzątaczka – 8,9%,
Kosmetyczka – 7,9%, Kucharka – 6,9%

100%

80%

8,4
43,0

60%

82,3
40%

44,9

20%

12,1
0%

9,3

czy istnieją zawody, których kobiety nie czy istnieją zawody, których mężczyźni
powinny wykonywać (pomimo braku
nie powinni wykonywać (pomimo braku
formalnych zakazów)
formalnych zakazów)

trudno powiedzieć

nie

tak

PRZEKRACZANIE SEGREGACJI ZAWODOWEJ – BADANIE
POGŁĘBIONE

• Kobiety pracujące w „męskich” zawodach opisywano kategoriach
fachowości, wyjątkowych kwalifikacji na tle innych osób na podobnych
stanowiskach. Inne badania potwierdzają, że innowacyjność kobiet
wzrasta w środowiskach pracy zdominowanych przez mężczyzn.
Cechują się większą motywacją do sprostania wysokim wymaganiom
nieprzyjaznego im środowiska.
• Pracodawcy, którzy zatrudniają kobietę w zawodzie „męskim”, mogą
spodziewać się, że są to osoby o dużej motywacji pracy.
• Automatyzacja i komputeryzacja zadań związanych wcześniej z siłą
fizyczną znosi bariery wykonywania tych prac przez kobiety.
• Kobiety kojarzone są przez pracodawców z przymiotami
odpowiedzialnego pracownika, a wobec mężczyzn pracujących w
zawodach dla nich typowych zgłaszają szereg zastrzeżeń (brak kultury
osobistej, nadużywanie alkoholu).

PRACA JAKO WARTOŚĆ

Czy w sytuacji otrzymania bardzo wysokiego spadku
pieniężnego (który zapewniłby byt Pani i Pani rodzinie do
końca życia) pracowałaby Pani dalej? (N=1850)
raczej nie
11,8%

może tak, może nie
15,4%

zdecydowanie nie
9,9%

zdecydowanie tak
33,1%

raczej tak
29,8%

Czy zrezygnowałaby Pani z pracy, gdyby Pani mąż/partner
zarabiał tyle, by utrzymać rodzinę na przyzwoitym poziomie?
(N=1850)
trudno
powiedzieć
14,1%

nie
56,5%

tak
29,4%

Jak można określić znaczenie (rolę) pracy zawodowej i pracy
w domu dla gospodarstwa domowego? (w %)

100%

80%

29,7

4,8
8,2

4,0
60%
69,5
40%

55,4

20%

0%

10,9
wskazania kobiet (N=1850)

17,6
wskazania opinii publicznej (N=1200)

trudno porównać pracę zawodową z pracą domową
prace wykonywane w domu są ważniejsze od pracy zawodowej
praca zawodowa jest tak samo ważna jak prace wykonywane w domu
praca zawodowa jest ważniejsza od prac wykonywanych w domu

PODSUMOWANIE - PLURALISTYCZNA IGNORANCJA?

• Postawy wobec kobiet i pracy kobiet zmieniają się, ale
ludzie nie dostrzegają tej zmiany społecznego klimatu,
gdyż wiele instytucji społecznych zdaje się wskazywać, że
zmiana ta nie następuje.
• Wśród tych instytucji należy wymienić: rodzinę, gdzie
ciągle odnotowujemy nierówny podział obowiązków; rynek
pracy wyceniający pracę kobiet niżej niż pracę mężczyzn;
państwo adresujące swe działania do kobiet-matek, a nie
rodziców obojga płci.

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach
Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
Działanie 1.6. SPO RZL: System aktywizacji zawodowej kobiet

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

Anna Kulpa
Szkoła Nauk Społecznych przy IFiS PAN
Zespół Socjologii Ekonomicznej
Katedra Socjologii Ogólnej i Antropologii Społecznej AGH
Ul. Gramatyka 8a
30-065 Kraków
(12) 617 43 53
[email protected]


Slide 8

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego
Funduszu Społecznego Unii Europejskiej w ramach Sektorowego
Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich

Prezentacja w ramach projektu:
System aktywizacji zawodowej
kobiet – „Kobieta pracująca…”
OGÓLNOPOLSKA KONFERENCJA:
„KOBIETA PRACUJĄCA NA (NIE)PRZYJAZNYM RYNKU PRACY”
25 kwiecień 2007

Działanie 1.6. SPO RZL; System aktywizacji zawodowej kobiet – „Kobieta pracująca…”

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach
Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
Działanie 1.6. SPO RZL: System aktywizacji zawodowej kobiet

Warszawa, 25 kwietnia 2007

DIAGNOZA SYTUACJI KOBIET NA
RYNKU PRACY
WYNIKI BADAŃ

Zrealizowane badania
• Ogólnopolskie badanie kobiet (N=1850)
• Ogólnopolskie badanie pracodawców (N=1619)
• Regionalne* badanie opinii publicznej (N=1200)
• Regionalne* badania kobiet i przedsiębiorców
techniką FGI - zogniskowanych wywiadów
grupowych (20 x 10)

*Badania przeprowadzono w następujących województwach: małopolskim, łódzkim, wielkopolskim, pomorskim.

Rezultatami projektu są następujące raporty:
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy - Badanie opinii
publicznej (grudzień 2005)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy – Badanie kobiet
(grudzień 2005)

• Diagnoza zróżnicowania szans kobiet w dostępie do rynku
pracy – Badanie ogólnopolskie, przeprowadzone wśród
pracodawców (grudzień 2005)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy ze szczególnym
uwzględnieniem zróżnicowania w dostępie do rynku pracy
– Badanie pogłębione w wybranych województwach
(marzec 2006)
• Wytyczne do akcji informacyjno – promocyjnej projektu
,,Kobieta pracująca..’’ (marzec 2006)

• Raport podsumowujący wyniki badań w ramach projektu
,,Kobieta pracująca’’ (kwiecień 2006)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy w Polsce –
publikacja książkowa (sierpień 2006)

OGÓLNE OCENY SYTUACJI
NA RYNKU PRACY

Jak na tle sytuacji ogólnopolskiej oceniłby/łaby Pan/i
sytuację na rynku pracy w swoim województwie? (w %)

1.1

2.0

100%

23.3
80%

42.6

60%

39.4

40%

36.9
25.0

20%

15.1

9.3
1.1

4.2

wskazania przedsiębiorców
(N=1619)

wskazania kobiet (N=1850)

0%

bardzo dobra

dobra

ani dobra ani zła

zła

bardzo zła

trudno powiedzieć

OCENY SYTUACJI NA RYNKU PRACY – BADANIE POGŁĘBIONE
•

Oceny lokalnych rynków pracy przywoływane przez badane kobiety są
powierzchowne, niezakotwiczone w wiedzy o gospodarce regionu. Oceny
możliwości zatrudnienia przywoływane przez pracodawców są bardziej
rzeczowe i mniej pesymistyczne.

•

Potencjał rynku pracy odnoszony jest wyłącznie do miejsc pracy wyznaczanych
przez umowę o pracę. Brak gwarancji, że nowa praca będzie pracą na stałe
powstrzymuje kobiety pracujące przed zmianą pracy na lepszą.

•

Obie grupy dostrzegają niedopasowanie kwalifikacji i kompetencji
bezrobotnych do ofert pracy na rynku. Relacjonują brak procedur dla
nowoprzyjmowanych pracowników, niedostatek szkoleń na miejscu pracy.

•

Złe wyobrażenia o rynku pracy demobilizują część bezrobotnych kobiet.

C z y w z w ią z k u z o d m ie n n ą sy tu a c ją k o b ie t i m ę ż c z y z n n a ry n k u
p ra c y , P a n a / i z d a n ie m p o trz e b n e s ą in ic ja ty w y / d z ia ła n ia / p ro g ra m y
n a rz e c z w y ró w n a n ia s y tu a c ji o b u p łc i n a ry n k u p ra c y ? ( N = 1 2 0 0 )

tru d n o p o w ie d z ie ć
9 .3 %
n ie
2 6 .4 %

ta k
7 4 ,8 %

Ocena efektywności form wspierania kobiet na rynku pracy
(najbardziej efektywne formy w %)
wspieranie przedsiębiorczości kobiecej poprzez
dotacje na rozpoczęcie działalności
gospodarczej/założenie własnej firmy

42.8
49.5
39.2
35.7

zapewnienie opieki nad dziećmi - żłobki, przedszkola,
świetlice

30.2
34.2

promowanie nowych form zatrudniania np. praca na
odległość, praca w domu, praca przez Internet

40.9

wspieranie dostępu kobiet do edukacji: kursy
doszkalające, itp.

32.2

lepsze docieranie z informacjami o lokalnym rynku
pracy, tworzenie baz danych ofert, doradztwo
zawodowe

38.7
27.5
28.6
24.2

promowanie partnerskiego modelu rodziny z równym
podziałem obowiązków domowych

0.9

trudno powiedzieć

7.8
0

wskazania przedsiębiorców

10

20

30

40

50

wskazania kobiet

60

DYSKRYMINACJA
NA RYNKU PRACY

Sytuacja kobiet i mężczyzn na rynku pracy (w %)

100%

80%

6.9
2.5
28.4

10.9
3.1
27.9

60%

40%

62.3

58.1

wskazania przedsiębiorców

wskazania kobiet

20%

0%

sytuacja kobiet jest gorsza
sytuacja kobiet jest lepsza

sytuacja kobiet jest taka sama
trudno powiedzieć

Czy w sytuacji równych
kwalifikacji kandydatów do
pracy wolałby/ałaby Pan/i
zatrudnić kobietę czy
mężczyznę? (N=1619)

Czy Pana/i zdaniem w przypadku,
gdy kobieta i mężczyzna mają takie
same kwalifikacje i ubiegają się o
takie same stanowisko
przedsiębiorcy decydują się na
zatrudnienie: (N=1200)

tru d n o

kobietę
27.1%

p o w ie d z ie ć
3 1 .8 %

trudno
powiedzieć
50.5%

mężczyznę
22.4%
m ężczyzny
k o b ie ty
4 .9 %

6 3 .3 %

Czy Pana/i zdaniem polscy przedsiębiorcy w swojej działalności przestrzegają
zapisu* ,,Jakakolwiek dyskryminacja w zatrudnieniu, bezpośrednia lub
pośrednia, w szczególności ze względu na płeć, (...) jest niedopuszczalna’’? (w
%)
100%

23.8

24.9

19.7

80%

60%

57.8

66.1

40%

62.9

20%

17.4

10.1

0%
wskazania
przedsiębiorców
(N=1619)

tak
*art.113

Kodeksu Pracy (Dz.U.98.21.94 z późn. zm)

wskazania kobiet
(N=1850)

nie

17.4
wskazania opinii
publicznej (N=1200)

trudno powiedzieć

Ocena uprawnień przysługujących kobietom (wskazania
przedsiębiorców na uprawnienia wpływające niekorzystnie
na sytuację kobiet na rynku pracy w %)
konieczność wydłużenia umowy o pracę z kobietą
w ciąży na czas do dnia porodu (nawet jeśli nie
planowano przedłużenia)

40,4
35,3

korzystanie z urlopu wychowawczego

32,1

korzystanie z urlopu macierzyńskiego

28,2

dodatkowe dni wolne na opiekę nad dzieckiem
konieczność przesunięcia kobiet w ciąży do innej
pracy (jeśli jest to wymagane)

20,7

zakaz zatrudniania kobiet w ciąży w godzinach
nadliczbowych i nocnych

19,5

zwolnienie kobiet w ciąży np. w związku z
badaniami lekarskimi

18,3

skrócenie czasu pracy matek karmiących

17,9

zakaz delegowania kobiet w ciąży poza miejsce
pracy

12,0
7,1

trudno powiedzieć

0

10

20

30

40

50

C o p r z e d e w s z y s t k im w p ły n ę ło n a b e z p r o b le m o w e łą c z e n ie
o b o w ią z k ó w p r a c o w n ic y , o s o b y z a jm u ją c e j s ię d o m e m i/ lu b d z ie ć m i?
( N = 6 3 5 ;w % )
rów ny podział obow ią zków dom ow ych między m ęża/żo nę,

58.1

partn era /partnerkę

pom oc (wsp arc ie) ze strony kogo ś z rodziny n p. rodziców

35.7

przejęcie przez mę ża/pa rtnera znaczące j części

11.8

ob owiązków d oty czących opieki nad dzieckiem

dostęp do żłob ka, przedszko la, ś wietlicy

9.0

w ynajęcie opieki nad dzieckiem

3.0

brak u trudn ień i w yrozum iałość ze s trony praco dawcy

3.0

0

10

20

30

40

50

60

70

GODZENIE ŻYCIA ZAWODOWEGO I OSOBISTEGO

• Respondenci pytani o wiedzę dotyczącą doświadczeń znanych im
kobiet-pracownic i matek-pracownic, a nie o sferę wyobrażeń,
najczęściej deklarują, że godzą one te dwie sfery życia bez większych
problemów.
• Dopóki wychowywanie dzieci i prowadzenie domu nie będzie
postrzegane przez pracodawców jako odpowiedzialność dwojga
rodziców czy partnerów, a nie głównie kobiet, będą oni traktować
kobiety jako kłopotliwego i kosztownego pracownika.
• Kobiety nie dostrzegają swojego obciążenia pracami domowymi w
kategoriach zmniejszania szans zatrudnienia.

OPINIA O PRACY KOBIET.
ELASTYCZNOŚĆ KOBIET
NA RYNKU PRACY

Biorąc pod uwagę Pana/i doświadczenie jak ogólnie
oceniłby/łaby Pan/i jakość pracy kobiet? – wskazania
przedsiębiorców (N=1619;w %)
raczej nisko
0,4%
ani wysoko, ani
nisko
15,5%

bardzo nisko
0,1%
trudno
powiedzieć
4,7%

raczej wysoko
57,7%

bardzo wysoko
21,6%

Czy według Pana/i kobieta prowadząca własną firmę,
to wiarygodny partner do interesów? (w %)
3,2
100%

1,2
8,4

5,2
2,9
14,5

70,8

55,7

16,4

21,8

80%
60%
40%
20%
0%

wskazania przedsiębiorców
(N=1619)
trudno powiedzieć

wskazania opinii publicznej
(N=1200)

nie, kobieta nie jest wiarygodnym partnerem staram się unikać współpracy z kobietami przedsiębiorcami
tak, kobieta to wiarygodny partner, ale wolę współpracować z mężczyznami
tak, kobieta to tak samo wiarygodny partner w interesach jak mężczyzna
tak, kobieta to bardzo wiarygodny partner w interesach; wolę współpracować z kobietami, niż
mężczyznami

Czy Pana/i zdaniem większość znanych
Panu/i kobiet/pracownic podjęłaby pracę
w poszczególnych warunkach?
wskazania przedsiębiorców
(N=1619; w %)
47,7

praca wymagająca długich dojazdów

37,4

14,9

praca wymagająca przeprowadzki

36,0

42,9

21,1

praca o uciążliwym rozkładzie czasu pracy

36,9

42,1

21,0

praca w trudnych warunkach BHP (np. hałas,
zapylenie)

27,7

praca wymagająca pełnej dyspozycyjności
praca wymagająca rezygnacji w najbliższej
przyszłości z planów rodzinnych, np. urodzenie
dziecka
praca wymagająca zdobycia dodatkowych
kwalifikacji na własny koszt

55,2

53,0

25,1

22,8

52,0

77,5

praca w innym zawodzie niż wyuczony

praca wymagająca wyjazdów za granicę

tak

17,0

89,1

60,7

Czy podjęłaby Pani pracę
w poszczególnych warunkach?
– wskazania bezrobotnych
kobiet (N=1850; w %)
29,8
21,9
36,6
32,9

25,2

51,0

11,4 11,1

52,6

nie

5,5

53,4

10,0

58,6

8,4

53,6

21,9

21,4

7,4

72,6

38,8
37,6
38,1
90,3

4,36,6

17,9

62,8

37,2

7,6
11,4
9,3
5,7 4,0

55,9

6,9

trudno powiedzieć

Czy obawa przed utratą zatrudnienia lub problemami
ze znalezieniem pracy mogłaby skłonić Panią do ...?
(N=1850)
do rezygnacji z
macierzyństwa w
ogóle
6.6%

decyzje o
macierzyństwie są
moim zdaniem
niezależne od pracy
54.6%

do przesunięcia
decyzji o
macierzyństwie w
czasie
19.4%

do ograniczenia
liczby dzieci lub
nierodzenia
kolejnych
19.4%

Gdyby straciła Pani pracę, czy zgodziłaby się Pani pracować za
ustawową płacę minimalną
(849 zł brutto czyli 622,60 zł ,,na rękę’’)? (N=1850)

nie
35,5%

brak
odpowiedzi
0,3%

Co trzecia kobieta (31,8%) zgodziłaby się pracować za
minimalną płacę w granicach 1100 – 1500 zł ,,na rękę’’
27,1% respondentek podjęłoby pracę za
minimum 1000 zł ,,na rękę’’
9,8% badanych oczekuje minimalnego wynagrodzenia
za pracę w granicach 800 – 950 zł ,,na rękę’’

tak
64,2%

Gdyby straciła Pani pracę, czy zgodziłaby się Pani pracować za
ustawową płacę minimalną
(849 zł brutto czyli 622,60 zł ,,na rękę’’)?
w podziale na miejsce zamieszkania (w %)

100%

23,5
80%

40,8

60%

40%

76,2
58,9

20%

0%

kobiety mieszkające w mieście
(N=738)

tak

kobiety mieszkające na wsi
(N=323)

nie

SAMOOCENY KOBIET – BADANIE POGŁĘBIONE
• Kobiety są postrzegane i same definiują siebie jako mniej
wymagających finansowo pracowników. Strategia ograniczania swoich
aspiracji zawodowych jest nieefektywna – sektor takich miejsc pracy z
roku na rok kurczy się, ponadto oferuje mniejsze szanse rozwoju i
gorsze warunki pracy.
• Opisy potencjalnych korzyści z pracy dalece odstają od tego, co
badane postrzegają jako pracę wykonywana przez przeciętną kobietę.
• Kobiety aspirują raczej do bycia przecietną kobietą-pracownikiem niż
tworzą ambitne plany zawodowe.

ZAWODY KOBIECE I MĘSKIE

Zawody typowe dla kobiet - wskazania opinii publicznej
(N=1200;w %)
pielęgniarka

37,0

sprzedawczyni

24,0

nauczycielka

19,7

sekretarka

15,3

fryzjerka

13,1

opiekunka dzieci/osób chorych

12,5

kucharka

11,8

kosmetyczka

11,6

sprzątaczka

11,4

szwaczka

9,4

przedszkolanka

9,3

krawcowa

8,7

księgowa

7,1
0

10

20

30

40

Zawody typowe dla kobiet
• Zawody postrzegane jako typowe dla kobiet sytuują je w sektorach
gdzie płace są niższe, technologie mniej zaawansowane, a prestiż
społeczny niższy.
• Wśród prac z ludźmi znajdujemy raczej te, które są związane z ich
obsługą, ze świadczeniem im niezbyt wyrafinowanych usług. Część
profesji wiąże ze zdolnościami manualnymi, część to przedłużenie
prac domowych. Potencjał rynku pracy związany z tymi zawodami
będzie ograniczony, dopóki nie nastąpi znaczące wzbogacenie się
społeczeństwa.
• Większość z tych zawodów nie jest związana z kierowaniem zespołem
ludzi i brak w nich jasnych perspektyw awansu.
• Kobiety „ciążą” ku „bezpiecznym” miejscom pracy w sektorze
publicznym lub takim, w których nie stawia się przed pracownikami
cięgle nowych wyzwań.

Zawody typowe dla mężczyzn - wskazania opinii publicznej
(N=1200;w %)
górnik

33,2

kierowca

24,2

murarz

20,8

budowlaniec

16,3

hutnik

15,7

mechanik

17,4

stolarz

9,1

spawacz

8,3

elektryk

7,6

policjant

7,0

ślusarz

5,0
0

10

20

30

40

Czy istnieją zawody, których mimo braków formalnych
zakazów kobiety/mężczyźni nie powinny/powinni
wykonywać? – wskazania opinii publicznej (N=1200;w %)
Górnik – 30%, Pracownik fizyczny – 18,6%
Hutnik – 12,2%, Budowlaniec – 11,4%
Murarz – 6,4%,Spawacz - 5,8%

Opiekunka do dzieci – 11,9%, Przedszkolanka – 10,9%
Pielęgniarka – 9,9%, Sprzątaczka – 8,9%,
Kosmetyczka – 7,9%, Kucharka – 6,9%

100%

80%

8,4
43,0

60%

82,3
40%

44,9

20%

12,1
0%

9,3

czy istnieją zawody, których kobiety nie czy istnieją zawody, których mężczyźni
powinny wykonywać (pomimo braku
nie powinni wykonywać (pomimo braku
formalnych zakazów)
formalnych zakazów)

trudno powiedzieć

nie

tak

PRZEKRACZANIE SEGREGACJI ZAWODOWEJ – BADANIE
POGŁĘBIONE

• Kobiety pracujące w „męskich” zawodach opisywano kategoriach
fachowości, wyjątkowych kwalifikacji na tle innych osób na podobnych
stanowiskach. Inne badania potwierdzają, że innowacyjność kobiet
wzrasta w środowiskach pracy zdominowanych przez mężczyzn.
Cechują się większą motywacją do sprostania wysokim wymaganiom
nieprzyjaznego im środowiska.
• Pracodawcy, którzy zatrudniają kobietę w zawodzie „męskim”, mogą
spodziewać się, że są to osoby o dużej motywacji pracy.
• Automatyzacja i komputeryzacja zadań związanych wcześniej z siłą
fizyczną znosi bariery wykonywania tych prac przez kobiety.
• Kobiety kojarzone są przez pracodawców z przymiotami
odpowiedzialnego pracownika, a wobec mężczyzn pracujących w
zawodach dla nich typowych zgłaszają szereg zastrzeżeń (brak kultury
osobistej, nadużywanie alkoholu).

PRACA JAKO WARTOŚĆ

Czy w sytuacji otrzymania bardzo wysokiego spadku
pieniężnego (który zapewniłby byt Pani i Pani rodzinie do
końca życia) pracowałaby Pani dalej? (N=1850)
raczej nie
11,8%

może tak, może nie
15,4%

zdecydowanie nie
9,9%

zdecydowanie tak
33,1%

raczej tak
29,8%

Czy zrezygnowałaby Pani z pracy, gdyby Pani mąż/partner
zarabiał tyle, by utrzymać rodzinę na przyzwoitym poziomie?
(N=1850)
trudno
powiedzieć
14,1%

nie
56,5%

tak
29,4%

Jak można określić znaczenie (rolę) pracy zawodowej i pracy
w domu dla gospodarstwa domowego? (w %)

100%

80%

29,7

4,8
8,2

4,0
60%
69,5
40%

55,4

20%

0%

10,9
wskazania kobiet (N=1850)

17,6
wskazania opinii publicznej (N=1200)

trudno porównać pracę zawodową z pracą domową
prace wykonywane w domu są ważniejsze od pracy zawodowej
praca zawodowa jest tak samo ważna jak prace wykonywane w domu
praca zawodowa jest ważniejsza od prac wykonywanych w domu

PODSUMOWANIE - PLURALISTYCZNA IGNORANCJA?

• Postawy wobec kobiet i pracy kobiet zmieniają się, ale
ludzie nie dostrzegają tej zmiany społecznego klimatu,
gdyż wiele instytucji społecznych zdaje się wskazywać, że
zmiana ta nie następuje.
• Wśród tych instytucji należy wymienić: rodzinę, gdzie
ciągle odnotowujemy nierówny podział obowiązków; rynek
pracy wyceniający pracę kobiet niżej niż pracę mężczyzn;
państwo adresujące swe działania do kobiet-matek, a nie
rodziców obojga płci.

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach
Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
Działanie 1.6. SPO RZL: System aktywizacji zawodowej kobiet

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

Anna Kulpa
Szkoła Nauk Społecznych przy IFiS PAN
Zespół Socjologii Ekonomicznej
Katedra Socjologii Ogólnej i Antropologii Społecznej AGH
Ul. Gramatyka 8a
30-065 Kraków
(12) 617 43 53
[email protected]


Slide 9

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego
Funduszu Społecznego Unii Europejskiej w ramach Sektorowego
Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich

Prezentacja w ramach projektu:
System aktywizacji zawodowej
kobiet – „Kobieta pracująca…”
OGÓLNOPOLSKA KONFERENCJA:
„KOBIETA PRACUJĄCA NA (NIE)PRZYJAZNYM RYNKU PRACY”
25 kwiecień 2007

Działanie 1.6. SPO RZL; System aktywizacji zawodowej kobiet – „Kobieta pracująca…”

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach
Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
Działanie 1.6. SPO RZL: System aktywizacji zawodowej kobiet

Warszawa, 25 kwietnia 2007

DIAGNOZA SYTUACJI KOBIET NA
RYNKU PRACY
WYNIKI BADAŃ

Zrealizowane badania
• Ogólnopolskie badanie kobiet (N=1850)
• Ogólnopolskie badanie pracodawców (N=1619)
• Regionalne* badanie opinii publicznej (N=1200)
• Regionalne* badania kobiet i przedsiębiorców
techniką FGI - zogniskowanych wywiadów
grupowych (20 x 10)

*Badania przeprowadzono w następujących województwach: małopolskim, łódzkim, wielkopolskim, pomorskim.

Rezultatami projektu są następujące raporty:
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy - Badanie opinii
publicznej (grudzień 2005)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy – Badanie kobiet
(grudzień 2005)

• Diagnoza zróżnicowania szans kobiet w dostępie do rynku
pracy – Badanie ogólnopolskie, przeprowadzone wśród
pracodawców (grudzień 2005)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy ze szczególnym
uwzględnieniem zróżnicowania w dostępie do rynku pracy
– Badanie pogłębione w wybranych województwach
(marzec 2006)
• Wytyczne do akcji informacyjno – promocyjnej projektu
,,Kobieta pracująca..’’ (marzec 2006)

• Raport podsumowujący wyniki badań w ramach projektu
,,Kobieta pracująca’’ (kwiecień 2006)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy w Polsce –
publikacja książkowa (sierpień 2006)

OGÓLNE OCENY SYTUACJI
NA RYNKU PRACY

Jak na tle sytuacji ogólnopolskiej oceniłby/łaby Pan/i
sytuację na rynku pracy w swoim województwie? (w %)

1.1

2.0

100%

23.3
80%

42.6

60%

39.4

40%

36.9
25.0

20%

15.1

9.3
1.1

4.2

wskazania przedsiębiorców
(N=1619)

wskazania kobiet (N=1850)

0%

bardzo dobra

dobra

ani dobra ani zła

zła

bardzo zła

trudno powiedzieć

OCENY SYTUACJI NA RYNKU PRACY – BADANIE POGŁĘBIONE
•

Oceny lokalnych rynków pracy przywoływane przez badane kobiety są
powierzchowne, niezakotwiczone w wiedzy o gospodarce regionu. Oceny
możliwości zatrudnienia przywoływane przez pracodawców są bardziej
rzeczowe i mniej pesymistyczne.

•

Potencjał rynku pracy odnoszony jest wyłącznie do miejsc pracy wyznaczanych
przez umowę o pracę. Brak gwarancji, że nowa praca będzie pracą na stałe
powstrzymuje kobiety pracujące przed zmianą pracy na lepszą.

•

Obie grupy dostrzegają niedopasowanie kwalifikacji i kompetencji
bezrobotnych do ofert pracy na rynku. Relacjonują brak procedur dla
nowoprzyjmowanych pracowników, niedostatek szkoleń na miejscu pracy.

•

Złe wyobrażenia o rynku pracy demobilizują część bezrobotnych kobiet.

C z y w z w ią z k u z o d m ie n n ą sy tu a c ją k o b ie t i m ę ż c z y z n n a ry n k u
p ra c y , P a n a / i z d a n ie m p o trz e b n e s ą in ic ja ty w y / d z ia ła n ia / p ro g ra m y
n a rz e c z w y ró w n a n ia s y tu a c ji o b u p łc i n a ry n k u p ra c y ? ( N = 1 2 0 0 )

tru d n o p o w ie d z ie ć
9 .3 %
n ie
2 6 .4 %

ta k
7 4 ,8 %

Ocena efektywności form wspierania kobiet na rynku pracy
(najbardziej efektywne formy w %)
wspieranie przedsiębiorczości kobiecej poprzez
dotacje na rozpoczęcie działalności
gospodarczej/założenie własnej firmy

42.8
49.5
39.2
35.7

zapewnienie opieki nad dziećmi - żłobki, przedszkola,
świetlice

30.2
34.2

promowanie nowych form zatrudniania np. praca na
odległość, praca w domu, praca przez Internet

40.9

wspieranie dostępu kobiet do edukacji: kursy
doszkalające, itp.

32.2

lepsze docieranie z informacjami o lokalnym rynku
pracy, tworzenie baz danych ofert, doradztwo
zawodowe

38.7
27.5
28.6
24.2

promowanie partnerskiego modelu rodziny z równym
podziałem obowiązków domowych

0.9

trudno powiedzieć

7.8
0

wskazania przedsiębiorców

10

20

30

40

50

wskazania kobiet

60

DYSKRYMINACJA
NA RYNKU PRACY

Sytuacja kobiet i mężczyzn na rynku pracy (w %)

100%

80%

6.9
2.5
28.4

10.9
3.1
27.9

60%

40%

62.3

58.1

wskazania przedsiębiorców

wskazania kobiet

20%

0%

sytuacja kobiet jest gorsza
sytuacja kobiet jest lepsza

sytuacja kobiet jest taka sama
trudno powiedzieć

Czy w sytuacji równych
kwalifikacji kandydatów do
pracy wolałby/ałaby Pan/i
zatrudnić kobietę czy
mężczyznę? (N=1619)

Czy Pana/i zdaniem w przypadku,
gdy kobieta i mężczyzna mają takie
same kwalifikacje i ubiegają się o
takie same stanowisko
przedsiębiorcy decydują się na
zatrudnienie: (N=1200)

tru d n o

kobietę
27.1%

p o w ie d z ie ć
3 1 .8 %

trudno
powiedzieć
50.5%

mężczyznę
22.4%
m ężczyzny
k o b ie ty
4 .9 %

6 3 .3 %

Czy Pana/i zdaniem polscy przedsiębiorcy w swojej działalności przestrzegają
zapisu* ,,Jakakolwiek dyskryminacja w zatrudnieniu, bezpośrednia lub
pośrednia, w szczególności ze względu na płeć, (...) jest niedopuszczalna’’? (w
%)
100%

23.8

24.9

19.7

80%

60%

57.8

66.1

40%

62.9

20%

17.4

10.1

0%
wskazania
przedsiębiorców
(N=1619)

tak
*art.113

Kodeksu Pracy (Dz.U.98.21.94 z późn. zm)

wskazania kobiet
(N=1850)

nie

17.4
wskazania opinii
publicznej (N=1200)

trudno powiedzieć

Ocena uprawnień przysługujących kobietom (wskazania
przedsiębiorców na uprawnienia wpływające niekorzystnie
na sytuację kobiet na rynku pracy w %)
konieczność wydłużenia umowy o pracę z kobietą
w ciąży na czas do dnia porodu (nawet jeśli nie
planowano przedłużenia)

40,4
35,3

korzystanie z urlopu wychowawczego

32,1

korzystanie z urlopu macierzyńskiego

28,2

dodatkowe dni wolne na opiekę nad dzieckiem
konieczność przesunięcia kobiet w ciąży do innej
pracy (jeśli jest to wymagane)

20,7

zakaz zatrudniania kobiet w ciąży w godzinach
nadliczbowych i nocnych

19,5

zwolnienie kobiet w ciąży np. w związku z
badaniami lekarskimi

18,3

skrócenie czasu pracy matek karmiących

17,9

zakaz delegowania kobiet w ciąży poza miejsce
pracy

12,0
7,1

trudno powiedzieć

0

10

20

30

40

50

C o p r z e d e w s z y s t k im w p ły n ę ło n a b e z p r o b le m o w e łą c z e n ie
o b o w ią z k ó w p r a c o w n ic y , o s o b y z a jm u ją c e j s ię d o m e m i/ lu b d z ie ć m i?
( N = 6 3 5 ;w % )
rów ny podział obow ią zków dom ow ych między m ęża/żo nę,

58.1

partn era /partnerkę

pom oc (wsp arc ie) ze strony kogo ś z rodziny n p. rodziców

35.7

przejęcie przez mę ża/pa rtnera znaczące j części

11.8

ob owiązków d oty czących opieki nad dzieckiem

dostęp do żłob ka, przedszko la, ś wietlicy

9.0

w ynajęcie opieki nad dzieckiem

3.0

brak u trudn ień i w yrozum iałość ze s trony praco dawcy

3.0

0

10

20

30

40

50

60

70

GODZENIE ŻYCIA ZAWODOWEGO I OSOBISTEGO

• Respondenci pytani o wiedzę dotyczącą doświadczeń znanych im
kobiet-pracownic i matek-pracownic, a nie o sferę wyobrażeń,
najczęściej deklarują, że godzą one te dwie sfery życia bez większych
problemów.
• Dopóki wychowywanie dzieci i prowadzenie domu nie będzie
postrzegane przez pracodawców jako odpowiedzialność dwojga
rodziców czy partnerów, a nie głównie kobiet, będą oni traktować
kobiety jako kłopotliwego i kosztownego pracownika.
• Kobiety nie dostrzegają swojego obciążenia pracami domowymi w
kategoriach zmniejszania szans zatrudnienia.

OPINIA O PRACY KOBIET.
ELASTYCZNOŚĆ KOBIET
NA RYNKU PRACY

Biorąc pod uwagę Pana/i doświadczenie jak ogólnie
oceniłby/łaby Pan/i jakość pracy kobiet? – wskazania
przedsiębiorców (N=1619;w %)
raczej nisko
0,4%
ani wysoko, ani
nisko
15,5%

bardzo nisko
0,1%
trudno
powiedzieć
4,7%

raczej wysoko
57,7%

bardzo wysoko
21,6%

Czy według Pana/i kobieta prowadząca własną firmę,
to wiarygodny partner do interesów? (w %)
3,2
100%

1,2
8,4

5,2
2,9
14,5

70,8

55,7

16,4

21,8

80%
60%
40%
20%
0%

wskazania przedsiębiorców
(N=1619)
trudno powiedzieć

wskazania opinii publicznej
(N=1200)

nie, kobieta nie jest wiarygodnym partnerem staram się unikać współpracy z kobietami przedsiębiorcami
tak, kobieta to wiarygodny partner, ale wolę współpracować z mężczyznami
tak, kobieta to tak samo wiarygodny partner w interesach jak mężczyzna
tak, kobieta to bardzo wiarygodny partner w interesach; wolę współpracować z kobietami, niż
mężczyznami

Czy Pana/i zdaniem większość znanych
Panu/i kobiet/pracownic podjęłaby pracę
w poszczególnych warunkach?
wskazania przedsiębiorców
(N=1619; w %)
47,7

praca wymagająca długich dojazdów

37,4

14,9

praca wymagająca przeprowadzki

36,0

42,9

21,1

praca o uciążliwym rozkładzie czasu pracy

36,9

42,1

21,0

praca w trudnych warunkach BHP (np. hałas,
zapylenie)

27,7

praca wymagająca pełnej dyspozycyjności
praca wymagająca rezygnacji w najbliższej
przyszłości z planów rodzinnych, np. urodzenie
dziecka
praca wymagająca zdobycia dodatkowych
kwalifikacji na własny koszt

55,2

53,0

25,1

22,8

52,0

77,5

praca w innym zawodzie niż wyuczony

praca wymagająca wyjazdów za granicę

tak

17,0

89,1

60,7

Czy podjęłaby Pani pracę
w poszczególnych warunkach?
– wskazania bezrobotnych
kobiet (N=1850; w %)
29,8
21,9
36,6
32,9

25,2

51,0

11,4 11,1

52,6

nie

5,5

53,4

10,0

58,6

8,4

53,6

21,9

21,4

7,4

72,6

38,8
37,6
38,1
90,3

4,36,6

17,9

62,8

37,2

7,6
11,4
9,3
5,7 4,0

55,9

6,9

trudno powiedzieć

Czy obawa przed utratą zatrudnienia lub problemami
ze znalezieniem pracy mogłaby skłonić Panią do ...?
(N=1850)
do rezygnacji z
macierzyństwa w
ogóle
6.6%

decyzje o
macierzyństwie są
moim zdaniem
niezależne od pracy
54.6%

do przesunięcia
decyzji o
macierzyństwie w
czasie
19.4%

do ograniczenia
liczby dzieci lub
nierodzenia
kolejnych
19.4%

Gdyby straciła Pani pracę, czy zgodziłaby się Pani pracować za
ustawową płacę minimalną
(849 zł brutto czyli 622,60 zł ,,na rękę’’)? (N=1850)

nie
35,5%

brak
odpowiedzi
0,3%

Co trzecia kobieta (31,8%) zgodziłaby się pracować za
minimalną płacę w granicach 1100 – 1500 zł ,,na rękę’’
27,1% respondentek podjęłoby pracę za
minimum 1000 zł ,,na rękę’’
9,8% badanych oczekuje minimalnego wynagrodzenia
za pracę w granicach 800 – 950 zł ,,na rękę’’

tak
64,2%

Gdyby straciła Pani pracę, czy zgodziłaby się Pani pracować za
ustawową płacę minimalną
(849 zł brutto czyli 622,60 zł ,,na rękę’’)?
w podziale na miejsce zamieszkania (w %)

100%

23,5
80%

40,8

60%

40%

76,2
58,9

20%

0%

kobiety mieszkające w mieście
(N=738)

tak

kobiety mieszkające na wsi
(N=323)

nie

SAMOOCENY KOBIET – BADANIE POGŁĘBIONE
• Kobiety są postrzegane i same definiują siebie jako mniej
wymagających finansowo pracowników. Strategia ograniczania swoich
aspiracji zawodowych jest nieefektywna – sektor takich miejsc pracy z
roku na rok kurczy się, ponadto oferuje mniejsze szanse rozwoju i
gorsze warunki pracy.
• Opisy potencjalnych korzyści z pracy dalece odstają od tego, co
badane postrzegają jako pracę wykonywana przez przeciętną kobietę.
• Kobiety aspirują raczej do bycia przecietną kobietą-pracownikiem niż
tworzą ambitne plany zawodowe.

ZAWODY KOBIECE I MĘSKIE

Zawody typowe dla kobiet - wskazania opinii publicznej
(N=1200;w %)
pielęgniarka

37,0

sprzedawczyni

24,0

nauczycielka

19,7

sekretarka

15,3

fryzjerka

13,1

opiekunka dzieci/osób chorych

12,5

kucharka

11,8

kosmetyczka

11,6

sprzątaczka

11,4

szwaczka

9,4

przedszkolanka

9,3

krawcowa

8,7

księgowa

7,1
0

10

20

30

40

Zawody typowe dla kobiet
• Zawody postrzegane jako typowe dla kobiet sytuują je w sektorach
gdzie płace są niższe, technologie mniej zaawansowane, a prestiż
społeczny niższy.
• Wśród prac z ludźmi znajdujemy raczej te, które są związane z ich
obsługą, ze świadczeniem im niezbyt wyrafinowanych usług. Część
profesji wiąże ze zdolnościami manualnymi, część to przedłużenie
prac domowych. Potencjał rynku pracy związany z tymi zawodami
będzie ograniczony, dopóki nie nastąpi znaczące wzbogacenie się
społeczeństwa.
• Większość z tych zawodów nie jest związana z kierowaniem zespołem
ludzi i brak w nich jasnych perspektyw awansu.
• Kobiety „ciążą” ku „bezpiecznym” miejscom pracy w sektorze
publicznym lub takim, w których nie stawia się przed pracownikami
cięgle nowych wyzwań.

Zawody typowe dla mężczyzn - wskazania opinii publicznej
(N=1200;w %)
górnik

33,2

kierowca

24,2

murarz

20,8

budowlaniec

16,3

hutnik

15,7

mechanik

17,4

stolarz

9,1

spawacz

8,3

elektryk

7,6

policjant

7,0

ślusarz

5,0
0

10

20

30

40

Czy istnieją zawody, których mimo braków formalnych
zakazów kobiety/mężczyźni nie powinny/powinni
wykonywać? – wskazania opinii publicznej (N=1200;w %)
Górnik – 30%, Pracownik fizyczny – 18,6%
Hutnik – 12,2%, Budowlaniec – 11,4%
Murarz – 6,4%,Spawacz - 5,8%

Opiekunka do dzieci – 11,9%, Przedszkolanka – 10,9%
Pielęgniarka – 9,9%, Sprzątaczka – 8,9%,
Kosmetyczka – 7,9%, Kucharka – 6,9%

100%

80%

8,4
43,0

60%

82,3
40%

44,9

20%

12,1
0%

9,3

czy istnieją zawody, których kobiety nie czy istnieją zawody, których mężczyźni
powinny wykonywać (pomimo braku
nie powinni wykonywać (pomimo braku
formalnych zakazów)
formalnych zakazów)

trudno powiedzieć

nie

tak

PRZEKRACZANIE SEGREGACJI ZAWODOWEJ – BADANIE
POGŁĘBIONE

• Kobiety pracujące w „męskich” zawodach opisywano kategoriach
fachowości, wyjątkowych kwalifikacji na tle innych osób na podobnych
stanowiskach. Inne badania potwierdzają, że innowacyjność kobiet
wzrasta w środowiskach pracy zdominowanych przez mężczyzn.
Cechują się większą motywacją do sprostania wysokim wymaganiom
nieprzyjaznego im środowiska.
• Pracodawcy, którzy zatrudniają kobietę w zawodzie „męskim”, mogą
spodziewać się, że są to osoby o dużej motywacji pracy.
• Automatyzacja i komputeryzacja zadań związanych wcześniej z siłą
fizyczną znosi bariery wykonywania tych prac przez kobiety.
• Kobiety kojarzone są przez pracodawców z przymiotami
odpowiedzialnego pracownika, a wobec mężczyzn pracujących w
zawodach dla nich typowych zgłaszają szereg zastrzeżeń (brak kultury
osobistej, nadużywanie alkoholu).

PRACA JAKO WARTOŚĆ

Czy w sytuacji otrzymania bardzo wysokiego spadku
pieniężnego (który zapewniłby byt Pani i Pani rodzinie do
końca życia) pracowałaby Pani dalej? (N=1850)
raczej nie
11,8%

może tak, może nie
15,4%

zdecydowanie nie
9,9%

zdecydowanie tak
33,1%

raczej tak
29,8%

Czy zrezygnowałaby Pani z pracy, gdyby Pani mąż/partner
zarabiał tyle, by utrzymać rodzinę na przyzwoitym poziomie?
(N=1850)
trudno
powiedzieć
14,1%

nie
56,5%

tak
29,4%

Jak można określić znaczenie (rolę) pracy zawodowej i pracy
w domu dla gospodarstwa domowego? (w %)

100%

80%

29,7

4,8
8,2

4,0
60%
69,5
40%

55,4

20%

0%

10,9
wskazania kobiet (N=1850)

17,6
wskazania opinii publicznej (N=1200)

trudno porównać pracę zawodową z pracą domową
prace wykonywane w domu są ważniejsze od pracy zawodowej
praca zawodowa jest tak samo ważna jak prace wykonywane w domu
praca zawodowa jest ważniejsza od prac wykonywanych w domu

PODSUMOWANIE - PLURALISTYCZNA IGNORANCJA?

• Postawy wobec kobiet i pracy kobiet zmieniają się, ale
ludzie nie dostrzegają tej zmiany społecznego klimatu,
gdyż wiele instytucji społecznych zdaje się wskazywać, że
zmiana ta nie następuje.
• Wśród tych instytucji należy wymienić: rodzinę, gdzie
ciągle odnotowujemy nierówny podział obowiązków; rynek
pracy wyceniający pracę kobiet niżej niż pracę mężczyzn;
państwo adresujące swe działania do kobiet-matek, a nie
rodziców obojga płci.

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach
Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
Działanie 1.6. SPO RZL: System aktywizacji zawodowej kobiet

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

Anna Kulpa
Szkoła Nauk Społecznych przy IFiS PAN
Zespół Socjologii Ekonomicznej
Katedra Socjologii Ogólnej i Antropologii Społecznej AGH
Ul. Gramatyka 8a
30-065 Kraków
(12) 617 43 53
[email protected]


Slide 10

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego
Funduszu Społecznego Unii Europejskiej w ramach Sektorowego
Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich

Prezentacja w ramach projektu:
System aktywizacji zawodowej
kobiet – „Kobieta pracująca…”
OGÓLNOPOLSKA KONFERENCJA:
„KOBIETA PRACUJĄCA NA (NIE)PRZYJAZNYM RYNKU PRACY”
25 kwiecień 2007

Działanie 1.6. SPO RZL; System aktywizacji zawodowej kobiet – „Kobieta pracująca…”

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach
Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
Działanie 1.6. SPO RZL: System aktywizacji zawodowej kobiet

Warszawa, 25 kwietnia 2007

DIAGNOZA SYTUACJI KOBIET NA
RYNKU PRACY
WYNIKI BADAŃ

Zrealizowane badania
• Ogólnopolskie badanie kobiet (N=1850)
• Ogólnopolskie badanie pracodawców (N=1619)
• Regionalne* badanie opinii publicznej (N=1200)
• Regionalne* badania kobiet i przedsiębiorców
techniką FGI - zogniskowanych wywiadów
grupowych (20 x 10)

*Badania przeprowadzono w następujących województwach: małopolskim, łódzkim, wielkopolskim, pomorskim.

Rezultatami projektu są następujące raporty:
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy - Badanie opinii
publicznej (grudzień 2005)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy – Badanie kobiet
(grudzień 2005)

• Diagnoza zróżnicowania szans kobiet w dostępie do rynku
pracy – Badanie ogólnopolskie, przeprowadzone wśród
pracodawców (grudzień 2005)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy ze szczególnym
uwzględnieniem zróżnicowania w dostępie do rynku pracy
– Badanie pogłębione w wybranych województwach
(marzec 2006)
• Wytyczne do akcji informacyjno – promocyjnej projektu
,,Kobieta pracująca..’’ (marzec 2006)

• Raport podsumowujący wyniki badań w ramach projektu
,,Kobieta pracująca’’ (kwiecień 2006)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy w Polsce –
publikacja książkowa (sierpień 2006)

OGÓLNE OCENY SYTUACJI
NA RYNKU PRACY

Jak na tle sytuacji ogólnopolskiej oceniłby/łaby Pan/i
sytuację na rynku pracy w swoim województwie? (w %)

1.1

2.0

100%

23.3
80%

42.6

60%

39.4

40%

36.9
25.0

20%

15.1

9.3
1.1

4.2

wskazania przedsiębiorców
(N=1619)

wskazania kobiet (N=1850)

0%

bardzo dobra

dobra

ani dobra ani zła

zła

bardzo zła

trudno powiedzieć

OCENY SYTUACJI NA RYNKU PRACY – BADANIE POGŁĘBIONE
•

Oceny lokalnych rynków pracy przywoływane przez badane kobiety są
powierzchowne, niezakotwiczone w wiedzy o gospodarce regionu. Oceny
możliwości zatrudnienia przywoływane przez pracodawców są bardziej
rzeczowe i mniej pesymistyczne.

•

Potencjał rynku pracy odnoszony jest wyłącznie do miejsc pracy wyznaczanych
przez umowę o pracę. Brak gwarancji, że nowa praca będzie pracą na stałe
powstrzymuje kobiety pracujące przed zmianą pracy na lepszą.

•

Obie grupy dostrzegają niedopasowanie kwalifikacji i kompetencji
bezrobotnych do ofert pracy na rynku. Relacjonują brak procedur dla
nowoprzyjmowanych pracowników, niedostatek szkoleń na miejscu pracy.

•

Złe wyobrażenia o rynku pracy demobilizują część bezrobotnych kobiet.

C z y w z w ią z k u z o d m ie n n ą sy tu a c ją k o b ie t i m ę ż c z y z n n a ry n k u
p ra c y , P a n a / i z d a n ie m p o trz e b n e s ą in ic ja ty w y / d z ia ła n ia / p ro g ra m y
n a rz e c z w y ró w n a n ia s y tu a c ji o b u p łc i n a ry n k u p ra c y ? ( N = 1 2 0 0 )

tru d n o p o w ie d z ie ć
9 .3 %
n ie
2 6 .4 %

ta k
7 4 ,8 %

Ocena efektywności form wspierania kobiet na rynku pracy
(najbardziej efektywne formy w %)
wspieranie przedsiębiorczości kobiecej poprzez
dotacje na rozpoczęcie działalności
gospodarczej/założenie własnej firmy

42.8
49.5
39.2
35.7

zapewnienie opieki nad dziećmi - żłobki, przedszkola,
świetlice

30.2
34.2

promowanie nowych form zatrudniania np. praca na
odległość, praca w domu, praca przez Internet

40.9

wspieranie dostępu kobiet do edukacji: kursy
doszkalające, itp.

32.2

lepsze docieranie z informacjami o lokalnym rynku
pracy, tworzenie baz danych ofert, doradztwo
zawodowe

38.7
27.5
28.6
24.2

promowanie partnerskiego modelu rodziny z równym
podziałem obowiązków domowych

0.9

trudno powiedzieć

7.8
0

wskazania przedsiębiorców

10

20

30

40

50

wskazania kobiet

60

DYSKRYMINACJA
NA RYNKU PRACY

Sytuacja kobiet i mężczyzn na rynku pracy (w %)

100%

80%

6.9
2.5
28.4

10.9
3.1
27.9

60%

40%

62.3

58.1

wskazania przedsiębiorców

wskazania kobiet

20%

0%

sytuacja kobiet jest gorsza
sytuacja kobiet jest lepsza

sytuacja kobiet jest taka sama
trudno powiedzieć

Czy w sytuacji równych
kwalifikacji kandydatów do
pracy wolałby/ałaby Pan/i
zatrudnić kobietę czy
mężczyznę? (N=1619)

Czy Pana/i zdaniem w przypadku,
gdy kobieta i mężczyzna mają takie
same kwalifikacje i ubiegają się o
takie same stanowisko
przedsiębiorcy decydują się na
zatrudnienie: (N=1200)

tru d n o

kobietę
27.1%

p o w ie d z ie ć
3 1 .8 %

trudno
powiedzieć
50.5%

mężczyznę
22.4%
m ężczyzny
k o b ie ty
4 .9 %

6 3 .3 %

Czy Pana/i zdaniem polscy przedsiębiorcy w swojej działalności przestrzegają
zapisu* ,,Jakakolwiek dyskryminacja w zatrudnieniu, bezpośrednia lub
pośrednia, w szczególności ze względu na płeć, (...) jest niedopuszczalna’’? (w
%)
100%

23.8

24.9

19.7

80%

60%

57.8

66.1

40%

62.9

20%

17.4

10.1

0%
wskazania
przedsiębiorców
(N=1619)

tak
*art.113

Kodeksu Pracy (Dz.U.98.21.94 z późn. zm)

wskazania kobiet
(N=1850)

nie

17.4
wskazania opinii
publicznej (N=1200)

trudno powiedzieć

Ocena uprawnień przysługujących kobietom (wskazania
przedsiębiorców na uprawnienia wpływające niekorzystnie
na sytuację kobiet na rynku pracy w %)
konieczność wydłużenia umowy o pracę z kobietą
w ciąży na czas do dnia porodu (nawet jeśli nie
planowano przedłużenia)

40,4
35,3

korzystanie z urlopu wychowawczego

32,1

korzystanie z urlopu macierzyńskiego

28,2

dodatkowe dni wolne na opiekę nad dzieckiem
konieczność przesunięcia kobiet w ciąży do innej
pracy (jeśli jest to wymagane)

20,7

zakaz zatrudniania kobiet w ciąży w godzinach
nadliczbowych i nocnych

19,5

zwolnienie kobiet w ciąży np. w związku z
badaniami lekarskimi

18,3

skrócenie czasu pracy matek karmiących

17,9

zakaz delegowania kobiet w ciąży poza miejsce
pracy

12,0
7,1

trudno powiedzieć

0

10

20

30

40

50

C o p r z e d e w s z y s t k im w p ły n ę ło n a b e z p r o b le m o w e łą c z e n ie
o b o w ią z k ó w p r a c o w n ic y , o s o b y z a jm u ją c e j s ię d o m e m i/ lu b d z ie ć m i?
( N = 6 3 5 ;w % )
rów ny podział obow ią zków dom ow ych między m ęża/żo nę,

58.1

partn era /partnerkę

pom oc (wsp arc ie) ze strony kogo ś z rodziny n p. rodziców

35.7

przejęcie przez mę ża/pa rtnera znaczące j części

11.8

ob owiązków d oty czących opieki nad dzieckiem

dostęp do żłob ka, przedszko la, ś wietlicy

9.0

w ynajęcie opieki nad dzieckiem

3.0

brak u trudn ień i w yrozum iałość ze s trony praco dawcy

3.0

0

10

20

30

40

50

60

70

GODZENIE ŻYCIA ZAWODOWEGO I OSOBISTEGO

• Respondenci pytani o wiedzę dotyczącą doświadczeń znanych im
kobiet-pracownic i matek-pracownic, a nie o sferę wyobrażeń,
najczęściej deklarują, że godzą one te dwie sfery życia bez większych
problemów.
• Dopóki wychowywanie dzieci i prowadzenie domu nie będzie
postrzegane przez pracodawców jako odpowiedzialność dwojga
rodziców czy partnerów, a nie głównie kobiet, będą oni traktować
kobiety jako kłopotliwego i kosztownego pracownika.
• Kobiety nie dostrzegają swojego obciążenia pracami domowymi w
kategoriach zmniejszania szans zatrudnienia.

OPINIA O PRACY KOBIET.
ELASTYCZNOŚĆ KOBIET
NA RYNKU PRACY

Biorąc pod uwagę Pana/i doświadczenie jak ogólnie
oceniłby/łaby Pan/i jakość pracy kobiet? – wskazania
przedsiębiorców (N=1619;w %)
raczej nisko
0,4%
ani wysoko, ani
nisko
15,5%

bardzo nisko
0,1%
trudno
powiedzieć
4,7%

raczej wysoko
57,7%

bardzo wysoko
21,6%

Czy według Pana/i kobieta prowadząca własną firmę,
to wiarygodny partner do interesów? (w %)
3,2
100%

1,2
8,4

5,2
2,9
14,5

70,8

55,7

16,4

21,8

80%
60%
40%
20%
0%

wskazania przedsiębiorców
(N=1619)
trudno powiedzieć

wskazania opinii publicznej
(N=1200)

nie, kobieta nie jest wiarygodnym partnerem staram się unikać współpracy z kobietami przedsiębiorcami
tak, kobieta to wiarygodny partner, ale wolę współpracować z mężczyznami
tak, kobieta to tak samo wiarygodny partner w interesach jak mężczyzna
tak, kobieta to bardzo wiarygodny partner w interesach; wolę współpracować z kobietami, niż
mężczyznami

Czy Pana/i zdaniem większość znanych
Panu/i kobiet/pracownic podjęłaby pracę
w poszczególnych warunkach?
wskazania przedsiębiorców
(N=1619; w %)
47,7

praca wymagająca długich dojazdów

37,4

14,9

praca wymagająca przeprowadzki

36,0

42,9

21,1

praca o uciążliwym rozkładzie czasu pracy

36,9

42,1

21,0

praca w trudnych warunkach BHP (np. hałas,
zapylenie)

27,7

praca wymagająca pełnej dyspozycyjności
praca wymagająca rezygnacji w najbliższej
przyszłości z planów rodzinnych, np. urodzenie
dziecka
praca wymagająca zdobycia dodatkowych
kwalifikacji na własny koszt

55,2

53,0

25,1

22,8

52,0

77,5

praca w innym zawodzie niż wyuczony

praca wymagająca wyjazdów za granicę

tak

17,0

89,1

60,7

Czy podjęłaby Pani pracę
w poszczególnych warunkach?
– wskazania bezrobotnych
kobiet (N=1850; w %)
29,8
21,9
36,6
32,9

25,2

51,0

11,4 11,1

52,6

nie

5,5

53,4

10,0

58,6

8,4

53,6

21,9

21,4

7,4

72,6

38,8
37,6
38,1
90,3

4,36,6

17,9

62,8

37,2

7,6
11,4
9,3
5,7 4,0

55,9

6,9

trudno powiedzieć

Czy obawa przed utratą zatrudnienia lub problemami
ze znalezieniem pracy mogłaby skłonić Panią do ...?
(N=1850)
do rezygnacji z
macierzyństwa w
ogóle
6.6%

decyzje o
macierzyństwie są
moim zdaniem
niezależne od pracy
54.6%

do przesunięcia
decyzji o
macierzyństwie w
czasie
19.4%

do ograniczenia
liczby dzieci lub
nierodzenia
kolejnych
19.4%

Gdyby straciła Pani pracę, czy zgodziłaby się Pani pracować za
ustawową płacę minimalną
(849 zł brutto czyli 622,60 zł ,,na rękę’’)? (N=1850)

nie
35,5%

brak
odpowiedzi
0,3%

Co trzecia kobieta (31,8%) zgodziłaby się pracować za
minimalną płacę w granicach 1100 – 1500 zł ,,na rękę’’
27,1% respondentek podjęłoby pracę za
minimum 1000 zł ,,na rękę’’
9,8% badanych oczekuje minimalnego wynagrodzenia
za pracę w granicach 800 – 950 zł ,,na rękę’’

tak
64,2%

Gdyby straciła Pani pracę, czy zgodziłaby się Pani pracować za
ustawową płacę minimalną
(849 zł brutto czyli 622,60 zł ,,na rękę’’)?
w podziale na miejsce zamieszkania (w %)

100%

23,5
80%

40,8

60%

40%

76,2
58,9

20%

0%

kobiety mieszkające w mieście
(N=738)

tak

kobiety mieszkające na wsi
(N=323)

nie

SAMOOCENY KOBIET – BADANIE POGŁĘBIONE
• Kobiety są postrzegane i same definiują siebie jako mniej
wymagających finansowo pracowników. Strategia ograniczania swoich
aspiracji zawodowych jest nieefektywna – sektor takich miejsc pracy z
roku na rok kurczy się, ponadto oferuje mniejsze szanse rozwoju i
gorsze warunki pracy.
• Opisy potencjalnych korzyści z pracy dalece odstają od tego, co
badane postrzegają jako pracę wykonywana przez przeciętną kobietę.
• Kobiety aspirują raczej do bycia przecietną kobietą-pracownikiem niż
tworzą ambitne plany zawodowe.

ZAWODY KOBIECE I MĘSKIE

Zawody typowe dla kobiet - wskazania opinii publicznej
(N=1200;w %)
pielęgniarka

37,0

sprzedawczyni

24,0

nauczycielka

19,7

sekretarka

15,3

fryzjerka

13,1

opiekunka dzieci/osób chorych

12,5

kucharka

11,8

kosmetyczka

11,6

sprzątaczka

11,4

szwaczka

9,4

przedszkolanka

9,3

krawcowa

8,7

księgowa

7,1
0

10

20

30

40

Zawody typowe dla kobiet
• Zawody postrzegane jako typowe dla kobiet sytuują je w sektorach
gdzie płace są niższe, technologie mniej zaawansowane, a prestiż
społeczny niższy.
• Wśród prac z ludźmi znajdujemy raczej te, które są związane z ich
obsługą, ze świadczeniem im niezbyt wyrafinowanych usług. Część
profesji wiąże ze zdolnościami manualnymi, część to przedłużenie
prac domowych. Potencjał rynku pracy związany z tymi zawodami
będzie ograniczony, dopóki nie nastąpi znaczące wzbogacenie się
społeczeństwa.
• Większość z tych zawodów nie jest związana z kierowaniem zespołem
ludzi i brak w nich jasnych perspektyw awansu.
• Kobiety „ciążą” ku „bezpiecznym” miejscom pracy w sektorze
publicznym lub takim, w których nie stawia się przed pracownikami
cięgle nowych wyzwań.

Zawody typowe dla mężczyzn - wskazania opinii publicznej
(N=1200;w %)
górnik

33,2

kierowca

24,2

murarz

20,8

budowlaniec

16,3

hutnik

15,7

mechanik

17,4

stolarz

9,1

spawacz

8,3

elektryk

7,6

policjant

7,0

ślusarz

5,0
0

10

20

30

40

Czy istnieją zawody, których mimo braków formalnych
zakazów kobiety/mężczyźni nie powinny/powinni
wykonywać? – wskazania opinii publicznej (N=1200;w %)
Górnik – 30%, Pracownik fizyczny – 18,6%
Hutnik – 12,2%, Budowlaniec – 11,4%
Murarz – 6,4%,Spawacz - 5,8%

Opiekunka do dzieci – 11,9%, Przedszkolanka – 10,9%
Pielęgniarka – 9,9%, Sprzątaczka – 8,9%,
Kosmetyczka – 7,9%, Kucharka – 6,9%

100%

80%

8,4
43,0

60%

82,3
40%

44,9

20%

12,1
0%

9,3

czy istnieją zawody, których kobiety nie czy istnieją zawody, których mężczyźni
powinny wykonywać (pomimo braku
nie powinni wykonywać (pomimo braku
formalnych zakazów)
formalnych zakazów)

trudno powiedzieć

nie

tak

PRZEKRACZANIE SEGREGACJI ZAWODOWEJ – BADANIE
POGŁĘBIONE

• Kobiety pracujące w „męskich” zawodach opisywano kategoriach
fachowości, wyjątkowych kwalifikacji na tle innych osób na podobnych
stanowiskach. Inne badania potwierdzają, że innowacyjność kobiet
wzrasta w środowiskach pracy zdominowanych przez mężczyzn.
Cechują się większą motywacją do sprostania wysokim wymaganiom
nieprzyjaznego im środowiska.
• Pracodawcy, którzy zatrudniają kobietę w zawodzie „męskim”, mogą
spodziewać się, że są to osoby o dużej motywacji pracy.
• Automatyzacja i komputeryzacja zadań związanych wcześniej z siłą
fizyczną znosi bariery wykonywania tych prac przez kobiety.
• Kobiety kojarzone są przez pracodawców z przymiotami
odpowiedzialnego pracownika, a wobec mężczyzn pracujących w
zawodach dla nich typowych zgłaszają szereg zastrzeżeń (brak kultury
osobistej, nadużywanie alkoholu).

PRACA JAKO WARTOŚĆ

Czy w sytuacji otrzymania bardzo wysokiego spadku
pieniężnego (który zapewniłby byt Pani i Pani rodzinie do
końca życia) pracowałaby Pani dalej? (N=1850)
raczej nie
11,8%

może tak, może nie
15,4%

zdecydowanie nie
9,9%

zdecydowanie tak
33,1%

raczej tak
29,8%

Czy zrezygnowałaby Pani z pracy, gdyby Pani mąż/partner
zarabiał tyle, by utrzymać rodzinę na przyzwoitym poziomie?
(N=1850)
trudno
powiedzieć
14,1%

nie
56,5%

tak
29,4%

Jak można określić znaczenie (rolę) pracy zawodowej i pracy
w domu dla gospodarstwa domowego? (w %)

100%

80%

29,7

4,8
8,2

4,0
60%
69,5
40%

55,4

20%

0%

10,9
wskazania kobiet (N=1850)

17,6
wskazania opinii publicznej (N=1200)

trudno porównać pracę zawodową z pracą domową
prace wykonywane w domu są ważniejsze od pracy zawodowej
praca zawodowa jest tak samo ważna jak prace wykonywane w domu
praca zawodowa jest ważniejsza od prac wykonywanych w domu

PODSUMOWANIE - PLURALISTYCZNA IGNORANCJA?

• Postawy wobec kobiet i pracy kobiet zmieniają się, ale
ludzie nie dostrzegają tej zmiany społecznego klimatu,
gdyż wiele instytucji społecznych zdaje się wskazywać, że
zmiana ta nie następuje.
• Wśród tych instytucji należy wymienić: rodzinę, gdzie
ciągle odnotowujemy nierówny podział obowiązków; rynek
pracy wyceniający pracę kobiet niżej niż pracę mężczyzn;
państwo adresujące swe działania do kobiet-matek, a nie
rodziców obojga płci.

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach
Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
Działanie 1.6. SPO RZL: System aktywizacji zawodowej kobiet

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

Anna Kulpa
Szkoła Nauk Społecznych przy IFiS PAN
Zespół Socjologii Ekonomicznej
Katedra Socjologii Ogólnej i Antropologii Społecznej AGH
Ul. Gramatyka 8a
30-065 Kraków
(12) 617 43 53
[email protected]


Slide 11

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego
Funduszu Społecznego Unii Europejskiej w ramach Sektorowego
Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich

Prezentacja w ramach projektu:
System aktywizacji zawodowej
kobiet – „Kobieta pracująca…”
OGÓLNOPOLSKA KONFERENCJA:
„KOBIETA PRACUJĄCA NA (NIE)PRZYJAZNYM RYNKU PRACY”
25 kwiecień 2007

Działanie 1.6. SPO RZL; System aktywizacji zawodowej kobiet – „Kobieta pracująca…”

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach
Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
Działanie 1.6. SPO RZL: System aktywizacji zawodowej kobiet

Warszawa, 25 kwietnia 2007

DIAGNOZA SYTUACJI KOBIET NA
RYNKU PRACY
WYNIKI BADAŃ

Zrealizowane badania
• Ogólnopolskie badanie kobiet (N=1850)
• Ogólnopolskie badanie pracodawców (N=1619)
• Regionalne* badanie opinii publicznej (N=1200)
• Regionalne* badania kobiet i przedsiębiorców
techniką FGI - zogniskowanych wywiadów
grupowych (20 x 10)

*Badania przeprowadzono w następujących województwach: małopolskim, łódzkim, wielkopolskim, pomorskim.

Rezultatami projektu są następujące raporty:
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy - Badanie opinii
publicznej (grudzień 2005)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy – Badanie kobiet
(grudzień 2005)

• Diagnoza zróżnicowania szans kobiet w dostępie do rynku
pracy – Badanie ogólnopolskie, przeprowadzone wśród
pracodawców (grudzień 2005)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy ze szczególnym
uwzględnieniem zróżnicowania w dostępie do rynku pracy
– Badanie pogłębione w wybranych województwach
(marzec 2006)
• Wytyczne do akcji informacyjno – promocyjnej projektu
,,Kobieta pracująca..’’ (marzec 2006)

• Raport podsumowujący wyniki badań w ramach projektu
,,Kobieta pracująca’’ (kwiecień 2006)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy w Polsce –
publikacja książkowa (sierpień 2006)

OGÓLNE OCENY SYTUACJI
NA RYNKU PRACY

Jak na tle sytuacji ogólnopolskiej oceniłby/łaby Pan/i
sytuację na rynku pracy w swoim województwie? (w %)

1.1

2.0

100%

23.3
80%

42.6

60%

39.4

40%

36.9
25.0

20%

15.1

9.3
1.1

4.2

wskazania przedsiębiorców
(N=1619)

wskazania kobiet (N=1850)

0%

bardzo dobra

dobra

ani dobra ani zła

zła

bardzo zła

trudno powiedzieć

OCENY SYTUACJI NA RYNKU PRACY – BADANIE POGŁĘBIONE
•

Oceny lokalnych rynków pracy przywoływane przez badane kobiety są
powierzchowne, niezakotwiczone w wiedzy o gospodarce regionu. Oceny
możliwości zatrudnienia przywoływane przez pracodawców są bardziej
rzeczowe i mniej pesymistyczne.

•

Potencjał rynku pracy odnoszony jest wyłącznie do miejsc pracy wyznaczanych
przez umowę o pracę. Brak gwarancji, że nowa praca będzie pracą na stałe
powstrzymuje kobiety pracujące przed zmianą pracy na lepszą.

•

Obie grupy dostrzegają niedopasowanie kwalifikacji i kompetencji
bezrobotnych do ofert pracy na rynku. Relacjonują brak procedur dla
nowoprzyjmowanych pracowników, niedostatek szkoleń na miejscu pracy.

•

Złe wyobrażenia o rynku pracy demobilizują część bezrobotnych kobiet.

C z y w z w ią z k u z o d m ie n n ą sy tu a c ją k o b ie t i m ę ż c z y z n n a ry n k u
p ra c y , P a n a / i z d a n ie m p o trz e b n e s ą in ic ja ty w y / d z ia ła n ia / p ro g ra m y
n a rz e c z w y ró w n a n ia s y tu a c ji o b u p łc i n a ry n k u p ra c y ? ( N = 1 2 0 0 )

tru d n o p o w ie d z ie ć
9 .3 %
n ie
2 6 .4 %

ta k
7 4 ,8 %

Ocena efektywności form wspierania kobiet na rynku pracy
(najbardziej efektywne formy w %)
wspieranie przedsiębiorczości kobiecej poprzez
dotacje na rozpoczęcie działalności
gospodarczej/założenie własnej firmy

42.8
49.5
39.2
35.7

zapewnienie opieki nad dziećmi - żłobki, przedszkola,
świetlice

30.2
34.2

promowanie nowych form zatrudniania np. praca na
odległość, praca w domu, praca przez Internet

40.9

wspieranie dostępu kobiet do edukacji: kursy
doszkalające, itp.

32.2

lepsze docieranie z informacjami o lokalnym rynku
pracy, tworzenie baz danych ofert, doradztwo
zawodowe

38.7
27.5
28.6
24.2

promowanie partnerskiego modelu rodziny z równym
podziałem obowiązków domowych

0.9

trudno powiedzieć

7.8
0

wskazania przedsiębiorców

10

20

30

40

50

wskazania kobiet

60

DYSKRYMINACJA
NA RYNKU PRACY

Sytuacja kobiet i mężczyzn na rynku pracy (w %)

100%

80%

6.9
2.5
28.4

10.9
3.1
27.9

60%

40%

62.3

58.1

wskazania przedsiębiorców

wskazania kobiet

20%

0%

sytuacja kobiet jest gorsza
sytuacja kobiet jest lepsza

sytuacja kobiet jest taka sama
trudno powiedzieć

Czy w sytuacji równych
kwalifikacji kandydatów do
pracy wolałby/ałaby Pan/i
zatrudnić kobietę czy
mężczyznę? (N=1619)

Czy Pana/i zdaniem w przypadku,
gdy kobieta i mężczyzna mają takie
same kwalifikacje i ubiegają się o
takie same stanowisko
przedsiębiorcy decydują się na
zatrudnienie: (N=1200)

tru d n o

kobietę
27.1%

p o w ie d z ie ć
3 1 .8 %

trudno
powiedzieć
50.5%

mężczyznę
22.4%
m ężczyzny
k o b ie ty
4 .9 %

6 3 .3 %

Czy Pana/i zdaniem polscy przedsiębiorcy w swojej działalności przestrzegają
zapisu* ,,Jakakolwiek dyskryminacja w zatrudnieniu, bezpośrednia lub
pośrednia, w szczególności ze względu na płeć, (...) jest niedopuszczalna’’? (w
%)
100%

23.8

24.9

19.7

80%

60%

57.8

66.1

40%

62.9

20%

17.4

10.1

0%
wskazania
przedsiębiorców
(N=1619)

tak
*art.113

Kodeksu Pracy (Dz.U.98.21.94 z późn. zm)

wskazania kobiet
(N=1850)

nie

17.4
wskazania opinii
publicznej (N=1200)

trudno powiedzieć

Ocena uprawnień przysługujących kobietom (wskazania
przedsiębiorców na uprawnienia wpływające niekorzystnie
na sytuację kobiet na rynku pracy w %)
konieczność wydłużenia umowy o pracę z kobietą
w ciąży na czas do dnia porodu (nawet jeśli nie
planowano przedłużenia)

40,4
35,3

korzystanie z urlopu wychowawczego

32,1

korzystanie z urlopu macierzyńskiego

28,2

dodatkowe dni wolne na opiekę nad dzieckiem
konieczność przesunięcia kobiet w ciąży do innej
pracy (jeśli jest to wymagane)

20,7

zakaz zatrudniania kobiet w ciąży w godzinach
nadliczbowych i nocnych

19,5

zwolnienie kobiet w ciąży np. w związku z
badaniami lekarskimi

18,3

skrócenie czasu pracy matek karmiących

17,9

zakaz delegowania kobiet w ciąży poza miejsce
pracy

12,0
7,1

trudno powiedzieć

0

10

20

30

40

50

C o p r z e d e w s z y s t k im w p ły n ę ło n a b e z p r o b le m o w e łą c z e n ie
o b o w ią z k ó w p r a c o w n ic y , o s o b y z a jm u ją c e j s ię d o m e m i/ lu b d z ie ć m i?
( N = 6 3 5 ;w % )
rów ny podział obow ią zków dom ow ych między m ęża/żo nę,

58.1

partn era /partnerkę

pom oc (wsp arc ie) ze strony kogo ś z rodziny n p. rodziców

35.7

przejęcie przez mę ża/pa rtnera znaczące j części

11.8

ob owiązków d oty czących opieki nad dzieckiem

dostęp do żłob ka, przedszko la, ś wietlicy

9.0

w ynajęcie opieki nad dzieckiem

3.0

brak u trudn ień i w yrozum iałość ze s trony praco dawcy

3.0

0

10

20

30

40

50

60

70

GODZENIE ŻYCIA ZAWODOWEGO I OSOBISTEGO

• Respondenci pytani o wiedzę dotyczącą doświadczeń znanych im
kobiet-pracownic i matek-pracownic, a nie o sferę wyobrażeń,
najczęściej deklarują, że godzą one te dwie sfery życia bez większych
problemów.
• Dopóki wychowywanie dzieci i prowadzenie domu nie będzie
postrzegane przez pracodawców jako odpowiedzialność dwojga
rodziców czy partnerów, a nie głównie kobiet, będą oni traktować
kobiety jako kłopotliwego i kosztownego pracownika.
• Kobiety nie dostrzegają swojego obciążenia pracami domowymi w
kategoriach zmniejszania szans zatrudnienia.

OPINIA O PRACY KOBIET.
ELASTYCZNOŚĆ KOBIET
NA RYNKU PRACY

Biorąc pod uwagę Pana/i doświadczenie jak ogólnie
oceniłby/łaby Pan/i jakość pracy kobiet? – wskazania
przedsiębiorców (N=1619;w %)
raczej nisko
0,4%
ani wysoko, ani
nisko
15,5%

bardzo nisko
0,1%
trudno
powiedzieć
4,7%

raczej wysoko
57,7%

bardzo wysoko
21,6%

Czy według Pana/i kobieta prowadząca własną firmę,
to wiarygodny partner do interesów? (w %)
3,2
100%

1,2
8,4

5,2
2,9
14,5

70,8

55,7

16,4

21,8

80%
60%
40%
20%
0%

wskazania przedsiębiorców
(N=1619)
trudno powiedzieć

wskazania opinii publicznej
(N=1200)

nie, kobieta nie jest wiarygodnym partnerem staram się unikać współpracy z kobietami przedsiębiorcami
tak, kobieta to wiarygodny partner, ale wolę współpracować z mężczyznami
tak, kobieta to tak samo wiarygodny partner w interesach jak mężczyzna
tak, kobieta to bardzo wiarygodny partner w interesach; wolę współpracować z kobietami, niż
mężczyznami

Czy Pana/i zdaniem większość znanych
Panu/i kobiet/pracownic podjęłaby pracę
w poszczególnych warunkach?
wskazania przedsiębiorców
(N=1619; w %)
47,7

praca wymagająca długich dojazdów

37,4

14,9

praca wymagająca przeprowadzki

36,0

42,9

21,1

praca o uciążliwym rozkładzie czasu pracy

36,9

42,1

21,0

praca w trudnych warunkach BHP (np. hałas,
zapylenie)

27,7

praca wymagająca pełnej dyspozycyjności
praca wymagająca rezygnacji w najbliższej
przyszłości z planów rodzinnych, np. urodzenie
dziecka
praca wymagająca zdobycia dodatkowych
kwalifikacji na własny koszt

55,2

53,0

25,1

22,8

52,0

77,5

praca w innym zawodzie niż wyuczony

praca wymagająca wyjazdów za granicę

tak

17,0

89,1

60,7

Czy podjęłaby Pani pracę
w poszczególnych warunkach?
– wskazania bezrobotnych
kobiet (N=1850; w %)
29,8
21,9
36,6
32,9

25,2

51,0

11,4 11,1

52,6

nie

5,5

53,4

10,0

58,6

8,4

53,6

21,9

21,4

7,4

72,6

38,8
37,6
38,1
90,3

4,36,6

17,9

62,8

37,2

7,6
11,4
9,3
5,7 4,0

55,9

6,9

trudno powiedzieć

Czy obawa przed utratą zatrudnienia lub problemami
ze znalezieniem pracy mogłaby skłonić Panią do ...?
(N=1850)
do rezygnacji z
macierzyństwa w
ogóle
6.6%

decyzje o
macierzyństwie są
moim zdaniem
niezależne od pracy
54.6%

do przesunięcia
decyzji o
macierzyństwie w
czasie
19.4%

do ograniczenia
liczby dzieci lub
nierodzenia
kolejnych
19.4%

Gdyby straciła Pani pracę, czy zgodziłaby się Pani pracować za
ustawową płacę minimalną
(849 zł brutto czyli 622,60 zł ,,na rękę’’)? (N=1850)

nie
35,5%

brak
odpowiedzi
0,3%

Co trzecia kobieta (31,8%) zgodziłaby się pracować za
minimalną płacę w granicach 1100 – 1500 zł ,,na rękę’’
27,1% respondentek podjęłoby pracę za
minimum 1000 zł ,,na rękę’’
9,8% badanych oczekuje minimalnego wynagrodzenia
za pracę w granicach 800 – 950 zł ,,na rękę’’

tak
64,2%

Gdyby straciła Pani pracę, czy zgodziłaby się Pani pracować za
ustawową płacę minimalną
(849 zł brutto czyli 622,60 zł ,,na rękę’’)?
w podziale na miejsce zamieszkania (w %)

100%

23,5
80%

40,8

60%

40%

76,2
58,9

20%

0%

kobiety mieszkające w mieście
(N=738)

tak

kobiety mieszkające na wsi
(N=323)

nie

SAMOOCENY KOBIET – BADANIE POGŁĘBIONE
• Kobiety są postrzegane i same definiują siebie jako mniej
wymagających finansowo pracowników. Strategia ograniczania swoich
aspiracji zawodowych jest nieefektywna – sektor takich miejsc pracy z
roku na rok kurczy się, ponadto oferuje mniejsze szanse rozwoju i
gorsze warunki pracy.
• Opisy potencjalnych korzyści z pracy dalece odstają od tego, co
badane postrzegają jako pracę wykonywana przez przeciętną kobietę.
• Kobiety aspirują raczej do bycia przecietną kobietą-pracownikiem niż
tworzą ambitne plany zawodowe.

ZAWODY KOBIECE I MĘSKIE

Zawody typowe dla kobiet - wskazania opinii publicznej
(N=1200;w %)
pielęgniarka

37,0

sprzedawczyni

24,0

nauczycielka

19,7

sekretarka

15,3

fryzjerka

13,1

opiekunka dzieci/osób chorych

12,5

kucharka

11,8

kosmetyczka

11,6

sprzątaczka

11,4

szwaczka

9,4

przedszkolanka

9,3

krawcowa

8,7

księgowa

7,1
0

10

20

30

40

Zawody typowe dla kobiet
• Zawody postrzegane jako typowe dla kobiet sytuują je w sektorach
gdzie płace są niższe, technologie mniej zaawansowane, a prestiż
społeczny niższy.
• Wśród prac z ludźmi znajdujemy raczej te, które są związane z ich
obsługą, ze świadczeniem im niezbyt wyrafinowanych usług. Część
profesji wiąże ze zdolnościami manualnymi, część to przedłużenie
prac domowych. Potencjał rynku pracy związany z tymi zawodami
będzie ograniczony, dopóki nie nastąpi znaczące wzbogacenie się
społeczeństwa.
• Większość z tych zawodów nie jest związana z kierowaniem zespołem
ludzi i brak w nich jasnych perspektyw awansu.
• Kobiety „ciążą” ku „bezpiecznym” miejscom pracy w sektorze
publicznym lub takim, w których nie stawia się przed pracownikami
cięgle nowych wyzwań.

Zawody typowe dla mężczyzn - wskazania opinii publicznej
(N=1200;w %)
górnik

33,2

kierowca

24,2

murarz

20,8

budowlaniec

16,3

hutnik

15,7

mechanik

17,4

stolarz

9,1

spawacz

8,3

elektryk

7,6

policjant

7,0

ślusarz

5,0
0

10

20

30

40

Czy istnieją zawody, których mimo braków formalnych
zakazów kobiety/mężczyźni nie powinny/powinni
wykonywać? – wskazania opinii publicznej (N=1200;w %)
Górnik – 30%, Pracownik fizyczny – 18,6%
Hutnik – 12,2%, Budowlaniec – 11,4%
Murarz – 6,4%,Spawacz - 5,8%

Opiekunka do dzieci – 11,9%, Przedszkolanka – 10,9%
Pielęgniarka – 9,9%, Sprzątaczka – 8,9%,
Kosmetyczka – 7,9%, Kucharka – 6,9%

100%

80%

8,4
43,0

60%

82,3
40%

44,9

20%

12,1
0%

9,3

czy istnieją zawody, których kobiety nie czy istnieją zawody, których mężczyźni
powinny wykonywać (pomimo braku
nie powinni wykonywać (pomimo braku
formalnych zakazów)
formalnych zakazów)

trudno powiedzieć

nie

tak

PRZEKRACZANIE SEGREGACJI ZAWODOWEJ – BADANIE
POGŁĘBIONE

• Kobiety pracujące w „męskich” zawodach opisywano kategoriach
fachowości, wyjątkowych kwalifikacji na tle innych osób na podobnych
stanowiskach. Inne badania potwierdzają, że innowacyjność kobiet
wzrasta w środowiskach pracy zdominowanych przez mężczyzn.
Cechują się większą motywacją do sprostania wysokim wymaganiom
nieprzyjaznego im środowiska.
• Pracodawcy, którzy zatrudniają kobietę w zawodzie „męskim”, mogą
spodziewać się, że są to osoby o dużej motywacji pracy.
• Automatyzacja i komputeryzacja zadań związanych wcześniej z siłą
fizyczną znosi bariery wykonywania tych prac przez kobiety.
• Kobiety kojarzone są przez pracodawców z przymiotami
odpowiedzialnego pracownika, a wobec mężczyzn pracujących w
zawodach dla nich typowych zgłaszają szereg zastrzeżeń (brak kultury
osobistej, nadużywanie alkoholu).

PRACA JAKO WARTOŚĆ

Czy w sytuacji otrzymania bardzo wysokiego spadku
pieniężnego (który zapewniłby byt Pani i Pani rodzinie do
końca życia) pracowałaby Pani dalej? (N=1850)
raczej nie
11,8%

może tak, może nie
15,4%

zdecydowanie nie
9,9%

zdecydowanie tak
33,1%

raczej tak
29,8%

Czy zrezygnowałaby Pani z pracy, gdyby Pani mąż/partner
zarabiał tyle, by utrzymać rodzinę na przyzwoitym poziomie?
(N=1850)
trudno
powiedzieć
14,1%

nie
56,5%

tak
29,4%

Jak można określić znaczenie (rolę) pracy zawodowej i pracy
w domu dla gospodarstwa domowego? (w %)

100%

80%

29,7

4,8
8,2

4,0
60%
69,5
40%

55,4

20%

0%

10,9
wskazania kobiet (N=1850)

17,6
wskazania opinii publicznej (N=1200)

trudno porównać pracę zawodową z pracą domową
prace wykonywane w domu są ważniejsze od pracy zawodowej
praca zawodowa jest tak samo ważna jak prace wykonywane w domu
praca zawodowa jest ważniejsza od prac wykonywanych w domu

PODSUMOWANIE - PLURALISTYCZNA IGNORANCJA?

• Postawy wobec kobiet i pracy kobiet zmieniają się, ale
ludzie nie dostrzegają tej zmiany społecznego klimatu,
gdyż wiele instytucji społecznych zdaje się wskazywać, że
zmiana ta nie następuje.
• Wśród tych instytucji należy wymienić: rodzinę, gdzie
ciągle odnotowujemy nierówny podział obowiązków; rynek
pracy wyceniający pracę kobiet niżej niż pracę mężczyzn;
państwo adresujące swe działania do kobiet-matek, a nie
rodziców obojga płci.

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach
Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
Działanie 1.6. SPO RZL: System aktywizacji zawodowej kobiet

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

Anna Kulpa
Szkoła Nauk Społecznych przy IFiS PAN
Zespół Socjologii Ekonomicznej
Katedra Socjologii Ogólnej i Antropologii Społecznej AGH
Ul. Gramatyka 8a
30-065 Kraków
(12) 617 43 53
[email protected]


Slide 12

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego
Funduszu Społecznego Unii Europejskiej w ramach Sektorowego
Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich

Prezentacja w ramach projektu:
System aktywizacji zawodowej
kobiet – „Kobieta pracująca…”
OGÓLNOPOLSKA KONFERENCJA:
„KOBIETA PRACUJĄCA NA (NIE)PRZYJAZNYM RYNKU PRACY”
25 kwiecień 2007

Działanie 1.6. SPO RZL; System aktywizacji zawodowej kobiet – „Kobieta pracująca…”

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach
Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
Działanie 1.6. SPO RZL: System aktywizacji zawodowej kobiet

Warszawa, 25 kwietnia 2007

DIAGNOZA SYTUACJI KOBIET NA
RYNKU PRACY
WYNIKI BADAŃ

Zrealizowane badania
• Ogólnopolskie badanie kobiet (N=1850)
• Ogólnopolskie badanie pracodawców (N=1619)
• Regionalne* badanie opinii publicznej (N=1200)
• Regionalne* badania kobiet i przedsiębiorców
techniką FGI - zogniskowanych wywiadów
grupowych (20 x 10)

*Badania przeprowadzono w następujących województwach: małopolskim, łódzkim, wielkopolskim, pomorskim.

Rezultatami projektu są następujące raporty:
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy - Badanie opinii
publicznej (grudzień 2005)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy – Badanie kobiet
(grudzień 2005)

• Diagnoza zróżnicowania szans kobiet w dostępie do rynku
pracy – Badanie ogólnopolskie, przeprowadzone wśród
pracodawców (grudzień 2005)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy ze szczególnym
uwzględnieniem zróżnicowania w dostępie do rynku pracy
– Badanie pogłębione w wybranych województwach
(marzec 2006)
• Wytyczne do akcji informacyjno – promocyjnej projektu
,,Kobieta pracująca..’’ (marzec 2006)

• Raport podsumowujący wyniki badań w ramach projektu
,,Kobieta pracująca’’ (kwiecień 2006)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy w Polsce –
publikacja książkowa (sierpień 2006)

OGÓLNE OCENY SYTUACJI
NA RYNKU PRACY

Jak na tle sytuacji ogólnopolskiej oceniłby/łaby Pan/i
sytuację na rynku pracy w swoim województwie? (w %)

1.1

2.0

100%

23.3
80%

42.6

60%

39.4

40%

36.9
25.0

20%

15.1

9.3
1.1

4.2

wskazania przedsiębiorców
(N=1619)

wskazania kobiet (N=1850)

0%

bardzo dobra

dobra

ani dobra ani zła

zła

bardzo zła

trudno powiedzieć

OCENY SYTUACJI NA RYNKU PRACY – BADANIE POGŁĘBIONE
•

Oceny lokalnych rynków pracy przywoływane przez badane kobiety są
powierzchowne, niezakotwiczone w wiedzy o gospodarce regionu. Oceny
możliwości zatrudnienia przywoływane przez pracodawców są bardziej
rzeczowe i mniej pesymistyczne.

•

Potencjał rynku pracy odnoszony jest wyłącznie do miejsc pracy wyznaczanych
przez umowę o pracę. Brak gwarancji, że nowa praca będzie pracą na stałe
powstrzymuje kobiety pracujące przed zmianą pracy na lepszą.

•

Obie grupy dostrzegają niedopasowanie kwalifikacji i kompetencji
bezrobotnych do ofert pracy na rynku. Relacjonują brak procedur dla
nowoprzyjmowanych pracowników, niedostatek szkoleń na miejscu pracy.

•

Złe wyobrażenia o rynku pracy demobilizują część bezrobotnych kobiet.

C z y w z w ią z k u z o d m ie n n ą sy tu a c ją k o b ie t i m ę ż c z y z n n a ry n k u
p ra c y , P a n a / i z d a n ie m p o trz e b n e s ą in ic ja ty w y / d z ia ła n ia / p ro g ra m y
n a rz e c z w y ró w n a n ia s y tu a c ji o b u p łc i n a ry n k u p ra c y ? ( N = 1 2 0 0 )

tru d n o p o w ie d z ie ć
9 .3 %
n ie
2 6 .4 %

ta k
7 4 ,8 %

Ocena efektywności form wspierania kobiet na rynku pracy
(najbardziej efektywne formy w %)
wspieranie przedsiębiorczości kobiecej poprzez
dotacje na rozpoczęcie działalności
gospodarczej/założenie własnej firmy

42.8
49.5
39.2
35.7

zapewnienie opieki nad dziećmi - żłobki, przedszkola,
świetlice

30.2
34.2

promowanie nowych form zatrudniania np. praca na
odległość, praca w domu, praca przez Internet

40.9

wspieranie dostępu kobiet do edukacji: kursy
doszkalające, itp.

32.2

lepsze docieranie z informacjami o lokalnym rynku
pracy, tworzenie baz danych ofert, doradztwo
zawodowe

38.7
27.5
28.6
24.2

promowanie partnerskiego modelu rodziny z równym
podziałem obowiązków domowych

0.9

trudno powiedzieć

7.8
0

wskazania przedsiębiorców

10

20

30

40

50

wskazania kobiet

60

DYSKRYMINACJA
NA RYNKU PRACY

Sytuacja kobiet i mężczyzn na rynku pracy (w %)

100%

80%

6.9
2.5
28.4

10.9
3.1
27.9

60%

40%

62.3

58.1

wskazania przedsiębiorców

wskazania kobiet

20%

0%

sytuacja kobiet jest gorsza
sytuacja kobiet jest lepsza

sytuacja kobiet jest taka sama
trudno powiedzieć

Czy w sytuacji równych
kwalifikacji kandydatów do
pracy wolałby/ałaby Pan/i
zatrudnić kobietę czy
mężczyznę? (N=1619)

Czy Pana/i zdaniem w przypadku,
gdy kobieta i mężczyzna mają takie
same kwalifikacje i ubiegają się o
takie same stanowisko
przedsiębiorcy decydują się na
zatrudnienie: (N=1200)

tru d n o

kobietę
27.1%

p o w ie d z ie ć
3 1 .8 %

trudno
powiedzieć
50.5%

mężczyznę
22.4%
m ężczyzny
k o b ie ty
4 .9 %

6 3 .3 %

Czy Pana/i zdaniem polscy przedsiębiorcy w swojej działalności przestrzegają
zapisu* ,,Jakakolwiek dyskryminacja w zatrudnieniu, bezpośrednia lub
pośrednia, w szczególności ze względu na płeć, (...) jest niedopuszczalna’’? (w
%)
100%

23.8

24.9

19.7

80%

60%

57.8

66.1

40%

62.9

20%

17.4

10.1

0%
wskazania
przedsiębiorców
(N=1619)

tak
*art.113

Kodeksu Pracy (Dz.U.98.21.94 z późn. zm)

wskazania kobiet
(N=1850)

nie

17.4
wskazania opinii
publicznej (N=1200)

trudno powiedzieć

Ocena uprawnień przysługujących kobietom (wskazania
przedsiębiorców na uprawnienia wpływające niekorzystnie
na sytuację kobiet na rynku pracy w %)
konieczność wydłużenia umowy o pracę z kobietą
w ciąży na czas do dnia porodu (nawet jeśli nie
planowano przedłużenia)

40,4
35,3

korzystanie z urlopu wychowawczego

32,1

korzystanie z urlopu macierzyńskiego

28,2

dodatkowe dni wolne na opiekę nad dzieckiem
konieczność przesunięcia kobiet w ciąży do innej
pracy (jeśli jest to wymagane)

20,7

zakaz zatrudniania kobiet w ciąży w godzinach
nadliczbowych i nocnych

19,5

zwolnienie kobiet w ciąży np. w związku z
badaniami lekarskimi

18,3

skrócenie czasu pracy matek karmiących

17,9

zakaz delegowania kobiet w ciąży poza miejsce
pracy

12,0
7,1

trudno powiedzieć

0

10

20

30

40

50

C o p r z e d e w s z y s t k im w p ły n ę ło n a b e z p r o b le m o w e łą c z e n ie
o b o w ią z k ó w p r a c o w n ic y , o s o b y z a jm u ją c e j s ię d o m e m i/ lu b d z ie ć m i?
( N = 6 3 5 ;w % )
rów ny podział obow ią zków dom ow ych między m ęża/żo nę,

58.1

partn era /partnerkę

pom oc (wsp arc ie) ze strony kogo ś z rodziny n p. rodziców

35.7

przejęcie przez mę ża/pa rtnera znaczące j części

11.8

ob owiązków d oty czących opieki nad dzieckiem

dostęp do żłob ka, przedszko la, ś wietlicy

9.0

w ynajęcie opieki nad dzieckiem

3.0

brak u trudn ień i w yrozum iałość ze s trony praco dawcy

3.0

0

10

20

30

40

50

60

70

GODZENIE ŻYCIA ZAWODOWEGO I OSOBISTEGO

• Respondenci pytani o wiedzę dotyczącą doświadczeń znanych im
kobiet-pracownic i matek-pracownic, a nie o sferę wyobrażeń,
najczęściej deklarują, że godzą one te dwie sfery życia bez większych
problemów.
• Dopóki wychowywanie dzieci i prowadzenie domu nie będzie
postrzegane przez pracodawców jako odpowiedzialność dwojga
rodziców czy partnerów, a nie głównie kobiet, będą oni traktować
kobiety jako kłopotliwego i kosztownego pracownika.
• Kobiety nie dostrzegają swojego obciążenia pracami domowymi w
kategoriach zmniejszania szans zatrudnienia.

OPINIA O PRACY KOBIET.
ELASTYCZNOŚĆ KOBIET
NA RYNKU PRACY

Biorąc pod uwagę Pana/i doświadczenie jak ogólnie
oceniłby/łaby Pan/i jakość pracy kobiet? – wskazania
przedsiębiorców (N=1619;w %)
raczej nisko
0,4%
ani wysoko, ani
nisko
15,5%

bardzo nisko
0,1%
trudno
powiedzieć
4,7%

raczej wysoko
57,7%

bardzo wysoko
21,6%

Czy według Pana/i kobieta prowadząca własną firmę,
to wiarygodny partner do interesów? (w %)
3,2
100%

1,2
8,4

5,2
2,9
14,5

70,8

55,7

16,4

21,8

80%
60%
40%
20%
0%

wskazania przedsiębiorców
(N=1619)
trudno powiedzieć

wskazania opinii publicznej
(N=1200)

nie, kobieta nie jest wiarygodnym partnerem staram się unikać współpracy z kobietami przedsiębiorcami
tak, kobieta to wiarygodny partner, ale wolę współpracować z mężczyznami
tak, kobieta to tak samo wiarygodny partner w interesach jak mężczyzna
tak, kobieta to bardzo wiarygodny partner w interesach; wolę współpracować z kobietami, niż
mężczyznami

Czy Pana/i zdaniem większość znanych
Panu/i kobiet/pracownic podjęłaby pracę
w poszczególnych warunkach?
wskazania przedsiębiorców
(N=1619; w %)
47,7

praca wymagająca długich dojazdów

37,4

14,9

praca wymagająca przeprowadzki

36,0

42,9

21,1

praca o uciążliwym rozkładzie czasu pracy

36,9

42,1

21,0

praca w trudnych warunkach BHP (np. hałas,
zapylenie)

27,7

praca wymagająca pełnej dyspozycyjności
praca wymagająca rezygnacji w najbliższej
przyszłości z planów rodzinnych, np. urodzenie
dziecka
praca wymagająca zdobycia dodatkowych
kwalifikacji na własny koszt

55,2

53,0

25,1

22,8

52,0

77,5

praca w innym zawodzie niż wyuczony

praca wymagająca wyjazdów za granicę

tak

17,0

89,1

60,7

Czy podjęłaby Pani pracę
w poszczególnych warunkach?
– wskazania bezrobotnych
kobiet (N=1850; w %)
29,8
21,9
36,6
32,9

25,2

51,0

11,4 11,1

52,6

nie

5,5

53,4

10,0

58,6

8,4

53,6

21,9

21,4

7,4

72,6

38,8
37,6
38,1
90,3

4,36,6

17,9

62,8

37,2

7,6
11,4
9,3
5,7 4,0

55,9

6,9

trudno powiedzieć

Czy obawa przed utratą zatrudnienia lub problemami
ze znalezieniem pracy mogłaby skłonić Panią do ...?
(N=1850)
do rezygnacji z
macierzyństwa w
ogóle
6.6%

decyzje o
macierzyństwie są
moim zdaniem
niezależne od pracy
54.6%

do przesunięcia
decyzji o
macierzyństwie w
czasie
19.4%

do ograniczenia
liczby dzieci lub
nierodzenia
kolejnych
19.4%

Gdyby straciła Pani pracę, czy zgodziłaby się Pani pracować za
ustawową płacę minimalną
(849 zł brutto czyli 622,60 zł ,,na rękę’’)? (N=1850)

nie
35,5%

brak
odpowiedzi
0,3%

Co trzecia kobieta (31,8%) zgodziłaby się pracować za
minimalną płacę w granicach 1100 – 1500 zł ,,na rękę’’
27,1% respondentek podjęłoby pracę za
minimum 1000 zł ,,na rękę’’
9,8% badanych oczekuje minimalnego wynagrodzenia
za pracę w granicach 800 – 950 zł ,,na rękę’’

tak
64,2%

Gdyby straciła Pani pracę, czy zgodziłaby się Pani pracować za
ustawową płacę minimalną
(849 zł brutto czyli 622,60 zł ,,na rękę’’)?
w podziale na miejsce zamieszkania (w %)

100%

23,5
80%

40,8

60%

40%

76,2
58,9

20%

0%

kobiety mieszkające w mieście
(N=738)

tak

kobiety mieszkające na wsi
(N=323)

nie

SAMOOCENY KOBIET – BADANIE POGŁĘBIONE
• Kobiety są postrzegane i same definiują siebie jako mniej
wymagających finansowo pracowników. Strategia ograniczania swoich
aspiracji zawodowych jest nieefektywna – sektor takich miejsc pracy z
roku na rok kurczy się, ponadto oferuje mniejsze szanse rozwoju i
gorsze warunki pracy.
• Opisy potencjalnych korzyści z pracy dalece odstają od tego, co
badane postrzegają jako pracę wykonywana przez przeciętną kobietę.
• Kobiety aspirują raczej do bycia przecietną kobietą-pracownikiem niż
tworzą ambitne plany zawodowe.

ZAWODY KOBIECE I MĘSKIE

Zawody typowe dla kobiet - wskazania opinii publicznej
(N=1200;w %)
pielęgniarka

37,0

sprzedawczyni

24,0

nauczycielka

19,7

sekretarka

15,3

fryzjerka

13,1

opiekunka dzieci/osób chorych

12,5

kucharka

11,8

kosmetyczka

11,6

sprzątaczka

11,4

szwaczka

9,4

przedszkolanka

9,3

krawcowa

8,7

księgowa

7,1
0

10

20

30

40

Zawody typowe dla kobiet
• Zawody postrzegane jako typowe dla kobiet sytuują je w sektorach
gdzie płace są niższe, technologie mniej zaawansowane, a prestiż
społeczny niższy.
• Wśród prac z ludźmi znajdujemy raczej te, które są związane z ich
obsługą, ze świadczeniem im niezbyt wyrafinowanych usług. Część
profesji wiąże ze zdolnościami manualnymi, część to przedłużenie
prac domowych. Potencjał rynku pracy związany z tymi zawodami
będzie ograniczony, dopóki nie nastąpi znaczące wzbogacenie się
społeczeństwa.
• Większość z tych zawodów nie jest związana z kierowaniem zespołem
ludzi i brak w nich jasnych perspektyw awansu.
• Kobiety „ciążą” ku „bezpiecznym” miejscom pracy w sektorze
publicznym lub takim, w których nie stawia się przed pracownikami
cięgle nowych wyzwań.

Zawody typowe dla mężczyzn - wskazania opinii publicznej
(N=1200;w %)
górnik

33,2

kierowca

24,2

murarz

20,8

budowlaniec

16,3

hutnik

15,7

mechanik

17,4

stolarz

9,1

spawacz

8,3

elektryk

7,6

policjant

7,0

ślusarz

5,0
0

10

20

30

40

Czy istnieją zawody, których mimo braków formalnych
zakazów kobiety/mężczyźni nie powinny/powinni
wykonywać? – wskazania opinii publicznej (N=1200;w %)
Górnik – 30%, Pracownik fizyczny – 18,6%
Hutnik – 12,2%, Budowlaniec – 11,4%
Murarz – 6,4%,Spawacz - 5,8%

Opiekunka do dzieci – 11,9%, Przedszkolanka – 10,9%
Pielęgniarka – 9,9%, Sprzątaczka – 8,9%,
Kosmetyczka – 7,9%, Kucharka – 6,9%

100%

80%

8,4
43,0

60%

82,3
40%

44,9

20%

12,1
0%

9,3

czy istnieją zawody, których kobiety nie czy istnieją zawody, których mężczyźni
powinny wykonywać (pomimo braku
nie powinni wykonywać (pomimo braku
formalnych zakazów)
formalnych zakazów)

trudno powiedzieć

nie

tak

PRZEKRACZANIE SEGREGACJI ZAWODOWEJ – BADANIE
POGŁĘBIONE

• Kobiety pracujące w „męskich” zawodach opisywano kategoriach
fachowości, wyjątkowych kwalifikacji na tle innych osób na podobnych
stanowiskach. Inne badania potwierdzają, że innowacyjność kobiet
wzrasta w środowiskach pracy zdominowanych przez mężczyzn.
Cechują się większą motywacją do sprostania wysokim wymaganiom
nieprzyjaznego im środowiska.
• Pracodawcy, którzy zatrudniają kobietę w zawodzie „męskim”, mogą
spodziewać się, że są to osoby o dużej motywacji pracy.
• Automatyzacja i komputeryzacja zadań związanych wcześniej z siłą
fizyczną znosi bariery wykonywania tych prac przez kobiety.
• Kobiety kojarzone są przez pracodawców z przymiotami
odpowiedzialnego pracownika, a wobec mężczyzn pracujących w
zawodach dla nich typowych zgłaszają szereg zastrzeżeń (brak kultury
osobistej, nadużywanie alkoholu).

PRACA JAKO WARTOŚĆ

Czy w sytuacji otrzymania bardzo wysokiego spadku
pieniężnego (który zapewniłby byt Pani i Pani rodzinie do
końca życia) pracowałaby Pani dalej? (N=1850)
raczej nie
11,8%

może tak, może nie
15,4%

zdecydowanie nie
9,9%

zdecydowanie tak
33,1%

raczej tak
29,8%

Czy zrezygnowałaby Pani z pracy, gdyby Pani mąż/partner
zarabiał tyle, by utrzymać rodzinę na przyzwoitym poziomie?
(N=1850)
trudno
powiedzieć
14,1%

nie
56,5%

tak
29,4%

Jak można określić znaczenie (rolę) pracy zawodowej i pracy
w domu dla gospodarstwa domowego? (w %)

100%

80%

29,7

4,8
8,2

4,0
60%
69,5
40%

55,4

20%

0%

10,9
wskazania kobiet (N=1850)

17,6
wskazania opinii publicznej (N=1200)

trudno porównać pracę zawodową z pracą domową
prace wykonywane w domu są ważniejsze od pracy zawodowej
praca zawodowa jest tak samo ważna jak prace wykonywane w domu
praca zawodowa jest ważniejsza od prac wykonywanych w domu

PODSUMOWANIE - PLURALISTYCZNA IGNORANCJA?

• Postawy wobec kobiet i pracy kobiet zmieniają się, ale
ludzie nie dostrzegają tej zmiany społecznego klimatu,
gdyż wiele instytucji społecznych zdaje się wskazywać, że
zmiana ta nie następuje.
• Wśród tych instytucji należy wymienić: rodzinę, gdzie
ciągle odnotowujemy nierówny podział obowiązków; rynek
pracy wyceniający pracę kobiet niżej niż pracę mężczyzn;
państwo adresujące swe działania do kobiet-matek, a nie
rodziców obojga płci.

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach
Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
Działanie 1.6. SPO RZL: System aktywizacji zawodowej kobiet

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

Anna Kulpa
Szkoła Nauk Społecznych przy IFiS PAN
Zespół Socjologii Ekonomicznej
Katedra Socjologii Ogólnej i Antropologii Społecznej AGH
Ul. Gramatyka 8a
30-065 Kraków
(12) 617 43 53
[email protected]


Slide 13

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego
Funduszu Społecznego Unii Europejskiej w ramach Sektorowego
Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich

Prezentacja w ramach projektu:
System aktywizacji zawodowej
kobiet – „Kobieta pracująca…”
OGÓLNOPOLSKA KONFERENCJA:
„KOBIETA PRACUJĄCA NA (NIE)PRZYJAZNYM RYNKU PRACY”
25 kwiecień 2007

Działanie 1.6. SPO RZL; System aktywizacji zawodowej kobiet – „Kobieta pracująca…”

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach
Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
Działanie 1.6. SPO RZL: System aktywizacji zawodowej kobiet

Warszawa, 25 kwietnia 2007

DIAGNOZA SYTUACJI KOBIET NA
RYNKU PRACY
WYNIKI BADAŃ

Zrealizowane badania
• Ogólnopolskie badanie kobiet (N=1850)
• Ogólnopolskie badanie pracodawców (N=1619)
• Regionalne* badanie opinii publicznej (N=1200)
• Regionalne* badania kobiet i przedsiębiorców
techniką FGI - zogniskowanych wywiadów
grupowych (20 x 10)

*Badania przeprowadzono w następujących województwach: małopolskim, łódzkim, wielkopolskim, pomorskim.

Rezultatami projektu są następujące raporty:
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy - Badanie opinii
publicznej (grudzień 2005)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy – Badanie kobiet
(grudzień 2005)

• Diagnoza zróżnicowania szans kobiet w dostępie do rynku
pracy – Badanie ogólnopolskie, przeprowadzone wśród
pracodawców (grudzień 2005)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy ze szczególnym
uwzględnieniem zróżnicowania w dostępie do rynku pracy
– Badanie pogłębione w wybranych województwach
(marzec 2006)
• Wytyczne do akcji informacyjno – promocyjnej projektu
,,Kobieta pracująca..’’ (marzec 2006)

• Raport podsumowujący wyniki badań w ramach projektu
,,Kobieta pracująca’’ (kwiecień 2006)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy w Polsce –
publikacja książkowa (sierpień 2006)

OGÓLNE OCENY SYTUACJI
NA RYNKU PRACY

Jak na tle sytuacji ogólnopolskiej oceniłby/łaby Pan/i
sytuację na rynku pracy w swoim województwie? (w %)

1.1

2.0

100%

23.3
80%

42.6

60%

39.4

40%

36.9
25.0

20%

15.1

9.3
1.1

4.2

wskazania przedsiębiorców
(N=1619)

wskazania kobiet (N=1850)

0%

bardzo dobra

dobra

ani dobra ani zła

zła

bardzo zła

trudno powiedzieć

OCENY SYTUACJI NA RYNKU PRACY – BADANIE POGŁĘBIONE
•

Oceny lokalnych rynków pracy przywoływane przez badane kobiety są
powierzchowne, niezakotwiczone w wiedzy o gospodarce regionu. Oceny
możliwości zatrudnienia przywoływane przez pracodawców są bardziej
rzeczowe i mniej pesymistyczne.

•

Potencjał rynku pracy odnoszony jest wyłącznie do miejsc pracy wyznaczanych
przez umowę o pracę. Brak gwarancji, że nowa praca będzie pracą na stałe
powstrzymuje kobiety pracujące przed zmianą pracy na lepszą.

•

Obie grupy dostrzegają niedopasowanie kwalifikacji i kompetencji
bezrobotnych do ofert pracy na rynku. Relacjonują brak procedur dla
nowoprzyjmowanych pracowników, niedostatek szkoleń na miejscu pracy.

•

Złe wyobrażenia o rynku pracy demobilizują część bezrobotnych kobiet.

C z y w z w ią z k u z o d m ie n n ą sy tu a c ją k o b ie t i m ę ż c z y z n n a ry n k u
p ra c y , P a n a / i z d a n ie m p o trz e b n e s ą in ic ja ty w y / d z ia ła n ia / p ro g ra m y
n a rz e c z w y ró w n a n ia s y tu a c ji o b u p łc i n a ry n k u p ra c y ? ( N = 1 2 0 0 )

tru d n o p o w ie d z ie ć
9 .3 %
n ie
2 6 .4 %

ta k
7 4 ,8 %

Ocena efektywności form wspierania kobiet na rynku pracy
(najbardziej efektywne formy w %)
wspieranie przedsiębiorczości kobiecej poprzez
dotacje na rozpoczęcie działalności
gospodarczej/założenie własnej firmy

42.8
49.5
39.2
35.7

zapewnienie opieki nad dziećmi - żłobki, przedszkola,
świetlice

30.2
34.2

promowanie nowych form zatrudniania np. praca na
odległość, praca w domu, praca przez Internet

40.9

wspieranie dostępu kobiet do edukacji: kursy
doszkalające, itp.

32.2

lepsze docieranie z informacjami o lokalnym rynku
pracy, tworzenie baz danych ofert, doradztwo
zawodowe

38.7
27.5
28.6
24.2

promowanie partnerskiego modelu rodziny z równym
podziałem obowiązków domowych

0.9

trudno powiedzieć

7.8
0

wskazania przedsiębiorców

10

20

30

40

50

wskazania kobiet

60

DYSKRYMINACJA
NA RYNKU PRACY

Sytuacja kobiet i mężczyzn na rynku pracy (w %)

100%

80%

6.9
2.5
28.4

10.9
3.1
27.9

60%

40%

62.3

58.1

wskazania przedsiębiorców

wskazania kobiet

20%

0%

sytuacja kobiet jest gorsza
sytuacja kobiet jest lepsza

sytuacja kobiet jest taka sama
trudno powiedzieć

Czy w sytuacji równych
kwalifikacji kandydatów do
pracy wolałby/ałaby Pan/i
zatrudnić kobietę czy
mężczyznę? (N=1619)

Czy Pana/i zdaniem w przypadku,
gdy kobieta i mężczyzna mają takie
same kwalifikacje i ubiegają się o
takie same stanowisko
przedsiębiorcy decydują się na
zatrudnienie: (N=1200)

tru d n o

kobietę
27.1%

p o w ie d z ie ć
3 1 .8 %

trudno
powiedzieć
50.5%

mężczyznę
22.4%
m ężczyzny
k o b ie ty
4 .9 %

6 3 .3 %

Czy Pana/i zdaniem polscy przedsiębiorcy w swojej działalności przestrzegają
zapisu* ,,Jakakolwiek dyskryminacja w zatrudnieniu, bezpośrednia lub
pośrednia, w szczególności ze względu na płeć, (...) jest niedopuszczalna’’? (w
%)
100%

23.8

24.9

19.7

80%

60%

57.8

66.1

40%

62.9

20%

17.4

10.1

0%
wskazania
przedsiębiorców
(N=1619)

tak
*art.113

Kodeksu Pracy (Dz.U.98.21.94 z późn. zm)

wskazania kobiet
(N=1850)

nie

17.4
wskazania opinii
publicznej (N=1200)

trudno powiedzieć

Ocena uprawnień przysługujących kobietom (wskazania
przedsiębiorców na uprawnienia wpływające niekorzystnie
na sytuację kobiet na rynku pracy w %)
konieczność wydłużenia umowy o pracę z kobietą
w ciąży na czas do dnia porodu (nawet jeśli nie
planowano przedłużenia)

40,4
35,3

korzystanie z urlopu wychowawczego

32,1

korzystanie z urlopu macierzyńskiego

28,2

dodatkowe dni wolne na opiekę nad dzieckiem
konieczność przesunięcia kobiet w ciąży do innej
pracy (jeśli jest to wymagane)

20,7

zakaz zatrudniania kobiet w ciąży w godzinach
nadliczbowych i nocnych

19,5

zwolnienie kobiet w ciąży np. w związku z
badaniami lekarskimi

18,3

skrócenie czasu pracy matek karmiących

17,9

zakaz delegowania kobiet w ciąży poza miejsce
pracy

12,0
7,1

trudno powiedzieć

0

10

20

30

40

50

C o p r z e d e w s z y s t k im w p ły n ę ło n a b e z p r o b le m o w e łą c z e n ie
o b o w ią z k ó w p r a c o w n ic y , o s o b y z a jm u ją c e j s ię d o m e m i/ lu b d z ie ć m i?
( N = 6 3 5 ;w % )
rów ny podział obow ią zków dom ow ych między m ęża/żo nę,

58.1

partn era /partnerkę

pom oc (wsp arc ie) ze strony kogo ś z rodziny n p. rodziców

35.7

przejęcie przez mę ża/pa rtnera znaczące j części

11.8

ob owiązków d oty czących opieki nad dzieckiem

dostęp do żłob ka, przedszko la, ś wietlicy

9.0

w ynajęcie opieki nad dzieckiem

3.0

brak u trudn ień i w yrozum iałość ze s trony praco dawcy

3.0

0

10

20

30

40

50

60

70

GODZENIE ŻYCIA ZAWODOWEGO I OSOBISTEGO

• Respondenci pytani o wiedzę dotyczącą doświadczeń znanych im
kobiet-pracownic i matek-pracownic, a nie o sferę wyobrażeń,
najczęściej deklarują, że godzą one te dwie sfery życia bez większych
problemów.
• Dopóki wychowywanie dzieci i prowadzenie domu nie będzie
postrzegane przez pracodawców jako odpowiedzialność dwojga
rodziców czy partnerów, a nie głównie kobiet, będą oni traktować
kobiety jako kłopotliwego i kosztownego pracownika.
• Kobiety nie dostrzegają swojego obciążenia pracami domowymi w
kategoriach zmniejszania szans zatrudnienia.

OPINIA O PRACY KOBIET.
ELASTYCZNOŚĆ KOBIET
NA RYNKU PRACY

Biorąc pod uwagę Pana/i doświadczenie jak ogólnie
oceniłby/łaby Pan/i jakość pracy kobiet? – wskazania
przedsiębiorców (N=1619;w %)
raczej nisko
0,4%
ani wysoko, ani
nisko
15,5%

bardzo nisko
0,1%
trudno
powiedzieć
4,7%

raczej wysoko
57,7%

bardzo wysoko
21,6%

Czy według Pana/i kobieta prowadząca własną firmę,
to wiarygodny partner do interesów? (w %)
3,2
100%

1,2
8,4

5,2
2,9
14,5

70,8

55,7

16,4

21,8

80%
60%
40%
20%
0%

wskazania przedsiębiorców
(N=1619)
trudno powiedzieć

wskazania opinii publicznej
(N=1200)

nie, kobieta nie jest wiarygodnym partnerem staram się unikać współpracy z kobietami przedsiębiorcami
tak, kobieta to wiarygodny partner, ale wolę współpracować z mężczyznami
tak, kobieta to tak samo wiarygodny partner w interesach jak mężczyzna
tak, kobieta to bardzo wiarygodny partner w interesach; wolę współpracować z kobietami, niż
mężczyznami

Czy Pana/i zdaniem większość znanych
Panu/i kobiet/pracownic podjęłaby pracę
w poszczególnych warunkach?
wskazania przedsiębiorców
(N=1619; w %)
47,7

praca wymagająca długich dojazdów

37,4

14,9

praca wymagająca przeprowadzki

36,0

42,9

21,1

praca o uciążliwym rozkładzie czasu pracy

36,9

42,1

21,0

praca w trudnych warunkach BHP (np. hałas,
zapylenie)

27,7

praca wymagająca pełnej dyspozycyjności
praca wymagająca rezygnacji w najbliższej
przyszłości z planów rodzinnych, np. urodzenie
dziecka
praca wymagająca zdobycia dodatkowych
kwalifikacji na własny koszt

55,2

53,0

25,1

22,8

52,0

77,5

praca w innym zawodzie niż wyuczony

praca wymagająca wyjazdów za granicę

tak

17,0

89,1

60,7

Czy podjęłaby Pani pracę
w poszczególnych warunkach?
– wskazania bezrobotnych
kobiet (N=1850; w %)
29,8
21,9
36,6
32,9

25,2

51,0

11,4 11,1

52,6

nie

5,5

53,4

10,0

58,6

8,4

53,6

21,9

21,4

7,4

72,6

38,8
37,6
38,1
90,3

4,36,6

17,9

62,8

37,2

7,6
11,4
9,3
5,7 4,0

55,9

6,9

trudno powiedzieć

Czy obawa przed utratą zatrudnienia lub problemami
ze znalezieniem pracy mogłaby skłonić Panią do ...?
(N=1850)
do rezygnacji z
macierzyństwa w
ogóle
6.6%

decyzje o
macierzyństwie są
moim zdaniem
niezależne od pracy
54.6%

do przesunięcia
decyzji o
macierzyństwie w
czasie
19.4%

do ograniczenia
liczby dzieci lub
nierodzenia
kolejnych
19.4%

Gdyby straciła Pani pracę, czy zgodziłaby się Pani pracować za
ustawową płacę minimalną
(849 zł brutto czyli 622,60 zł ,,na rękę’’)? (N=1850)

nie
35,5%

brak
odpowiedzi
0,3%

Co trzecia kobieta (31,8%) zgodziłaby się pracować za
minimalną płacę w granicach 1100 – 1500 zł ,,na rękę’’
27,1% respondentek podjęłoby pracę za
minimum 1000 zł ,,na rękę’’
9,8% badanych oczekuje minimalnego wynagrodzenia
za pracę w granicach 800 – 950 zł ,,na rękę’’

tak
64,2%

Gdyby straciła Pani pracę, czy zgodziłaby się Pani pracować za
ustawową płacę minimalną
(849 zł brutto czyli 622,60 zł ,,na rękę’’)?
w podziale na miejsce zamieszkania (w %)

100%

23,5
80%

40,8

60%

40%

76,2
58,9

20%

0%

kobiety mieszkające w mieście
(N=738)

tak

kobiety mieszkające na wsi
(N=323)

nie

SAMOOCENY KOBIET – BADANIE POGŁĘBIONE
• Kobiety są postrzegane i same definiują siebie jako mniej
wymagających finansowo pracowników. Strategia ograniczania swoich
aspiracji zawodowych jest nieefektywna – sektor takich miejsc pracy z
roku na rok kurczy się, ponadto oferuje mniejsze szanse rozwoju i
gorsze warunki pracy.
• Opisy potencjalnych korzyści z pracy dalece odstają od tego, co
badane postrzegają jako pracę wykonywana przez przeciętną kobietę.
• Kobiety aspirują raczej do bycia przecietną kobietą-pracownikiem niż
tworzą ambitne plany zawodowe.

ZAWODY KOBIECE I MĘSKIE

Zawody typowe dla kobiet - wskazania opinii publicznej
(N=1200;w %)
pielęgniarka

37,0

sprzedawczyni

24,0

nauczycielka

19,7

sekretarka

15,3

fryzjerka

13,1

opiekunka dzieci/osób chorych

12,5

kucharka

11,8

kosmetyczka

11,6

sprzątaczka

11,4

szwaczka

9,4

przedszkolanka

9,3

krawcowa

8,7

księgowa

7,1
0

10

20

30

40

Zawody typowe dla kobiet
• Zawody postrzegane jako typowe dla kobiet sytuują je w sektorach
gdzie płace są niższe, technologie mniej zaawansowane, a prestiż
społeczny niższy.
• Wśród prac z ludźmi znajdujemy raczej te, które są związane z ich
obsługą, ze świadczeniem im niezbyt wyrafinowanych usług. Część
profesji wiąże ze zdolnościami manualnymi, część to przedłużenie
prac domowych. Potencjał rynku pracy związany z tymi zawodami
będzie ograniczony, dopóki nie nastąpi znaczące wzbogacenie się
społeczeństwa.
• Większość z tych zawodów nie jest związana z kierowaniem zespołem
ludzi i brak w nich jasnych perspektyw awansu.
• Kobiety „ciążą” ku „bezpiecznym” miejscom pracy w sektorze
publicznym lub takim, w których nie stawia się przed pracownikami
cięgle nowych wyzwań.

Zawody typowe dla mężczyzn - wskazania opinii publicznej
(N=1200;w %)
górnik

33,2

kierowca

24,2

murarz

20,8

budowlaniec

16,3

hutnik

15,7

mechanik

17,4

stolarz

9,1

spawacz

8,3

elektryk

7,6

policjant

7,0

ślusarz

5,0
0

10

20

30

40

Czy istnieją zawody, których mimo braków formalnych
zakazów kobiety/mężczyźni nie powinny/powinni
wykonywać? – wskazania opinii publicznej (N=1200;w %)
Górnik – 30%, Pracownik fizyczny – 18,6%
Hutnik – 12,2%, Budowlaniec – 11,4%
Murarz – 6,4%,Spawacz - 5,8%

Opiekunka do dzieci – 11,9%, Przedszkolanka – 10,9%
Pielęgniarka – 9,9%, Sprzątaczka – 8,9%,
Kosmetyczka – 7,9%, Kucharka – 6,9%

100%

80%

8,4
43,0

60%

82,3
40%

44,9

20%

12,1
0%

9,3

czy istnieją zawody, których kobiety nie czy istnieją zawody, których mężczyźni
powinny wykonywać (pomimo braku
nie powinni wykonywać (pomimo braku
formalnych zakazów)
formalnych zakazów)

trudno powiedzieć

nie

tak

PRZEKRACZANIE SEGREGACJI ZAWODOWEJ – BADANIE
POGŁĘBIONE

• Kobiety pracujące w „męskich” zawodach opisywano kategoriach
fachowości, wyjątkowych kwalifikacji na tle innych osób na podobnych
stanowiskach. Inne badania potwierdzają, że innowacyjność kobiet
wzrasta w środowiskach pracy zdominowanych przez mężczyzn.
Cechują się większą motywacją do sprostania wysokim wymaganiom
nieprzyjaznego im środowiska.
• Pracodawcy, którzy zatrudniają kobietę w zawodzie „męskim”, mogą
spodziewać się, że są to osoby o dużej motywacji pracy.
• Automatyzacja i komputeryzacja zadań związanych wcześniej z siłą
fizyczną znosi bariery wykonywania tych prac przez kobiety.
• Kobiety kojarzone są przez pracodawców z przymiotami
odpowiedzialnego pracownika, a wobec mężczyzn pracujących w
zawodach dla nich typowych zgłaszają szereg zastrzeżeń (brak kultury
osobistej, nadużywanie alkoholu).

PRACA JAKO WARTOŚĆ

Czy w sytuacji otrzymania bardzo wysokiego spadku
pieniężnego (który zapewniłby byt Pani i Pani rodzinie do
końca życia) pracowałaby Pani dalej? (N=1850)
raczej nie
11,8%

może tak, może nie
15,4%

zdecydowanie nie
9,9%

zdecydowanie tak
33,1%

raczej tak
29,8%

Czy zrezygnowałaby Pani z pracy, gdyby Pani mąż/partner
zarabiał tyle, by utrzymać rodzinę na przyzwoitym poziomie?
(N=1850)
trudno
powiedzieć
14,1%

nie
56,5%

tak
29,4%

Jak można określić znaczenie (rolę) pracy zawodowej i pracy
w domu dla gospodarstwa domowego? (w %)

100%

80%

29,7

4,8
8,2

4,0
60%
69,5
40%

55,4

20%

0%

10,9
wskazania kobiet (N=1850)

17,6
wskazania opinii publicznej (N=1200)

trudno porównać pracę zawodową z pracą domową
prace wykonywane w domu są ważniejsze od pracy zawodowej
praca zawodowa jest tak samo ważna jak prace wykonywane w domu
praca zawodowa jest ważniejsza od prac wykonywanych w domu

PODSUMOWANIE - PLURALISTYCZNA IGNORANCJA?

• Postawy wobec kobiet i pracy kobiet zmieniają się, ale
ludzie nie dostrzegają tej zmiany społecznego klimatu,
gdyż wiele instytucji społecznych zdaje się wskazywać, że
zmiana ta nie następuje.
• Wśród tych instytucji należy wymienić: rodzinę, gdzie
ciągle odnotowujemy nierówny podział obowiązków; rynek
pracy wyceniający pracę kobiet niżej niż pracę mężczyzn;
państwo adresujące swe działania do kobiet-matek, a nie
rodziców obojga płci.

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach
Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
Działanie 1.6. SPO RZL: System aktywizacji zawodowej kobiet

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

Anna Kulpa
Szkoła Nauk Społecznych przy IFiS PAN
Zespół Socjologii Ekonomicznej
Katedra Socjologii Ogólnej i Antropologii Społecznej AGH
Ul. Gramatyka 8a
30-065 Kraków
(12) 617 43 53
[email protected]


Slide 14

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego
Funduszu Społecznego Unii Europejskiej w ramach Sektorowego
Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich

Prezentacja w ramach projektu:
System aktywizacji zawodowej
kobiet – „Kobieta pracująca…”
OGÓLNOPOLSKA KONFERENCJA:
„KOBIETA PRACUJĄCA NA (NIE)PRZYJAZNYM RYNKU PRACY”
25 kwiecień 2007

Działanie 1.6. SPO RZL; System aktywizacji zawodowej kobiet – „Kobieta pracująca…”

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach
Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
Działanie 1.6. SPO RZL: System aktywizacji zawodowej kobiet

Warszawa, 25 kwietnia 2007

DIAGNOZA SYTUACJI KOBIET NA
RYNKU PRACY
WYNIKI BADAŃ

Zrealizowane badania
• Ogólnopolskie badanie kobiet (N=1850)
• Ogólnopolskie badanie pracodawców (N=1619)
• Regionalne* badanie opinii publicznej (N=1200)
• Regionalne* badania kobiet i przedsiębiorców
techniką FGI - zogniskowanych wywiadów
grupowych (20 x 10)

*Badania przeprowadzono w następujących województwach: małopolskim, łódzkim, wielkopolskim, pomorskim.

Rezultatami projektu są następujące raporty:
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy - Badanie opinii
publicznej (grudzień 2005)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy – Badanie kobiet
(grudzień 2005)

• Diagnoza zróżnicowania szans kobiet w dostępie do rynku
pracy – Badanie ogólnopolskie, przeprowadzone wśród
pracodawców (grudzień 2005)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy ze szczególnym
uwzględnieniem zróżnicowania w dostępie do rynku pracy
– Badanie pogłębione w wybranych województwach
(marzec 2006)
• Wytyczne do akcji informacyjno – promocyjnej projektu
,,Kobieta pracująca..’’ (marzec 2006)

• Raport podsumowujący wyniki badań w ramach projektu
,,Kobieta pracująca’’ (kwiecień 2006)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy w Polsce –
publikacja książkowa (sierpień 2006)

OGÓLNE OCENY SYTUACJI
NA RYNKU PRACY

Jak na tle sytuacji ogólnopolskiej oceniłby/łaby Pan/i
sytuację na rynku pracy w swoim województwie? (w %)

1.1

2.0

100%

23.3
80%

42.6

60%

39.4

40%

36.9
25.0

20%

15.1

9.3
1.1

4.2

wskazania przedsiębiorców
(N=1619)

wskazania kobiet (N=1850)

0%

bardzo dobra

dobra

ani dobra ani zła

zła

bardzo zła

trudno powiedzieć

OCENY SYTUACJI NA RYNKU PRACY – BADANIE POGŁĘBIONE
•

Oceny lokalnych rynków pracy przywoływane przez badane kobiety są
powierzchowne, niezakotwiczone w wiedzy o gospodarce regionu. Oceny
możliwości zatrudnienia przywoływane przez pracodawców są bardziej
rzeczowe i mniej pesymistyczne.

•

Potencjał rynku pracy odnoszony jest wyłącznie do miejsc pracy wyznaczanych
przez umowę o pracę. Brak gwarancji, że nowa praca będzie pracą na stałe
powstrzymuje kobiety pracujące przed zmianą pracy na lepszą.

•

Obie grupy dostrzegają niedopasowanie kwalifikacji i kompetencji
bezrobotnych do ofert pracy na rynku. Relacjonują brak procedur dla
nowoprzyjmowanych pracowników, niedostatek szkoleń na miejscu pracy.

•

Złe wyobrażenia o rynku pracy demobilizują część bezrobotnych kobiet.

C z y w z w ią z k u z o d m ie n n ą sy tu a c ją k o b ie t i m ę ż c z y z n n a ry n k u
p ra c y , P a n a / i z d a n ie m p o trz e b n e s ą in ic ja ty w y / d z ia ła n ia / p ro g ra m y
n a rz e c z w y ró w n a n ia s y tu a c ji o b u p łc i n a ry n k u p ra c y ? ( N = 1 2 0 0 )

tru d n o p o w ie d z ie ć
9 .3 %
n ie
2 6 .4 %

ta k
7 4 ,8 %

Ocena efektywności form wspierania kobiet na rynku pracy
(najbardziej efektywne formy w %)
wspieranie przedsiębiorczości kobiecej poprzez
dotacje na rozpoczęcie działalności
gospodarczej/założenie własnej firmy

42.8
49.5
39.2
35.7

zapewnienie opieki nad dziećmi - żłobki, przedszkola,
świetlice

30.2
34.2

promowanie nowych form zatrudniania np. praca na
odległość, praca w domu, praca przez Internet

40.9

wspieranie dostępu kobiet do edukacji: kursy
doszkalające, itp.

32.2

lepsze docieranie z informacjami o lokalnym rynku
pracy, tworzenie baz danych ofert, doradztwo
zawodowe

38.7
27.5
28.6
24.2

promowanie partnerskiego modelu rodziny z równym
podziałem obowiązków domowych

0.9

trudno powiedzieć

7.8
0

wskazania przedsiębiorców

10

20

30

40

50

wskazania kobiet

60

DYSKRYMINACJA
NA RYNKU PRACY

Sytuacja kobiet i mężczyzn na rynku pracy (w %)

100%

80%

6.9
2.5
28.4

10.9
3.1
27.9

60%

40%

62.3

58.1

wskazania przedsiębiorców

wskazania kobiet

20%

0%

sytuacja kobiet jest gorsza
sytuacja kobiet jest lepsza

sytuacja kobiet jest taka sama
trudno powiedzieć

Czy w sytuacji równych
kwalifikacji kandydatów do
pracy wolałby/ałaby Pan/i
zatrudnić kobietę czy
mężczyznę? (N=1619)

Czy Pana/i zdaniem w przypadku,
gdy kobieta i mężczyzna mają takie
same kwalifikacje i ubiegają się o
takie same stanowisko
przedsiębiorcy decydują się na
zatrudnienie: (N=1200)

tru d n o

kobietę
27.1%

p o w ie d z ie ć
3 1 .8 %

trudno
powiedzieć
50.5%

mężczyznę
22.4%
m ężczyzny
k o b ie ty
4 .9 %

6 3 .3 %

Czy Pana/i zdaniem polscy przedsiębiorcy w swojej działalności przestrzegają
zapisu* ,,Jakakolwiek dyskryminacja w zatrudnieniu, bezpośrednia lub
pośrednia, w szczególności ze względu na płeć, (...) jest niedopuszczalna’’? (w
%)
100%

23.8

24.9

19.7

80%

60%

57.8

66.1

40%

62.9

20%

17.4

10.1

0%
wskazania
przedsiębiorców
(N=1619)

tak
*art.113

Kodeksu Pracy (Dz.U.98.21.94 z późn. zm)

wskazania kobiet
(N=1850)

nie

17.4
wskazania opinii
publicznej (N=1200)

trudno powiedzieć

Ocena uprawnień przysługujących kobietom (wskazania
przedsiębiorców na uprawnienia wpływające niekorzystnie
na sytuację kobiet na rynku pracy w %)
konieczność wydłużenia umowy o pracę z kobietą
w ciąży na czas do dnia porodu (nawet jeśli nie
planowano przedłużenia)

40,4
35,3

korzystanie z urlopu wychowawczego

32,1

korzystanie z urlopu macierzyńskiego

28,2

dodatkowe dni wolne na opiekę nad dzieckiem
konieczność przesunięcia kobiet w ciąży do innej
pracy (jeśli jest to wymagane)

20,7

zakaz zatrudniania kobiet w ciąży w godzinach
nadliczbowych i nocnych

19,5

zwolnienie kobiet w ciąży np. w związku z
badaniami lekarskimi

18,3

skrócenie czasu pracy matek karmiących

17,9

zakaz delegowania kobiet w ciąży poza miejsce
pracy

12,0
7,1

trudno powiedzieć

0

10

20

30

40

50

C o p r z e d e w s z y s t k im w p ły n ę ło n a b e z p r o b le m o w e łą c z e n ie
o b o w ią z k ó w p r a c o w n ic y , o s o b y z a jm u ją c e j s ię d o m e m i/ lu b d z ie ć m i?
( N = 6 3 5 ;w % )
rów ny podział obow ią zków dom ow ych między m ęża/żo nę,

58.1

partn era /partnerkę

pom oc (wsp arc ie) ze strony kogo ś z rodziny n p. rodziców

35.7

przejęcie przez mę ża/pa rtnera znaczące j części

11.8

ob owiązków d oty czących opieki nad dzieckiem

dostęp do żłob ka, przedszko la, ś wietlicy

9.0

w ynajęcie opieki nad dzieckiem

3.0

brak u trudn ień i w yrozum iałość ze s trony praco dawcy

3.0

0

10

20

30

40

50

60

70

GODZENIE ŻYCIA ZAWODOWEGO I OSOBISTEGO

• Respondenci pytani o wiedzę dotyczącą doświadczeń znanych im
kobiet-pracownic i matek-pracownic, a nie o sferę wyobrażeń,
najczęściej deklarują, że godzą one te dwie sfery życia bez większych
problemów.
• Dopóki wychowywanie dzieci i prowadzenie domu nie będzie
postrzegane przez pracodawców jako odpowiedzialność dwojga
rodziców czy partnerów, a nie głównie kobiet, będą oni traktować
kobiety jako kłopotliwego i kosztownego pracownika.
• Kobiety nie dostrzegają swojego obciążenia pracami domowymi w
kategoriach zmniejszania szans zatrudnienia.

OPINIA O PRACY KOBIET.
ELASTYCZNOŚĆ KOBIET
NA RYNKU PRACY

Biorąc pod uwagę Pana/i doświadczenie jak ogólnie
oceniłby/łaby Pan/i jakość pracy kobiet? – wskazania
przedsiębiorców (N=1619;w %)
raczej nisko
0,4%
ani wysoko, ani
nisko
15,5%

bardzo nisko
0,1%
trudno
powiedzieć
4,7%

raczej wysoko
57,7%

bardzo wysoko
21,6%

Czy według Pana/i kobieta prowadząca własną firmę,
to wiarygodny partner do interesów? (w %)
3,2
100%

1,2
8,4

5,2
2,9
14,5

70,8

55,7

16,4

21,8

80%
60%
40%
20%
0%

wskazania przedsiębiorców
(N=1619)
trudno powiedzieć

wskazania opinii publicznej
(N=1200)

nie, kobieta nie jest wiarygodnym partnerem staram się unikać współpracy z kobietami przedsiębiorcami
tak, kobieta to wiarygodny partner, ale wolę współpracować z mężczyznami
tak, kobieta to tak samo wiarygodny partner w interesach jak mężczyzna
tak, kobieta to bardzo wiarygodny partner w interesach; wolę współpracować z kobietami, niż
mężczyznami

Czy Pana/i zdaniem większość znanych
Panu/i kobiet/pracownic podjęłaby pracę
w poszczególnych warunkach?
wskazania przedsiębiorców
(N=1619; w %)
47,7

praca wymagająca długich dojazdów

37,4

14,9

praca wymagająca przeprowadzki

36,0

42,9

21,1

praca o uciążliwym rozkładzie czasu pracy

36,9

42,1

21,0

praca w trudnych warunkach BHP (np. hałas,
zapylenie)

27,7

praca wymagająca pełnej dyspozycyjności
praca wymagająca rezygnacji w najbliższej
przyszłości z planów rodzinnych, np. urodzenie
dziecka
praca wymagająca zdobycia dodatkowych
kwalifikacji na własny koszt

55,2

53,0

25,1

22,8

52,0

77,5

praca w innym zawodzie niż wyuczony

praca wymagająca wyjazdów za granicę

tak

17,0

89,1

60,7

Czy podjęłaby Pani pracę
w poszczególnych warunkach?
– wskazania bezrobotnych
kobiet (N=1850; w %)
29,8
21,9
36,6
32,9

25,2

51,0

11,4 11,1

52,6

nie

5,5

53,4

10,0

58,6

8,4

53,6

21,9

21,4

7,4

72,6

38,8
37,6
38,1
90,3

4,36,6

17,9

62,8

37,2

7,6
11,4
9,3
5,7 4,0

55,9

6,9

trudno powiedzieć

Czy obawa przed utratą zatrudnienia lub problemami
ze znalezieniem pracy mogłaby skłonić Panią do ...?
(N=1850)
do rezygnacji z
macierzyństwa w
ogóle
6.6%

decyzje o
macierzyństwie są
moim zdaniem
niezależne od pracy
54.6%

do przesunięcia
decyzji o
macierzyństwie w
czasie
19.4%

do ograniczenia
liczby dzieci lub
nierodzenia
kolejnych
19.4%

Gdyby straciła Pani pracę, czy zgodziłaby się Pani pracować za
ustawową płacę minimalną
(849 zł brutto czyli 622,60 zł ,,na rękę’’)? (N=1850)

nie
35,5%

brak
odpowiedzi
0,3%

Co trzecia kobieta (31,8%) zgodziłaby się pracować za
minimalną płacę w granicach 1100 – 1500 zł ,,na rękę’’
27,1% respondentek podjęłoby pracę za
minimum 1000 zł ,,na rękę’’
9,8% badanych oczekuje minimalnego wynagrodzenia
za pracę w granicach 800 – 950 zł ,,na rękę’’

tak
64,2%

Gdyby straciła Pani pracę, czy zgodziłaby się Pani pracować za
ustawową płacę minimalną
(849 zł brutto czyli 622,60 zł ,,na rękę’’)?
w podziale na miejsce zamieszkania (w %)

100%

23,5
80%

40,8

60%

40%

76,2
58,9

20%

0%

kobiety mieszkające w mieście
(N=738)

tak

kobiety mieszkające na wsi
(N=323)

nie

SAMOOCENY KOBIET – BADANIE POGŁĘBIONE
• Kobiety są postrzegane i same definiują siebie jako mniej
wymagających finansowo pracowników. Strategia ograniczania swoich
aspiracji zawodowych jest nieefektywna – sektor takich miejsc pracy z
roku na rok kurczy się, ponadto oferuje mniejsze szanse rozwoju i
gorsze warunki pracy.
• Opisy potencjalnych korzyści z pracy dalece odstają od tego, co
badane postrzegają jako pracę wykonywana przez przeciętną kobietę.
• Kobiety aspirują raczej do bycia przecietną kobietą-pracownikiem niż
tworzą ambitne plany zawodowe.

ZAWODY KOBIECE I MĘSKIE

Zawody typowe dla kobiet - wskazania opinii publicznej
(N=1200;w %)
pielęgniarka

37,0

sprzedawczyni

24,0

nauczycielka

19,7

sekretarka

15,3

fryzjerka

13,1

opiekunka dzieci/osób chorych

12,5

kucharka

11,8

kosmetyczka

11,6

sprzątaczka

11,4

szwaczka

9,4

przedszkolanka

9,3

krawcowa

8,7

księgowa

7,1
0

10

20

30

40

Zawody typowe dla kobiet
• Zawody postrzegane jako typowe dla kobiet sytuują je w sektorach
gdzie płace są niższe, technologie mniej zaawansowane, a prestiż
społeczny niższy.
• Wśród prac z ludźmi znajdujemy raczej te, które są związane z ich
obsługą, ze świadczeniem im niezbyt wyrafinowanych usług. Część
profesji wiąże ze zdolnościami manualnymi, część to przedłużenie
prac domowych. Potencjał rynku pracy związany z tymi zawodami
będzie ograniczony, dopóki nie nastąpi znaczące wzbogacenie się
społeczeństwa.
• Większość z tych zawodów nie jest związana z kierowaniem zespołem
ludzi i brak w nich jasnych perspektyw awansu.
• Kobiety „ciążą” ku „bezpiecznym” miejscom pracy w sektorze
publicznym lub takim, w których nie stawia się przed pracownikami
cięgle nowych wyzwań.

Zawody typowe dla mężczyzn - wskazania opinii publicznej
(N=1200;w %)
górnik

33,2

kierowca

24,2

murarz

20,8

budowlaniec

16,3

hutnik

15,7

mechanik

17,4

stolarz

9,1

spawacz

8,3

elektryk

7,6

policjant

7,0

ślusarz

5,0
0

10

20

30

40

Czy istnieją zawody, których mimo braków formalnych
zakazów kobiety/mężczyźni nie powinny/powinni
wykonywać? – wskazania opinii publicznej (N=1200;w %)
Górnik – 30%, Pracownik fizyczny – 18,6%
Hutnik – 12,2%, Budowlaniec – 11,4%
Murarz – 6,4%,Spawacz - 5,8%

Opiekunka do dzieci – 11,9%, Przedszkolanka – 10,9%
Pielęgniarka – 9,9%, Sprzątaczka – 8,9%,
Kosmetyczka – 7,9%, Kucharka – 6,9%

100%

80%

8,4
43,0

60%

82,3
40%

44,9

20%

12,1
0%

9,3

czy istnieją zawody, których kobiety nie czy istnieją zawody, których mężczyźni
powinny wykonywać (pomimo braku
nie powinni wykonywać (pomimo braku
formalnych zakazów)
formalnych zakazów)

trudno powiedzieć

nie

tak

PRZEKRACZANIE SEGREGACJI ZAWODOWEJ – BADANIE
POGŁĘBIONE

• Kobiety pracujące w „męskich” zawodach opisywano kategoriach
fachowości, wyjątkowych kwalifikacji na tle innych osób na podobnych
stanowiskach. Inne badania potwierdzają, że innowacyjność kobiet
wzrasta w środowiskach pracy zdominowanych przez mężczyzn.
Cechują się większą motywacją do sprostania wysokim wymaganiom
nieprzyjaznego im środowiska.
• Pracodawcy, którzy zatrudniają kobietę w zawodzie „męskim”, mogą
spodziewać się, że są to osoby o dużej motywacji pracy.
• Automatyzacja i komputeryzacja zadań związanych wcześniej z siłą
fizyczną znosi bariery wykonywania tych prac przez kobiety.
• Kobiety kojarzone są przez pracodawców z przymiotami
odpowiedzialnego pracownika, a wobec mężczyzn pracujących w
zawodach dla nich typowych zgłaszają szereg zastrzeżeń (brak kultury
osobistej, nadużywanie alkoholu).

PRACA JAKO WARTOŚĆ

Czy w sytuacji otrzymania bardzo wysokiego spadku
pieniężnego (który zapewniłby byt Pani i Pani rodzinie do
końca życia) pracowałaby Pani dalej? (N=1850)
raczej nie
11,8%

może tak, może nie
15,4%

zdecydowanie nie
9,9%

zdecydowanie tak
33,1%

raczej tak
29,8%

Czy zrezygnowałaby Pani z pracy, gdyby Pani mąż/partner
zarabiał tyle, by utrzymać rodzinę na przyzwoitym poziomie?
(N=1850)
trudno
powiedzieć
14,1%

nie
56,5%

tak
29,4%

Jak można określić znaczenie (rolę) pracy zawodowej i pracy
w domu dla gospodarstwa domowego? (w %)

100%

80%

29,7

4,8
8,2

4,0
60%
69,5
40%

55,4

20%

0%

10,9
wskazania kobiet (N=1850)

17,6
wskazania opinii publicznej (N=1200)

trudno porównać pracę zawodową z pracą domową
prace wykonywane w domu są ważniejsze od pracy zawodowej
praca zawodowa jest tak samo ważna jak prace wykonywane w domu
praca zawodowa jest ważniejsza od prac wykonywanych w domu

PODSUMOWANIE - PLURALISTYCZNA IGNORANCJA?

• Postawy wobec kobiet i pracy kobiet zmieniają się, ale
ludzie nie dostrzegają tej zmiany społecznego klimatu,
gdyż wiele instytucji społecznych zdaje się wskazywać, że
zmiana ta nie następuje.
• Wśród tych instytucji należy wymienić: rodzinę, gdzie
ciągle odnotowujemy nierówny podział obowiązków; rynek
pracy wyceniający pracę kobiet niżej niż pracę mężczyzn;
państwo adresujące swe działania do kobiet-matek, a nie
rodziców obojga płci.

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach
Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
Działanie 1.6. SPO RZL: System aktywizacji zawodowej kobiet

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

Anna Kulpa
Szkoła Nauk Społecznych przy IFiS PAN
Zespół Socjologii Ekonomicznej
Katedra Socjologii Ogólnej i Antropologii Społecznej AGH
Ul. Gramatyka 8a
30-065 Kraków
(12) 617 43 53
[email protected]


Slide 15

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego
Funduszu Społecznego Unii Europejskiej w ramach Sektorowego
Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich

Prezentacja w ramach projektu:
System aktywizacji zawodowej
kobiet – „Kobieta pracująca…”
OGÓLNOPOLSKA KONFERENCJA:
„KOBIETA PRACUJĄCA NA (NIE)PRZYJAZNYM RYNKU PRACY”
25 kwiecień 2007

Działanie 1.6. SPO RZL; System aktywizacji zawodowej kobiet – „Kobieta pracująca…”

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach
Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
Działanie 1.6. SPO RZL: System aktywizacji zawodowej kobiet

Warszawa, 25 kwietnia 2007

DIAGNOZA SYTUACJI KOBIET NA
RYNKU PRACY
WYNIKI BADAŃ

Zrealizowane badania
• Ogólnopolskie badanie kobiet (N=1850)
• Ogólnopolskie badanie pracodawców (N=1619)
• Regionalne* badanie opinii publicznej (N=1200)
• Regionalne* badania kobiet i przedsiębiorców
techniką FGI - zogniskowanych wywiadów
grupowych (20 x 10)

*Badania przeprowadzono w następujących województwach: małopolskim, łódzkim, wielkopolskim, pomorskim.

Rezultatami projektu są następujące raporty:
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy - Badanie opinii
publicznej (grudzień 2005)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy – Badanie kobiet
(grudzień 2005)

• Diagnoza zróżnicowania szans kobiet w dostępie do rynku
pracy – Badanie ogólnopolskie, przeprowadzone wśród
pracodawców (grudzień 2005)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy ze szczególnym
uwzględnieniem zróżnicowania w dostępie do rynku pracy
– Badanie pogłębione w wybranych województwach
(marzec 2006)
• Wytyczne do akcji informacyjno – promocyjnej projektu
,,Kobieta pracująca..’’ (marzec 2006)

• Raport podsumowujący wyniki badań w ramach projektu
,,Kobieta pracująca’’ (kwiecień 2006)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy w Polsce –
publikacja książkowa (sierpień 2006)

OGÓLNE OCENY SYTUACJI
NA RYNKU PRACY

Jak na tle sytuacji ogólnopolskiej oceniłby/łaby Pan/i
sytuację na rynku pracy w swoim województwie? (w %)

1.1

2.0

100%

23.3
80%

42.6

60%

39.4

40%

36.9
25.0

20%

15.1

9.3
1.1

4.2

wskazania przedsiębiorców
(N=1619)

wskazania kobiet (N=1850)

0%

bardzo dobra

dobra

ani dobra ani zła

zła

bardzo zła

trudno powiedzieć

OCENY SYTUACJI NA RYNKU PRACY – BADANIE POGŁĘBIONE
•

Oceny lokalnych rynków pracy przywoływane przez badane kobiety są
powierzchowne, niezakotwiczone w wiedzy o gospodarce regionu. Oceny
możliwości zatrudnienia przywoływane przez pracodawców są bardziej
rzeczowe i mniej pesymistyczne.

•

Potencjał rynku pracy odnoszony jest wyłącznie do miejsc pracy wyznaczanych
przez umowę o pracę. Brak gwarancji, że nowa praca będzie pracą na stałe
powstrzymuje kobiety pracujące przed zmianą pracy na lepszą.

•

Obie grupy dostrzegają niedopasowanie kwalifikacji i kompetencji
bezrobotnych do ofert pracy na rynku. Relacjonują brak procedur dla
nowoprzyjmowanych pracowników, niedostatek szkoleń na miejscu pracy.

•

Złe wyobrażenia o rynku pracy demobilizują część bezrobotnych kobiet.

C z y w z w ią z k u z o d m ie n n ą sy tu a c ją k o b ie t i m ę ż c z y z n n a ry n k u
p ra c y , P a n a / i z d a n ie m p o trz e b n e s ą in ic ja ty w y / d z ia ła n ia / p ro g ra m y
n a rz e c z w y ró w n a n ia s y tu a c ji o b u p łc i n a ry n k u p ra c y ? ( N = 1 2 0 0 )

tru d n o p o w ie d z ie ć
9 .3 %
n ie
2 6 .4 %

ta k
7 4 ,8 %

Ocena efektywności form wspierania kobiet na rynku pracy
(najbardziej efektywne formy w %)
wspieranie przedsiębiorczości kobiecej poprzez
dotacje na rozpoczęcie działalności
gospodarczej/założenie własnej firmy

42.8
49.5
39.2
35.7

zapewnienie opieki nad dziećmi - żłobki, przedszkola,
świetlice

30.2
34.2

promowanie nowych form zatrudniania np. praca na
odległość, praca w domu, praca przez Internet

40.9

wspieranie dostępu kobiet do edukacji: kursy
doszkalające, itp.

32.2

lepsze docieranie z informacjami o lokalnym rynku
pracy, tworzenie baz danych ofert, doradztwo
zawodowe

38.7
27.5
28.6
24.2

promowanie partnerskiego modelu rodziny z równym
podziałem obowiązków domowych

0.9

trudno powiedzieć

7.8
0

wskazania przedsiębiorców

10

20

30

40

50

wskazania kobiet

60

DYSKRYMINACJA
NA RYNKU PRACY

Sytuacja kobiet i mężczyzn na rynku pracy (w %)

100%

80%

6.9
2.5
28.4

10.9
3.1
27.9

60%

40%

62.3

58.1

wskazania przedsiębiorców

wskazania kobiet

20%

0%

sytuacja kobiet jest gorsza
sytuacja kobiet jest lepsza

sytuacja kobiet jest taka sama
trudno powiedzieć

Czy w sytuacji równych
kwalifikacji kandydatów do
pracy wolałby/ałaby Pan/i
zatrudnić kobietę czy
mężczyznę? (N=1619)

Czy Pana/i zdaniem w przypadku,
gdy kobieta i mężczyzna mają takie
same kwalifikacje i ubiegają się o
takie same stanowisko
przedsiębiorcy decydują się na
zatrudnienie: (N=1200)

tru d n o

kobietę
27.1%

p o w ie d z ie ć
3 1 .8 %

trudno
powiedzieć
50.5%

mężczyznę
22.4%
m ężczyzny
k o b ie ty
4 .9 %

6 3 .3 %

Czy Pana/i zdaniem polscy przedsiębiorcy w swojej działalności przestrzegają
zapisu* ,,Jakakolwiek dyskryminacja w zatrudnieniu, bezpośrednia lub
pośrednia, w szczególności ze względu na płeć, (...) jest niedopuszczalna’’? (w
%)
100%

23.8

24.9

19.7

80%

60%

57.8

66.1

40%

62.9

20%

17.4

10.1

0%
wskazania
przedsiębiorców
(N=1619)

tak
*art.113

Kodeksu Pracy (Dz.U.98.21.94 z późn. zm)

wskazania kobiet
(N=1850)

nie

17.4
wskazania opinii
publicznej (N=1200)

trudno powiedzieć

Ocena uprawnień przysługujących kobietom (wskazania
przedsiębiorców na uprawnienia wpływające niekorzystnie
na sytuację kobiet na rynku pracy w %)
konieczność wydłużenia umowy o pracę z kobietą
w ciąży na czas do dnia porodu (nawet jeśli nie
planowano przedłużenia)

40,4
35,3

korzystanie z urlopu wychowawczego

32,1

korzystanie z urlopu macierzyńskiego

28,2

dodatkowe dni wolne na opiekę nad dzieckiem
konieczność przesunięcia kobiet w ciąży do innej
pracy (jeśli jest to wymagane)

20,7

zakaz zatrudniania kobiet w ciąży w godzinach
nadliczbowych i nocnych

19,5

zwolnienie kobiet w ciąży np. w związku z
badaniami lekarskimi

18,3

skrócenie czasu pracy matek karmiących

17,9

zakaz delegowania kobiet w ciąży poza miejsce
pracy

12,0
7,1

trudno powiedzieć

0

10

20

30

40

50

C o p r z e d e w s z y s t k im w p ły n ę ło n a b e z p r o b le m o w e łą c z e n ie
o b o w ią z k ó w p r a c o w n ic y , o s o b y z a jm u ją c e j s ię d o m e m i/ lu b d z ie ć m i?
( N = 6 3 5 ;w % )
rów ny podział obow ią zków dom ow ych między m ęża/żo nę,

58.1

partn era /partnerkę

pom oc (wsp arc ie) ze strony kogo ś z rodziny n p. rodziców

35.7

przejęcie przez mę ża/pa rtnera znaczące j części

11.8

ob owiązków d oty czących opieki nad dzieckiem

dostęp do żłob ka, przedszko la, ś wietlicy

9.0

w ynajęcie opieki nad dzieckiem

3.0

brak u trudn ień i w yrozum iałość ze s trony praco dawcy

3.0

0

10

20

30

40

50

60

70

GODZENIE ŻYCIA ZAWODOWEGO I OSOBISTEGO

• Respondenci pytani o wiedzę dotyczącą doświadczeń znanych im
kobiet-pracownic i matek-pracownic, a nie o sferę wyobrażeń,
najczęściej deklarują, że godzą one te dwie sfery życia bez większych
problemów.
• Dopóki wychowywanie dzieci i prowadzenie domu nie będzie
postrzegane przez pracodawców jako odpowiedzialność dwojga
rodziców czy partnerów, a nie głównie kobiet, będą oni traktować
kobiety jako kłopotliwego i kosztownego pracownika.
• Kobiety nie dostrzegają swojego obciążenia pracami domowymi w
kategoriach zmniejszania szans zatrudnienia.

OPINIA O PRACY KOBIET.
ELASTYCZNOŚĆ KOBIET
NA RYNKU PRACY

Biorąc pod uwagę Pana/i doświadczenie jak ogólnie
oceniłby/łaby Pan/i jakość pracy kobiet? – wskazania
przedsiębiorców (N=1619;w %)
raczej nisko
0,4%
ani wysoko, ani
nisko
15,5%

bardzo nisko
0,1%
trudno
powiedzieć
4,7%

raczej wysoko
57,7%

bardzo wysoko
21,6%

Czy według Pana/i kobieta prowadząca własną firmę,
to wiarygodny partner do interesów? (w %)
3,2
100%

1,2
8,4

5,2
2,9
14,5

70,8

55,7

16,4

21,8

80%
60%
40%
20%
0%

wskazania przedsiębiorców
(N=1619)
trudno powiedzieć

wskazania opinii publicznej
(N=1200)

nie, kobieta nie jest wiarygodnym partnerem staram się unikać współpracy z kobietami przedsiębiorcami
tak, kobieta to wiarygodny partner, ale wolę współpracować z mężczyznami
tak, kobieta to tak samo wiarygodny partner w interesach jak mężczyzna
tak, kobieta to bardzo wiarygodny partner w interesach; wolę współpracować z kobietami, niż
mężczyznami

Czy Pana/i zdaniem większość znanych
Panu/i kobiet/pracownic podjęłaby pracę
w poszczególnych warunkach?
wskazania przedsiębiorców
(N=1619; w %)
47,7

praca wymagająca długich dojazdów

37,4

14,9

praca wymagająca przeprowadzki

36,0

42,9

21,1

praca o uciążliwym rozkładzie czasu pracy

36,9

42,1

21,0

praca w trudnych warunkach BHP (np. hałas,
zapylenie)

27,7

praca wymagająca pełnej dyspozycyjności
praca wymagająca rezygnacji w najbliższej
przyszłości z planów rodzinnych, np. urodzenie
dziecka
praca wymagająca zdobycia dodatkowych
kwalifikacji na własny koszt

55,2

53,0

25,1

22,8

52,0

77,5

praca w innym zawodzie niż wyuczony

praca wymagająca wyjazdów za granicę

tak

17,0

89,1

60,7

Czy podjęłaby Pani pracę
w poszczególnych warunkach?
– wskazania bezrobotnych
kobiet (N=1850; w %)
29,8
21,9
36,6
32,9

25,2

51,0

11,4 11,1

52,6

nie

5,5

53,4

10,0

58,6

8,4

53,6

21,9

21,4

7,4

72,6

38,8
37,6
38,1
90,3

4,36,6

17,9

62,8

37,2

7,6
11,4
9,3
5,7 4,0

55,9

6,9

trudno powiedzieć

Czy obawa przed utratą zatrudnienia lub problemami
ze znalezieniem pracy mogłaby skłonić Panią do ...?
(N=1850)
do rezygnacji z
macierzyństwa w
ogóle
6.6%

decyzje o
macierzyństwie są
moim zdaniem
niezależne od pracy
54.6%

do przesunięcia
decyzji o
macierzyństwie w
czasie
19.4%

do ograniczenia
liczby dzieci lub
nierodzenia
kolejnych
19.4%

Gdyby straciła Pani pracę, czy zgodziłaby się Pani pracować za
ustawową płacę minimalną
(849 zł brutto czyli 622,60 zł ,,na rękę’’)? (N=1850)

nie
35,5%

brak
odpowiedzi
0,3%

Co trzecia kobieta (31,8%) zgodziłaby się pracować za
minimalną płacę w granicach 1100 – 1500 zł ,,na rękę’’
27,1% respondentek podjęłoby pracę za
minimum 1000 zł ,,na rękę’’
9,8% badanych oczekuje minimalnego wynagrodzenia
za pracę w granicach 800 – 950 zł ,,na rękę’’

tak
64,2%

Gdyby straciła Pani pracę, czy zgodziłaby się Pani pracować za
ustawową płacę minimalną
(849 zł brutto czyli 622,60 zł ,,na rękę’’)?
w podziale na miejsce zamieszkania (w %)

100%

23,5
80%

40,8

60%

40%

76,2
58,9

20%

0%

kobiety mieszkające w mieście
(N=738)

tak

kobiety mieszkające na wsi
(N=323)

nie

SAMOOCENY KOBIET – BADANIE POGŁĘBIONE
• Kobiety są postrzegane i same definiują siebie jako mniej
wymagających finansowo pracowników. Strategia ograniczania swoich
aspiracji zawodowych jest nieefektywna – sektor takich miejsc pracy z
roku na rok kurczy się, ponadto oferuje mniejsze szanse rozwoju i
gorsze warunki pracy.
• Opisy potencjalnych korzyści z pracy dalece odstają od tego, co
badane postrzegają jako pracę wykonywana przez przeciętną kobietę.
• Kobiety aspirują raczej do bycia przecietną kobietą-pracownikiem niż
tworzą ambitne plany zawodowe.

ZAWODY KOBIECE I MĘSKIE

Zawody typowe dla kobiet - wskazania opinii publicznej
(N=1200;w %)
pielęgniarka

37,0

sprzedawczyni

24,0

nauczycielka

19,7

sekretarka

15,3

fryzjerka

13,1

opiekunka dzieci/osób chorych

12,5

kucharka

11,8

kosmetyczka

11,6

sprzątaczka

11,4

szwaczka

9,4

przedszkolanka

9,3

krawcowa

8,7

księgowa

7,1
0

10

20

30

40

Zawody typowe dla kobiet
• Zawody postrzegane jako typowe dla kobiet sytuują je w sektorach
gdzie płace są niższe, technologie mniej zaawansowane, a prestiż
społeczny niższy.
• Wśród prac z ludźmi znajdujemy raczej te, które są związane z ich
obsługą, ze świadczeniem im niezbyt wyrafinowanych usług. Część
profesji wiąże ze zdolnościami manualnymi, część to przedłużenie
prac domowych. Potencjał rynku pracy związany z tymi zawodami
będzie ograniczony, dopóki nie nastąpi znaczące wzbogacenie się
społeczeństwa.
• Większość z tych zawodów nie jest związana z kierowaniem zespołem
ludzi i brak w nich jasnych perspektyw awansu.
• Kobiety „ciążą” ku „bezpiecznym” miejscom pracy w sektorze
publicznym lub takim, w których nie stawia się przed pracownikami
cięgle nowych wyzwań.

Zawody typowe dla mężczyzn - wskazania opinii publicznej
(N=1200;w %)
górnik

33,2

kierowca

24,2

murarz

20,8

budowlaniec

16,3

hutnik

15,7

mechanik

17,4

stolarz

9,1

spawacz

8,3

elektryk

7,6

policjant

7,0

ślusarz

5,0
0

10

20

30

40

Czy istnieją zawody, których mimo braków formalnych
zakazów kobiety/mężczyźni nie powinny/powinni
wykonywać? – wskazania opinii publicznej (N=1200;w %)
Górnik – 30%, Pracownik fizyczny – 18,6%
Hutnik – 12,2%, Budowlaniec – 11,4%
Murarz – 6,4%,Spawacz - 5,8%

Opiekunka do dzieci – 11,9%, Przedszkolanka – 10,9%
Pielęgniarka – 9,9%, Sprzątaczka – 8,9%,
Kosmetyczka – 7,9%, Kucharka – 6,9%

100%

80%

8,4
43,0

60%

82,3
40%

44,9

20%

12,1
0%

9,3

czy istnieją zawody, których kobiety nie czy istnieją zawody, których mężczyźni
powinny wykonywać (pomimo braku
nie powinni wykonywać (pomimo braku
formalnych zakazów)
formalnych zakazów)

trudno powiedzieć

nie

tak

PRZEKRACZANIE SEGREGACJI ZAWODOWEJ – BADANIE
POGŁĘBIONE

• Kobiety pracujące w „męskich” zawodach opisywano kategoriach
fachowości, wyjątkowych kwalifikacji na tle innych osób na podobnych
stanowiskach. Inne badania potwierdzają, że innowacyjność kobiet
wzrasta w środowiskach pracy zdominowanych przez mężczyzn.
Cechują się większą motywacją do sprostania wysokim wymaganiom
nieprzyjaznego im środowiska.
• Pracodawcy, którzy zatrudniają kobietę w zawodzie „męskim”, mogą
spodziewać się, że są to osoby o dużej motywacji pracy.
• Automatyzacja i komputeryzacja zadań związanych wcześniej z siłą
fizyczną znosi bariery wykonywania tych prac przez kobiety.
• Kobiety kojarzone są przez pracodawców z przymiotami
odpowiedzialnego pracownika, a wobec mężczyzn pracujących w
zawodach dla nich typowych zgłaszają szereg zastrzeżeń (brak kultury
osobistej, nadużywanie alkoholu).

PRACA JAKO WARTOŚĆ

Czy w sytuacji otrzymania bardzo wysokiego spadku
pieniężnego (który zapewniłby byt Pani i Pani rodzinie do
końca życia) pracowałaby Pani dalej? (N=1850)
raczej nie
11,8%

może tak, może nie
15,4%

zdecydowanie nie
9,9%

zdecydowanie tak
33,1%

raczej tak
29,8%

Czy zrezygnowałaby Pani z pracy, gdyby Pani mąż/partner
zarabiał tyle, by utrzymać rodzinę na przyzwoitym poziomie?
(N=1850)
trudno
powiedzieć
14,1%

nie
56,5%

tak
29,4%

Jak można określić znaczenie (rolę) pracy zawodowej i pracy
w domu dla gospodarstwa domowego? (w %)

100%

80%

29,7

4,8
8,2

4,0
60%
69,5
40%

55,4

20%

0%

10,9
wskazania kobiet (N=1850)

17,6
wskazania opinii publicznej (N=1200)

trudno porównać pracę zawodową z pracą domową
prace wykonywane w domu są ważniejsze od pracy zawodowej
praca zawodowa jest tak samo ważna jak prace wykonywane w domu
praca zawodowa jest ważniejsza od prac wykonywanych w domu

PODSUMOWANIE - PLURALISTYCZNA IGNORANCJA?

• Postawy wobec kobiet i pracy kobiet zmieniają się, ale
ludzie nie dostrzegają tej zmiany społecznego klimatu,
gdyż wiele instytucji społecznych zdaje się wskazywać, że
zmiana ta nie następuje.
• Wśród tych instytucji należy wymienić: rodzinę, gdzie
ciągle odnotowujemy nierówny podział obowiązków; rynek
pracy wyceniający pracę kobiet niżej niż pracę mężczyzn;
państwo adresujące swe działania do kobiet-matek, a nie
rodziców obojga płci.

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach
Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
Działanie 1.6. SPO RZL: System aktywizacji zawodowej kobiet

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

Anna Kulpa
Szkoła Nauk Społecznych przy IFiS PAN
Zespół Socjologii Ekonomicznej
Katedra Socjologii Ogólnej i Antropologii Społecznej AGH
Ul. Gramatyka 8a
30-065 Kraków
(12) 617 43 53
[email protected]


Slide 16

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego
Funduszu Społecznego Unii Europejskiej w ramach Sektorowego
Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich

Prezentacja w ramach projektu:
System aktywizacji zawodowej
kobiet – „Kobieta pracująca…”
OGÓLNOPOLSKA KONFERENCJA:
„KOBIETA PRACUJĄCA NA (NIE)PRZYJAZNYM RYNKU PRACY”
25 kwiecień 2007

Działanie 1.6. SPO RZL; System aktywizacji zawodowej kobiet – „Kobieta pracująca…”

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach
Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
Działanie 1.6. SPO RZL: System aktywizacji zawodowej kobiet

Warszawa, 25 kwietnia 2007

DIAGNOZA SYTUACJI KOBIET NA
RYNKU PRACY
WYNIKI BADAŃ

Zrealizowane badania
• Ogólnopolskie badanie kobiet (N=1850)
• Ogólnopolskie badanie pracodawców (N=1619)
• Regionalne* badanie opinii publicznej (N=1200)
• Regionalne* badania kobiet i przedsiębiorców
techniką FGI - zogniskowanych wywiadów
grupowych (20 x 10)

*Badania przeprowadzono w następujących województwach: małopolskim, łódzkim, wielkopolskim, pomorskim.

Rezultatami projektu są następujące raporty:
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy - Badanie opinii
publicznej (grudzień 2005)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy – Badanie kobiet
(grudzień 2005)

• Diagnoza zróżnicowania szans kobiet w dostępie do rynku
pracy – Badanie ogólnopolskie, przeprowadzone wśród
pracodawców (grudzień 2005)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy ze szczególnym
uwzględnieniem zróżnicowania w dostępie do rynku pracy
– Badanie pogłębione w wybranych województwach
(marzec 2006)
• Wytyczne do akcji informacyjno – promocyjnej projektu
,,Kobieta pracująca..’’ (marzec 2006)

• Raport podsumowujący wyniki badań w ramach projektu
,,Kobieta pracująca’’ (kwiecień 2006)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy w Polsce –
publikacja książkowa (sierpień 2006)

OGÓLNE OCENY SYTUACJI
NA RYNKU PRACY

Jak na tle sytuacji ogólnopolskiej oceniłby/łaby Pan/i
sytuację na rynku pracy w swoim województwie? (w %)

1.1

2.0

100%

23.3
80%

42.6

60%

39.4

40%

36.9
25.0

20%

15.1

9.3
1.1

4.2

wskazania przedsiębiorców
(N=1619)

wskazania kobiet (N=1850)

0%

bardzo dobra

dobra

ani dobra ani zła

zła

bardzo zła

trudno powiedzieć

OCENY SYTUACJI NA RYNKU PRACY – BADANIE POGŁĘBIONE
•

Oceny lokalnych rynków pracy przywoływane przez badane kobiety są
powierzchowne, niezakotwiczone w wiedzy o gospodarce regionu. Oceny
możliwości zatrudnienia przywoływane przez pracodawców są bardziej
rzeczowe i mniej pesymistyczne.

•

Potencjał rynku pracy odnoszony jest wyłącznie do miejsc pracy wyznaczanych
przez umowę o pracę. Brak gwarancji, że nowa praca będzie pracą na stałe
powstrzymuje kobiety pracujące przed zmianą pracy na lepszą.

•

Obie grupy dostrzegają niedopasowanie kwalifikacji i kompetencji
bezrobotnych do ofert pracy na rynku. Relacjonują brak procedur dla
nowoprzyjmowanych pracowników, niedostatek szkoleń na miejscu pracy.

•

Złe wyobrażenia o rynku pracy demobilizują część bezrobotnych kobiet.

C z y w z w ią z k u z o d m ie n n ą sy tu a c ją k o b ie t i m ę ż c z y z n n a ry n k u
p ra c y , P a n a / i z d a n ie m p o trz e b n e s ą in ic ja ty w y / d z ia ła n ia / p ro g ra m y
n a rz e c z w y ró w n a n ia s y tu a c ji o b u p łc i n a ry n k u p ra c y ? ( N = 1 2 0 0 )

tru d n o p o w ie d z ie ć
9 .3 %
n ie
2 6 .4 %

ta k
7 4 ,8 %

Ocena efektywności form wspierania kobiet na rynku pracy
(najbardziej efektywne formy w %)
wspieranie przedsiębiorczości kobiecej poprzez
dotacje na rozpoczęcie działalności
gospodarczej/założenie własnej firmy

42.8
49.5
39.2
35.7

zapewnienie opieki nad dziećmi - żłobki, przedszkola,
świetlice

30.2
34.2

promowanie nowych form zatrudniania np. praca na
odległość, praca w domu, praca przez Internet

40.9

wspieranie dostępu kobiet do edukacji: kursy
doszkalające, itp.

32.2

lepsze docieranie z informacjami o lokalnym rynku
pracy, tworzenie baz danych ofert, doradztwo
zawodowe

38.7
27.5
28.6
24.2

promowanie partnerskiego modelu rodziny z równym
podziałem obowiązków domowych

0.9

trudno powiedzieć

7.8
0

wskazania przedsiębiorców

10

20

30

40

50

wskazania kobiet

60

DYSKRYMINACJA
NA RYNKU PRACY

Sytuacja kobiet i mężczyzn na rynku pracy (w %)

100%

80%

6.9
2.5
28.4

10.9
3.1
27.9

60%

40%

62.3

58.1

wskazania przedsiębiorców

wskazania kobiet

20%

0%

sytuacja kobiet jest gorsza
sytuacja kobiet jest lepsza

sytuacja kobiet jest taka sama
trudno powiedzieć

Czy w sytuacji równych
kwalifikacji kandydatów do
pracy wolałby/ałaby Pan/i
zatrudnić kobietę czy
mężczyznę? (N=1619)

Czy Pana/i zdaniem w przypadku,
gdy kobieta i mężczyzna mają takie
same kwalifikacje i ubiegają się o
takie same stanowisko
przedsiębiorcy decydują się na
zatrudnienie: (N=1200)

tru d n o

kobietę
27.1%

p o w ie d z ie ć
3 1 .8 %

trudno
powiedzieć
50.5%

mężczyznę
22.4%
m ężczyzny
k o b ie ty
4 .9 %

6 3 .3 %

Czy Pana/i zdaniem polscy przedsiębiorcy w swojej działalności przestrzegają
zapisu* ,,Jakakolwiek dyskryminacja w zatrudnieniu, bezpośrednia lub
pośrednia, w szczególności ze względu na płeć, (...) jest niedopuszczalna’’? (w
%)
100%

23.8

24.9

19.7

80%

60%

57.8

66.1

40%

62.9

20%

17.4

10.1

0%
wskazania
przedsiębiorców
(N=1619)

tak
*art.113

Kodeksu Pracy (Dz.U.98.21.94 z późn. zm)

wskazania kobiet
(N=1850)

nie

17.4
wskazania opinii
publicznej (N=1200)

trudno powiedzieć

Ocena uprawnień przysługujących kobietom (wskazania
przedsiębiorców na uprawnienia wpływające niekorzystnie
na sytuację kobiet na rynku pracy w %)
konieczność wydłużenia umowy o pracę z kobietą
w ciąży na czas do dnia porodu (nawet jeśli nie
planowano przedłużenia)

40,4
35,3

korzystanie z urlopu wychowawczego

32,1

korzystanie z urlopu macierzyńskiego

28,2

dodatkowe dni wolne na opiekę nad dzieckiem
konieczność przesunięcia kobiet w ciąży do innej
pracy (jeśli jest to wymagane)

20,7

zakaz zatrudniania kobiet w ciąży w godzinach
nadliczbowych i nocnych

19,5

zwolnienie kobiet w ciąży np. w związku z
badaniami lekarskimi

18,3

skrócenie czasu pracy matek karmiących

17,9

zakaz delegowania kobiet w ciąży poza miejsce
pracy

12,0
7,1

trudno powiedzieć

0

10

20

30

40

50

C o p r z e d e w s z y s t k im w p ły n ę ło n a b e z p r o b le m o w e łą c z e n ie
o b o w ią z k ó w p r a c o w n ic y , o s o b y z a jm u ją c e j s ię d o m e m i/ lu b d z ie ć m i?
( N = 6 3 5 ;w % )
rów ny podział obow ią zków dom ow ych między m ęża/żo nę,

58.1

partn era /partnerkę

pom oc (wsp arc ie) ze strony kogo ś z rodziny n p. rodziców

35.7

przejęcie przez mę ża/pa rtnera znaczące j części

11.8

ob owiązków d oty czących opieki nad dzieckiem

dostęp do żłob ka, przedszko la, ś wietlicy

9.0

w ynajęcie opieki nad dzieckiem

3.0

brak u trudn ień i w yrozum iałość ze s trony praco dawcy

3.0

0

10

20

30

40

50

60

70

GODZENIE ŻYCIA ZAWODOWEGO I OSOBISTEGO

• Respondenci pytani o wiedzę dotyczącą doświadczeń znanych im
kobiet-pracownic i matek-pracownic, a nie o sferę wyobrażeń,
najczęściej deklarują, że godzą one te dwie sfery życia bez większych
problemów.
• Dopóki wychowywanie dzieci i prowadzenie domu nie będzie
postrzegane przez pracodawców jako odpowiedzialność dwojga
rodziców czy partnerów, a nie głównie kobiet, będą oni traktować
kobiety jako kłopotliwego i kosztownego pracownika.
• Kobiety nie dostrzegają swojego obciążenia pracami domowymi w
kategoriach zmniejszania szans zatrudnienia.

OPINIA O PRACY KOBIET.
ELASTYCZNOŚĆ KOBIET
NA RYNKU PRACY

Biorąc pod uwagę Pana/i doświadczenie jak ogólnie
oceniłby/łaby Pan/i jakość pracy kobiet? – wskazania
przedsiębiorców (N=1619;w %)
raczej nisko
0,4%
ani wysoko, ani
nisko
15,5%

bardzo nisko
0,1%
trudno
powiedzieć
4,7%

raczej wysoko
57,7%

bardzo wysoko
21,6%

Czy według Pana/i kobieta prowadząca własną firmę,
to wiarygodny partner do interesów? (w %)
3,2
100%

1,2
8,4

5,2
2,9
14,5

70,8

55,7

16,4

21,8

80%
60%
40%
20%
0%

wskazania przedsiębiorców
(N=1619)
trudno powiedzieć

wskazania opinii publicznej
(N=1200)

nie, kobieta nie jest wiarygodnym partnerem staram się unikać współpracy z kobietami przedsiębiorcami
tak, kobieta to wiarygodny partner, ale wolę współpracować z mężczyznami
tak, kobieta to tak samo wiarygodny partner w interesach jak mężczyzna
tak, kobieta to bardzo wiarygodny partner w interesach; wolę współpracować z kobietami, niż
mężczyznami

Czy Pana/i zdaniem większość znanych
Panu/i kobiet/pracownic podjęłaby pracę
w poszczególnych warunkach?
wskazania przedsiębiorców
(N=1619; w %)
47,7

praca wymagająca długich dojazdów

37,4

14,9

praca wymagająca przeprowadzki

36,0

42,9

21,1

praca o uciążliwym rozkładzie czasu pracy

36,9

42,1

21,0

praca w trudnych warunkach BHP (np. hałas,
zapylenie)

27,7

praca wymagająca pełnej dyspozycyjności
praca wymagająca rezygnacji w najbliższej
przyszłości z planów rodzinnych, np. urodzenie
dziecka
praca wymagająca zdobycia dodatkowych
kwalifikacji na własny koszt

55,2

53,0

25,1

22,8

52,0

77,5

praca w innym zawodzie niż wyuczony

praca wymagająca wyjazdów za granicę

tak

17,0

89,1

60,7

Czy podjęłaby Pani pracę
w poszczególnych warunkach?
– wskazania bezrobotnych
kobiet (N=1850; w %)
29,8
21,9
36,6
32,9

25,2

51,0

11,4 11,1

52,6

nie

5,5

53,4

10,0

58,6

8,4

53,6

21,9

21,4

7,4

72,6

38,8
37,6
38,1
90,3

4,36,6

17,9

62,8

37,2

7,6
11,4
9,3
5,7 4,0

55,9

6,9

trudno powiedzieć

Czy obawa przed utratą zatrudnienia lub problemami
ze znalezieniem pracy mogłaby skłonić Panią do ...?
(N=1850)
do rezygnacji z
macierzyństwa w
ogóle
6.6%

decyzje o
macierzyństwie są
moim zdaniem
niezależne od pracy
54.6%

do przesunięcia
decyzji o
macierzyństwie w
czasie
19.4%

do ograniczenia
liczby dzieci lub
nierodzenia
kolejnych
19.4%

Gdyby straciła Pani pracę, czy zgodziłaby się Pani pracować za
ustawową płacę minimalną
(849 zł brutto czyli 622,60 zł ,,na rękę’’)? (N=1850)

nie
35,5%

brak
odpowiedzi
0,3%

Co trzecia kobieta (31,8%) zgodziłaby się pracować za
minimalną płacę w granicach 1100 – 1500 zł ,,na rękę’’
27,1% respondentek podjęłoby pracę za
minimum 1000 zł ,,na rękę’’
9,8% badanych oczekuje minimalnego wynagrodzenia
za pracę w granicach 800 – 950 zł ,,na rękę’’

tak
64,2%

Gdyby straciła Pani pracę, czy zgodziłaby się Pani pracować za
ustawową płacę minimalną
(849 zł brutto czyli 622,60 zł ,,na rękę’’)?
w podziale na miejsce zamieszkania (w %)

100%

23,5
80%

40,8

60%

40%

76,2
58,9

20%

0%

kobiety mieszkające w mieście
(N=738)

tak

kobiety mieszkające na wsi
(N=323)

nie

SAMOOCENY KOBIET – BADANIE POGŁĘBIONE
• Kobiety są postrzegane i same definiują siebie jako mniej
wymagających finansowo pracowników. Strategia ograniczania swoich
aspiracji zawodowych jest nieefektywna – sektor takich miejsc pracy z
roku na rok kurczy się, ponadto oferuje mniejsze szanse rozwoju i
gorsze warunki pracy.
• Opisy potencjalnych korzyści z pracy dalece odstają od tego, co
badane postrzegają jako pracę wykonywana przez przeciętną kobietę.
• Kobiety aspirują raczej do bycia przecietną kobietą-pracownikiem niż
tworzą ambitne plany zawodowe.

ZAWODY KOBIECE I MĘSKIE

Zawody typowe dla kobiet - wskazania opinii publicznej
(N=1200;w %)
pielęgniarka

37,0

sprzedawczyni

24,0

nauczycielka

19,7

sekretarka

15,3

fryzjerka

13,1

opiekunka dzieci/osób chorych

12,5

kucharka

11,8

kosmetyczka

11,6

sprzątaczka

11,4

szwaczka

9,4

przedszkolanka

9,3

krawcowa

8,7

księgowa

7,1
0

10

20

30

40

Zawody typowe dla kobiet
• Zawody postrzegane jako typowe dla kobiet sytuują je w sektorach
gdzie płace są niższe, technologie mniej zaawansowane, a prestiż
społeczny niższy.
• Wśród prac z ludźmi znajdujemy raczej te, które są związane z ich
obsługą, ze świadczeniem im niezbyt wyrafinowanych usług. Część
profesji wiąże ze zdolnościami manualnymi, część to przedłużenie
prac domowych. Potencjał rynku pracy związany z tymi zawodami
będzie ograniczony, dopóki nie nastąpi znaczące wzbogacenie się
społeczeństwa.
• Większość z tych zawodów nie jest związana z kierowaniem zespołem
ludzi i brak w nich jasnych perspektyw awansu.
• Kobiety „ciążą” ku „bezpiecznym” miejscom pracy w sektorze
publicznym lub takim, w których nie stawia się przed pracownikami
cięgle nowych wyzwań.

Zawody typowe dla mężczyzn - wskazania opinii publicznej
(N=1200;w %)
górnik

33,2

kierowca

24,2

murarz

20,8

budowlaniec

16,3

hutnik

15,7

mechanik

17,4

stolarz

9,1

spawacz

8,3

elektryk

7,6

policjant

7,0

ślusarz

5,0
0

10

20

30

40

Czy istnieją zawody, których mimo braków formalnych
zakazów kobiety/mężczyźni nie powinny/powinni
wykonywać? – wskazania opinii publicznej (N=1200;w %)
Górnik – 30%, Pracownik fizyczny – 18,6%
Hutnik – 12,2%, Budowlaniec – 11,4%
Murarz – 6,4%,Spawacz - 5,8%

Opiekunka do dzieci – 11,9%, Przedszkolanka – 10,9%
Pielęgniarka – 9,9%, Sprzątaczka – 8,9%,
Kosmetyczka – 7,9%, Kucharka – 6,9%

100%

80%

8,4
43,0

60%

82,3
40%

44,9

20%

12,1
0%

9,3

czy istnieją zawody, których kobiety nie czy istnieją zawody, których mężczyźni
powinny wykonywać (pomimo braku
nie powinni wykonywać (pomimo braku
formalnych zakazów)
formalnych zakazów)

trudno powiedzieć

nie

tak

PRZEKRACZANIE SEGREGACJI ZAWODOWEJ – BADANIE
POGŁĘBIONE

• Kobiety pracujące w „męskich” zawodach opisywano kategoriach
fachowości, wyjątkowych kwalifikacji na tle innych osób na podobnych
stanowiskach. Inne badania potwierdzają, że innowacyjność kobiet
wzrasta w środowiskach pracy zdominowanych przez mężczyzn.
Cechują się większą motywacją do sprostania wysokim wymaganiom
nieprzyjaznego im środowiska.
• Pracodawcy, którzy zatrudniają kobietę w zawodzie „męskim”, mogą
spodziewać się, że są to osoby o dużej motywacji pracy.
• Automatyzacja i komputeryzacja zadań związanych wcześniej z siłą
fizyczną znosi bariery wykonywania tych prac przez kobiety.
• Kobiety kojarzone są przez pracodawców z przymiotami
odpowiedzialnego pracownika, a wobec mężczyzn pracujących w
zawodach dla nich typowych zgłaszają szereg zastrzeżeń (brak kultury
osobistej, nadużywanie alkoholu).

PRACA JAKO WARTOŚĆ

Czy w sytuacji otrzymania bardzo wysokiego spadku
pieniężnego (który zapewniłby byt Pani i Pani rodzinie do
końca życia) pracowałaby Pani dalej? (N=1850)
raczej nie
11,8%

może tak, może nie
15,4%

zdecydowanie nie
9,9%

zdecydowanie tak
33,1%

raczej tak
29,8%

Czy zrezygnowałaby Pani z pracy, gdyby Pani mąż/partner
zarabiał tyle, by utrzymać rodzinę na przyzwoitym poziomie?
(N=1850)
trudno
powiedzieć
14,1%

nie
56,5%

tak
29,4%

Jak można określić znaczenie (rolę) pracy zawodowej i pracy
w domu dla gospodarstwa domowego? (w %)

100%

80%

29,7

4,8
8,2

4,0
60%
69,5
40%

55,4

20%

0%

10,9
wskazania kobiet (N=1850)

17,6
wskazania opinii publicznej (N=1200)

trudno porównać pracę zawodową z pracą domową
prace wykonywane w domu są ważniejsze od pracy zawodowej
praca zawodowa jest tak samo ważna jak prace wykonywane w domu
praca zawodowa jest ważniejsza od prac wykonywanych w domu

PODSUMOWANIE - PLURALISTYCZNA IGNORANCJA?

• Postawy wobec kobiet i pracy kobiet zmieniają się, ale
ludzie nie dostrzegają tej zmiany społecznego klimatu,
gdyż wiele instytucji społecznych zdaje się wskazywać, że
zmiana ta nie następuje.
• Wśród tych instytucji należy wymienić: rodzinę, gdzie
ciągle odnotowujemy nierówny podział obowiązków; rynek
pracy wyceniający pracę kobiet niżej niż pracę mężczyzn;
państwo adresujące swe działania do kobiet-matek, a nie
rodziców obojga płci.

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach
Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
Działanie 1.6. SPO RZL: System aktywizacji zawodowej kobiet

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

Anna Kulpa
Szkoła Nauk Społecznych przy IFiS PAN
Zespół Socjologii Ekonomicznej
Katedra Socjologii Ogólnej i Antropologii Społecznej AGH
Ul. Gramatyka 8a
30-065 Kraków
(12) 617 43 53
[email protected]


Slide 17

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego
Funduszu Społecznego Unii Europejskiej w ramach Sektorowego
Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich

Prezentacja w ramach projektu:
System aktywizacji zawodowej
kobiet – „Kobieta pracująca…”
OGÓLNOPOLSKA KONFERENCJA:
„KOBIETA PRACUJĄCA NA (NIE)PRZYJAZNYM RYNKU PRACY”
25 kwiecień 2007

Działanie 1.6. SPO RZL; System aktywizacji zawodowej kobiet – „Kobieta pracująca…”

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach
Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
Działanie 1.6. SPO RZL: System aktywizacji zawodowej kobiet

Warszawa, 25 kwietnia 2007

DIAGNOZA SYTUACJI KOBIET NA
RYNKU PRACY
WYNIKI BADAŃ

Zrealizowane badania
• Ogólnopolskie badanie kobiet (N=1850)
• Ogólnopolskie badanie pracodawców (N=1619)
• Regionalne* badanie opinii publicznej (N=1200)
• Regionalne* badania kobiet i przedsiębiorców
techniką FGI - zogniskowanych wywiadów
grupowych (20 x 10)

*Badania przeprowadzono w następujących województwach: małopolskim, łódzkim, wielkopolskim, pomorskim.

Rezultatami projektu są następujące raporty:
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy - Badanie opinii
publicznej (grudzień 2005)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy – Badanie kobiet
(grudzień 2005)

• Diagnoza zróżnicowania szans kobiet w dostępie do rynku
pracy – Badanie ogólnopolskie, przeprowadzone wśród
pracodawców (grudzień 2005)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy ze szczególnym
uwzględnieniem zróżnicowania w dostępie do rynku pracy
– Badanie pogłębione w wybranych województwach
(marzec 2006)
• Wytyczne do akcji informacyjno – promocyjnej projektu
,,Kobieta pracująca..’’ (marzec 2006)

• Raport podsumowujący wyniki badań w ramach projektu
,,Kobieta pracująca’’ (kwiecień 2006)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy w Polsce –
publikacja książkowa (sierpień 2006)

OGÓLNE OCENY SYTUACJI
NA RYNKU PRACY

Jak na tle sytuacji ogólnopolskiej oceniłby/łaby Pan/i
sytuację na rynku pracy w swoim województwie? (w %)

1.1

2.0

100%

23.3
80%

42.6

60%

39.4

40%

36.9
25.0

20%

15.1

9.3
1.1

4.2

wskazania przedsiębiorców
(N=1619)

wskazania kobiet (N=1850)

0%

bardzo dobra

dobra

ani dobra ani zła

zła

bardzo zła

trudno powiedzieć

OCENY SYTUACJI NA RYNKU PRACY – BADANIE POGŁĘBIONE
•

Oceny lokalnych rynków pracy przywoływane przez badane kobiety są
powierzchowne, niezakotwiczone w wiedzy o gospodarce regionu. Oceny
możliwości zatrudnienia przywoływane przez pracodawców są bardziej
rzeczowe i mniej pesymistyczne.

•

Potencjał rynku pracy odnoszony jest wyłącznie do miejsc pracy wyznaczanych
przez umowę o pracę. Brak gwarancji, że nowa praca będzie pracą na stałe
powstrzymuje kobiety pracujące przed zmianą pracy na lepszą.

•

Obie grupy dostrzegają niedopasowanie kwalifikacji i kompetencji
bezrobotnych do ofert pracy na rynku. Relacjonują brak procedur dla
nowoprzyjmowanych pracowników, niedostatek szkoleń na miejscu pracy.

•

Złe wyobrażenia o rynku pracy demobilizują część bezrobotnych kobiet.

C z y w z w ią z k u z o d m ie n n ą sy tu a c ją k o b ie t i m ę ż c z y z n n a ry n k u
p ra c y , P a n a / i z d a n ie m p o trz e b n e s ą in ic ja ty w y / d z ia ła n ia / p ro g ra m y
n a rz e c z w y ró w n a n ia s y tu a c ji o b u p łc i n a ry n k u p ra c y ? ( N = 1 2 0 0 )

tru d n o p o w ie d z ie ć
9 .3 %
n ie
2 6 .4 %

ta k
7 4 ,8 %

Ocena efektywności form wspierania kobiet na rynku pracy
(najbardziej efektywne formy w %)
wspieranie przedsiębiorczości kobiecej poprzez
dotacje na rozpoczęcie działalności
gospodarczej/założenie własnej firmy

42.8
49.5
39.2
35.7

zapewnienie opieki nad dziećmi - żłobki, przedszkola,
świetlice

30.2
34.2

promowanie nowych form zatrudniania np. praca na
odległość, praca w domu, praca przez Internet

40.9

wspieranie dostępu kobiet do edukacji: kursy
doszkalające, itp.

32.2

lepsze docieranie z informacjami o lokalnym rynku
pracy, tworzenie baz danych ofert, doradztwo
zawodowe

38.7
27.5
28.6
24.2

promowanie partnerskiego modelu rodziny z równym
podziałem obowiązków domowych

0.9

trudno powiedzieć

7.8
0

wskazania przedsiębiorców

10

20

30

40

50

wskazania kobiet

60

DYSKRYMINACJA
NA RYNKU PRACY

Sytuacja kobiet i mężczyzn na rynku pracy (w %)

100%

80%

6.9
2.5
28.4

10.9
3.1
27.9

60%

40%

62.3

58.1

wskazania przedsiębiorców

wskazania kobiet

20%

0%

sytuacja kobiet jest gorsza
sytuacja kobiet jest lepsza

sytuacja kobiet jest taka sama
trudno powiedzieć

Czy w sytuacji równych
kwalifikacji kandydatów do
pracy wolałby/ałaby Pan/i
zatrudnić kobietę czy
mężczyznę? (N=1619)

Czy Pana/i zdaniem w przypadku,
gdy kobieta i mężczyzna mają takie
same kwalifikacje i ubiegają się o
takie same stanowisko
przedsiębiorcy decydują się na
zatrudnienie: (N=1200)

tru d n o

kobietę
27.1%

p o w ie d z ie ć
3 1 .8 %

trudno
powiedzieć
50.5%

mężczyznę
22.4%
m ężczyzny
k o b ie ty
4 .9 %

6 3 .3 %

Czy Pana/i zdaniem polscy przedsiębiorcy w swojej działalności przestrzegają
zapisu* ,,Jakakolwiek dyskryminacja w zatrudnieniu, bezpośrednia lub
pośrednia, w szczególności ze względu na płeć, (...) jest niedopuszczalna’’? (w
%)
100%

23.8

24.9

19.7

80%

60%

57.8

66.1

40%

62.9

20%

17.4

10.1

0%
wskazania
przedsiębiorców
(N=1619)

tak
*art.113

Kodeksu Pracy (Dz.U.98.21.94 z późn. zm)

wskazania kobiet
(N=1850)

nie

17.4
wskazania opinii
publicznej (N=1200)

trudno powiedzieć

Ocena uprawnień przysługujących kobietom (wskazania
przedsiębiorców na uprawnienia wpływające niekorzystnie
na sytuację kobiet na rynku pracy w %)
konieczność wydłużenia umowy o pracę z kobietą
w ciąży na czas do dnia porodu (nawet jeśli nie
planowano przedłużenia)

40,4
35,3

korzystanie z urlopu wychowawczego

32,1

korzystanie z urlopu macierzyńskiego

28,2

dodatkowe dni wolne na opiekę nad dzieckiem
konieczność przesunięcia kobiet w ciąży do innej
pracy (jeśli jest to wymagane)

20,7

zakaz zatrudniania kobiet w ciąży w godzinach
nadliczbowych i nocnych

19,5

zwolnienie kobiet w ciąży np. w związku z
badaniami lekarskimi

18,3

skrócenie czasu pracy matek karmiących

17,9

zakaz delegowania kobiet w ciąży poza miejsce
pracy

12,0
7,1

trudno powiedzieć

0

10

20

30

40

50

C o p r z e d e w s z y s t k im w p ły n ę ło n a b e z p r o b le m o w e łą c z e n ie
o b o w ią z k ó w p r a c o w n ic y , o s o b y z a jm u ją c e j s ię d o m e m i/ lu b d z ie ć m i?
( N = 6 3 5 ;w % )
rów ny podział obow ią zków dom ow ych między m ęża/żo nę,

58.1

partn era /partnerkę

pom oc (wsp arc ie) ze strony kogo ś z rodziny n p. rodziców

35.7

przejęcie przez mę ża/pa rtnera znaczące j części

11.8

ob owiązków d oty czących opieki nad dzieckiem

dostęp do żłob ka, przedszko la, ś wietlicy

9.0

w ynajęcie opieki nad dzieckiem

3.0

brak u trudn ień i w yrozum iałość ze s trony praco dawcy

3.0

0

10

20

30

40

50

60

70

GODZENIE ŻYCIA ZAWODOWEGO I OSOBISTEGO

• Respondenci pytani o wiedzę dotyczącą doświadczeń znanych im
kobiet-pracownic i matek-pracownic, a nie o sferę wyobrażeń,
najczęściej deklarują, że godzą one te dwie sfery życia bez większych
problemów.
• Dopóki wychowywanie dzieci i prowadzenie domu nie będzie
postrzegane przez pracodawców jako odpowiedzialność dwojga
rodziców czy partnerów, a nie głównie kobiet, będą oni traktować
kobiety jako kłopotliwego i kosztownego pracownika.
• Kobiety nie dostrzegają swojego obciążenia pracami domowymi w
kategoriach zmniejszania szans zatrudnienia.

OPINIA O PRACY KOBIET.
ELASTYCZNOŚĆ KOBIET
NA RYNKU PRACY

Biorąc pod uwagę Pana/i doświadczenie jak ogólnie
oceniłby/łaby Pan/i jakość pracy kobiet? – wskazania
przedsiębiorców (N=1619;w %)
raczej nisko
0,4%
ani wysoko, ani
nisko
15,5%

bardzo nisko
0,1%
trudno
powiedzieć
4,7%

raczej wysoko
57,7%

bardzo wysoko
21,6%

Czy według Pana/i kobieta prowadząca własną firmę,
to wiarygodny partner do interesów? (w %)
3,2
100%

1,2
8,4

5,2
2,9
14,5

70,8

55,7

16,4

21,8

80%
60%
40%
20%
0%

wskazania przedsiębiorców
(N=1619)
trudno powiedzieć

wskazania opinii publicznej
(N=1200)

nie, kobieta nie jest wiarygodnym partnerem staram się unikać współpracy z kobietami przedsiębiorcami
tak, kobieta to wiarygodny partner, ale wolę współpracować z mężczyznami
tak, kobieta to tak samo wiarygodny partner w interesach jak mężczyzna
tak, kobieta to bardzo wiarygodny partner w interesach; wolę współpracować z kobietami, niż
mężczyznami

Czy Pana/i zdaniem większość znanych
Panu/i kobiet/pracownic podjęłaby pracę
w poszczególnych warunkach?
wskazania przedsiębiorców
(N=1619; w %)
47,7

praca wymagająca długich dojazdów

37,4

14,9

praca wymagająca przeprowadzki

36,0

42,9

21,1

praca o uciążliwym rozkładzie czasu pracy

36,9

42,1

21,0

praca w trudnych warunkach BHP (np. hałas,
zapylenie)

27,7

praca wymagająca pełnej dyspozycyjności
praca wymagająca rezygnacji w najbliższej
przyszłości z planów rodzinnych, np. urodzenie
dziecka
praca wymagająca zdobycia dodatkowych
kwalifikacji na własny koszt

55,2

53,0

25,1

22,8

52,0

77,5

praca w innym zawodzie niż wyuczony

praca wymagająca wyjazdów za granicę

tak

17,0

89,1

60,7

Czy podjęłaby Pani pracę
w poszczególnych warunkach?
– wskazania bezrobotnych
kobiet (N=1850; w %)
29,8
21,9
36,6
32,9

25,2

51,0

11,4 11,1

52,6

nie

5,5

53,4

10,0

58,6

8,4

53,6

21,9

21,4

7,4

72,6

38,8
37,6
38,1
90,3

4,36,6

17,9

62,8

37,2

7,6
11,4
9,3
5,7 4,0

55,9

6,9

trudno powiedzieć

Czy obawa przed utratą zatrudnienia lub problemami
ze znalezieniem pracy mogłaby skłonić Panią do ...?
(N=1850)
do rezygnacji z
macierzyństwa w
ogóle
6.6%

decyzje o
macierzyństwie są
moim zdaniem
niezależne od pracy
54.6%

do przesunięcia
decyzji o
macierzyństwie w
czasie
19.4%

do ograniczenia
liczby dzieci lub
nierodzenia
kolejnych
19.4%

Gdyby straciła Pani pracę, czy zgodziłaby się Pani pracować za
ustawową płacę minimalną
(849 zł brutto czyli 622,60 zł ,,na rękę’’)? (N=1850)

nie
35,5%

brak
odpowiedzi
0,3%

Co trzecia kobieta (31,8%) zgodziłaby się pracować za
minimalną płacę w granicach 1100 – 1500 zł ,,na rękę’’
27,1% respondentek podjęłoby pracę za
minimum 1000 zł ,,na rękę’’
9,8% badanych oczekuje minimalnego wynagrodzenia
za pracę w granicach 800 – 950 zł ,,na rękę’’

tak
64,2%

Gdyby straciła Pani pracę, czy zgodziłaby się Pani pracować za
ustawową płacę minimalną
(849 zł brutto czyli 622,60 zł ,,na rękę’’)?
w podziale na miejsce zamieszkania (w %)

100%

23,5
80%

40,8

60%

40%

76,2
58,9

20%

0%

kobiety mieszkające w mieście
(N=738)

tak

kobiety mieszkające na wsi
(N=323)

nie

SAMOOCENY KOBIET – BADANIE POGŁĘBIONE
• Kobiety są postrzegane i same definiują siebie jako mniej
wymagających finansowo pracowników. Strategia ograniczania swoich
aspiracji zawodowych jest nieefektywna – sektor takich miejsc pracy z
roku na rok kurczy się, ponadto oferuje mniejsze szanse rozwoju i
gorsze warunki pracy.
• Opisy potencjalnych korzyści z pracy dalece odstają od tego, co
badane postrzegają jako pracę wykonywana przez przeciętną kobietę.
• Kobiety aspirują raczej do bycia przecietną kobietą-pracownikiem niż
tworzą ambitne plany zawodowe.

ZAWODY KOBIECE I MĘSKIE

Zawody typowe dla kobiet - wskazania opinii publicznej
(N=1200;w %)
pielęgniarka

37,0

sprzedawczyni

24,0

nauczycielka

19,7

sekretarka

15,3

fryzjerka

13,1

opiekunka dzieci/osób chorych

12,5

kucharka

11,8

kosmetyczka

11,6

sprzątaczka

11,4

szwaczka

9,4

przedszkolanka

9,3

krawcowa

8,7

księgowa

7,1
0

10

20

30

40

Zawody typowe dla kobiet
• Zawody postrzegane jako typowe dla kobiet sytuują je w sektorach
gdzie płace są niższe, technologie mniej zaawansowane, a prestiż
społeczny niższy.
• Wśród prac z ludźmi znajdujemy raczej te, które są związane z ich
obsługą, ze świadczeniem im niezbyt wyrafinowanych usług. Część
profesji wiąże ze zdolnościami manualnymi, część to przedłużenie
prac domowych. Potencjał rynku pracy związany z tymi zawodami
będzie ograniczony, dopóki nie nastąpi znaczące wzbogacenie się
społeczeństwa.
• Większość z tych zawodów nie jest związana z kierowaniem zespołem
ludzi i brak w nich jasnych perspektyw awansu.
• Kobiety „ciążą” ku „bezpiecznym” miejscom pracy w sektorze
publicznym lub takim, w których nie stawia się przed pracownikami
cięgle nowych wyzwań.

Zawody typowe dla mężczyzn - wskazania opinii publicznej
(N=1200;w %)
górnik

33,2

kierowca

24,2

murarz

20,8

budowlaniec

16,3

hutnik

15,7

mechanik

17,4

stolarz

9,1

spawacz

8,3

elektryk

7,6

policjant

7,0

ślusarz

5,0
0

10

20

30

40

Czy istnieją zawody, których mimo braków formalnych
zakazów kobiety/mężczyźni nie powinny/powinni
wykonywać? – wskazania opinii publicznej (N=1200;w %)
Górnik – 30%, Pracownik fizyczny – 18,6%
Hutnik – 12,2%, Budowlaniec – 11,4%
Murarz – 6,4%,Spawacz - 5,8%

Opiekunka do dzieci – 11,9%, Przedszkolanka – 10,9%
Pielęgniarka – 9,9%, Sprzątaczka – 8,9%,
Kosmetyczka – 7,9%, Kucharka – 6,9%

100%

80%

8,4
43,0

60%

82,3
40%

44,9

20%

12,1
0%

9,3

czy istnieją zawody, których kobiety nie czy istnieją zawody, których mężczyźni
powinny wykonywać (pomimo braku
nie powinni wykonywać (pomimo braku
formalnych zakazów)
formalnych zakazów)

trudno powiedzieć

nie

tak

PRZEKRACZANIE SEGREGACJI ZAWODOWEJ – BADANIE
POGŁĘBIONE

• Kobiety pracujące w „męskich” zawodach opisywano kategoriach
fachowości, wyjątkowych kwalifikacji na tle innych osób na podobnych
stanowiskach. Inne badania potwierdzają, że innowacyjność kobiet
wzrasta w środowiskach pracy zdominowanych przez mężczyzn.
Cechują się większą motywacją do sprostania wysokim wymaganiom
nieprzyjaznego im środowiska.
• Pracodawcy, którzy zatrudniają kobietę w zawodzie „męskim”, mogą
spodziewać się, że są to osoby o dużej motywacji pracy.
• Automatyzacja i komputeryzacja zadań związanych wcześniej z siłą
fizyczną znosi bariery wykonywania tych prac przez kobiety.
• Kobiety kojarzone są przez pracodawców z przymiotami
odpowiedzialnego pracownika, a wobec mężczyzn pracujących w
zawodach dla nich typowych zgłaszają szereg zastrzeżeń (brak kultury
osobistej, nadużywanie alkoholu).

PRACA JAKO WARTOŚĆ

Czy w sytuacji otrzymania bardzo wysokiego spadku
pieniężnego (który zapewniłby byt Pani i Pani rodzinie do
końca życia) pracowałaby Pani dalej? (N=1850)
raczej nie
11,8%

może tak, może nie
15,4%

zdecydowanie nie
9,9%

zdecydowanie tak
33,1%

raczej tak
29,8%

Czy zrezygnowałaby Pani z pracy, gdyby Pani mąż/partner
zarabiał tyle, by utrzymać rodzinę na przyzwoitym poziomie?
(N=1850)
trudno
powiedzieć
14,1%

nie
56,5%

tak
29,4%

Jak można określić znaczenie (rolę) pracy zawodowej i pracy
w domu dla gospodarstwa domowego? (w %)

100%

80%

29,7

4,8
8,2

4,0
60%
69,5
40%

55,4

20%

0%

10,9
wskazania kobiet (N=1850)

17,6
wskazania opinii publicznej (N=1200)

trudno porównać pracę zawodową z pracą domową
prace wykonywane w domu są ważniejsze od pracy zawodowej
praca zawodowa jest tak samo ważna jak prace wykonywane w domu
praca zawodowa jest ważniejsza od prac wykonywanych w domu

PODSUMOWANIE - PLURALISTYCZNA IGNORANCJA?

• Postawy wobec kobiet i pracy kobiet zmieniają się, ale
ludzie nie dostrzegają tej zmiany społecznego klimatu,
gdyż wiele instytucji społecznych zdaje się wskazywać, że
zmiana ta nie następuje.
• Wśród tych instytucji należy wymienić: rodzinę, gdzie
ciągle odnotowujemy nierówny podział obowiązków; rynek
pracy wyceniający pracę kobiet niżej niż pracę mężczyzn;
państwo adresujące swe działania do kobiet-matek, a nie
rodziców obojga płci.

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach
Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
Działanie 1.6. SPO RZL: System aktywizacji zawodowej kobiet

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

Anna Kulpa
Szkoła Nauk Społecznych przy IFiS PAN
Zespół Socjologii Ekonomicznej
Katedra Socjologii Ogólnej i Antropologii Społecznej AGH
Ul. Gramatyka 8a
30-065 Kraków
(12) 617 43 53
[email protected]


Slide 18

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego
Funduszu Społecznego Unii Europejskiej w ramach Sektorowego
Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich

Prezentacja w ramach projektu:
System aktywizacji zawodowej
kobiet – „Kobieta pracująca…”
OGÓLNOPOLSKA KONFERENCJA:
„KOBIETA PRACUJĄCA NA (NIE)PRZYJAZNYM RYNKU PRACY”
25 kwiecień 2007

Działanie 1.6. SPO RZL; System aktywizacji zawodowej kobiet – „Kobieta pracująca…”

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach
Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
Działanie 1.6. SPO RZL: System aktywizacji zawodowej kobiet

Warszawa, 25 kwietnia 2007

DIAGNOZA SYTUACJI KOBIET NA
RYNKU PRACY
WYNIKI BADAŃ

Zrealizowane badania
• Ogólnopolskie badanie kobiet (N=1850)
• Ogólnopolskie badanie pracodawców (N=1619)
• Regionalne* badanie opinii publicznej (N=1200)
• Regionalne* badania kobiet i przedsiębiorców
techniką FGI - zogniskowanych wywiadów
grupowych (20 x 10)

*Badania przeprowadzono w następujących województwach: małopolskim, łódzkim, wielkopolskim, pomorskim.

Rezultatami projektu są następujące raporty:
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy - Badanie opinii
publicznej (grudzień 2005)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy – Badanie kobiet
(grudzień 2005)

• Diagnoza zróżnicowania szans kobiet w dostępie do rynku
pracy – Badanie ogólnopolskie, przeprowadzone wśród
pracodawców (grudzień 2005)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy ze szczególnym
uwzględnieniem zróżnicowania w dostępie do rynku pracy
– Badanie pogłębione w wybranych województwach
(marzec 2006)
• Wytyczne do akcji informacyjno – promocyjnej projektu
,,Kobieta pracująca..’’ (marzec 2006)

• Raport podsumowujący wyniki badań w ramach projektu
,,Kobieta pracująca’’ (kwiecień 2006)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy w Polsce –
publikacja książkowa (sierpień 2006)

OGÓLNE OCENY SYTUACJI
NA RYNKU PRACY

Jak na tle sytuacji ogólnopolskiej oceniłby/łaby Pan/i
sytuację na rynku pracy w swoim województwie? (w %)

1.1

2.0

100%

23.3
80%

42.6

60%

39.4

40%

36.9
25.0

20%

15.1

9.3
1.1

4.2

wskazania przedsiębiorców
(N=1619)

wskazania kobiet (N=1850)

0%

bardzo dobra

dobra

ani dobra ani zła

zła

bardzo zła

trudno powiedzieć

OCENY SYTUACJI NA RYNKU PRACY – BADANIE POGŁĘBIONE
•

Oceny lokalnych rynków pracy przywoływane przez badane kobiety są
powierzchowne, niezakotwiczone w wiedzy o gospodarce regionu. Oceny
możliwości zatrudnienia przywoływane przez pracodawców są bardziej
rzeczowe i mniej pesymistyczne.

•

Potencjał rynku pracy odnoszony jest wyłącznie do miejsc pracy wyznaczanych
przez umowę o pracę. Brak gwarancji, że nowa praca będzie pracą na stałe
powstrzymuje kobiety pracujące przed zmianą pracy na lepszą.

•

Obie grupy dostrzegają niedopasowanie kwalifikacji i kompetencji
bezrobotnych do ofert pracy na rynku. Relacjonują brak procedur dla
nowoprzyjmowanych pracowników, niedostatek szkoleń na miejscu pracy.

•

Złe wyobrażenia o rynku pracy demobilizują część bezrobotnych kobiet.

C z y w z w ią z k u z o d m ie n n ą sy tu a c ją k o b ie t i m ę ż c z y z n n a ry n k u
p ra c y , P a n a / i z d a n ie m p o trz e b n e s ą in ic ja ty w y / d z ia ła n ia / p ro g ra m y
n a rz e c z w y ró w n a n ia s y tu a c ji o b u p łc i n a ry n k u p ra c y ? ( N = 1 2 0 0 )

tru d n o p o w ie d z ie ć
9 .3 %
n ie
2 6 .4 %

ta k
7 4 ,8 %

Ocena efektywności form wspierania kobiet na rynku pracy
(najbardziej efektywne formy w %)
wspieranie przedsiębiorczości kobiecej poprzez
dotacje na rozpoczęcie działalności
gospodarczej/założenie własnej firmy

42.8
49.5
39.2
35.7

zapewnienie opieki nad dziećmi - żłobki, przedszkola,
świetlice

30.2
34.2

promowanie nowych form zatrudniania np. praca na
odległość, praca w domu, praca przez Internet

40.9

wspieranie dostępu kobiet do edukacji: kursy
doszkalające, itp.

32.2

lepsze docieranie z informacjami o lokalnym rynku
pracy, tworzenie baz danych ofert, doradztwo
zawodowe

38.7
27.5
28.6
24.2

promowanie partnerskiego modelu rodziny z równym
podziałem obowiązków domowych

0.9

trudno powiedzieć

7.8
0

wskazania przedsiębiorców

10

20

30

40

50

wskazania kobiet

60

DYSKRYMINACJA
NA RYNKU PRACY

Sytuacja kobiet i mężczyzn na rynku pracy (w %)

100%

80%

6.9
2.5
28.4

10.9
3.1
27.9

60%

40%

62.3

58.1

wskazania przedsiębiorców

wskazania kobiet

20%

0%

sytuacja kobiet jest gorsza
sytuacja kobiet jest lepsza

sytuacja kobiet jest taka sama
trudno powiedzieć

Czy w sytuacji równych
kwalifikacji kandydatów do
pracy wolałby/ałaby Pan/i
zatrudnić kobietę czy
mężczyznę? (N=1619)

Czy Pana/i zdaniem w przypadku,
gdy kobieta i mężczyzna mają takie
same kwalifikacje i ubiegają się o
takie same stanowisko
przedsiębiorcy decydują się na
zatrudnienie: (N=1200)

tru d n o

kobietę
27.1%

p o w ie d z ie ć
3 1 .8 %

trudno
powiedzieć
50.5%

mężczyznę
22.4%
m ężczyzny
k o b ie ty
4 .9 %

6 3 .3 %

Czy Pana/i zdaniem polscy przedsiębiorcy w swojej działalności przestrzegają
zapisu* ,,Jakakolwiek dyskryminacja w zatrudnieniu, bezpośrednia lub
pośrednia, w szczególności ze względu na płeć, (...) jest niedopuszczalna’’? (w
%)
100%

23.8

24.9

19.7

80%

60%

57.8

66.1

40%

62.9

20%

17.4

10.1

0%
wskazania
przedsiębiorców
(N=1619)

tak
*art.113

Kodeksu Pracy (Dz.U.98.21.94 z późn. zm)

wskazania kobiet
(N=1850)

nie

17.4
wskazania opinii
publicznej (N=1200)

trudno powiedzieć

Ocena uprawnień przysługujących kobietom (wskazania
przedsiębiorców na uprawnienia wpływające niekorzystnie
na sytuację kobiet na rynku pracy w %)
konieczność wydłużenia umowy o pracę z kobietą
w ciąży na czas do dnia porodu (nawet jeśli nie
planowano przedłużenia)

40,4
35,3

korzystanie z urlopu wychowawczego

32,1

korzystanie z urlopu macierzyńskiego

28,2

dodatkowe dni wolne na opiekę nad dzieckiem
konieczność przesunięcia kobiet w ciąży do innej
pracy (jeśli jest to wymagane)

20,7

zakaz zatrudniania kobiet w ciąży w godzinach
nadliczbowych i nocnych

19,5

zwolnienie kobiet w ciąży np. w związku z
badaniami lekarskimi

18,3

skrócenie czasu pracy matek karmiących

17,9

zakaz delegowania kobiet w ciąży poza miejsce
pracy

12,0
7,1

trudno powiedzieć

0

10

20

30

40

50

C o p r z e d e w s z y s t k im w p ły n ę ło n a b e z p r o b le m o w e łą c z e n ie
o b o w ią z k ó w p r a c o w n ic y , o s o b y z a jm u ją c e j s ię d o m e m i/ lu b d z ie ć m i?
( N = 6 3 5 ;w % )
rów ny podział obow ią zków dom ow ych między m ęża/żo nę,

58.1

partn era /partnerkę

pom oc (wsp arc ie) ze strony kogo ś z rodziny n p. rodziców

35.7

przejęcie przez mę ża/pa rtnera znaczące j części

11.8

ob owiązków d oty czących opieki nad dzieckiem

dostęp do żłob ka, przedszko la, ś wietlicy

9.0

w ynajęcie opieki nad dzieckiem

3.0

brak u trudn ień i w yrozum iałość ze s trony praco dawcy

3.0

0

10

20

30

40

50

60

70

GODZENIE ŻYCIA ZAWODOWEGO I OSOBISTEGO

• Respondenci pytani o wiedzę dotyczącą doświadczeń znanych im
kobiet-pracownic i matek-pracownic, a nie o sferę wyobrażeń,
najczęściej deklarują, że godzą one te dwie sfery życia bez większych
problemów.
• Dopóki wychowywanie dzieci i prowadzenie domu nie będzie
postrzegane przez pracodawców jako odpowiedzialność dwojga
rodziców czy partnerów, a nie głównie kobiet, będą oni traktować
kobiety jako kłopotliwego i kosztownego pracownika.
• Kobiety nie dostrzegają swojego obciążenia pracami domowymi w
kategoriach zmniejszania szans zatrudnienia.

OPINIA O PRACY KOBIET.
ELASTYCZNOŚĆ KOBIET
NA RYNKU PRACY

Biorąc pod uwagę Pana/i doświadczenie jak ogólnie
oceniłby/łaby Pan/i jakość pracy kobiet? – wskazania
przedsiębiorców (N=1619;w %)
raczej nisko
0,4%
ani wysoko, ani
nisko
15,5%

bardzo nisko
0,1%
trudno
powiedzieć
4,7%

raczej wysoko
57,7%

bardzo wysoko
21,6%

Czy według Pana/i kobieta prowadząca własną firmę,
to wiarygodny partner do interesów? (w %)
3,2
100%

1,2
8,4

5,2
2,9
14,5

70,8

55,7

16,4

21,8

80%
60%
40%
20%
0%

wskazania przedsiębiorców
(N=1619)
trudno powiedzieć

wskazania opinii publicznej
(N=1200)

nie, kobieta nie jest wiarygodnym partnerem staram się unikać współpracy z kobietami przedsiębiorcami
tak, kobieta to wiarygodny partner, ale wolę współpracować z mężczyznami
tak, kobieta to tak samo wiarygodny partner w interesach jak mężczyzna
tak, kobieta to bardzo wiarygodny partner w interesach; wolę współpracować z kobietami, niż
mężczyznami

Czy Pana/i zdaniem większość znanych
Panu/i kobiet/pracownic podjęłaby pracę
w poszczególnych warunkach?
wskazania przedsiębiorców
(N=1619; w %)
47,7

praca wymagająca długich dojazdów

37,4

14,9

praca wymagająca przeprowadzki

36,0

42,9

21,1

praca o uciążliwym rozkładzie czasu pracy

36,9

42,1

21,0

praca w trudnych warunkach BHP (np. hałas,
zapylenie)

27,7

praca wymagająca pełnej dyspozycyjności
praca wymagająca rezygnacji w najbliższej
przyszłości z planów rodzinnych, np. urodzenie
dziecka
praca wymagająca zdobycia dodatkowych
kwalifikacji na własny koszt

55,2

53,0

25,1

22,8

52,0

77,5

praca w innym zawodzie niż wyuczony

praca wymagająca wyjazdów za granicę

tak

17,0

89,1

60,7

Czy podjęłaby Pani pracę
w poszczególnych warunkach?
– wskazania bezrobotnych
kobiet (N=1850; w %)
29,8
21,9
36,6
32,9

25,2

51,0

11,4 11,1

52,6

nie

5,5

53,4

10,0

58,6

8,4

53,6

21,9

21,4

7,4

72,6

38,8
37,6
38,1
90,3

4,36,6

17,9

62,8

37,2

7,6
11,4
9,3
5,7 4,0

55,9

6,9

trudno powiedzieć

Czy obawa przed utratą zatrudnienia lub problemami
ze znalezieniem pracy mogłaby skłonić Panią do ...?
(N=1850)
do rezygnacji z
macierzyństwa w
ogóle
6.6%

decyzje o
macierzyństwie są
moim zdaniem
niezależne od pracy
54.6%

do przesunięcia
decyzji o
macierzyństwie w
czasie
19.4%

do ograniczenia
liczby dzieci lub
nierodzenia
kolejnych
19.4%

Gdyby straciła Pani pracę, czy zgodziłaby się Pani pracować za
ustawową płacę minimalną
(849 zł brutto czyli 622,60 zł ,,na rękę’’)? (N=1850)

nie
35,5%

brak
odpowiedzi
0,3%

Co trzecia kobieta (31,8%) zgodziłaby się pracować za
minimalną płacę w granicach 1100 – 1500 zł ,,na rękę’’
27,1% respondentek podjęłoby pracę za
minimum 1000 zł ,,na rękę’’
9,8% badanych oczekuje minimalnego wynagrodzenia
za pracę w granicach 800 – 950 zł ,,na rękę’’

tak
64,2%

Gdyby straciła Pani pracę, czy zgodziłaby się Pani pracować za
ustawową płacę minimalną
(849 zł brutto czyli 622,60 zł ,,na rękę’’)?
w podziale na miejsce zamieszkania (w %)

100%

23,5
80%

40,8

60%

40%

76,2
58,9

20%

0%

kobiety mieszkające w mieście
(N=738)

tak

kobiety mieszkające na wsi
(N=323)

nie

SAMOOCENY KOBIET – BADANIE POGŁĘBIONE
• Kobiety są postrzegane i same definiują siebie jako mniej
wymagających finansowo pracowników. Strategia ograniczania swoich
aspiracji zawodowych jest nieefektywna – sektor takich miejsc pracy z
roku na rok kurczy się, ponadto oferuje mniejsze szanse rozwoju i
gorsze warunki pracy.
• Opisy potencjalnych korzyści z pracy dalece odstają od tego, co
badane postrzegają jako pracę wykonywana przez przeciętną kobietę.
• Kobiety aspirują raczej do bycia przecietną kobietą-pracownikiem niż
tworzą ambitne plany zawodowe.

ZAWODY KOBIECE I MĘSKIE

Zawody typowe dla kobiet - wskazania opinii publicznej
(N=1200;w %)
pielęgniarka

37,0

sprzedawczyni

24,0

nauczycielka

19,7

sekretarka

15,3

fryzjerka

13,1

opiekunka dzieci/osób chorych

12,5

kucharka

11,8

kosmetyczka

11,6

sprzątaczka

11,4

szwaczka

9,4

przedszkolanka

9,3

krawcowa

8,7

księgowa

7,1
0

10

20

30

40

Zawody typowe dla kobiet
• Zawody postrzegane jako typowe dla kobiet sytuują je w sektorach
gdzie płace są niższe, technologie mniej zaawansowane, a prestiż
społeczny niższy.
• Wśród prac z ludźmi znajdujemy raczej te, które są związane z ich
obsługą, ze świadczeniem im niezbyt wyrafinowanych usług. Część
profesji wiąże ze zdolnościami manualnymi, część to przedłużenie
prac domowych. Potencjał rynku pracy związany z tymi zawodami
będzie ograniczony, dopóki nie nastąpi znaczące wzbogacenie się
społeczeństwa.
• Większość z tych zawodów nie jest związana z kierowaniem zespołem
ludzi i brak w nich jasnych perspektyw awansu.
• Kobiety „ciążą” ku „bezpiecznym” miejscom pracy w sektorze
publicznym lub takim, w których nie stawia się przed pracownikami
cięgle nowych wyzwań.

Zawody typowe dla mężczyzn - wskazania opinii publicznej
(N=1200;w %)
górnik

33,2

kierowca

24,2

murarz

20,8

budowlaniec

16,3

hutnik

15,7

mechanik

17,4

stolarz

9,1

spawacz

8,3

elektryk

7,6

policjant

7,0

ślusarz

5,0
0

10

20

30

40

Czy istnieją zawody, których mimo braków formalnych
zakazów kobiety/mężczyźni nie powinny/powinni
wykonywać? – wskazania opinii publicznej (N=1200;w %)
Górnik – 30%, Pracownik fizyczny – 18,6%
Hutnik – 12,2%, Budowlaniec – 11,4%
Murarz – 6,4%,Spawacz - 5,8%

Opiekunka do dzieci – 11,9%, Przedszkolanka – 10,9%
Pielęgniarka – 9,9%, Sprzątaczka – 8,9%,
Kosmetyczka – 7,9%, Kucharka – 6,9%

100%

80%

8,4
43,0

60%

82,3
40%

44,9

20%

12,1
0%

9,3

czy istnieją zawody, których kobiety nie czy istnieją zawody, których mężczyźni
powinny wykonywać (pomimo braku
nie powinni wykonywać (pomimo braku
formalnych zakazów)
formalnych zakazów)

trudno powiedzieć

nie

tak

PRZEKRACZANIE SEGREGACJI ZAWODOWEJ – BADANIE
POGŁĘBIONE

• Kobiety pracujące w „męskich” zawodach opisywano kategoriach
fachowości, wyjątkowych kwalifikacji na tle innych osób na podobnych
stanowiskach. Inne badania potwierdzają, że innowacyjność kobiet
wzrasta w środowiskach pracy zdominowanych przez mężczyzn.
Cechują się większą motywacją do sprostania wysokim wymaganiom
nieprzyjaznego im środowiska.
• Pracodawcy, którzy zatrudniają kobietę w zawodzie „męskim”, mogą
spodziewać się, że są to osoby o dużej motywacji pracy.
• Automatyzacja i komputeryzacja zadań związanych wcześniej z siłą
fizyczną znosi bariery wykonywania tych prac przez kobiety.
• Kobiety kojarzone są przez pracodawców z przymiotami
odpowiedzialnego pracownika, a wobec mężczyzn pracujących w
zawodach dla nich typowych zgłaszają szereg zastrzeżeń (brak kultury
osobistej, nadużywanie alkoholu).

PRACA JAKO WARTOŚĆ

Czy w sytuacji otrzymania bardzo wysokiego spadku
pieniężnego (który zapewniłby byt Pani i Pani rodzinie do
końca życia) pracowałaby Pani dalej? (N=1850)
raczej nie
11,8%

może tak, może nie
15,4%

zdecydowanie nie
9,9%

zdecydowanie tak
33,1%

raczej tak
29,8%

Czy zrezygnowałaby Pani z pracy, gdyby Pani mąż/partner
zarabiał tyle, by utrzymać rodzinę na przyzwoitym poziomie?
(N=1850)
trudno
powiedzieć
14,1%

nie
56,5%

tak
29,4%

Jak można określić znaczenie (rolę) pracy zawodowej i pracy
w domu dla gospodarstwa domowego? (w %)

100%

80%

29,7

4,8
8,2

4,0
60%
69,5
40%

55,4

20%

0%

10,9
wskazania kobiet (N=1850)

17,6
wskazania opinii publicznej (N=1200)

trudno porównać pracę zawodową z pracą domową
prace wykonywane w domu są ważniejsze od pracy zawodowej
praca zawodowa jest tak samo ważna jak prace wykonywane w domu
praca zawodowa jest ważniejsza od prac wykonywanych w domu

PODSUMOWANIE - PLURALISTYCZNA IGNORANCJA?

• Postawy wobec kobiet i pracy kobiet zmieniają się, ale
ludzie nie dostrzegają tej zmiany społecznego klimatu,
gdyż wiele instytucji społecznych zdaje się wskazywać, że
zmiana ta nie następuje.
• Wśród tych instytucji należy wymienić: rodzinę, gdzie
ciągle odnotowujemy nierówny podział obowiązków; rynek
pracy wyceniający pracę kobiet niżej niż pracę mężczyzn;
państwo adresujące swe działania do kobiet-matek, a nie
rodziców obojga płci.

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach
Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
Działanie 1.6. SPO RZL: System aktywizacji zawodowej kobiet

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

Anna Kulpa
Szkoła Nauk Społecznych przy IFiS PAN
Zespół Socjologii Ekonomicznej
Katedra Socjologii Ogólnej i Antropologii Społecznej AGH
Ul. Gramatyka 8a
30-065 Kraków
(12) 617 43 53
[email protected]


Slide 19

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego
Funduszu Społecznego Unii Europejskiej w ramach Sektorowego
Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich

Prezentacja w ramach projektu:
System aktywizacji zawodowej
kobiet – „Kobieta pracująca…”
OGÓLNOPOLSKA KONFERENCJA:
„KOBIETA PRACUJĄCA NA (NIE)PRZYJAZNYM RYNKU PRACY”
25 kwiecień 2007

Działanie 1.6. SPO RZL; System aktywizacji zawodowej kobiet – „Kobieta pracująca…”

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach
Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
Działanie 1.6. SPO RZL: System aktywizacji zawodowej kobiet

Warszawa, 25 kwietnia 2007

DIAGNOZA SYTUACJI KOBIET NA
RYNKU PRACY
WYNIKI BADAŃ

Zrealizowane badania
• Ogólnopolskie badanie kobiet (N=1850)
• Ogólnopolskie badanie pracodawców (N=1619)
• Regionalne* badanie opinii publicznej (N=1200)
• Regionalne* badania kobiet i przedsiębiorców
techniką FGI - zogniskowanych wywiadów
grupowych (20 x 10)

*Badania przeprowadzono w następujących województwach: małopolskim, łódzkim, wielkopolskim, pomorskim.

Rezultatami projektu są następujące raporty:
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy - Badanie opinii
publicznej (grudzień 2005)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy – Badanie kobiet
(grudzień 2005)

• Diagnoza zróżnicowania szans kobiet w dostępie do rynku
pracy – Badanie ogólnopolskie, przeprowadzone wśród
pracodawców (grudzień 2005)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy ze szczególnym
uwzględnieniem zróżnicowania w dostępie do rynku pracy
– Badanie pogłębione w wybranych województwach
(marzec 2006)
• Wytyczne do akcji informacyjno – promocyjnej projektu
,,Kobieta pracująca..’’ (marzec 2006)

• Raport podsumowujący wyniki badań w ramach projektu
,,Kobieta pracująca’’ (kwiecień 2006)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy w Polsce –
publikacja książkowa (sierpień 2006)

OGÓLNE OCENY SYTUACJI
NA RYNKU PRACY

Jak na tle sytuacji ogólnopolskiej oceniłby/łaby Pan/i
sytuację na rynku pracy w swoim województwie? (w %)

1.1

2.0

100%

23.3
80%

42.6

60%

39.4

40%

36.9
25.0

20%

15.1

9.3
1.1

4.2

wskazania przedsiębiorców
(N=1619)

wskazania kobiet (N=1850)

0%

bardzo dobra

dobra

ani dobra ani zła

zła

bardzo zła

trudno powiedzieć

OCENY SYTUACJI NA RYNKU PRACY – BADANIE POGŁĘBIONE
•

Oceny lokalnych rynków pracy przywoływane przez badane kobiety są
powierzchowne, niezakotwiczone w wiedzy o gospodarce regionu. Oceny
możliwości zatrudnienia przywoływane przez pracodawców są bardziej
rzeczowe i mniej pesymistyczne.

•

Potencjał rynku pracy odnoszony jest wyłącznie do miejsc pracy wyznaczanych
przez umowę o pracę. Brak gwarancji, że nowa praca będzie pracą na stałe
powstrzymuje kobiety pracujące przed zmianą pracy na lepszą.

•

Obie grupy dostrzegają niedopasowanie kwalifikacji i kompetencji
bezrobotnych do ofert pracy na rynku. Relacjonują brak procedur dla
nowoprzyjmowanych pracowników, niedostatek szkoleń na miejscu pracy.

•

Złe wyobrażenia o rynku pracy demobilizują część bezrobotnych kobiet.

C z y w z w ią z k u z o d m ie n n ą sy tu a c ją k o b ie t i m ę ż c z y z n n a ry n k u
p ra c y , P a n a / i z d a n ie m p o trz e b n e s ą in ic ja ty w y / d z ia ła n ia / p ro g ra m y
n a rz e c z w y ró w n a n ia s y tu a c ji o b u p łc i n a ry n k u p ra c y ? ( N = 1 2 0 0 )

tru d n o p o w ie d z ie ć
9 .3 %
n ie
2 6 .4 %

ta k
7 4 ,8 %

Ocena efektywności form wspierania kobiet na rynku pracy
(najbardziej efektywne formy w %)
wspieranie przedsiębiorczości kobiecej poprzez
dotacje na rozpoczęcie działalności
gospodarczej/założenie własnej firmy

42.8
49.5
39.2
35.7

zapewnienie opieki nad dziećmi - żłobki, przedszkola,
świetlice

30.2
34.2

promowanie nowych form zatrudniania np. praca na
odległość, praca w domu, praca przez Internet

40.9

wspieranie dostępu kobiet do edukacji: kursy
doszkalające, itp.

32.2

lepsze docieranie z informacjami o lokalnym rynku
pracy, tworzenie baz danych ofert, doradztwo
zawodowe

38.7
27.5
28.6
24.2

promowanie partnerskiego modelu rodziny z równym
podziałem obowiązków domowych

0.9

trudno powiedzieć

7.8
0

wskazania przedsiębiorców

10

20

30

40

50

wskazania kobiet

60

DYSKRYMINACJA
NA RYNKU PRACY

Sytuacja kobiet i mężczyzn na rynku pracy (w %)

100%

80%

6.9
2.5
28.4

10.9
3.1
27.9

60%

40%

62.3

58.1

wskazania przedsiębiorców

wskazania kobiet

20%

0%

sytuacja kobiet jest gorsza
sytuacja kobiet jest lepsza

sytuacja kobiet jest taka sama
trudno powiedzieć

Czy w sytuacji równych
kwalifikacji kandydatów do
pracy wolałby/ałaby Pan/i
zatrudnić kobietę czy
mężczyznę? (N=1619)

Czy Pana/i zdaniem w przypadku,
gdy kobieta i mężczyzna mają takie
same kwalifikacje i ubiegają się o
takie same stanowisko
przedsiębiorcy decydują się na
zatrudnienie: (N=1200)

tru d n o

kobietę
27.1%

p o w ie d z ie ć
3 1 .8 %

trudno
powiedzieć
50.5%

mężczyznę
22.4%
m ężczyzny
k o b ie ty
4 .9 %

6 3 .3 %

Czy Pana/i zdaniem polscy przedsiębiorcy w swojej działalności przestrzegają
zapisu* ,,Jakakolwiek dyskryminacja w zatrudnieniu, bezpośrednia lub
pośrednia, w szczególności ze względu na płeć, (...) jest niedopuszczalna’’? (w
%)
100%

23.8

24.9

19.7

80%

60%

57.8

66.1

40%

62.9

20%

17.4

10.1

0%
wskazania
przedsiębiorców
(N=1619)

tak
*art.113

Kodeksu Pracy (Dz.U.98.21.94 z późn. zm)

wskazania kobiet
(N=1850)

nie

17.4
wskazania opinii
publicznej (N=1200)

trudno powiedzieć

Ocena uprawnień przysługujących kobietom (wskazania
przedsiębiorców na uprawnienia wpływające niekorzystnie
na sytuację kobiet na rynku pracy w %)
konieczność wydłużenia umowy o pracę z kobietą
w ciąży na czas do dnia porodu (nawet jeśli nie
planowano przedłużenia)

40,4
35,3

korzystanie z urlopu wychowawczego

32,1

korzystanie z urlopu macierzyńskiego

28,2

dodatkowe dni wolne na opiekę nad dzieckiem
konieczność przesunięcia kobiet w ciąży do innej
pracy (jeśli jest to wymagane)

20,7

zakaz zatrudniania kobiet w ciąży w godzinach
nadliczbowych i nocnych

19,5

zwolnienie kobiet w ciąży np. w związku z
badaniami lekarskimi

18,3

skrócenie czasu pracy matek karmiących

17,9

zakaz delegowania kobiet w ciąży poza miejsce
pracy

12,0
7,1

trudno powiedzieć

0

10

20

30

40

50

C o p r z e d e w s z y s t k im w p ły n ę ło n a b e z p r o b le m o w e łą c z e n ie
o b o w ią z k ó w p r a c o w n ic y , o s o b y z a jm u ją c e j s ię d o m e m i/ lu b d z ie ć m i?
( N = 6 3 5 ;w % )
rów ny podział obow ią zków dom ow ych między m ęża/żo nę,

58.1

partn era /partnerkę

pom oc (wsp arc ie) ze strony kogo ś z rodziny n p. rodziców

35.7

przejęcie przez mę ża/pa rtnera znaczące j części

11.8

ob owiązków d oty czących opieki nad dzieckiem

dostęp do żłob ka, przedszko la, ś wietlicy

9.0

w ynajęcie opieki nad dzieckiem

3.0

brak u trudn ień i w yrozum iałość ze s trony praco dawcy

3.0

0

10

20

30

40

50

60

70

GODZENIE ŻYCIA ZAWODOWEGO I OSOBISTEGO

• Respondenci pytani o wiedzę dotyczącą doświadczeń znanych im
kobiet-pracownic i matek-pracownic, a nie o sferę wyobrażeń,
najczęściej deklarują, że godzą one te dwie sfery życia bez większych
problemów.
• Dopóki wychowywanie dzieci i prowadzenie domu nie będzie
postrzegane przez pracodawców jako odpowiedzialność dwojga
rodziców czy partnerów, a nie głównie kobiet, będą oni traktować
kobiety jako kłopotliwego i kosztownego pracownika.
• Kobiety nie dostrzegają swojego obciążenia pracami domowymi w
kategoriach zmniejszania szans zatrudnienia.

OPINIA O PRACY KOBIET.
ELASTYCZNOŚĆ KOBIET
NA RYNKU PRACY

Biorąc pod uwagę Pana/i doświadczenie jak ogólnie
oceniłby/łaby Pan/i jakość pracy kobiet? – wskazania
przedsiębiorców (N=1619;w %)
raczej nisko
0,4%
ani wysoko, ani
nisko
15,5%

bardzo nisko
0,1%
trudno
powiedzieć
4,7%

raczej wysoko
57,7%

bardzo wysoko
21,6%

Czy według Pana/i kobieta prowadząca własną firmę,
to wiarygodny partner do interesów? (w %)
3,2
100%

1,2
8,4

5,2
2,9
14,5

70,8

55,7

16,4

21,8

80%
60%
40%
20%
0%

wskazania przedsiębiorców
(N=1619)
trudno powiedzieć

wskazania opinii publicznej
(N=1200)

nie, kobieta nie jest wiarygodnym partnerem staram się unikać współpracy z kobietami przedsiębiorcami
tak, kobieta to wiarygodny partner, ale wolę współpracować z mężczyznami
tak, kobieta to tak samo wiarygodny partner w interesach jak mężczyzna
tak, kobieta to bardzo wiarygodny partner w interesach; wolę współpracować z kobietami, niż
mężczyznami

Czy Pana/i zdaniem większość znanych
Panu/i kobiet/pracownic podjęłaby pracę
w poszczególnych warunkach?
wskazania przedsiębiorców
(N=1619; w %)
47,7

praca wymagająca długich dojazdów

37,4

14,9

praca wymagająca przeprowadzki

36,0

42,9

21,1

praca o uciążliwym rozkładzie czasu pracy

36,9

42,1

21,0

praca w trudnych warunkach BHP (np. hałas,
zapylenie)

27,7

praca wymagająca pełnej dyspozycyjności
praca wymagająca rezygnacji w najbliższej
przyszłości z planów rodzinnych, np. urodzenie
dziecka
praca wymagająca zdobycia dodatkowych
kwalifikacji na własny koszt

55,2

53,0

25,1

22,8

52,0

77,5

praca w innym zawodzie niż wyuczony

praca wymagająca wyjazdów za granicę

tak

17,0

89,1

60,7

Czy podjęłaby Pani pracę
w poszczególnych warunkach?
– wskazania bezrobotnych
kobiet (N=1850; w %)
29,8
21,9
36,6
32,9

25,2

51,0

11,4 11,1

52,6

nie

5,5

53,4

10,0

58,6

8,4

53,6

21,9

21,4

7,4

72,6

38,8
37,6
38,1
90,3

4,36,6

17,9

62,8

37,2

7,6
11,4
9,3
5,7 4,0

55,9

6,9

trudno powiedzieć

Czy obawa przed utratą zatrudnienia lub problemami
ze znalezieniem pracy mogłaby skłonić Panią do ...?
(N=1850)
do rezygnacji z
macierzyństwa w
ogóle
6.6%

decyzje o
macierzyństwie są
moim zdaniem
niezależne od pracy
54.6%

do przesunięcia
decyzji o
macierzyństwie w
czasie
19.4%

do ograniczenia
liczby dzieci lub
nierodzenia
kolejnych
19.4%

Gdyby straciła Pani pracę, czy zgodziłaby się Pani pracować za
ustawową płacę minimalną
(849 zł brutto czyli 622,60 zł ,,na rękę’’)? (N=1850)

nie
35,5%

brak
odpowiedzi
0,3%

Co trzecia kobieta (31,8%) zgodziłaby się pracować za
minimalną płacę w granicach 1100 – 1500 zł ,,na rękę’’
27,1% respondentek podjęłoby pracę za
minimum 1000 zł ,,na rękę’’
9,8% badanych oczekuje minimalnego wynagrodzenia
za pracę w granicach 800 – 950 zł ,,na rękę’’

tak
64,2%

Gdyby straciła Pani pracę, czy zgodziłaby się Pani pracować za
ustawową płacę minimalną
(849 zł brutto czyli 622,60 zł ,,na rękę’’)?
w podziale na miejsce zamieszkania (w %)

100%

23,5
80%

40,8

60%

40%

76,2
58,9

20%

0%

kobiety mieszkające w mieście
(N=738)

tak

kobiety mieszkające na wsi
(N=323)

nie

SAMOOCENY KOBIET – BADANIE POGŁĘBIONE
• Kobiety są postrzegane i same definiują siebie jako mniej
wymagających finansowo pracowników. Strategia ograniczania swoich
aspiracji zawodowych jest nieefektywna – sektor takich miejsc pracy z
roku na rok kurczy się, ponadto oferuje mniejsze szanse rozwoju i
gorsze warunki pracy.
• Opisy potencjalnych korzyści z pracy dalece odstają od tego, co
badane postrzegają jako pracę wykonywana przez przeciętną kobietę.
• Kobiety aspirują raczej do bycia przecietną kobietą-pracownikiem niż
tworzą ambitne plany zawodowe.

ZAWODY KOBIECE I MĘSKIE

Zawody typowe dla kobiet - wskazania opinii publicznej
(N=1200;w %)
pielęgniarka

37,0

sprzedawczyni

24,0

nauczycielka

19,7

sekretarka

15,3

fryzjerka

13,1

opiekunka dzieci/osób chorych

12,5

kucharka

11,8

kosmetyczka

11,6

sprzątaczka

11,4

szwaczka

9,4

przedszkolanka

9,3

krawcowa

8,7

księgowa

7,1
0

10

20

30

40

Zawody typowe dla kobiet
• Zawody postrzegane jako typowe dla kobiet sytuują je w sektorach
gdzie płace są niższe, technologie mniej zaawansowane, a prestiż
społeczny niższy.
• Wśród prac z ludźmi znajdujemy raczej te, które są związane z ich
obsługą, ze świadczeniem im niezbyt wyrafinowanych usług. Część
profesji wiąże ze zdolnościami manualnymi, część to przedłużenie
prac domowych. Potencjał rynku pracy związany z tymi zawodami
będzie ograniczony, dopóki nie nastąpi znaczące wzbogacenie się
społeczeństwa.
• Większość z tych zawodów nie jest związana z kierowaniem zespołem
ludzi i brak w nich jasnych perspektyw awansu.
• Kobiety „ciążą” ku „bezpiecznym” miejscom pracy w sektorze
publicznym lub takim, w których nie stawia się przed pracownikami
cięgle nowych wyzwań.

Zawody typowe dla mężczyzn - wskazania opinii publicznej
(N=1200;w %)
górnik

33,2

kierowca

24,2

murarz

20,8

budowlaniec

16,3

hutnik

15,7

mechanik

17,4

stolarz

9,1

spawacz

8,3

elektryk

7,6

policjant

7,0

ślusarz

5,0
0

10

20

30

40

Czy istnieją zawody, których mimo braków formalnych
zakazów kobiety/mężczyźni nie powinny/powinni
wykonywać? – wskazania opinii publicznej (N=1200;w %)
Górnik – 30%, Pracownik fizyczny – 18,6%
Hutnik – 12,2%, Budowlaniec – 11,4%
Murarz – 6,4%,Spawacz - 5,8%

Opiekunka do dzieci – 11,9%, Przedszkolanka – 10,9%
Pielęgniarka – 9,9%, Sprzątaczka – 8,9%,
Kosmetyczka – 7,9%, Kucharka – 6,9%

100%

80%

8,4
43,0

60%

82,3
40%

44,9

20%

12,1
0%

9,3

czy istnieją zawody, których kobiety nie czy istnieją zawody, których mężczyźni
powinny wykonywać (pomimo braku
nie powinni wykonywać (pomimo braku
formalnych zakazów)
formalnych zakazów)

trudno powiedzieć

nie

tak

PRZEKRACZANIE SEGREGACJI ZAWODOWEJ – BADANIE
POGŁĘBIONE

• Kobiety pracujące w „męskich” zawodach opisywano kategoriach
fachowości, wyjątkowych kwalifikacji na tle innych osób na podobnych
stanowiskach. Inne badania potwierdzają, że innowacyjność kobiet
wzrasta w środowiskach pracy zdominowanych przez mężczyzn.
Cechują się większą motywacją do sprostania wysokim wymaganiom
nieprzyjaznego im środowiska.
• Pracodawcy, którzy zatrudniają kobietę w zawodzie „męskim”, mogą
spodziewać się, że są to osoby o dużej motywacji pracy.
• Automatyzacja i komputeryzacja zadań związanych wcześniej z siłą
fizyczną znosi bariery wykonywania tych prac przez kobiety.
• Kobiety kojarzone są przez pracodawców z przymiotami
odpowiedzialnego pracownika, a wobec mężczyzn pracujących w
zawodach dla nich typowych zgłaszają szereg zastrzeżeń (brak kultury
osobistej, nadużywanie alkoholu).

PRACA JAKO WARTOŚĆ

Czy w sytuacji otrzymania bardzo wysokiego spadku
pieniężnego (który zapewniłby byt Pani i Pani rodzinie do
końca życia) pracowałaby Pani dalej? (N=1850)
raczej nie
11,8%

może tak, może nie
15,4%

zdecydowanie nie
9,9%

zdecydowanie tak
33,1%

raczej tak
29,8%

Czy zrezygnowałaby Pani z pracy, gdyby Pani mąż/partner
zarabiał tyle, by utrzymać rodzinę na przyzwoitym poziomie?
(N=1850)
trudno
powiedzieć
14,1%

nie
56,5%

tak
29,4%

Jak można określić znaczenie (rolę) pracy zawodowej i pracy
w domu dla gospodarstwa domowego? (w %)

100%

80%

29,7

4,8
8,2

4,0
60%
69,5
40%

55,4

20%

0%

10,9
wskazania kobiet (N=1850)

17,6
wskazania opinii publicznej (N=1200)

trudno porównać pracę zawodową z pracą domową
prace wykonywane w domu są ważniejsze od pracy zawodowej
praca zawodowa jest tak samo ważna jak prace wykonywane w domu
praca zawodowa jest ważniejsza od prac wykonywanych w domu

PODSUMOWANIE - PLURALISTYCZNA IGNORANCJA?

• Postawy wobec kobiet i pracy kobiet zmieniają się, ale
ludzie nie dostrzegają tej zmiany społecznego klimatu,
gdyż wiele instytucji społecznych zdaje się wskazywać, że
zmiana ta nie następuje.
• Wśród tych instytucji należy wymienić: rodzinę, gdzie
ciągle odnotowujemy nierówny podział obowiązków; rynek
pracy wyceniający pracę kobiet niżej niż pracę mężczyzn;
państwo adresujące swe działania do kobiet-matek, a nie
rodziców obojga płci.

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach
Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
Działanie 1.6. SPO RZL: System aktywizacji zawodowej kobiet

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

Anna Kulpa
Szkoła Nauk Społecznych przy IFiS PAN
Zespół Socjologii Ekonomicznej
Katedra Socjologii Ogólnej i Antropologii Społecznej AGH
Ul. Gramatyka 8a
30-065 Kraków
(12) 617 43 53
[email protected]


Slide 20

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego
Funduszu Społecznego Unii Europejskiej w ramach Sektorowego
Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich

Prezentacja w ramach projektu:
System aktywizacji zawodowej
kobiet – „Kobieta pracująca…”
OGÓLNOPOLSKA KONFERENCJA:
„KOBIETA PRACUJĄCA NA (NIE)PRZYJAZNYM RYNKU PRACY”
25 kwiecień 2007

Działanie 1.6. SPO RZL; System aktywizacji zawodowej kobiet – „Kobieta pracująca…”

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach
Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
Działanie 1.6. SPO RZL: System aktywizacji zawodowej kobiet

Warszawa, 25 kwietnia 2007

DIAGNOZA SYTUACJI KOBIET NA
RYNKU PRACY
WYNIKI BADAŃ

Zrealizowane badania
• Ogólnopolskie badanie kobiet (N=1850)
• Ogólnopolskie badanie pracodawców (N=1619)
• Regionalne* badanie opinii publicznej (N=1200)
• Regionalne* badania kobiet i przedsiębiorców
techniką FGI - zogniskowanych wywiadów
grupowych (20 x 10)

*Badania przeprowadzono w następujących województwach: małopolskim, łódzkim, wielkopolskim, pomorskim.

Rezultatami projektu są następujące raporty:
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy - Badanie opinii
publicznej (grudzień 2005)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy – Badanie kobiet
(grudzień 2005)

• Diagnoza zróżnicowania szans kobiet w dostępie do rynku
pracy – Badanie ogólnopolskie, przeprowadzone wśród
pracodawców (grudzień 2005)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy ze szczególnym
uwzględnieniem zróżnicowania w dostępie do rynku pracy
– Badanie pogłębione w wybranych województwach
(marzec 2006)
• Wytyczne do akcji informacyjno – promocyjnej projektu
,,Kobieta pracująca..’’ (marzec 2006)

• Raport podsumowujący wyniki badań w ramach projektu
,,Kobieta pracująca’’ (kwiecień 2006)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy w Polsce –
publikacja książkowa (sierpień 2006)

OGÓLNE OCENY SYTUACJI
NA RYNKU PRACY

Jak na tle sytuacji ogólnopolskiej oceniłby/łaby Pan/i
sytuację na rynku pracy w swoim województwie? (w %)

1.1

2.0

100%

23.3
80%

42.6

60%

39.4

40%

36.9
25.0

20%

15.1

9.3
1.1

4.2

wskazania przedsiębiorców
(N=1619)

wskazania kobiet (N=1850)

0%

bardzo dobra

dobra

ani dobra ani zła

zła

bardzo zła

trudno powiedzieć

OCENY SYTUACJI NA RYNKU PRACY – BADANIE POGŁĘBIONE
•

Oceny lokalnych rynków pracy przywoływane przez badane kobiety są
powierzchowne, niezakotwiczone w wiedzy o gospodarce regionu. Oceny
możliwości zatrudnienia przywoływane przez pracodawców są bardziej
rzeczowe i mniej pesymistyczne.

•

Potencjał rynku pracy odnoszony jest wyłącznie do miejsc pracy wyznaczanych
przez umowę o pracę. Brak gwarancji, że nowa praca będzie pracą na stałe
powstrzymuje kobiety pracujące przed zmianą pracy na lepszą.

•

Obie grupy dostrzegają niedopasowanie kwalifikacji i kompetencji
bezrobotnych do ofert pracy na rynku. Relacjonują brak procedur dla
nowoprzyjmowanych pracowników, niedostatek szkoleń na miejscu pracy.

•

Złe wyobrażenia o rynku pracy demobilizują część bezrobotnych kobiet.

C z y w z w ią z k u z o d m ie n n ą sy tu a c ją k o b ie t i m ę ż c z y z n n a ry n k u
p ra c y , P a n a / i z d a n ie m p o trz e b n e s ą in ic ja ty w y / d z ia ła n ia / p ro g ra m y
n a rz e c z w y ró w n a n ia s y tu a c ji o b u p łc i n a ry n k u p ra c y ? ( N = 1 2 0 0 )

tru d n o p o w ie d z ie ć
9 .3 %
n ie
2 6 .4 %

ta k
7 4 ,8 %

Ocena efektywności form wspierania kobiet na rynku pracy
(najbardziej efektywne formy w %)
wspieranie przedsiębiorczości kobiecej poprzez
dotacje na rozpoczęcie działalności
gospodarczej/założenie własnej firmy

42.8
49.5
39.2
35.7

zapewnienie opieki nad dziećmi - żłobki, przedszkola,
świetlice

30.2
34.2

promowanie nowych form zatrudniania np. praca na
odległość, praca w domu, praca przez Internet

40.9

wspieranie dostępu kobiet do edukacji: kursy
doszkalające, itp.

32.2

lepsze docieranie z informacjami o lokalnym rynku
pracy, tworzenie baz danych ofert, doradztwo
zawodowe

38.7
27.5
28.6
24.2

promowanie partnerskiego modelu rodziny z równym
podziałem obowiązków domowych

0.9

trudno powiedzieć

7.8
0

wskazania przedsiębiorców

10

20

30

40

50

wskazania kobiet

60

DYSKRYMINACJA
NA RYNKU PRACY

Sytuacja kobiet i mężczyzn na rynku pracy (w %)

100%

80%

6.9
2.5
28.4

10.9
3.1
27.9

60%

40%

62.3

58.1

wskazania przedsiębiorców

wskazania kobiet

20%

0%

sytuacja kobiet jest gorsza
sytuacja kobiet jest lepsza

sytuacja kobiet jest taka sama
trudno powiedzieć

Czy w sytuacji równych
kwalifikacji kandydatów do
pracy wolałby/ałaby Pan/i
zatrudnić kobietę czy
mężczyznę? (N=1619)

Czy Pana/i zdaniem w przypadku,
gdy kobieta i mężczyzna mają takie
same kwalifikacje i ubiegają się o
takie same stanowisko
przedsiębiorcy decydują się na
zatrudnienie: (N=1200)

tru d n o

kobietę
27.1%

p o w ie d z ie ć
3 1 .8 %

trudno
powiedzieć
50.5%

mężczyznę
22.4%
m ężczyzny
k o b ie ty
4 .9 %

6 3 .3 %

Czy Pana/i zdaniem polscy przedsiębiorcy w swojej działalności przestrzegają
zapisu* ,,Jakakolwiek dyskryminacja w zatrudnieniu, bezpośrednia lub
pośrednia, w szczególności ze względu na płeć, (...) jest niedopuszczalna’’? (w
%)
100%

23.8

24.9

19.7

80%

60%

57.8

66.1

40%

62.9

20%

17.4

10.1

0%
wskazania
przedsiębiorców
(N=1619)

tak
*art.113

Kodeksu Pracy (Dz.U.98.21.94 z późn. zm)

wskazania kobiet
(N=1850)

nie

17.4
wskazania opinii
publicznej (N=1200)

trudno powiedzieć

Ocena uprawnień przysługujących kobietom (wskazania
przedsiębiorców na uprawnienia wpływające niekorzystnie
na sytuację kobiet na rynku pracy w %)
konieczność wydłużenia umowy o pracę z kobietą
w ciąży na czas do dnia porodu (nawet jeśli nie
planowano przedłużenia)

40,4
35,3

korzystanie z urlopu wychowawczego

32,1

korzystanie z urlopu macierzyńskiego

28,2

dodatkowe dni wolne na opiekę nad dzieckiem
konieczność przesunięcia kobiet w ciąży do innej
pracy (jeśli jest to wymagane)

20,7

zakaz zatrudniania kobiet w ciąży w godzinach
nadliczbowych i nocnych

19,5

zwolnienie kobiet w ciąży np. w związku z
badaniami lekarskimi

18,3

skrócenie czasu pracy matek karmiących

17,9

zakaz delegowania kobiet w ciąży poza miejsce
pracy

12,0
7,1

trudno powiedzieć

0

10

20

30

40

50

C o p r z e d e w s z y s t k im w p ły n ę ło n a b e z p r o b le m o w e łą c z e n ie
o b o w ią z k ó w p r a c o w n ic y , o s o b y z a jm u ją c e j s ię d o m e m i/ lu b d z ie ć m i?
( N = 6 3 5 ;w % )
rów ny podział obow ią zków dom ow ych między m ęża/żo nę,

58.1

partn era /partnerkę

pom oc (wsp arc ie) ze strony kogo ś z rodziny n p. rodziców

35.7

przejęcie przez mę ża/pa rtnera znaczące j części

11.8

ob owiązków d oty czących opieki nad dzieckiem

dostęp do żłob ka, przedszko la, ś wietlicy

9.0

w ynajęcie opieki nad dzieckiem

3.0

brak u trudn ień i w yrozum iałość ze s trony praco dawcy

3.0

0

10

20

30

40

50

60

70

GODZENIE ŻYCIA ZAWODOWEGO I OSOBISTEGO

• Respondenci pytani o wiedzę dotyczącą doświadczeń znanych im
kobiet-pracownic i matek-pracownic, a nie o sferę wyobrażeń,
najczęściej deklarują, że godzą one te dwie sfery życia bez większych
problemów.
• Dopóki wychowywanie dzieci i prowadzenie domu nie będzie
postrzegane przez pracodawców jako odpowiedzialność dwojga
rodziców czy partnerów, a nie głównie kobiet, będą oni traktować
kobiety jako kłopotliwego i kosztownego pracownika.
• Kobiety nie dostrzegają swojego obciążenia pracami domowymi w
kategoriach zmniejszania szans zatrudnienia.

OPINIA O PRACY KOBIET.
ELASTYCZNOŚĆ KOBIET
NA RYNKU PRACY

Biorąc pod uwagę Pana/i doświadczenie jak ogólnie
oceniłby/łaby Pan/i jakość pracy kobiet? – wskazania
przedsiębiorców (N=1619;w %)
raczej nisko
0,4%
ani wysoko, ani
nisko
15,5%

bardzo nisko
0,1%
trudno
powiedzieć
4,7%

raczej wysoko
57,7%

bardzo wysoko
21,6%

Czy według Pana/i kobieta prowadząca własną firmę,
to wiarygodny partner do interesów? (w %)
3,2
100%

1,2
8,4

5,2
2,9
14,5

70,8

55,7

16,4

21,8

80%
60%
40%
20%
0%

wskazania przedsiębiorców
(N=1619)
trudno powiedzieć

wskazania opinii publicznej
(N=1200)

nie, kobieta nie jest wiarygodnym partnerem staram się unikać współpracy z kobietami przedsiębiorcami
tak, kobieta to wiarygodny partner, ale wolę współpracować z mężczyznami
tak, kobieta to tak samo wiarygodny partner w interesach jak mężczyzna
tak, kobieta to bardzo wiarygodny partner w interesach; wolę współpracować z kobietami, niż
mężczyznami

Czy Pana/i zdaniem większość znanych
Panu/i kobiet/pracownic podjęłaby pracę
w poszczególnych warunkach?
wskazania przedsiębiorców
(N=1619; w %)
47,7

praca wymagająca długich dojazdów

37,4

14,9

praca wymagająca przeprowadzki

36,0

42,9

21,1

praca o uciążliwym rozkładzie czasu pracy

36,9

42,1

21,0

praca w trudnych warunkach BHP (np. hałas,
zapylenie)

27,7

praca wymagająca pełnej dyspozycyjności
praca wymagająca rezygnacji w najbliższej
przyszłości z planów rodzinnych, np. urodzenie
dziecka
praca wymagająca zdobycia dodatkowych
kwalifikacji na własny koszt

55,2

53,0

25,1

22,8

52,0

77,5

praca w innym zawodzie niż wyuczony

praca wymagająca wyjazdów za granicę

tak

17,0

89,1

60,7

Czy podjęłaby Pani pracę
w poszczególnych warunkach?
– wskazania bezrobotnych
kobiet (N=1850; w %)
29,8
21,9
36,6
32,9

25,2

51,0

11,4 11,1

52,6

nie

5,5

53,4

10,0

58,6

8,4

53,6

21,9

21,4

7,4

72,6

38,8
37,6
38,1
90,3

4,36,6

17,9

62,8

37,2

7,6
11,4
9,3
5,7 4,0

55,9

6,9

trudno powiedzieć

Czy obawa przed utratą zatrudnienia lub problemami
ze znalezieniem pracy mogłaby skłonić Panią do ...?
(N=1850)
do rezygnacji z
macierzyństwa w
ogóle
6.6%

decyzje o
macierzyństwie są
moim zdaniem
niezależne od pracy
54.6%

do przesunięcia
decyzji o
macierzyństwie w
czasie
19.4%

do ograniczenia
liczby dzieci lub
nierodzenia
kolejnych
19.4%

Gdyby straciła Pani pracę, czy zgodziłaby się Pani pracować za
ustawową płacę minimalną
(849 zł brutto czyli 622,60 zł ,,na rękę’’)? (N=1850)

nie
35,5%

brak
odpowiedzi
0,3%

Co trzecia kobieta (31,8%) zgodziłaby się pracować za
minimalną płacę w granicach 1100 – 1500 zł ,,na rękę’’
27,1% respondentek podjęłoby pracę za
minimum 1000 zł ,,na rękę’’
9,8% badanych oczekuje minimalnego wynagrodzenia
za pracę w granicach 800 – 950 zł ,,na rękę’’

tak
64,2%

Gdyby straciła Pani pracę, czy zgodziłaby się Pani pracować za
ustawową płacę minimalną
(849 zł brutto czyli 622,60 zł ,,na rękę’’)?
w podziale na miejsce zamieszkania (w %)

100%

23,5
80%

40,8

60%

40%

76,2
58,9

20%

0%

kobiety mieszkające w mieście
(N=738)

tak

kobiety mieszkające na wsi
(N=323)

nie

SAMOOCENY KOBIET – BADANIE POGŁĘBIONE
• Kobiety są postrzegane i same definiują siebie jako mniej
wymagających finansowo pracowników. Strategia ograniczania swoich
aspiracji zawodowych jest nieefektywna – sektor takich miejsc pracy z
roku na rok kurczy się, ponadto oferuje mniejsze szanse rozwoju i
gorsze warunki pracy.
• Opisy potencjalnych korzyści z pracy dalece odstają od tego, co
badane postrzegają jako pracę wykonywana przez przeciętną kobietę.
• Kobiety aspirują raczej do bycia przecietną kobietą-pracownikiem niż
tworzą ambitne plany zawodowe.

ZAWODY KOBIECE I MĘSKIE

Zawody typowe dla kobiet - wskazania opinii publicznej
(N=1200;w %)
pielęgniarka

37,0

sprzedawczyni

24,0

nauczycielka

19,7

sekretarka

15,3

fryzjerka

13,1

opiekunka dzieci/osób chorych

12,5

kucharka

11,8

kosmetyczka

11,6

sprzątaczka

11,4

szwaczka

9,4

przedszkolanka

9,3

krawcowa

8,7

księgowa

7,1
0

10

20

30

40

Zawody typowe dla kobiet
• Zawody postrzegane jako typowe dla kobiet sytuują je w sektorach
gdzie płace są niższe, technologie mniej zaawansowane, a prestiż
społeczny niższy.
• Wśród prac z ludźmi znajdujemy raczej te, które są związane z ich
obsługą, ze świadczeniem im niezbyt wyrafinowanych usług. Część
profesji wiąże ze zdolnościami manualnymi, część to przedłużenie
prac domowych. Potencjał rynku pracy związany z tymi zawodami
będzie ograniczony, dopóki nie nastąpi znaczące wzbogacenie się
społeczeństwa.
• Większość z tych zawodów nie jest związana z kierowaniem zespołem
ludzi i brak w nich jasnych perspektyw awansu.
• Kobiety „ciążą” ku „bezpiecznym” miejscom pracy w sektorze
publicznym lub takim, w których nie stawia się przed pracownikami
cięgle nowych wyzwań.

Zawody typowe dla mężczyzn - wskazania opinii publicznej
(N=1200;w %)
górnik

33,2

kierowca

24,2

murarz

20,8

budowlaniec

16,3

hutnik

15,7

mechanik

17,4

stolarz

9,1

spawacz

8,3

elektryk

7,6

policjant

7,0

ślusarz

5,0
0

10

20

30

40

Czy istnieją zawody, których mimo braków formalnych
zakazów kobiety/mężczyźni nie powinny/powinni
wykonywać? – wskazania opinii publicznej (N=1200;w %)
Górnik – 30%, Pracownik fizyczny – 18,6%
Hutnik – 12,2%, Budowlaniec – 11,4%
Murarz – 6,4%,Spawacz - 5,8%

Opiekunka do dzieci – 11,9%, Przedszkolanka – 10,9%
Pielęgniarka – 9,9%, Sprzątaczka – 8,9%,
Kosmetyczka – 7,9%, Kucharka – 6,9%

100%

80%

8,4
43,0

60%

82,3
40%

44,9

20%

12,1
0%

9,3

czy istnieją zawody, których kobiety nie czy istnieją zawody, których mężczyźni
powinny wykonywać (pomimo braku
nie powinni wykonywać (pomimo braku
formalnych zakazów)
formalnych zakazów)

trudno powiedzieć

nie

tak

PRZEKRACZANIE SEGREGACJI ZAWODOWEJ – BADANIE
POGŁĘBIONE

• Kobiety pracujące w „męskich” zawodach opisywano kategoriach
fachowości, wyjątkowych kwalifikacji na tle innych osób na podobnych
stanowiskach. Inne badania potwierdzają, że innowacyjność kobiet
wzrasta w środowiskach pracy zdominowanych przez mężczyzn.
Cechują się większą motywacją do sprostania wysokim wymaganiom
nieprzyjaznego im środowiska.
• Pracodawcy, którzy zatrudniają kobietę w zawodzie „męskim”, mogą
spodziewać się, że są to osoby o dużej motywacji pracy.
• Automatyzacja i komputeryzacja zadań związanych wcześniej z siłą
fizyczną znosi bariery wykonywania tych prac przez kobiety.
• Kobiety kojarzone są przez pracodawców z przymiotami
odpowiedzialnego pracownika, a wobec mężczyzn pracujących w
zawodach dla nich typowych zgłaszają szereg zastrzeżeń (brak kultury
osobistej, nadużywanie alkoholu).

PRACA JAKO WARTOŚĆ

Czy w sytuacji otrzymania bardzo wysokiego spadku
pieniężnego (który zapewniłby byt Pani i Pani rodzinie do
końca życia) pracowałaby Pani dalej? (N=1850)
raczej nie
11,8%

może tak, może nie
15,4%

zdecydowanie nie
9,9%

zdecydowanie tak
33,1%

raczej tak
29,8%

Czy zrezygnowałaby Pani z pracy, gdyby Pani mąż/partner
zarabiał tyle, by utrzymać rodzinę na przyzwoitym poziomie?
(N=1850)
trudno
powiedzieć
14,1%

nie
56,5%

tak
29,4%

Jak można określić znaczenie (rolę) pracy zawodowej i pracy
w domu dla gospodarstwa domowego? (w %)

100%

80%

29,7

4,8
8,2

4,0
60%
69,5
40%

55,4

20%

0%

10,9
wskazania kobiet (N=1850)

17,6
wskazania opinii publicznej (N=1200)

trudno porównać pracę zawodową z pracą domową
prace wykonywane w domu są ważniejsze od pracy zawodowej
praca zawodowa jest tak samo ważna jak prace wykonywane w domu
praca zawodowa jest ważniejsza od prac wykonywanych w domu

PODSUMOWANIE - PLURALISTYCZNA IGNORANCJA?

• Postawy wobec kobiet i pracy kobiet zmieniają się, ale
ludzie nie dostrzegają tej zmiany społecznego klimatu,
gdyż wiele instytucji społecznych zdaje się wskazywać, że
zmiana ta nie następuje.
• Wśród tych instytucji należy wymienić: rodzinę, gdzie
ciągle odnotowujemy nierówny podział obowiązków; rynek
pracy wyceniający pracę kobiet niżej niż pracę mężczyzn;
państwo adresujące swe działania do kobiet-matek, a nie
rodziców obojga płci.

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach
Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
Działanie 1.6. SPO RZL: System aktywizacji zawodowej kobiet

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

Anna Kulpa
Szkoła Nauk Społecznych przy IFiS PAN
Zespół Socjologii Ekonomicznej
Katedra Socjologii Ogólnej i Antropologii Społecznej AGH
Ul. Gramatyka 8a
30-065 Kraków
(12) 617 43 53
[email protected]


Slide 21

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego
Funduszu Społecznego Unii Europejskiej w ramach Sektorowego
Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich

Prezentacja w ramach projektu:
System aktywizacji zawodowej
kobiet – „Kobieta pracująca…”
OGÓLNOPOLSKA KONFERENCJA:
„KOBIETA PRACUJĄCA NA (NIE)PRZYJAZNYM RYNKU PRACY”
25 kwiecień 2007

Działanie 1.6. SPO RZL; System aktywizacji zawodowej kobiet – „Kobieta pracująca…”

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach
Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
Działanie 1.6. SPO RZL: System aktywizacji zawodowej kobiet

Warszawa, 25 kwietnia 2007

DIAGNOZA SYTUACJI KOBIET NA
RYNKU PRACY
WYNIKI BADAŃ

Zrealizowane badania
• Ogólnopolskie badanie kobiet (N=1850)
• Ogólnopolskie badanie pracodawców (N=1619)
• Regionalne* badanie opinii publicznej (N=1200)
• Regionalne* badania kobiet i przedsiębiorców
techniką FGI - zogniskowanych wywiadów
grupowych (20 x 10)

*Badania przeprowadzono w następujących województwach: małopolskim, łódzkim, wielkopolskim, pomorskim.

Rezultatami projektu są następujące raporty:
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy - Badanie opinii
publicznej (grudzień 2005)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy – Badanie kobiet
(grudzień 2005)

• Diagnoza zróżnicowania szans kobiet w dostępie do rynku
pracy – Badanie ogólnopolskie, przeprowadzone wśród
pracodawców (grudzień 2005)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy ze szczególnym
uwzględnieniem zróżnicowania w dostępie do rynku pracy
– Badanie pogłębione w wybranych województwach
(marzec 2006)
• Wytyczne do akcji informacyjno – promocyjnej projektu
,,Kobieta pracująca..’’ (marzec 2006)

• Raport podsumowujący wyniki badań w ramach projektu
,,Kobieta pracująca’’ (kwiecień 2006)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy w Polsce –
publikacja książkowa (sierpień 2006)

OGÓLNE OCENY SYTUACJI
NA RYNKU PRACY

Jak na tle sytuacji ogólnopolskiej oceniłby/łaby Pan/i
sytuację na rynku pracy w swoim województwie? (w %)

1.1

2.0

100%

23.3
80%

42.6

60%

39.4

40%

36.9
25.0

20%

15.1

9.3
1.1

4.2

wskazania przedsiębiorców
(N=1619)

wskazania kobiet (N=1850)

0%

bardzo dobra

dobra

ani dobra ani zła

zła

bardzo zła

trudno powiedzieć

OCENY SYTUACJI NA RYNKU PRACY – BADANIE POGŁĘBIONE
•

Oceny lokalnych rynków pracy przywoływane przez badane kobiety są
powierzchowne, niezakotwiczone w wiedzy o gospodarce regionu. Oceny
możliwości zatrudnienia przywoływane przez pracodawców są bardziej
rzeczowe i mniej pesymistyczne.

•

Potencjał rynku pracy odnoszony jest wyłącznie do miejsc pracy wyznaczanych
przez umowę o pracę. Brak gwarancji, że nowa praca będzie pracą na stałe
powstrzymuje kobiety pracujące przed zmianą pracy na lepszą.

•

Obie grupy dostrzegają niedopasowanie kwalifikacji i kompetencji
bezrobotnych do ofert pracy na rynku. Relacjonują brak procedur dla
nowoprzyjmowanych pracowników, niedostatek szkoleń na miejscu pracy.

•

Złe wyobrażenia o rynku pracy demobilizują część bezrobotnych kobiet.

C z y w z w ią z k u z o d m ie n n ą sy tu a c ją k o b ie t i m ę ż c z y z n n a ry n k u
p ra c y , P a n a / i z d a n ie m p o trz e b n e s ą in ic ja ty w y / d z ia ła n ia / p ro g ra m y
n a rz e c z w y ró w n a n ia s y tu a c ji o b u p łc i n a ry n k u p ra c y ? ( N = 1 2 0 0 )

tru d n o p o w ie d z ie ć
9 .3 %
n ie
2 6 .4 %

ta k
7 4 ,8 %

Ocena efektywności form wspierania kobiet na rynku pracy
(najbardziej efektywne formy w %)
wspieranie przedsiębiorczości kobiecej poprzez
dotacje na rozpoczęcie działalności
gospodarczej/założenie własnej firmy

42.8
49.5
39.2
35.7

zapewnienie opieki nad dziećmi - żłobki, przedszkola,
świetlice

30.2
34.2

promowanie nowych form zatrudniania np. praca na
odległość, praca w domu, praca przez Internet

40.9

wspieranie dostępu kobiet do edukacji: kursy
doszkalające, itp.

32.2

lepsze docieranie z informacjami o lokalnym rynku
pracy, tworzenie baz danych ofert, doradztwo
zawodowe

38.7
27.5
28.6
24.2

promowanie partnerskiego modelu rodziny z równym
podziałem obowiązków domowych

0.9

trudno powiedzieć

7.8
0

wskazania przedsiębiorców

10

20

30

40

50

wskazania kobiet

60

DYSKRYMINACJA
NA RYNKU PRACY

Sytuacja kobiet i mężczyzn na rynku pracy (w %)

100%

80%

6.9
2.5
28.4

10.9
3.1
27.9

60%

40%

62.3

58.1

wskazania przedsiębiorców

wskazania kobiet

20%

0%

sytuacja kobiet jest gorsza
sytuacja kobiet jest lepsza

sytuacja kobiet jest taka sama
trudno powiedzieć

Czy w sytuacji równych
kwalifikacji kandydatów do
pracy wolałby/ałaby Pan/i
zatrudnić kobietę czy
mężczyznę? (N=1619)

Czy Pana/i zdaniem w przypadku,
gdy kobieta i mężczyzna mają takie
same kwalifikacje i ubiegają się o
takie same stanowisko
przedsiębiorcy decydują się na
zatrudnienie: (N=1200)

tru d n o

kobietę
27.1%

p o w ie d z ie ć
3 1 .8 %

trudno
powiedzieć
50.5%

mężczyznę
22.4%
m ężczyzny
k o b ie ty
4 .9 %

6 3 .3 %

Czy Pana/i zdaniem polscy przedsiębiorcy w swojej działalności przestrzegają
zapisu* ,,Jakakolwiek dyskryminacja w zatrudnieniu, bezpośrednia lub
pośrednia, w szczególności ze względu na płeć, (...) jest niedopuszczalna’’? (w
%)
100%

23.8

24.9

19.7

80%

60%

57.8

66.1

40%

62.9

20%

17.4

10.1

0%
wskazania
przedsiębiorców
(N=1619)

tak
*art.113

Kodeksu Pracy (Dz.U.98.21.94 z późn. zm)

wskazania kobiet
(N=1850)

nie

17.4
wskazania opinii
publicznej (N=1200)

trudno powiedzieć

Ocena uprawnień przysługujących kobietom (wskazania
przedsiębiorców na uprawnienia wpływające niekorzystnie
na sytuację kobiet na rynku pracy w %)
konieczność wydłużenia umowy o pracę z kobietą
w ciąży na czas do dnia porodu (nawet jeśli nie
planowano przedłużenia)

40,4
35,3

korzystanie z urlopu wychowawczego

32,1

korzystanie z urlopu macierzyńskiego

28,2

dodatkowe dni wolne na opiekę nad dzieckiem
konieczność przesunięcia kobiet w ciąży do innej
pracy (jeśli jest to wymagane)

20,7

zakaz zatrudniania kobiet w ciąży w godzinach
nadliczbowych i nocnych

19,5

zwolnienie kobiet w ciąży np. w związku z
badaniami lekarskimi

18,3

skrócenie czasu pracy matek karmiących

17,9

zakaz delegowania kobiet w ciąży poza miejsce
pracy

12,0
7,1

trudno powiedzieć

0

10

20

30

40

50

C o p r z e d e w s z y s t k im w p ły n ę ło n a b e z p r o b le m o w e łą c z e n ie
o b o w ią z k ó w p r a c o w n ic y , o s o b y z a jm u ją c e j s ię d o m e m i/ lu b d z ie ć m i?
( N = 6 3 5 ;w % )
rów ny podział obow ią zków dom ow ych między m ęża/żo nę,

58.1

partn era /partnerkę

pom oc (wsp arc ie) ze strony kogo ś z rodziny n p. rodziców

35.7

przejęcie przez mę ża/pa rtnera znaczące j części

11.8

ob owiązków d oty czących opieki nad dzieckiem

dostęp do żłob ka, przedszko la, ś wietlicy

9.0

w ynajęcie opieki nad dzieckiem

3.0

brak u trudn ień i w yrozum iałość ze s trony praco dawcy

3.0

0

10

20

30

40

50

60

70

GODZENIE ŻYCIA ZAWODOWEGO I OSOBISTEGO

• Respondenci pytani o wiedzę dotyczącą doświadczeń znanych im
kobiet-pracownic i matek-pracownic, a nie o sferę wyobrażeń,
najczęściej deklarują, że godzą one te dwie sfery życia bez większych
problemów.
• Dopóki wychowywanie dzieci i prowadzenie domu nie będzie
postrzegane przez pracodawców jako odpowiedzialność dwojga
rodziców czy partnerów, a nie głównie kobiet, będą oni traktować
kobiety jako kłopotliwego i kosztownego pracownika.
• Kobiety nie dostrzegają swojego obciążenia pracami domowymi w
kategoriach zmniejszania szans zatrudnienia.

OPINIA O PRACY KOBIET.
ELASTYCZNOŚĆ KOBIET
NA RYNKU PRACY

Biorąc pod uwagę Pana/i doświadczenie jak ogólnie
oceniłby/łaby Pan/i jakość pracy kobiet? – wskazania
przedsiębiorców (N=1619;w %)
raczej nisko
0,4%
ani wysoko, ani
nisko
15,5%

bardzo nisko
0,1%
trudno
powiedzieć
4,7%

raczej wysoko
57,7%

bardzo wysoko
21,6%

Czy według Pana/i kobieta prowadząca własną firmę,
to wiarygodny partner do interesów? (w %)
3,2
100%

1,2
8,4

5,2
2,9
14,5

70,8

55,7

16,4

21,8

80%
60%
40%
20%
0%

wskazania przedsiębiorców
(N=1619)
trudno powiedzieć

wskazania opinii publicznej
(N=1200)

nie, kobieta nie jest wiarygodnym partnerem staram się unikać współpracy z kobietami przedsiębiorcami
tak, kobieta to wiarygodny partner, ale wolę współpracować z mężczyznami
tak, kobieta to tak samo wiarygodny partner w interesach jak mężczyzna
tak, kobieta to bardzo wiarygodny partner w interesach; wolę współpracować z kobietami, niż
mężczyznami

Czy Pana/i zdaniem większość znanych
Panu/i kobiet/pracownic podjęłaby pracę
w poszczególnych warunkach?
wskazania przedsiębiorców
(N=1619; w %)
47,7

praca wymagająca długich dojazdów

37,4

14,9

praca wymagająca przeprowadzki

36,0

42,9

21,1

praca o uciążliwym rozkładzie czasu pracy

36,9

42,1

21,0

praca w trudnych warunkach BHP (np. hałas,
zapylenie)

27,7

praca wymagająca pełnej dyspozycyjności
praca wymagająca rezygnacji w najbliższej
przyszłości z planów rodzinnych, np. urodzenie
dziecka
praca wymagająca zdobycia dodatkowych
kwalifikacji na własny koszt

55,2

53,0

25,1

22,8

52,0

77,5

praca w innym zawodzie niż wyuczony

praca wymagająca wyjazdów za granicę

tak

17,0

89,1

60,7

Czy podjęłaby Pani pracę
w poszczególnych warunkach?
– wskazania bezrobotnych
kobiet (N=1850; w %)
29,8
21,9
36,6
32,9

25,2

51,0

11,4 11,1

52,6

nie

5,5

53,4

10,0

58,6

8,4

53,6

21,9

21,4

7,4

72,6

38,8
37,6
38,1
90,3

4,36,6

17,9

62,8

37,2

7,6
11,4
9,3
5,7 4,0

55,9

6,9

trudno powiedzieć

Czy obawa przed utratą zatrudnienia lub problemami
ze znalezieniem pracy mogłaby skłonić Panią do ...?
(N=1850)
do rezygnacji z
macierzyństwa w
ogóle
6.6%

decyzje o
macierzyństwie są
moim zdaniem
niezależne od pracy
54.6%

do przesunięcia
decyzji o
macierzyństwie w
czasie
19.4%

do ograniczenia
liczby dzieci lub
nierodzenia
kolejnych
19.4%

Gdyby straciła Pani pracę, czy zgodziłaby się Pani pracować za
ustawową płacę minimalną
(849 zł brutto czyli 622,60 zł ,,na rękę’’)? (N=1850)

nie
35,5%

brak
odpowiedzi
0,3%

Co trzecia kobieta (31,8%) zgodziłaby się pracować za
minimalną płacę w granicach 1100 – 1500 zł ,,na rękę’’
27,1% respondentek podjęłoby pracę za
minimum 1000 zł ,,na rękę’’
9,8% badanych oczekuje minimalnego wynagrodzenia
za pracę w granicach 800 – 950 zł ,,na rękę’’

tak
64,2%

Gdyby straciła Pani pracę, czy zgodziłaby się Pani pracować za
ustawową płacę minimalną
(849 zł brutto czyli 622,60 zł ,,na rękę’’)?
w podziale na miejsce zamieszkania (w %)

100%

23,5
80%

40,8

60%

40%

76,2
58,9

20%

0%

kobiety mieszkające w mieście
(N=738)

tak

kobiety mieszkające na wsi
(N=323)

nie

SAMOOCENY KOBIET – BADANIE POGŁĘBIONE
• Kobiety są postrzegane i same definiują siebie jako mniej
wymagających finansowo pracowników. Strategia ograniczania swoich
aspiracji zawodowych jest nieefektywna – sektor takich miejsc pracy z
roku na rok kurczy się, ponadto oferuje mniejsze szanse rozwoju i
gorsze warunki pracy.
• Opisy potencjalnych korzyści z pracy dalece odstają od tego, co
badane postrzegają jako pracę wykonywana przez przeciętną kobietę.
• Kobiety aspirują raczej do bycia przecietną kobietą-pracownikiem niż
tworzą ambitne plany zawodowe.

ZAWODY KOBIECE I MĘSKIE

Zawody typowe dla kobiet - wskazania opinii publicznej
(N=1200;w %)
pielęgniarka

37,0

sprzedawczyni

24,0

nauczycielka

19,7

sekretarka

15,3

fryzjerka

13,1

opiekunka dzieci/osób chorych

12,5

kucharka

11,8

kosmetyczka

11,6

sprzątaczka

11,4

szwaczka

9,4

przedszkolanka

9,3

krawcowa

8,7

księgowa

7,1
0

10

20

30

40

Zawody typowe dla kobiet
• Zawody postrzegane jako typowe dla kobiet sytuują je w sektorach
gdzie płace są niższe, technologie mniej zaawansowane, a prestiż
społeczny niższy.
• Wśród prac z ludźmi znajdujemy raczej te, które są związane z ich
obsługą, ze świadczeniem im niezbyt wyrafinowanych usług. Część
profesji wiąże ze zdolnościami manualnymi, część to przedłużenie
prac domowych. Potencjał rynku pracy związany z tymi zawodami
będzie ograniczony, dopóki nie nastąpi znaczące wzbogacenie się
społeczeństwa.
• Większość z tych zawodów nie jest związana z kierowaniem zespołem
ludzi i brak w nich jasnych perspektyw awansu.
• Kobiety „ciążą” ku „bezpiecznym” miejscom pracy w sektorze
publicznym lub takim, w których nie stawia się przed pracownikami
cięgle nowych wyzwań.

Zawody typowe dla mężczyzn - wskazania opinii publicznej
(N=1200;w %)
górnik

33,2

kierowca

24,2

murarz

20,8

budowlaniec

16,3

hutnik

15,7

mechanik

17,4

stolarz

9,1

spawacz

8,3

elektryk

7,6

policjant

7,0

ślusarz

5,0
0

10

20

30

40

Czy istnieją zawody, których mimo braków formalnych
zakazów kobiety/mężczyźni nie powinny/powinni
wykonywać? – wskazania opinii publicznej (N=1200;w %)
Górnik – 30%, Pracownik fizyczny – 18,6%
Hutnik – 12,2%, Budowlaniec – 11,4%
Murarz – 6,4%,Spawacz - 5,8%

Opiekunka do dzieci – 11,9%, Przedszkolanka – 10,9%
Pielęgniarka – 9,9%, Sprzątaczka – 8,9%,
Kosmetyczka – 7,9%, Kucharka – 6,9%

100%

80%

8,4
43,0

60%

82,3
40%

44,9

20%

12,1
0%

9,3

czy istnieją zawody, których kobiety nie czy istnieją zawody, których mężczyźni
powinny wykonywać (pomimo braku
nie powinni wykonywać (pomimo braku
formalnych zakazów)
formalnych zakazów)

trudno powiedzieć

nie

tak

PRZEKRACZANIE SEGREGACJI ZAWODOWEJ – BADANIE
POGŁĘBIONE

• Kobiety pracujące w „męskich” zawodach opisywano kategoriach
fachowości, wyjątkowych kwalifikacji na tle innych osób na podobnych
stanowiskach. Inne badania potwierdzają, że innowacyjność kobiet
wzrasta w środowiskach pracy zdominowanych przez mężczyzn.
Cechują się większą motywacją do sprostania wysokim wymaganiom
nieprzyjaznego im środowiska.
• Pracodawcy, którzy zatrudniają kobietę w zawodzie „męskim”, mogą
spodziewać się, że są to osoby o dużej motywacji pracy.
• Automatyzacja i komputeryzacja zadań związanych wcześniej z siłą
fizyczną znosi bariery wykonywania tych prac przez kobiety.
• Kobiety kojarzone są przez pracodawców z przymiotami
odpowiedzialnego pracownika, a wobec mężczyzn pracujących w
zawodach dla nich typowych zgłaszają szereg zastrzeżeń (brak kultury
osobistej, nadużywanie alkoholu).

PRACA JAKO WARTOŚĆ

Czy w sytuacji otrzymania bardzo wysokiego spadku
pieniężnego (który zapewniłby byt Pani i Pani rodzinie do
końca życia) pracowałaby Pani dalej? (N=1850)
raczej nie
11,8%

może tak, może nie
15,4%

zdecydowanie nie
9,9%

zdecydowanie tak
33,1%

raczej tak
29,8%

Czy zrezygnowałaby Pani z pracy, gdyby Pani mąż/partner
zarabiał tyle, by utrzymać rodzinę na przyzwoitym poziomie?
(N=1850)
trudno
powiedzieć
14,1%

nie
56,5%

tak
29,4%

Jak można określić znaczenie (rolę) pracy zawodowej i pracy
w domu dla gospodarstwa domowego? (w %)

100%

80%

29,7

4,8
8,2

4,0
60%
69,5
40%

55,4

20%

0%

10,9
wskazania kobiet (N=1850)

17,6
wskazania opinii publicznej (N=1200)

trudno porównać pracę zawodową z pracą domową
prace wykonywane w domu są ważniejsze od pracy zawodowej
praca zawodowa jest tak samo ważna jak prace wykonywane w domu
praca zawodowa jest ważniejsza od prac wykonywanych w domu

PODSUMOWANIE - PLURALISTYCZNA IGNORANCJA?

• Postawy wobec kobiet i pracy kobiet zmieniają się, ale
ludzie nie dostrzegają tej zmiany społecznego klimatu,
gdyż wiele instytucji społecznych zdaje się wskazywać, że
zmiana ta nie następuje.
• Wśród tych instytucji należy wymienić: rodzinę, gdzie
ciągle odnotowujemy nierówny podział obowiązków; rynek
pracy wyceniający pracę kobiet niżej niż pracę mężczyzn;
państwo adresujące swe działania do kobiet-matek, a nie
rodziców obojga płci.

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach
Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
Działanie 1.6. SPO RZL: System aktywizacji zawodowej kobiet

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

Anna Kulpa
Szkoła Nauk Społecznych przy IFiS PAN
Zespół Socjologii Ekonomicznej
Katedra Socjologii Ogólnej i Antropologii Społecznej AGH
Ul. Gramatyka 8a
30-065 Kraków
(12) 617 43 53
[email protected]


Slide 22

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego
Funduszu Społecznego Unii Europejskiej w ramach Sektorowego
Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich

Prezentacja w ramach projektu:
System aktywizacji zawodowej
kobiet – „Kobieta pracująca…”
OGÓLNOPOLSKA KONFERENCJA:
„KOBIETA PRACUJĄCA NA (NIE)PRZYJAZNYM RYNKU PRACY”
25 kwiecień 2007

Działanie 1.6. SPO RZL; System aktywizacji zawodowej kobiet – „Kobieta pracująca…”

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach
Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
Działanie 1.6. SPO RZL: System aktywizacji zawodowej kobiet

Warszawa, 25 kwietnia 2007

DIAGNOZA SYTUACJI KOBIET NA
RYNKU PRACY
WYNIKI BADAŃ

Zrealizowane badania
• Ogólnopolskie badanie kobiet (N=1850)
• Ogólnopolskie badanie pracodawców (N=1619)
• Regionalne* badanie opinii publicznej (N=1200)
• Regionalne* badania kobiet i przedsiębiorców
techniką FGI - zogniskowanych wywiadów
grupowych (20 x 10)

*Badania przeprowadzono w następujących województwach: małopolskim, łódzkim, wielkopolskim, pomorskim.

Rezultatami projektu są następujące raporty:
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy - Badanie opinii
publicznej (grudzień 2005)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy – Badanie kobiet
(grudzień 2005)

• Diagnoza zróżnicowania szans kobiet w dostępie do rynku
pracy – Badanie ogólnopolskie, przeprowadzone wśród
pracodawców (grudzień 2005)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy ze szczególnym
uwzględnieniem zróżnicowania w dostępie do rynku pracy
– Badanie pogłębione w wybranych województwach
(marzec 2006)
• Wytyczne do akcji informacyjno – promocyjnej projektu
,,Kobieta pracująca..’’ (marzec 2006)

• Raport podsumowujący wyniki badań w ramach projektu
,,Kobieta pracująca’’ (kwiecień 2006)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy w Polsce –
publikacja książkowa (sierpień 2006)

OGÓLNE OCENY SYTUACJI
NA RYNKU PRACY

Jak na tle sytuacji ogólnopolskiej oceniłby/łaby Pan/i
sytuację na rynku pracy w swoim województwie? (w %)

1.1

2.0

100%

23.3
80%

42.6

60%

39.4

40%

36.9
25.0

20%

15.1

9.3
1.1

4.2

wskazania przedsiębiorców
(N=1619)

wskazania kobiet (N=1850)

0%

bardzo dobra

dobra

ani dobra ani zła

zła

bardzo zła

trudno powiedzieć

OCENY SYTUACJI NA RYNKU PRACY – BADANIE POGŁĘBIONE
•

Oceny lokalnych rynków pracy przywoływane przez badane kobiety są
powierzchowne, niezakotwiczone w wiedzy o gospodarce regionu. Oceny
możliwości zatrudnienia przywoływane przez pracodawców są bardziej
rzeczowe i mniej pesymistyczne.

•

Potencjał rynku pracy odnoszony jest wyłącznie do miejsc pracy wyznaczanych
przez umowę o pracę. Brak gwarancji, że nowa praca będzie pracą na stałe
powstrzymuje kobiety pracujące przed zmianą pracy na lepszą.

•

Obie grupy dostrzegają niedopasowanie kwalifikacji i kompetencji
bezrobotnych do ofert pracy na rynku. Relacjonują brak procedur dla
nowoprzyjmowanych pracowników, niedostatek szkoleń na miejscu pracy.

•

Złe wyobrażenia o rynku pracy demobilizują część bezrobotnych kobiet.

C z y w z w ią z k u z o d m ie n n ą sy tu a c ją k o b ie t i m ę ż c z y z n n a ry n k u
p ra c y , P a n a / i z d a n ie m p o trz e b n e s ą in ic ja ty w y / d z ia ła n ia / p ro g ra m y
n a rz e c z w y ró w n a n ia s y tu a c ji o b u p łc i n a ry n k u p ra c y ? ( N = 1 2 0 0 )

tru d n o p o w ie d z ie ć
9 .3 %
n ie
2 6 .4 %

ta k
7 4 ,8 %

Ocena efektywności form wspierania kobiet na rynku pracy
(najbardziej efektywne formy w %)
wspieranie przedsiębiorczości kobiecej poprzez
dotacje na rozpoczęcie działalności
gospodarczej/założenie własnej firmy

42.8
49.5
39.2
35.7

zapewnienie opieki nad dziećmi - żłobki, przedszkola,
świetlice

30.2
34.2

promowanie nowych form zatrudniania np. praca na
odległość, praca w domu, praca przez Internet

40.9

wspieranie dostępu kobiet do edukacji: kursy
doszkalające, itp.

32.2

lepsze docieranie z informacjami o lokalnym rynku
pracy, tworzenie baz danych ofert, doradztwo
zawodowe

38.7
27.5
28.6
24.2

promowanie partnerskiego modelu rodziny z równym
podziałem obowiązków domowych

0.9

trudno powiedzieć

7.8
0

wskazania przedsiębiorców

10

20

30

40

50

wskazania kobiet

60

DYSKRYMINACJA
NA RYNKU PRACY

Sytuacja kobiet i mężczyzn na rynku pracy (w %)

100%

80%

6.9
2.5
28.4

10.9
3.1
27.9

60%

40%

62.3

58.1

wskazania przedsiębiorców

wskazania kobiet

20%

0%

sytuacja kobiet jest gorsza
sytuacja kobiet jest lepsza

sytuacja kobiet jest taka sama
trudno powiedzieć

Czy w sytuacji równych
kwalifikacji kandydatów do
pracy wolałby/ałaby Pan/i
zatrudnić kobietę czy
mężczyznę? (N=1619)

Czy Pana/i zdaniem w przypadku,
gdy kobieta i mężczyzna mają takie
same kwalifikacje i ubiegają się o
takie same stanowisko
przedsiębiorcy decydują się na
zatrudnienie: (N=1200)

tru d n o

kobietę
27.1%

p o w ie d z ie ć
3 1 .8 %

trudno
powiedzieć
50.5%

mężczyznę
22.4%
m ężczyzny
k o b ie ty
4 .9 %

6 3 .3 %

Czy Pana/i zdaniem polscy przedsiębiorcy w swojej działalności przestrzegają
zapisu* ,,Jakakolwiek dyskryminacja w zatrudnieniu, bezpośrednia lub
pośrednia, w szczególności ze względu na płeć, (...) jest niedopuszczalna’’? (w
%)
100%

23.8

24.9

19.7

80%

60%

57.8

66.1

40%

62.9

20%

17.4

10.1

0%
wskazania
przedsiębiorców
(N=1619)

tak
*art.113

Kodeksu Pracy (Dz.U.98.21.94 z późn. zm)

wskazania kobiet
(N=1850)

nie

17.4
wskazania opinii
publicznej (N=1200)

trudno powiedzieć

Ocena uprawnień przysługujących kobietom (wskazania
przedsiębiorców na uprawnienia wpływające niekorzystnie
na sytuację kobiet na rynku pracy w %)
konieczność wydłużenia umowy o pracę z kobietą
w ciąży na czas do dnia porodu (nawet jeśli nie
planowano przedłużenia)

40,4
35,3

korzystanie z urlopu wychowawczego

32,1

korzystanie z urlopu macierzyńskiego

28,2

dodatkowe dni wolne na opiekę nad dzieckiem
konieczność przesunięcia kobiet w ciąży do innej
pracy (jeśli jest to wymagane)

20,7

zakaz zatrudniania kobiet w ciąży w godzinach
nadliczbowych i nocnych

19,5

zwolnienie kobiet w ciąży np. w związku z
badaniami lekarskimi

18,3

skrócenie czasu pracy matek karmiących

17,9

zakaz delegowania kobiet w ciąży poza miejsce
pracy

12,0
7,1

trudno powiedzieć

0

10

20

30

40

50

C o p r z e d e w s z y s t k im w p ły n ę ło n a b e z p r o b le m o w e łą c z e n ie
o b o w ią z k ó w p r a c o w n ic y , o s o b y z a jm u ją c e j s ię d o m e m i/ lu b d z ie ć m i?
( N = 6 3 5 ;w % )
rów ny podział obow ią zków dom ow ych między m ęża/żo nę,

58.1

partn era /partnerkę

pom oc (wsp arc ie) ze strony kogo ś z rodziny n p. rodziców

35.7

przejęcie przez mę ża/pa rtnera znaczące j części

11.8

ob owiązków d oty czących opieki nad dzieckiem

dostęp do żłob ka, przedszko la, ś wietlicy

9.0

w ynajęcie opieki nad dzieckiem

3.0

brak u trudn ień i w yrozum iałość ze s trony praco dawcy

3.0

0

10

20

30

40

50

60

70

GODZENIE ŻYCIA ZAWODOWEGO I OSOBISTEGO

• Respondenci pytani o wiedzę dotyczącą doświadczeń znanych im
kobiet-pracownic i matek-pracownic, a nie o sferę wyobrażeń,
najczęściej deklarują, że godzą one te dwie sfery życia bez większych
problemów.
• Dopóki wychowywanie dzieci i prowadzenie domu nie będzie
postrzegane przez pracodawców jako odpowiedzialność dwojga
rodziców czy partnerów, a nie głównie kobiet, będą oni traktować
kobiety jako kłopotliwego i kosztownego pracownika.
• Kobiety nie dostrzegają swojego obciążenia pracami domowymi w
kategoriach zmniejszania szans zatrudnienia.

OPINIA O PRACY KOBIET.
ELASTYCZNOŚĆ KOBIET
NA RYNKU PRACY

Biorąc pod uwagę Pana/i doświadczenie jak ogólnie
oceniłby/łaby Pan/i jakość pracy kobiet? – wskazania
przedsiębiorców (N=1619;w %)
raczej nisko
0,4%
ani wysoko, ani
nisko
15,5%

bardzo nisko
0,1%
trudno
powiedzieć
4,7%

raczej wysoko
57,7%

bardzo wysoko
21,6%

Czy według Pana/i kobieta prowadząca własną firmę,
to wiarygodny partner do interesów? (w %)
3,2
100%

1,2
8,4

5,2
2,9
14,5

70,8

55,7

16,4

21,8

80%
60%
40%
20%
0%

wskazania przedsiębiorców
(N=1619)
trudno powiedzieć

wskazania opinii publicznej
(N=1200)

nie, kobieta nie jest wiarygodnym partnerem staram się unikać współpracy z kobietami przedsiębiorcami
tak, kobieta to wiarygodny partner, ale wolę współpracować z mężczyznami
tak, kobieta to tak samo wiarygodny partner w interesach jak mężczyzna
tak, kobieta to bardzo wiarygodny partner w interesach; wolę współpracować z kobietami, niż
mężczyznami

Czy Pana/i zdaniem większość znanych
Panu/i kobiet/pracownic podjęłaby pracę
w poszczególnych warunkach?
wskazania przedsiębiorców
(N=1619; w %)
47,7

praca wymagająca długich dojazdów

37,4

14,9

praca wymagająca przeprowadzki

36,0

42,9

21,1

praca o uciążliwym rozkładzie czasu pracy

36,9

42,1

21,0

praca w trudnych warunkach BHP (np. hałas,
zapylenie)

27,7

praca wymagająca pełnej dyspozycyjności
praca wymagająca rezygnacji w najbliższej
przyszłości z planów rodzinnych, np. urodzenie
dziecka
praca wymagająca zdobycia dodatkowych
kwalifikacji na własny koszt

55,2

53,0

25,1

22,8

52,0

77,5

praca w innym zawodzie niż wyuczony

praca wymagająca wyjazdów za granicę

tak

17,0

89,1

60,7

Czy podjęłaby Pani pracę
w poszczególnych warunkach?
– wskazania bezrobotnych
kobiet (N=1850; w %)
29,8
21,9
36,6
32,9

25,2

51,0

11,4 11,1

52,6

nie

5,5

53,4

10,0

58,6

8,4

53,6

21,9

21,4

7,4

72,6

38,8
37,6
38,1
90,3

4,36,6

17,9

62,8

37,2

7,6
11,4
9,3
5,7 4,0

55,9

6,9

trudno powiedzieć

Czy obawa przed utratą zatrudnienia lub problemami
ze znalezieniem pracy mogłaby skłonić Panią do ...?
(N=1850)
do rezygnacji z
macierzyństwa w
ogóle
6.6%

decyzje o
macierzyństwie są
moim zdaniem
niezależne od pracy
54.6%

do przesunięcia
decyzji o
macierzyństwie w
czasie
19.4%

do ograniczenia
liczby dzieci lub
nierodzenia
kolejnych
19.4%

Gdyby straciła Pani pracę, czy zgodziłaby się Pani pracować za
ustawową płacę minimalną
(849 zł brutto czyli 622,60 zł ,,na rękę’’)? (N=1850)

nie
35,5%

brak
odpowiedzi
0,3%

Co trzecia kobieta (31,8%) zgodziłaby się pracować za
minimalną płacę w granicach 1100 – 1500 zł ,,na rękę’’
27,1% respondentek podjęłoby pracę za
minimum 1000 zł ,,na rękę’’
9,8% badanych oczekuje minimalnego wynagrodzenia
za pracę w granicach 800 – 950 zł ,,na rękę’’

tak
64,2%

Gdyby straciła Pani pracę, czy zgodziłaby się Pani pracować za
ustawową płacę minimalną
(849 zł brutto czyli 622,60 zł ,,na rękę’’)?
w podziale na miejsce zamieszkania (w %)

100%

23,5
80%

40,8

60%

40%

76,2
58,9

20%

0%

kobiety mieszkające w mieście
(N=738)

tak

kobiety mieszkające na wsi
(N=323)

nie

SAMOOCENY KOBIET – BADANIE POGŁĘBIONE
• Kobiety są postrzegane i same definiują siebie jako mniej
wymagających finansowo pracowników. Strategia ograniczania swoich
aspiracji zawodowych jest nieefektywna – sektor takich miejsc pracy z
roku na rok kurczy się, ponadto oferuje mniejsze szanse rozwoju i
gorsze warunki pracy.
• Opisy potencjalnych korzyści z pracy dalece odstają od tego, co
badane postrzegają jako pracę wykonywana przez przeciętną kobietę.
• Kobiety aspirują raczej do bycia przecietną kobietą-pracownikiem niż
tworzą ambitne plany zawodowe.

ZAWODY KOBIECE I MĘSKIE

Zawody typowe dla kobiet - wskazania opinii publicznej
(N=1200;w %)
pielęgniarka

37,0

sprzedawczyni

24,0

nauczycielka

19,7

sekretarka

15,3

fryzjerka

13,1

opiekunka dzieci/osób chorych

12,5

kucharka

11,8

kosmetyczka

11,6

sprzątaczka

11,4

szwaczka

9,4

przedszkolanka

9,3

krawcowa

8,7

księgowa

7,1
0

10

20

30

40

Zawody typowe dla kobiet
• Zawody postrzegane jako typowe dla kobiet sytuują je w sektorach
gdzie płace są niższe, technologie mniej zaawansowane, a prestiż
społeczny niższy.
• Wśród prac z ludźmi znajdujemy raczej te, które są związane z ich
obsługą, ze świadczeniem im niezbyt wyrafinowanych usług. Część
profesji wiąże ze zdolnościami manualnymi, część to przedłużenie
prac domowych. Potencjał rynku pracy związany z tymi zawodami
będzie ograniczony, dopóki nie nastąpi znaczące wzbogacenie się
społeczeństwa.
• Większość z tych zawodów nie jest związana z kierowaniem zespołem
ludzi i brak w nich jasnych perspektyw awansu.
• Kobiety „ciążą” ku „bezpiecznym” miejscom pracy w sektorze
publicznym lub takim, w których nie stawia się przed pracownikami
cięgle nowych wyzwań.

Zawody typowe dla mężczyzn - wskazania opinii publicznej
(N=1200;w %)
górnik

33,2

kierowca

24,2

murarz

20,8

budowlaniec

16,3

hutnik

15,7

mechanik

17,4

stolarz

9,1

spawacz

8,3

elektryk

7,6

policjant

7,0

ślusarz

5,0
0

10

20

30

40

Czy istnieją zawody, których mimo braków formalnych
zakazów kobiety/mężczyźni nie powinny/powinni
wykonywać? – wskazania opinii publicznej (N=1200;w %)
Górnik – 30%, Pracownik fizyczny – 18,6%
Hutnik – 12,2%, Budowlaniec – 11,4%
Murarz – 6,4%,Spawacz - 5,8%

Opiekunka do dzieci – 11,9%, Przedszkolanka – 10,9%
Pielęgniarka – 9,9%, Sprzątaczka – 8,9%,
Kosmetyczka – 7,9%, Kucharka – 6,9%

100%

80%

8,4
43,0

60%

82,3
40%

44,9

20%

12,1
0%

9,3

czy istnieją zawody, których kobiety nie czy istnieją zawody, których mężczyźni
powinny wykonywać (pomimo braku
nie powinni wykonywać (pomimo braku
formalnych zakazów)
formalnych zakazów)

trudno powiedzieć

nie

tak

PRZEKRACZANIE SEGREGACJI ZAWODOWEJ – BADANIE
POGŁĘBIONE

• Kobiety pracujące w „męskich” zawodach opisywano kategoriach
fachowości, wyjątkowych kwalifikacji na tle innych osób na podobnych
stanowiskach. Inne badania potwierdzają, że innowacyjność kobiet
wzrasta w środowiskach pracy zdominowanych przez mężczyzn.
Cechują się większą motywacją do sprostania wysokim wymaganiom
nieprzyjaznego im środowiska.
• Pracodawcy, którzy zatrudniają kobietę w zawodzie „męskim”, mogą
spodziewać się, że są to osoby o dużej motywacji pracy.
• Automatyzacja i komputeryzacja zadań związanych wcześniej z siłą
fizyczną znosi bariery wykonywania tych prac przez kobiety.
• Kobiety kojarzone są przez pracodawców z przymiotami
odpowiedzialnego pracownika, a wobec mężczyzn pracujących w
zawodach dla nich typowych zgłaszają szereg zastrzeżeń (brak kultury
osobistej, nadużywanie alkoholu).

PRACA JAKO WARTOŚĆ

Czy w sytuacji otrzymania bardzo wysokiego spadku
pieniężnego (który zapewniłby byt Pani i Pani rodzinie do
końca życia) pracowałaby Pani dalej? (N=1850)
raczej nie
11,8%

może tak, może nie
15,4%

zdecydowanie nie
9,9%

zdecydowanie tak
33,1%

raczej tak
29,8%

Czy zrezygnowałaby Pani z pracy, gdyby Pani mąż/partner
zarabiał tyle, by utrzymać rodzinę na przyzwoitym poziomie?
(N=1850)
trudno
powiedzieć
14,1%

nie
56,5%

tak
29,4%

Jak można określić znaczenie (rolę) pracy zawodowej i pracy
w domu dla gospodarstwa domowego? (w %)

100%

80%

29,7

4,8
8,2

4,0
60%
69,5
40%

55,4

20%

0%

10,9
wskazania kobiet (N=1850)

17,6
wskazania opinii publicznej (N=1200)

trudno porównać pracę zawodową z pracą domową
prace wykonywane w domu są ważniejsze od pracy zawodowej
praca zawodowa jest tak samo ważna jak prace wykonywane w domu
praca zawodowa jest ważniejsza od prac wykonywanych w domu

PODSUMOWANIE - PLURALISTYCZNA IGNORANCJA?

• Postawy wobec kobiet i pracy kobiet zmieniają się, ale
ludzie nie dostrzegają tej zmiany społecznego klimatu,
gdyż wiele instytucji społecznych zdaje się wskazywać, że
zmiana ta nie następuje.
• Wśród tych instytucji należy wymienić: rodzinę, gdzie
ciągle odnotowujemy nierówny podział obowiązków; rynek
pracy wyceniający pracę kobiet niżej niż pracę mężczyzn;
państwo adresujące swe działania do kobiet-matek, a nie
rodziców obojga płci.

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach
Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
Działanie 1.6. SPO RZL: System aktywizacji zawodowej kobiet

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

Anna Kulpa
Szkoła Nauk Społecznych przy IFiS PAN
Zespół Socjologii Ekonomicznej
Katedra Socjologii Ogólnej i Antropologii Społecznej AGH
Ul. Gramatyka 8a
30-065 Kraków
(12) 617 43 53
[email protected]


Slide 23

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego
Funduszu Społecznego Unii Europejskiej w ramach Sektorowego
Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich

Prezentacja w ramach projektu:
System aktywizacji zawodowej
kobiet – „Kobieta pracująca…”
OGÓLNOPOLSKA KONFERENCJA:
„KOBIETA PRACUJĄCA NA (NIE)PRZYJAZNYM RYNKU PRACY”
25 kwiecień 2007

Działanie 1.6. SPO RZL; System aktywizacji zawodowej kobiet – „Kobieta pracująca…”

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach
Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
Działanie 1.6. SPO RZL: System aktywizacji zawodowej kobiet

Warszawa, 25 kwietnia 2007

DIAGNOZA SYTUACJI KOBIET NA
RYNKU PRACY
WYNIKI BADAŃ

Zrealizowane badania
• Ogólnopolskie badanie kobiet (N=1850)
• Ogólnopolskie badanie pracodawców (N=1619)
• Regionalne* badanie opinii publicznej (N=1200)
• Regionalne* badania kobiet i przedsiębiorców
techniką FGI - zogniskowanych wywiadów
grupowych (20 x 10)

*Badania przeprowadzono w następujących województwach: małopolskim, łódzkim, wielkopolskim, pomorskim.

Rezultatami projektu są następujące raporty:
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy - Badanie opinii
publicznej (grudzień 2005)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy – Badanie kobiet
(grudzień 2005)

• Diagnoza zróżnicowania szans kobiet w dostępie do rynku
pracy – Badanie ogólnopolskie, przeprowadzone wśród
pracodawców (grudzień 2005)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy ze szczególnym
uwzględnieniem zróżnicowania w dostępie do rynku pracy
– Badanie pogłębione w wybranych województwach
(marzec 2006)
• Wytyczne do akcji informacyjno – promocyjnej projektu
,,Kobieta pracująca..’’ (marzec 2006)

• Raport podsumowujący wyniki badań w ramach projektu
,,Kobieta pracująca’’ (kwiecień 2006)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy w Polsce –
publikacja książkowa (sierpień 2006)

OGÓLNE OCENY SYTUACJI
NA RYNKU PRACY

Jak na tle sytuacji ogólnopolskiej oceniłby/łaby Pan/i
sytuację na rynku pracy w swoim województwie? (w %)

1.1

2.0

100%

23.3
80%

42.6

60%

39.4

40%

36.9
25.0

20%

15.1

9.3
1.1

4.2

wskazania przedsiębiorców
(N=1619)

wskazania kobiet (N=1850)

0%

bardzo dobra

dobra

ani dobra ani zła

zła

bardzo zła

trudno powiedzieć

OCENY SYTUACJI NA RYNKU PRACY – BADANIE POGŁĘBIONE
•

Oceny lokalnych rynków pracy przywoływane przez badane kobiety są
powierzchowne, niezakotwiczone w wiedzy o gospodarce regionu. Oceny
możliwości zatrudnienia przywoływane przez pracodawców są bardziej
rzeczowe i mniej pesymistyczne.

•

Potencjał rynku pracy odnoszony jest wyłącznie do miejsc pracy wyznaczanych
przez umowę o pracę. Brak gwarancji, że nowa praca będzie pracą na stałe
powstrzymuje kobiety pracujące przed zmianą pracy na lepszą.

•

Obie grupy dostrzegają niedopasowanie kwalifikacji i kompetencji
bezrobotnych do ofert pracy na rynku. Relacjonują brak procedur dla
nowoprzyjmowanych pracowników, niedostatek szkoleń na miejscu pracy.

•

Złe wyobrażenia o rynku pracy demobilizują część bezrobotnych kobiet.

C z y w z w ią z k u z o d m ie n n ą sy tu a c ją k o b ie t i m ę ż c z y z n n a ry n k u
p ra c y , P a n a / i z d a n ie m p o trz e b n e s ą in ic ja ty w y / d z ia ła n ia / p ro g ra m y
n a rz e c z w y ró w n a n ia s y tu a c ji o b u p łc i n a ry n k u p ra c y ? ( N = 1 2 0 0 )

tru d n o p o w ie d z ie ć
9 .3 %
n ie
2 6 .4 %

ta k
7 4 ,8 %

Ocena efektywności form wspierania kobiet na rynku pracy
(najbardziej efektywne formy w %)
wspieranie przedsiębiorczości kobiecej poprzez
dotacje na rozpoczęcie działalności
gospodarczej/założenie własnej firmy

42.8
49.5
39.2
35.7

zapewnienie opieki nad dziećmi - żłobki, przedszkola,
świetlice

30.2
34.2

promowanie nowych form zatrudniania np. praca na
odległość, praca w domu, praca przez Internet

40.9

wspieranie dostępu kobiet do edukacji: kursy
doszkalające, itp.

32.2

lepsze docieranie z informacjami o lokalnym rynku
pracy, tworzenie baz danych ofert, doradztwo
zawodowe

38.7
27.5
28.6
24.2

promowanie partnerskiego modelu rodziny z równym
podziałem obowiązków domowych

0.9

trudno powiedzieć

7.8
0

wskazania przedsiębiorców

10

20

30

40

50

wskazania kobiet

60

DYSKRYMINACJA
NA RYNKU PRACY

Sytuacja kobiet i mężczyzn na rynku pracy (w %)

100%

80%

6.9
2.5
28.4

10.9
3.1
27.9

60%

40%

62.3

58.1

wskazania przedsiębiorców

wskazania kobiet

20%

0%

sytuacja kobiet jest gorsza
sytuacja kobiet jest lepsza

sytuacja kobiet jest taka sama
trudno powiedzieć

Czy w sytuacji równych
kwalifikacji kandydatów do
pracy wolałby/ałaby Pan/i
zatrudnić kobietę czy
mężczyznę? (N=1619)

Czy Pana/i zdaniem w przypadku,
gdy kobieta i mężczyzna mają takie
same kwalifikacje i ubiegają się o
takie same stanowisko
przedsiębiorcy decydują się na
zatrudnienie: (N=1200)

tru d n o

kobietę
27.1%

p o w ie d z ie ć
3 1 .8 %

trudno
powiedzieć
50.5%

mężczyznę
22.4%
m ężczyzny
k o b ie ty
4 .9 %

6 3 .3 %

Czy Pana/i zdaniem polscy przedsiębiorcy w swojej działalności przestrzegają
zapisu* ,,Jakakolwiek dyskryminacja w zatrudnieniu, bezpośrednia lub
pośrednia, w szczególności ze względu na płeć, (...) jest niedopuszczalna’’? (w
%)
100%

23.8

24.9

19.7

80%

60%

57.8

66.1

40%

62.9

20%

17.4

10.1

0%
wskazania
przedsiębiorców
(N=1619)

tak
*art.113

Kodeksu Pracy (Dz.U.98.21.94 z późn. zm)

wskazania kobiet
(N=1850)

nie

17.4
wskazania opinii
publicznej (N=1200)

trudno powiedzieć

Ocena uprawnień przysługujących kobietom (wskazania
przedsiębiorców na uprawnienia wpływające niekorzystnie
na sytuację kobiet na rynku pracy w %)
konieczność wydłużenia umowy o pracę z kobietą
w ciąży na czas do dnia porodu (nawet jeśli nie
planowano przedłużenia)

40,4
35,3

korzystanie z urlopu wychowawczego

32,1

korzystanie z urlopu macierzyńskiego

28,2

dodatkowe dni wolne na opiekę nad dzieckiem
konieczność przesunięcia kobiet w ciąży do innej
pracy (jeśli jest to wymagane)

20,7

zakaz zatrudniania kobiet w ciąży w godzinach
nadliczbowych i nocnych

19,5

zwolnienie kobiet w ciąży np. w związku z
badaniami lekarskimi

18,3

skrócenie czasu pracy matek karmiących

17,9

zakaz delegowania kobiet w ciąży poza miejsce
pracy

12,0
7,1

trudno powiedzieć

0

10

20

30

40

50

C o p r z e d e w s z y s t k im w p ły n ę ło n a b e z p r o b le m o w e łą c z e n ie
o b o w ią z k ó w p r a c o w n ic y , o s o b y z a jm u ją c e j s ię d o m e m i/ lu b d z ie ć m i?
( N = 6 3 5 ;w % )
rów ny podział obow ią zków dom ow ych między m ęża/żo nę,

58.1

partn era /partnerkę

pom oc (wsp arc ie) ze strony kogo ś z rodziny n p. rodziców

35.7

przejęcie przez mę ża/pa rtnera znaczące j części

11.8

ob owiązków d oty czących opieki nad dzieckiem

dostęp do żłob ka, przedszko la, ś wietlicy

9.0

w ynajęcie opieki nad dzieckiem

3.0

brak u trudn ień i w yrozum iałość ze s trony praco dawcy

3.0

0

10

20

30

40

50

60

70

GODZENIE ŻYCIA ZAWODOWEGO I OSOBISTEGO

• Respondenci pytani o wiedzę dotyczącą doświadczeń znanych im
kobiet-pracownic i matek-pracownic, a nie o sferę wyobrażeń,
najczęściej deklarują, że godzą one te dwie sfery życia bez większych
problemów.
• Dopóki wychowywanie dzieci i prowadzenie domu nie będzie
postrzegane przez pracodawców jako odpowiedzialność dwojga
rodziców czy partnerów, a nie głównie kobiet, będą oni traktować
kobiety jako kłopotliwego i kosztownego pracownika.
• Kobiety nie dostrzegają swojego obciążenia pracami domowymi w
kategoriach zmniejszania szans zatrudnienia.

OPINIA O PRACY KOBIET.
ELASTYCZNOŚĆ KOBIET
NA RYNKU PRACY

Biorąc pod uwagę Pana/i doświadczenie jak ogólnie
oceniłby/łaby Pan/i jakość pracy kobiet? – wskazania
przedsiębiorców (N=1619;w %)
raczej nisko
0,4%
ani wysoko, ani
nisko
15,5%

bardzo nisko
0,1%
trudno
powiedzieć
4,7%

raczej wysoko
57,7%

bardzo wysoko
21,6%

Czy według Pana/i kobieta prowadząca własną firmę,
to wiarygodny partner do interesów? (w %)
3,2
100%

1,2
8,4

5,2
2,9
14,5

70,8

55,7

16,4

21,8

80%
60%
40%
20%
0%

wskazania przedsiębiorców
(N=1619)
trudno powiedzieć

wskazania opinii publicznej
(N=1200)

nie, kobieta nie jest wiarygodnym partnerem staram się unikać współpracy z kobietami przedsiębiorcami
tak, kobieta to wiarygodny partner, ale wolę współpracować z mężczyznami
tak, kobieta to tak samo wiarygodny partner w interesach jak mężczyzna
tak, kobieta to bardzo wiarygodny partner w interesach; wolę współpracować z kobietami, niż
mężczyznami

Czy Pana/i zdaniem większość znanych
Panu/i kobiet/pracownic podjęłaby pracę
w poszczególnych warunkach?
wskazania przedsiębiorców
(N=1619; w %)
47,7

praca wymagająca długich dojazdów

37,4

14,9

praca wymagająca przeprowadzki

36,0

42,9

21,1

praca o uciążliwym rozkładzie czasu pracy

36,9

42,1

21,0

praca w trudnych warunkach BHP (np. hałas,
zapylenie)

27,7

praca wymagająca pełnej dyspozycyjności
praca wymagająca rezygnacji w najbliższej
przyszłości z planów rodzinnych, np. urodzenie
dziecka
praca wymagająca zdobycia dodatkowych
kwalifikacji na własny koszt

55,2

53,0

25,1

22,8

52,0

77,5

praca w innym zawodzie niż wyuczony

praca wymagająca wyjazdów za granicę

tak

17,0

89,1

60,7

Czy podjęłaby Pani pracę
w poszczególnych warunkach?
– wskazania bezrobotnych
kobiet (N=1850; w %)
29,8
21,9
36,6
32,9

25,2

51,0

11,4 11,1

52,6

nie

5,5

53,4

10,0

58,6

8,4

53,6

21,9

21,4

7,4

72,6

38,8
37,6
38,1
90,3

4,36,6

17,9

62,8

37,2

7,6
11,4
9,3
5,7 4,0

55,9

6,9

trudno powiedzieć

Czy obawa przed utratą zatrudnienia lub problemami
ze znalezieniem pracy mogłaby skłonić Panią do ...?
(N=1850)
do rezygnacji z
macierzyństwa w
ogóle
6.6%

decyzje o
macierzyństwie są
moim zdaniem
niezależne od pracy
54.6%

do przesunięcia
decyzji o
macierzyństwie w
czasie
19.4%

do ograniczenia
liczby dzieci lub
nierodzenia
kolejnych
19.4%

Gdyby straciła Pani pracę, czy zgodziłaby się Pani pracować za
ustawową płacę minimalną
(849 zł brutto czyli 622,60 zł ,,na rękę’’)? (N=1850)

nie
35,5%

brak
odpowiedzi
0,3%

Co trzecia kobieta (31,8%) zgodziłaby się pracować za
minimalną płacę w granicach 1100 – 1500 zł ,,na rękę’’
27,1% respondentek podjęłoby pracę za
minimum 1000 zł ,,na rękę’’
9,8% badanych oczekuje minimalnego wynagrodzenia
za pracę w granicach 800 – 950 zł ,,na rękę’’

tak
64,2%

Gdyby straciła Pani pracę, czy zgodziłaby się Pani pracować za
ustawową płacę minimalną
(849 zł brutto czyli 622,60 zł ,,na rękę’’)?
w podziale na miejsce zamieszkania (w %)

100%

23,5
80%

40,8

60%

40%

76,2
58,9

20%

0%

kobiety mieszkające w mieście
(N=738)

tak

kobiety mieszkające na wsi
(N=323)

nie

SAMOOCENY KOBIET – BADANIE POGŁĘBIONE
• Kobiety są postrzegane i same definiują siebie jako mniej
wymagających finansowo pracowników. Strategia ograniczania swoich
aspiracji zawodowych jest nieefektywna – sektor takich miejsc pracy z
roku na rok kurczy się, ponadto oferuje mniejsze szanse rozwoju i
gorsze warunki pracy.
• Opisy potencjalnych korzyści z pracy dalece odstają od tego, co
badane postrzegają jako pracę wykonywana przez przeciętną kobietę.
• Kobiety aspirują raczej do bycia przecietną kobietą-pracownikiem niż
tworzą ambitne plany zawodowe.

ZAWODY KOBIECE I MĘSKIE

Zawody typowe dla kobiet - wskazania opinii publicznej
(N=1200;w %)
pielęgniarka

37,0

sprzedawczyni

24,0

nauczycielka

19,7

sekretarka

15,3

fryzjerka

13,1

opiekunka dzieci/osób chorych

12,5

kucharka

11,8

kosmetyczka

11,6

sprzątaczka

11,4

szwaczka

9,4

przedszkolanka

9,3

krawcowa

8,7

księgowa

7,1
0

10

20

30

40

Zawody typowe dla kobiet
• Zawody postrzegane jako typowe dla kobiet sytuują je w sektorach
gdzie płace są niższe, technologie mniej zaawansowane, a prestiż
społeczny niższy.
• Wśród prac z ludźmi znajdujemy raczej te, które są związane z ich
obsługą, ze świadczeniem im niezbyt wyrafinowanych usług. Część
profesji wiąże ze zdolnościami manualnymi, część to przedłużenie
prac domowych. Potencjał rynku pracy związany z tymi zawodami
będzie ograniczony, dopóki nie nastąpi znaczące wzbogacenie się
społeczeństwa.
• Większość z tych zawodów nie jest związana z kierowaniem zespołem
ludzi i brak w nich jasnych perspektyw awansu.
• Kobiety „ciążą” ku „bezpiecznym” miejscom pracy w sektorze
publicznym lub takim, w których nie stawia się przed pracownikami
cięgle nowych wyzwań.

Zawody typowe dla mężczyzn - wskazania opinii publicznej
(N=1200;w %)
górnik

33,2

kierowca

24,2

murarz

20,8

budowlaniec

16,3

hutnik

15,7

mechanik

17,4

stolarz

9,1

spawacz

8,3

elektryk

7,6

policjant

7,0

ślusarz

5,0
0

10

20

30

40

Czy istnieją zawody, których mimo braków formalnych
zakazów kobiety/mężczyźni nie powinny/powinni
wykonywać? – wskazania opinii publicznej (N=1200;w %)
Górnik – 30%, Pracownik fizyczny – 18,6%
Hutnik – 12,2%, Budowlaniec – 11,4%
Murarz – 6,4%,Spawacz - 5,8%

Opiekunka do dzieci – 11,9%, Przedszkolanka – 10,9%
Pielęgniarka – 9,9%, Sprzątaczka – 8,9%,
Kosmetyczka – 7,9%, Kucharka – 6,9%

100%

80%

8,4
43,0

60%

82,3
40%

44,9

20%

12,1
0%

9,3

czy istnieją zawody, których kobiety nie czy istnieją zawody, których mężczyźni
powinny wykonywać (pomimo braku
nie powinni wykonywać (pomimo braku
formalnych zakazów)
formalnych zakazów)

trudno powiedzieć

nie

tak

PRZEKRACZANIE SEGREGACJI ZAWODOWEJ – BADANIE
POGŁĘBIONE

• Kobiety pracujące w „męskich” zawodach opisywano kategoriach
fachowości, wyjątkowych kwalifikacji na tle innych osób na podobnych
stanowiskach. Inne badania potwierdzają, że innowacyjność kobiet
wzrasta w środowiskach pracy zdominowanych przez mężczyzn.
Cechują się większą motywacją do sprostania wysokim wymaganiom
nieprzyjaznego im środowiska.
• Pracodawcy, którzy zatrudniają kobietę w zawodzie „męskim”, mogą
spodziewać się, że są to osoby o dużej motywacji pracy.
• Automatyzacja i komputeryzacja zadań związanych wcześniej z siłą
fizyczną znosi bariery wykonywania tych prac przez kobiety.
• Kobiety kojarzone są przez pracodawców z przymiotami
odpowiedzialnego pracownika, a wobec mężczyzn pracujących w
zawodach dla nich typowych zgłaszają szereg zastrzeżeń (brak kultury
osobistej, nadużywanie alkoholu).

PRACA JAKO WARTOŚĆ

Czy w sytuacji otrzymania bardzo wysokiego spadku
pieniężnego (który zapewniłby byt Pani i Pani rodzinie do
końca życia) pracowałaby Pani dalej? (N=1850)
raczej nie
11,8%

może tak, może nie
15,4%

zdecydowanie nie
9,9%

zdecydowanie tak
33,1%

raczej tak
29,8%

Czy zrezygnowałaby Pani z pracy, gdyby Pani mąż/partner
zarabiał tyle, by utrzymać rodzinę na przyzwoitym poziomie?
(N=1850)
trudno
powiedzieć
14,1%

nie
56,5%

tak
29,4%

Jak można określić znaczenie (rolę) pracy zawodowej i pracy
w domu dla gospodarstwa domowego? (w %)

100%

80%

29,7

4,8
8,2

4,0
60%
69,5
40%

55,4

20%

0%

10,9
wskazania kobiet (N=1850)

17,6
wskazania opinii publicznej (N=1200)

trudno porównać pracę zawodową z pracą domową
prace wykonywane w domu są ważniejsze od pracy zawodowej
praca zawodowa jest tak samo ważna jak prace wykonywane w domu
praca zawodowa jest ważniejsza od prac wykonywanych w domu

PODSUMOWANIE - PLURALISTYCZNA IGNORANCJA?

• Postawy wobec kobiet i pracy kobiet zmieniają się, ale
ludzie nie dostrzegają tej zmiany społecznego klimatu,
gdyż wiele instytucji społecznych zdaje się wskazywać, że
zmiana ta nie następuje.
• Wśród tych instytucji należy wymienić: rodzinę, gdzie
ciągle odnotowujemy nierówny podział obowiązków; rynek
pracy wyceniający pracę kobiet niżej niż pracę mężczyzn;
państwo adresujące swe działania do kobiet-matek, a nie
rodziców obojga płci.

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach
Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
Działanie 1.6. SPO RZL: System aktywizacji zawodowej kobiet

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

Anna Kulpa
Szkoła Nauk Społecznych przy IFiS PAN
Zespół Socjologii Ekonomicznej
Katedra Socjologii Ogólnej i Antropologii Społecznej AGH
Ul. Gramatyka 8a
30-065 Kraków
(12) 617 43 53
[email protected]


Slide 24

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego
Funduszu Społecznego Unii Europejskiej w ramach Sektorowego
Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich

Prezentacja w ramach projektu:
System aktywizacji zawodowej
kobiet – „Kobieta pracująca…”
OGÓLNOPOLSKA KONFERENCJA:
„KOBIETA PRACUJĄCA NA (NIE)PRZYJAZNYM RYNKU PRACY”
25 kwiecień 2007

Działanie 1.6. SPO RZL; System aktywizacji zawodowej kobiet – „Kobieta pracująca…”

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach
Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
Działanie 1.6. SPO RZL: System aktywizacji zawodowej kobiet

Warszawa, 25 kwietnia 2007

DIAGNOZA SYTUACJI KOBIET NA
RYNKU PRACY
WYNIKI BADAŃ

Zrealizowane badania
• Ogólnopolskie badanie kobiet (N=1850)
• Ogólnopolskie badanie pracodawców (N=1619)
• Regionalne* badanie opinii publicznej (N=1200)
• Regionalne* badania kobiet i przedsiębiorców
techniką FGI - zogniskowanych wywiadów
grupowych (20 x 10)

*Badania przeprowadzono w następujących województwach: małopolskim, łódzkim, wielkopolskim, pomorskim.

Rezultatami projektu są następujące raporty:
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy - Badanie opinii
publicznej (grudzień 2005)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy – Badanie kobiet
(grudzień 2005)

• Diagnoza zróżnicowania szans kobiet w dostępie do rynku
pracy – Badanie ogólnopolskie, przeprowadzone wśród
pracodawców (grudzień 2005)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy ze szczególnym
uwzględnieniem zróżnicowania w dostępie do rynku pracy
– Badanie pogłębione w wybranych województwach
(marzec 2006)
• Wytyczne do akcji informacyjno – promocyjnej projektu
,,Kobieta pracująca..’’ (marzec 2006)

• Raport podsumowujący wyniki badań w ramach projektu
,,Kobieta pracująca’’ (kwiecień 2006)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy w Polsce –
publikacja książkowa (sierpień 2006)

OGÓLNE OCENY SYTUACJI
NA RYNKU PRACY

Jak na tle sytuacji ogólnopolskiej oceniłby/łaby Pan/i
sytuację na rynku pracy w swoim województwie? (w %)

1.1

2.0

100%

23.3
80%

42.6

60%

39.4

40%

36.9
25.0

20%

15.1

9.3
1.1

4.2

wskazania przedsiębiorców
(N=1619)

wskazania kobiet (N=1850)

0%

bardzo dobra

dobra

ani dobra ani zła

zła

bardzo zła

trudno powiedzieć

OCENY SYTUACJI NA RYNKU PRACY – BADANIE POGŁĘBIONE
•

Oceny lokalnych rynków pracy przywoływane przez badane kobiety są
powierzchowne, niezakotwiczone w wiedzy o gospodarce regionu. Oceny
możliwości zatrudnienia przywoływane przez pracodawców są bardziej
rzeczowe i mniej pesymistyczne.

•

Potencjał rynku pracy odnoszony jest wyłącznie do miejsc pracy wyznaczanych
przez umowę o pracę. Brak gwarancji, że nowa praca będzie pracą na stałe
powstrzymuje kobiety pracujące przed zmianą pracy na lepszą.

•

Obie grupy dostrzegają niedopasowanie kwalifikacji i kompetencji
bezrobotnych do ofert pracy na rynku. Relacjonują brak procedur dla
nowoprzyjmowanych pracowników, niedostatek szkoleń na miejscu pracy.

•

Złe wyobrażenia o rynku pracy demobilizują część bezrobotnych kobiet.

C z y w z w ią z k u z o d m ie n n ą sy tu a c ją k o b ie t i m ę ż c z y z n n a ry n k u
p ra c y , P a n a / i z d a n ie m p o trz e b n e s ą in ic ja ty w y / d z ia ła n ia / p ro g ra m y
n a rz e c z w y ró w n a n ia s y tu a c ji o b u p łc i n a ry n k u p ra c y ? ( N = 1 2 0 0 )

tru d n o p o w ie d z ie ć
9 .3 %
n ie
2 6 .4 %

ta k
7 4 ,8 %

Ocena efektywności form wspierania kobiet na rynku pracy
(najbardziej efektywne formy w %)
wspieranie przedsiębiorczości kobiecej poprzez
dotacje na rozpoczęcie działalności
gospodarczej/założenie własnej firmy

42.8
49.5
39.2
35.7

zapewnienie opieki nad dziećmi - żłobki, przedszkola,
świetlice

30.2
34.2

promowanie nowych form zatrudniania np. praca na
odległość, praca w domu, praca przez Internet

40.9

wspieranie dostępu kobiet do edukacji: kursy
doszkalające, itp.

32.2

lepsze docieranie z informacjami o lokalnym rynku
pracy, tworzenie baz danych ofert, doradztwo
zawodowe

38.7
27.5
28.6
24.2

promowanie partnerskiego modelu rodziny z równym
podziałem obowiązków domowych

0.9

trudno powiedzieć

7.8
0

wskazania przedsiębiorców

10

20

30

40

50

wskazania kobiet

60

DYSKRYMINACJA
NA RYNKU PRACY

Sytuacja kobiet i mężczyzn na rynku pracy (w %)

100%

80%

6.9
2.5
28.4

10.9
3.1
27.9

60%

40%

62.3

58.1

wskazania przedsiębiorców

wskazania kobiet

20%

0%

sytuacja kobiet jest gorsza
sytuacja kobiet jest lepsza

sytuacja kobiet jest taka sama
trudno powiedzieć

Czy w sytuacji równych
kwalifikacji kandydatów do
pracy wolałby/ałaby Pan/i
zatrudnić kobietę czy
mężczyznę? (N=1619)

Czy Pana/i zdaniem w przypadku,
gdy kobieta i mężczyzna mają takie
same kwalifikacje i ubiegają się o
takie same stanowisko
przedsiębiorcy decydują się na
zatrudnienie: (N=1200)

tru d n o

kobietę
27.1%

p o w ie d z ie ć
3 1 .8 %

trudno
powiedzieć
50.5%

mężczyznę
22.4%
m ężczyzny
k o b ie ty
4 .9 %

6 3 .3 %

Czy Pana/i zdaniem polscy przedsiębiorcy w swojej działalności przestrzegają
zapisu* ,,Jakakolwiek dyskryminacja w zatrudnieniu, bezpośrednia lub
pośrednia, w szczególności ze względu na płeć, (...) jest niedopuszczalna’’? (w
%)
100%

23.8

24.9

19.7

80%

60%

57.8

66.1

40%

62.9

20%

17.4

10.1

0%
wskazania
przedsiębiorców
(N=1619)

tak
*art.113

Kodeksu Pracy (Dz.U.98.21.94 z późn. zm)

wskazania kobiet
(N=1850)

nie

17.4
wskazania opinii
publicznej (N=1200)

trudno powiedzieć

Ocena uprawnień przysługujących kobietom (wskazania
przedsiębiorców na uprawnienia wpływające niekorzystnie
na sytuację kobiet na rynku pracy w %)
konieczność wydłużenia umowy o pracę z kobietą
w ciąży na czas do dnia porodu (nawet jeśli nie
planowano przedłużenia)

40,4
35,3

korzystanie z urlopu wychowawczego

32,1

korzystanie z urlopu macierzyńskiego

28,2

dodatkowe dni wolne na opiekę nad dzieckiem
konieczność przesunięcia kobiet w ciąży do innej
pracy (jeśli jest to wymagane)

20,7

zakaz zatrudniania kobiet w ciąży w godzinach
nadliczbowych i nocnych

19,5

zwolnienie kobiet w ciąży np. w związku z
badaniami lekarskimi

18,3

skrócenie czasu pracy matek karmiących

17,9

zakaz delegowania kobiet w ciąży poza miejsce
pracy

12,0
7,1

trudno powiedzieć

0

10

20

30

40

50

C o p r z e d e w s z y s t k im w p ły n ę ło n a b e z p r o b le m o w e łą c z e n ie
o b o w ią z k ó w p r a c o w n ic y , o s o b y z a jm u ją c e j s ię d o m e m i/ lu b d z ie ć m i?
( N = 6 3 5 ;w % )
rów ny podział obow ią zków dom ow ych między m ęża/żo nę,

58.1

partn era /partnerkę

pom oc (wsp arc ie) ze strony kogo ś z rodziny n p. rodziców

35.7

przejęcie przez mę ża/pa rtnera znaczące j części

11.8

ob owiązków d oty czących opieki nad dzieckiem

dostęp do żłob ka, przedszko la, ś wietlicy

9.0

w ynajęcie opieki nad dzieckiem

3.0

brak u trudn ień i w yrozum iałość ze s trony praco dawcy

3.0

0

10

20

30

40

50

60

70

GODZENIE ŻYCIA ZAWODOWEGO I OSOBISTEGO

• Respondenci pytani o wiedzę dotyczącą doświadczeń znanych im
kobiet-pracownic i matek-pracownic, a nie o sferę wyobrażeń,
najczęściej deklarują, że godzą one te dwie sfery życia bez większych
problemów.
• Dopóki wychowywanie dzieci i prowadzenie domu nie będzie
postrzegane przez pracodawców jako odpowiedzialność dwojga
rodziców czy partnerów, a nie głównie kobiet, będą oni traktować
kobiety jako kłopotliwego i kosztownego pracownika.
• Kobiety nie dostrzegają swojego obciążenia pracami domowymi w
kategoriach zmniejszania szans zatrudnienia.

OPINIA O PRACY KOBIET.
ELASTYCZNOŚĆ KOBIET
NA RYNKU PRACY

Biorąc pod uwagę Pana/i doświadczenie jak ogólnie
oceniłby/łaby Pan/i jakość pracy kobiet? – wskazania
przedsiębiorców (N=1619;w %)
raczej nisko
0,4%
ani wysoko, ani
nisko
15,5%

bardzo nisko
0,1%
trudno
powiedzieć
4,7%

raczej wysoko
57,7%

bardzo wysoko
21,6%

Czy według Pana/i kobieta prowadząca własną firmę,
to wiarygodny partner do interesów? (w %)
3,2
100%

1,2
8,4

5,2
2,9
14,5

70,8

55,7

16,4

21,8

80%
60%
40%
20%
0%

wskazania przedsiębiorców
(N=1619)
trudno powiedzieć

wskazania opinii publicznej
(N=1200)

nie, kobieta nie jest wiarygodnym partnerem staram się unikać współpracy z kobietami przedsiębiorcami
tak, kobieta to wiarygodny partner, ale wolę współpracować z mężczyznami
tak, kobieta to tak samo wiarygodny partner w interesach jak mężczyzna
tak, kobieta to bardzo wiarygodny partner w interesach; wolę współpracować z kobietami, niż
mężczyznami

Czy Pana/i zdaniem większość znanych
Panu/i kobiet/pracownic podjęłaby pracę
w poszczególnych warunkach?
wskazania przedsiębiorców
(N=1619; w %)
47,7

praca wymagająca długich dojazdów

37,4

14,9

praca wymagająca przeprowadzki

36,0

42,9

21,1

praca o uciążliwym rozkładzie czasu pracy

36,9

42,1

21,0

praca w trudnych warunkach BHP (np. hałas,
zapylenie)

27,7

praca wymagająca pełnej dyspozycyjności
praca wymagająca rezygnacji w najbliższej
przyszłości z planów rodzinnych, np. urodzenie
dziecka
praca wymagająca zdobycia dodatkowych
kwalifikacji na własny koszt

55,2

53,0

25,1

22,8

52,0

77,5

praca w innym zawodzie niż wyuczony

praca wymagająca wyjazdów za granicę

tak

17,0

89,1

60,7

Czy podjęłaby Pani pracę
w poszczególnych warunkach?
– wskazania bezrobotnych
kobiet (N=1850; w %)
29,8
21,9
36,6
32,9

25,2

51,0

11,4 11,1

52,6

nie

5,5

53,4

10,0

58,6

8,4

53,6

21,9

21,4

7,4

72,6

38,8
37,6
38,1
90,3

4,36,6

17,9

62,8

37,2

7,6
11,4
9,3
5,7 4,0

55,9

6,9

trudno powiedzieć

Czy obawa przed utratą zatrudnienia lub problemami
ze znalezieniem pracy mogłaby skłonić Panią do ...?
(N=1850)
do rezygnacji z
macierzyństwa w
ogóle
6.6%

decyzje o
macierzyństwie są
moim zdaniem
niezależne od pracy
54.6%

do przesunięcia
decyzji o
macierzyństwie w
czasie
19.4%

do ograniczenia
liczby dzieci lub
nierodzenia
kolejnych
19.4%

Gdyby straciła Pani pracę, czy zgodziłaby się Pani pracować za
ustawową płacę minimalną
(849 zł brutto czyli 622,60 zł ,,na rękę’’)? (N=1850)

nie
35,5%

brak
odpowiedzi
0,3%

Co trzecia kobieta (31,8%) zgodziłaby się pracować za
minimalną płacę w granicach 1100 – 1500 zł ,,na rękę’’
27,1% respondentek podjęłoby pracę za
minimum 1000 zł ,,na rękę’’
9,8% badanych oczekuje minimalnego wynagrodzenia
za pracę w granicach 800 – 950 zł ,,na rękę’’

tak
64,2%

Gdyby straciła Pani pracę, czy zgodziłaby się Pani pracować za
ustawową płacę minimalną
(849 zł brutto czyli 622,60 zł ,,na rękę’’)?
w podziale na miejsce zamieszkania (w %)

100%

23,5
80%

40,8

60%

40%

76,2
58,9

20%

0%

kobiety mieszkające w mieście
(N=738)

tak

kobiety mieszkające na wsi
(N=323)

nie

SAMOOCENY KOBIET – BADANIE POGŁĘBIONE
• Kobiety są postrzegane i same definiują siebie jako mniej
wymagających finansowo pracowników. Strategia ograniczania swoich
aspiracji zawodowych jest nieefektywna – sektor takich miejsc pracy z
roku na rok kurczy się, ponadto oferuje mniejsze szanse rozwoju i
gorsze warunki pracy.
• Opisy potencjalnych korzyści z pracy dalece odstają od tego, co
badane postrzegają jako pracę wykonywana przez przeciętną kobietę.
• Kobiety aspirują raczej do bycia przecietną kobietą-pracownikiem niż
tworzą ambitne plany zawodowe.

ZAWODY KOBIECE I MĘSKIE

Zawody typowe dla kobiet - wskazania opinii publicznej
(N=1200;w %)
pielęgniarka

37,0

sprzedawczyni

24,0

nauczycielka

19,7

sekretarka

15,3

fryzjerka

13,1

opiekunka dzieci/osób chorych

12,5

kucharka

11,8

kosmetyczka

11,6

sprzątaczka

11,4

szwaczka

9,4

przedszkolanka

9,3

krawcowa

8,7

księgowa

7,1
0

10

20

30

40

Zawody typowe dla kobiet
• Zawody postrzegane jako typowe dla kobiet sytuują je w sektorach
gdzie płace są niższe, technologie mniej zaawansowane, a prestiż
społeczny niższy.
• Wśród prac z ludźmi znajdujemy raczej te, które są związane z ich
obsługą, ze świadczeniem im niezbyt wyrafinowanych usług. Część
profesji wiąże ze zdolnościami manualnymi, część to przedłużenie
prac domowych. Potencjał rynku pracy związany z tymi zawodami
będzie ograniczony, dopóki nie nastąpi znaczące wzbogacenie się
społeczeństwa.
• Większość z tych zawodów nie jest związana z kierowaniem zespołem
ludzi i brak w nich jasnych perspektyw awansu.
• Kobiety „ciążą” ku „bezpiecznym” miejscom pracy w sektorze
publicznym lub takim, w których nie stawia się przed pracownikami
cięgle nowych wyzwań.

Zawody typowe dla mężczyzn - wskazania opinii publicznej
(N=1200;w %)
górnik

33,2

kierowca

24,2

murarz

20,8

budowlaniec

16,3

hutnik

15,7

mechanik

17,4

stolarz

9,1

spawacz

8,3

elektryk

7,6

policjant

7,0

ślusarz

5,0
0

10

20

30

40

Czy istnieją zawody, których mimo braków formalnych
zakazów kobiety/mężczyźni nie powinny/powinni
wykonywać? – wskazania opinii publicznej (N=1200;w %)
Górnik – 30%, Pracownik fizyczny – 18,6%
Hutnik – 12,2%, Budowlaniec – 11,4%
Murarz – 6,4%,Spawacz - 5,8%

Opiekunka do dzieci – 11,9%, Przedszkolanka – 10,9%
Pielęgniarka – 9,9%, Sprzątaczka – 8,9%,
Kosmetyczka – 7,9%, Kucharka – 6,9%

100%

80%

8,4
43,0

60%

82,3
40%

44,9

20%

12,1
0%

9,3

czy istnieją zawody, których kobiety nie czy istnieją zawody, których mężczyźni
powinny wykonywać (pomimo braku
nie powinni wykonywać (pomimo braku
formalnych zakazów)
formalnych zakazów)

trudno powiedzieć

nie

tak

PRZEKRACZANIE SEGREGACJI ZAWODOWEJ – BADANIE
POGŁĘBIONE

• Kobiety pracujące w „męskich” zawodach opisywano kategoriach
fachowości, wyjątkowych kwalifikacji na tle innych osób na podobnych
stanowiskach. Inne badania potwierdzają, że innowacyjność kobiet
wzrasta w środowiskach pracy zdominowanych przez mężczyzn.
Cechują się większą motywacją do sprostania wysokim wymaganiom
nieprzyjaznego im środowiska.
• Pracodawcy, którzy zatrudniają kobietę w zawodzie „męskim”, mogą
spodziewać się, że są to osoby o dużej motywacji pracy.
• Automatyzacja i komputeryzacja zadań związanych wcześniej z siłą
fizyczną znosi bariery wykonywania tych prac przez kobiety.
• Kobiety kojarzone są przez pracodawców z przymiotami
odpowiedzialnego pracownika, a wobec mężczyzn pracujących w
zawodach dla nich typowych zgłaszają szereg zastrzeżeń (brak kultury
osobistej, nadużywanie alkoholu).

PRACA JAKO WARTOŚĆ

Czy w sytuacji otrzymania bardzo wysokiego spadku
pieniężnego (który zapewniłby byt Pani i Pani rodzinie do
końca życia) pracowałaby Pani dalej? (N=1850)
raczej nie
11,8%

może tak, może nie
15,4%

zdecydowanie nie
9,9%

zdecydowanie tak
33,1%

raczej tak
29,8%

Czy zrezygnowałaby Pani z pracy, gdyby Pani mąż/partner
zarabiał tyle, by utrzymać rodzinę na przyzwoitym poziomie?
(N=1850)
trudno
powiedzieć
14,1%

nie
56,5%

tak
29,4%

Jak można określić znaczenie (rolę) pracy zawodowej i pracy
w domu dla gospodarstwa domowego? (w %)

100%

80%

29,7

4,8
8,2

4,0
60%
69,5
40%

55,4

20%

0%

10,9
wskazania kobiet (N=1850)

17,6
wskazania opinii publicznej (N=1200)

trudno porównać pracę zawodową z pracą domową
prace wykonywane w domu są ważniejsze od pracy zawodowej
praca zawodowa jest tak samo ważna jak prace wykonywane w domu
praca zawodowa jest ważniejsza od prac wykonywanych w domu

PODSUMOWANIE - PLURALISTYCZNA IGNORANCJA?

• Postawy wobec kobiet i pracy kobiet zmieniają się, ale
ludzie nie dostrzegają tej zmiany społecznego klimatu,
gdyż wiele instytucji społecznych zdaje się wskazywać, że
zmiana ta nie następuje.
• Wśród tych instytucji należy wymienić: rodzinę, gdzie
ciągle odnotowujemy nierówny podział obowiązków; rynek
pracy wyceniający pracę kobiet niżej niż pracę mężczyzn;
państwo adresujące swe działania do kobiet-matek, a nie
rodziców obojga płci.

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach
Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
Działanie 1.6. SPO RZL: System aktywizacji zawodowej kobiet

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

Anna Kulpa
Szkoła Nauk Społecznych przy IFiS PAN
Zespół Socjologii Ekonomicznej
Katedra Socjologii Ogólnej i Antropologii Społecznej AGH
Ul. Gramatyka 8a
30-065 Kraków
(12) 617 43 53
[email protected]


Slide 25

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego
Funduszu Społecznego Unii Europejskiej w ramach Sektorowego
Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich

Prezentacja w ramach projektu:
System aktywizacji zawodowej
kobiet – „Kobieta pracująca…”
OGÓLNOPOLSKA KONFERENCJA:
„KOBIETA PRACUJĄCA NA (NIE)PRZYJAZNYM RYNKU PRACY”
25 kwiecień 2007

Działanie 1.6. SPO RZL; System aktywizacji zawodowej kobiet – „Kobieta pracująca…”

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach
Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
Działanie 1.6. SPO RZL: System aktywizacji zawodowej kobiet

Warszawa, 25 kwietnia 2007

DIAGNOZA SYTUACJI KOBIET NA
RYNKU PRACY
WYNIKI BADAŃ

Zrealizowane badania
• Ogólnopolskie badanie kobiet (N=1850)
• Ogólnopolskie badanie pracodawców (N=1619)
• Regionalne* badanie opinii publicznej (N=1200)
• Regionalne* badania kobiet i przedsiębiorców
techniką FGI - zogniskowanych wywiadów
grupowych (20 x 10)

*Badania przeprowadzono w następujących województwach: małopolskim, łódzkim, wielkopolskim, pomorskim.

Rezultatami projektu są następujące raporty:
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy - Badanie opinii
publicznej (grudzień 2005)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy – Badanie kobiet
(grudzień 2005)

• Diagnoza zróżnicowania szans kobiet w dostępie do rynku
pracy – Badanie ogólnopolskie, przeprowadzone wśród
pracodawców (grudzień 2005)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy ze szczególnym
uwzględnieniem zróżnicowania w dostępie do rynku pracy
– Badanie pogłębione w wybranych województwach
(marzec 2006)
• Wytyczne do akcji informacyjno – promocyjnej projektu
,,Kobieta pracująca..’’ (marzec 2006)

• Raport podsumowujący wyniki badań w ramach projektu
,,Kobieta pracująca’’ (kwiecień 2006)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy w Polsce –
publikacja książkowa (sierpień 2006)

OGÓLNE OCENY SYTUACJI
NA RYNKU PRACY

Jak na tle sytuacji ogólnopolskiej oceniłby/łaby Pan/i
sytuację na rynku pracy w swoim województwie? (w %)

1.1

2.0

100%

23.3
80%

42.6

60%

39.4

40%

36.9
25.0

20%

15.1

9.3
1.1

4.2

wskazania przedsiębiorców
(N=1619)

wskazania kobiet (N=1850)

0%

bardzo dobra

dobra

ani dobra ani zła

zła

bardzo zła

trudno powiedzieć

OCENY SYTUACJI NA RYNKU PRACY – BADANIE POGŁĘBIONE
•

Oceny lokalnych rynków pracy przywoływane przez badane kobiety są
powierzchowne, niezakotwiczone w wiedzy o gospodarce regionu. Oceny
możliwości zatrudnienia przywoływane przez pracodawców są bardziej
rzeczowe i mniej pesymistyczne.

•

Potencjał rynku pracy odnoszony jest wyłącznie do miejsc pracy wyznaczanych
przez umowę o pracę. Brak gwarancji, że nowa praca będzie pracą na stałe
powstrzymuje kobiety pracujące przed zmianą pracy na lepszą.

•

Obie grupy dostrzegają niedopasowanie kwalifikacji i kompetencji
bezrobotnych do ofert pracy na rynku. Relacjonują brak procedur dla
nowoprzyjmowanych pracowników, niedostatek szkoleń na miejscu pracy.

•

Złe wyobrażenia o rynku pracy demobilizują część bezrobotnych kobiet.

C z y w z w ią z k u z o d m ie n n ą sy tu a c ją k o b ie t i m ę ż c z y z n n a ry n k u
p ra c y , P a n a / i z d a n ie m p o trz e b n e s ą in ic ja ty w y / d z ia ła n ia / p ro g ra m y
n a rz e c z w y ró w n a n ia s y tu a c ji o b u p łc i n a ry n k u p ra c y ? ( N = 1 2 0 0 )

tru d n o p o w ie d z ie ć
9 .3 %
n ie
2 6 .4 %

ta k
7 4 ,8 %

Ocena efektywności form wspierania kobiet na rynku pracy
(najbardziej efektywne formy w %)
wspieranie przedsiębiorczości kobiecej poprzez
dotacje na rozpoczęcie działalności
gospodarczej/założenie własnej firmy

42.8
49.5
39.2
35.7

zapewnienie opieki nad dziećmi - żłobki, przedszkola,
świetlice

30.2
34.2

promowanie nowych form zatrudniania np. praca na
odległość, praca w domu, praca przez Internet

40.9

wspieranie dostępu kobiet do edukacji: kursy
doszkalające, itp.

32.2

lepsze docieranie z informacjami o lokalnym rynku
pracy, tworzenie baz danych ofert, doradztwo
zawodowe

38.7
27.5
28.6
24.2

promowanie partnerskiego modelu rodziny z równym
podziałem obowiązków domowych

0.9

trudno powiedzieć

7.8
0

wskazania przedsiębiorców

10

20

30

40

50

wskazania kobiet

60

DYSKRYMINACJA
NA RYNKU PRACY

Sytuacja kobiet i mężczyzn na rynku pracy (w %)

100%

80%

6.9
2.5
28.4

10.9
3.1
27.9

60%

40%

62.3

58.1

wskazania przedsiębiorców

wskazania kobiet

20%

0%

sytuacja kobiet jest gorsza
sytuacja kobiet jest lepsza

sytuacja kobiet jest taka sama
trudno powiedzieć

Czy w sytuacji równych
kwalifikacji kandydatów do
pracy wolałby/ałaby Pan/i
zatrudnić kobietę czy
mężczyznę? (N=1619)

Czy Pana/i zdaniem w przypadku,
gdy kobieta i mężczyzna mają takie
same kwalifikacje i ubiegają się o
takie same stanowisko
przedsiębiorcy decydują się na
zatrudnienie: (N=1200)

tru d n o

kobietę
27.1%

p o w ie d z ie ć
3 1 .8 %

trudno
powiedzieć
50.5%

mężczyznę
22.4%
m ężczyzny
k o b ie ty
4 .9 %

6 3 .3 %

Czy Pana/i zdaniem polscy przedsiębiorcy w swojej działalności przestrzegają
zapisu* ,,Jakakolwiek dyskryminacja w zatrudnieniu, bezpośrednia lub
pośrednia, w szczególności ze względu na płeć, (...) jest niedopuszczalna’’? (w
%)
100%

23.8

24.9

19.7

80%

60%

57.8

66.1

40%

62.9

20%

17.4

10.1

0%
wskazania
przedsiębiorców
(N=1619)

tak
*art.113

Kodeksu Pracy (Dz.U.98.21.94 z późn. zm)

wskazania kobiet
(N=1850)

nie

17.4
wskazania opinii
publicznej (N=1200)

trudno powiedzieć

Ocena uprawnień przysługujących kobietom (wskazania
przedsiębiorców na uprawnienia wpływające niekorzystnie
na sytuację kobiet na rynku pracy w %)
konieczność wydłużenia umowy o pracę z kobietą
w ciąży na czas do dnia porodu (nawet jeśli nie
planowano przedłużenia)

40,4
35,3

korzystanie z urlopu wychowawczego

32,1

korzystanie z urlopu macierzyńskiego

28,2

dodatkowe dni wolne na opiekę nad dzieckiem
konieczność przesunięcia kobiet w ciąży do innej
pracy (jeśli jest to wymagane)

20,7

zakaz zatrudniania kobiet w ciąży w godzinach
nadliczbowych i nocnych

19,5

zwolnienie kobiet w ciąży np. w związku z
badaniami lekarskimi

18,3

skrócenie czasu pracy matek karmiących

17,9

zakaz delegowania kobiet w ciąży poza miejsce
pracy

12,0
7,1

trudno powiedzieć

0

10

20

30

40

50

C o p r z e d e w s z y s t k im w p ły n ę ło n a b e z p r o b le m o w e łą c z e n ie
o b o w ią z k ó w p r a c o w n ic y , o s o b y z a jm u ją c e j s ię d o m e m i/ lu b d z ie ć m i?
( N = 6 3 5 ;w % )
rów ny podział obow ią zków dom ow ych między m ęża/żo nę,

58.1

partn era /partnerkę

pom oc (wsp arc ie) ze strony kogo ś z rodziny n p. rodziców

35.7

przejęcie przez mę ża/pa rtnera znaczące j części

11.8

ob owiązków d oty czących opieki nad dzieckiem

dostęp do żłob ka, przedszko la, ś wietlicy

9.0

w ynajęcie opieki nad dzieckiem

3.0

brak u trudn ień i w yrozum iałość ze s trony praco dawcy

3.0

0

10

20

30

40

50

60

70

GODZENIE ŻYCIA ZAWODOWEGO I OSOBISTEGO

• Respondenci pytani o wiedzę dotyczącą doświadczeń znanych im
kobiet-pracownic i matek-pracownic, a nie o sferę wyobrażeń,
najczęściej deklarują, że godzą one te dwie sfery życia bez większych
problemów.
• Dopóki wychowywanie dzieci i prowadzenie domu nie będzie
postrzegane przez pracodawców jako odpowiedzialność dwojga
rodziców czy partnerów, a nie głównie kobiet, będą oni traktować
kobiety jako kłopotliwego i kosztownego pracownika.
• Kobiety nie dostrzegają swojego obciążenia pracami domowymi w
kategoriach zmniejszania szans zatrudnienia.

OPINIA O PRACY KOBIET.
ELASTYCZNOŚĆ KOBIET
NA RYNKU PRACY

Biorąc pod uwagę Pana/i doświadczenie jak ogólnie
oceniłby/łaby Pan/i jakość pracy kobiet? – wskazania
przedsiębiorców (N=1619;w %)
raczej nisko
0,4%
ani wysoko, ani
nisko
15,5%

bardzo nisko
0,1%
trudno
powiedzieć
4,7%

raczej wysoko
57,7%

bardzo wysoko
21,6%

Czy według Pana/i kobieta prowadząca własną firmę,
to wiarygodny partner do interesów? (w %)
3,2
100%

1,2
8,4

5,2
2,9
14,5

70,8

55,7

16,4

21,8

80%
60%
40%
20%
0%

wskazania przedsiębiorców
(N=1619)
trudno powiedzieć

wskazania opinii publicznej
(N=1200)

nie, kobieta nie jest wiarygodnym partnerem staram się unikać współpracy z kobietami przedsiębiorcami
tak, kobieta to wiarygodny partner, ale wolę współpracować z mężczyznami
tak, kobieta to tak samo wiarygodny partner w interesach jak mężczyzna
tak, kobieta to bardzo wiarygodny partner w interesach; wolę współpracować z kobietami, niż
mężczyznami

Czy Pana/i zdaniem większość znanych
Panu/i kobiet/pracownic podjęłaby pracę
w poszczególnych warunkach?
wskazania przedsiębiorców
(N=1619; w %)
47,7

praca wymagająca długich dojazdów

37,4

14,9

praca wymagająca przeprowadzki

36,0

42,9

21,1

praca o uciążliwym rozkładzie czasu pracy

36,9

42,1

21,0

praca w trudnych warunkach BHP (np. hałas,
zapylenie)

27,7

praca wymagająca pełnej dyspozycyjności
praca wymagająca rezygnacji w najbliższej
przyszłości z planów rodzinnych, np. urodzenie
dziecka
praca wymagająca zdobycia dodatkowych
kwalifikacji na własny koszt

55,2

53,0

25,1

22,8

52,0

77,5

praca w innym zawodzie niż wyuczony

praca wymagająca wyjazdów za granicę

tak

17,0

89,1

60,7

Czy podjęłaby Pani pracę
w poszczególnych warunkach?
– wskazania bezrobotnych
kobiet (N=1850; w %)
29,8
21,9
36,6
32,9

25,2

51,0

11,4 11,1

52,6

nie

5,5

53,4

10,0

58,6

8,4

53,6

21,9

21,4

7,4

72,6

38,8
37,6
38,1
90,3

4,36,6

17,9

62,8

37,2

7,6
11,4
9,3
5,7 4,0

55,9

6,9

trudno powiedzieć

Czy obawa przed utratą zatrudnienia lub problemami
ze znalezieniem pracy mogłaby skłonić Panią do ...?
(N=1850)
do rezygnacji z
macierzyństwa w
ogóle
6.6%

decyzje o
macierzyństwie są
moim zdaniem
niezależne od pracy
54.6%

do przesunięcia
decyzji o
macierzyństwie w
czasie
19.4%

do ograniczenia
liczby dzieci lub
nierodzenia
kolejnych
19.4%

Gdyby straciła Pani pracę, czy zgodziłaby się Pani pracować za
ustawową płacę minimalną
(849 zł brutto czyli 622,60 zł ,,na rękę’’)? (N=1850)

nie
35,5%

brak
odpowiedzi
0,3%

Co trzecia kobieta (31,8%) zgodziłaby się pracować za
minimalną płacę w granicach 1100 – 1500 zł ,,na rękę’’
27,1% respondentek podjęłoby pracę za
minimum 1000 zł ,,na rękę’’
9,8% badanych oczekuje minimalnego wynagrodzenia
za pracę w granicach 800 – 950 zł ,,na rękę’’

tak
64,2%

Gdyby straciła Pani pracę, czy zgodziłaby się Pani pracować za
ustawową płacę minimalną
(849 zł brutto czyli 622,60 zł ,,na rękę’’)?
w podziale na miejsce zamieszkania (w %)

100%

23,5
80%

40,8

60%

40%

76,2
58,9

20%

0%

kobiety mieszkające w mieście
(N=738)

tak

kobiety mieszkające na wsi
(N=323)

nie

SAMOOCENY KOBIET – BADANIE POGŁĘBIONE
• Kobiety są postrzegane i same definiują siebie jako mniej
wymagających finansowo pracowników. Strategia ograniczania swoich
aspiracji zawodowych jest nieefektywna – sektor takich miejsc pracy z
roku na rok kurczy się, ponadto oferuje mniejsze szanse rozwoju i
gorsze warunki pracy.
• Opisy potencjalnych korzyści z pracy dalece odstają od tego, co
badane postrzegają jako pracę wykonywana przez przeciętną kobietę.
• Kobiety aspirują raczej do bycia przecietną kobietą-pracownikiem niż
tworzą ambitne plany zawodowe.

ZAWODY KOBIECE I MĘSKIE

Zawody typowe dla kobiet - wskazania opinii publicznej
(N=1200;w %)
pielęgniarka

37,0

sprzedawczyni

24,0

nauczycielka

19,7

sekretarka

15,3

fryzjerka

13,1

opiekunka dzieci/osób chorych

12,5

kucharka

11,8

kosmetyczka

11,6

sprzątaczka

11,4

szwaczka

9,4

przedszkolanka

9,3

krawcowa

8,7

księgowa

7,1
0

10

20

30

40

Zawody typowe dla kobiet
• Zawody postrzegane jako typowe dla kobiet sytuują je w sektorach
gdzie płace są niższe, technologie mniej zaawansowane, a prestiż
społeczny niższy.
• Wśród prac z ludźmi znajdujemy raczej te, które są związane z ich
obsługą, ze świadczeniem im niezbyt wyrafinowanych usług. Część
profesji wiąże ze zdolnościami manualnymi, część to przedłużenie
prac domowych. Potencjał rynku pracy związany z tymi zawodami
będzie ograniczony, dopóki nie nastąpi znaczące wzbogacenie się
społeczeństwa.
• Większość z tych zawodów nie jest związana z kierowaniem zespołem
ludzi i brak w nich jasnych perspektyw awansu.
• Kobiety „ciążą” ku „bezpiecznym” miejscom pracy w sektorze
publicznym lub takim, w których nie stawia się przed pracownikami
cięgle nowych wyzwań.

Zawody typowe dla mężczyzn - wskazania opinii publicznej
(N=1200;w %)
górnik

33,2

kierowca

24,2

murarz

20,8

budowlaniec

16,3

hutnik

15,7

mechanik

17,4

stolarz

9,1

spawacz

8,3

elektryk

7,6

policjant

7,0

ślusarz

5,0
0

10

20

30

40

Czy istnieją zawody, których mimo braków formalnych
zakazów kobiety/mężczyźni nie powinny/powinni
wykonywać? – wskazania opinii publicznej (N=1200;w %)
Górnik – 30%, Pracownik fizyczny – 18,6%
Hutnik – 12,2%, Budowlaniec – 11,4%
Murarz – 6,4%,Spawacz - 5,8%

Opiekunka do dzieci – 11,9%, Przedszkolanka – 10,9%
Pielęgniarka – 9,9%, Sprzątaczka – 8,9%,
Kosmetyczka – 7,9%, Kucharka – 6,9%

100%

80%

8,4
43,0

60%

82,3
40%

44,9

20%

12,1
0%

9,3

czy istnieją zawody, których kobiety nie czy istnieją zawody, których mężczyźni
powinny wykonywać (pomimo braku
nie powinni wykonywać (pomimo braku
formalnych zakazów)
formalnych zakazów)

trudno powiedzieć

nie

tak

PRZEKRACZANIE SEGREGACJI ZAWODOWEJ – BADANIE
POGŁĘBIONE

• Kobiety pracujące w „męskich” zawodach opisywano kategoriach
fachowości, wyjątkowych kwalifikacji na tle innych osób na podobnych
stanowiskach. Inne badania potwierdzają, że innowacyjność kobiet
wzrasta w środowiskach pracy zdominowanych przez mężczyzn.
Cechują się większą motywacją do sprostania wysokim wymaganiom
nieprzyjaznego im środowiska.
• Pracodawcy, którzy zatrudniają kobietę w zawodzie „męskim”, mogą
spodziewać się, że są to osoby o dużej motywacji pracy.
• Automatyzacja i komputeryzacja zadań związanych wcześniej z siłą
fizyczną znosi bariery wykonywania tych prac przez kobiety.
• Kobiety kojarzone są przez pracodawców z przymiotami
odpowiedzialnego pracownika, a wobec mężczyzn pracujących w
zawodach dla nich typowych zgłaszają szereg zastrzeżeń (brak kultury
osobistej, nadużywanie alkoholu).

PRACA JAKO WARTOŚĆ

Czy w sytuacji otrzymania bardzo wysokiego spadku
pieniężnego (który zapewniłby byt Pani i Pani rodzinie do
końca życia) pracowałaby Pani dalej? (N=1850)
raczej nie
11,8%

może tak, może nie
15,4%

zdecydowanie nie
9,9%

zdecydowanie tak
33,1%

raczej tak
29,8%

Czy zrezygnowałaby Pani z pracy, gdyby Pani mąż/partner
zarabiał tyle, by utrzymać rodzinę na przyzwoitym poziomie?
(N=1850)
trudno
powiedzieć
14,1%

nie
56,5%

tak
29,4%

Jak można określić znaczenie (rolę) pracy zawodowej i pracy
w domu dla gospodarstwa domowego? (w %)

100%

80%

29,7

4,8
8,2

4,0
60%
69,5
40%

55,4

20%

0%

10,9
wskazania kobiet (N=1850)

17,6
wskazania opinii publicznej (N=1200)

trudno porównać pracę zawodową z pracą domową
prace wykonywane w domu są ważniejsze od pracy zawodowej
praca zawodowa jest tak samo ważna jak prace wykonywane w domu
praca zawodowa jest ważniejsza od prac wykonywanych w domu

PODSUMOWANIE - PLURALISTYCZNA IGNORANCJA?

• Postawy wobec kobiet i pracy kobiet zmieniają się, ale
ludzie nie dostrzegają tej zmiany społecznego klimatu,
gdyż wiele instytucji społecznych zdaje się wskazywać, że
zmiana ta nie następuje.
• Wśród tych instytucji należy wymienić: rodzinę, gdzie
ciągle odnotowujemy nierówny podział obowiązków; rynek
pracy wyceniający pracę kobiet niżej niż pracę mężczyzn;
państwo adresujące swe działania do kobiet-matek, a nie
rodziców obojga płci.

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach
Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
Działanie 1.6. SPO RZL: System aktywizacji zawodowej kobiet

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

Anna Kulpa
Szkoła Nauk Społecznych przy IFiS PAN
Zespół Socjologii Ekonomicznej
Katedra Socjologii Ogólnej i Antropologii Społecznej AGH
Ul. Gramatyka 8a
30-065 Kraków
(12) 617 43 53
[email protected]


Slide 26

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego
Funduszu Społecznego Unii Europejskiej w ramach Sektorowego
Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich

Prezentacja w ramach projektu:
System aktywizacji zawodowej
kobiet – „Kobieta pracująca…”
OGÓLNOPOLSKA KONFERENCJA:
„KOBIETA PRACUJĄCA NA (NIE)PRZYJAZNYM RYNKU PRACY”
25 kwiecień 2007

Działanie 1.6. SPO RZL; System aktywizacji zawodowej kobiet – „Kobieta pracująca…”

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach
Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
Działanie 1.6. SPO RZL: System aktywizacji zawodowej kobiet

Warszawa, 25 kwietnia 2007

DIAGNOZA SYTUACJI KOBIET NA
RYNKU PRACY
WYNIKI BADAŃ

Zrealizowane badania
• Ogólnopolskie badanie kobiet (N=1850)
• Ogólnopolskie badanie pracodawców (N=1619)
• Regionalne* badanie opinii publicznej (N=1200)
• Regionalne* badania kobiet i przedsiębiorców
techniką FGI - zogniskowanych wywiadów
grupowych (20 x 10)

*Badania przeprowadzono w następujących województwach: małopolskim, łódzkim, wielkopolskim, pomorskim.

Rezultatami projektu są następujące raporty:
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy - Badanie opinii
publicznej (grudzień 2005)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy – Badanie kobiet
(grudzień 2005)

• Diagnoza zróżnicowania szans kobiet w dostępie do rynku
pracy – Badanie ogólnopolskie, przeprowadzone wśród
pracodawców (grudzień 2005)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy ze szczególnym
uwzględnieniem zróżnicowania w dostępie do rynku pracy
– Badanie pogłębione w wybranych województwach
(marzec 2006)
• Wytyczne do akcji informacyjno – promocyjnej projektu
,,Kobieta pracująca..’’ (marzec 2006)

• Raport podsumowujący wyniki badań w ramach projektu
,,Kobieta pracująca’’ (kwiecień 2006)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy w Polsce –
publikacja książkowa (sierpień 2006)

OGÓLNE OCENY SYTUACJI
NA RYNKU PRACY

Jak na tle sytuacji ogólnopolskiej oceniłby/łaby Pan/i
sytuację na rynku pracy w swoim województwie? (w %)

1.1

2.0

100%

23.3
80%

42.6

60%

39.4

40%

36.9
25.0

20%

15.1

9.3
1.1

4.2

wskazania przedsiębiorców
(N=1619)

wskazania kobiet (N=1850)

0%

bardzo dobra

dobra

ani dobra ani zła

zła

bardzo zła

trudno powiedzieć

OCENY SYTUACJI NA RYNKU PRACY – BADANIE POGŁĘBIONE
•

Oceny lokalnych rynków pracy przywoływane przez badane kobiety są
powierzchowne, niezakotwiczone w wiedzy o gospodarce regionu. Oceny
możliwości zatrudnienia przywoływane przez pracodawców są bardziej
rzeczowe i mniej pesymistyczne.

•

Potencjał rynku pracy odnoszony jest wyłącznie do miejsc pracy wyznaczanych
przez umowę o pracę. Brak gwarancji, że nowa praca będzie pracą na stałe
powstrzymuje kobiety pracujące przed zmianą pracy na lepszą.

•

Obie grupy dostrzegają niedopasowanie kwalifikacji i kompetencji
bezrobotnych do ofert pracy na rynku. Relacjonują brak procedur dla
nowoprzyjmowanych pracowników, niedostatek szkoleń na miejscu pracy.

•

Złe wyobrażenia o rynku pracy demobilizują część bezrobotnych kobiet.

C z y w z w ią z k u z o d m ie n n ą sy tu a c ją k o b ie t i m ę ż c z y z n n a ry n k u
p ra c y , P a n a / i z d a n ie m p o trz e b n e s ą in ic ja ty w y / d z ia ła n ia / p ro g ra m y
n a rz e c z w y ró w n a n ia s y tu a c ji o b u p łc i n a ry n k u p ra c y ? ( N = 1 2 0 0 )

tru d n o p o w ie d z ie ć
9 .3 %
n ie
2 6 .4 %

ta k
7 4 ,8 %

Ocena efektywności form wspierania kobiet na rynku pracy
(najbardziej efektywne formy w %)
wspieranie przedsiębiorczości kobiecej poprzez
dotacje na rozpoczęcie działalności
gospodarczej/założenie własnej firmy

42.8
49.5
39.2
35.7

zapewnienie opieki nad dziećmi - żłobki, przedszkola,
świetlice

30.2
34.2

promowanie nowych form zatrudniania np. praca na
odległość, praca w domu, praca przez Internet

40.9

wspieranie dostępu kobiet do edukacji: kursy
doszkalające, itp.

32.2

lepsze docieranie z informacjami o lokalnym rynku
pracy, tworzenie baz danych ofert, doradztwo
zawodowe

38.7
27.5
28.6
24.2

promowanie partnerskiego modelu rodziny z równym
podziałem obowiązków domowych

0.9

trudno powiedzieć

7.8
0

wskazania przedsiębiorców

10

20

30

40

50

wskazania kobiet

60

DYSKRYMINACJA
NA RYNKU PRACY

Sytuacja kobiet i mężczyzn na rynku pracy (w %)

100%

80%

6.9
2.5
28.4

10.9
3.1
27.9

60%

40%

62.3

58.1

wskazania przedsiębiorców

wskazania kobiet

20%

0%

sytuacja kobiet jest gorsza
sytuacja kobiet jest lepsza

sytuacja kobiet jest taka sama
trudno powiedzieć

Czy w sytuacji równych
kwalifikacji kandydatów do
pracy wolałby/ałaby Pan/i
zatrudnić kobietę czy
mężczyznę? (N=1619)

Czy Pana/i zdaniem w przypadku,
gdy kobieta i mężczyzna mają takie
same kwalifikacje i ubiegają się o
takie same stanowisko
przedsiębiorcy decydują się na
zatrudnienie: (N=1200)

tru d n o

kobietę
27.1%

p o w ie d z ie ć
3 1 .8 %

trudno
powiedzieć
50.5%

mężczyznę
22.4%
m ężczyzny
k o b ie ty
4 .9 %

6 3 .3 %

Czy Pana/i zdaniem polscy przedsiębiorcy w swojej działalności przestrzegają
zapisu* ,,Jakakolwiek dyskryminacja w zatrudnieniu, bezpośrednia lub
pośrednia, w szczególności ze względu na płeć, (...) jest niedopuszczalna’’? (w
%)
100%

23.8

24.9

19.7

80%

60%

57.8

66.1

40%

62.9

20%

17.4

10.1

0%
wskazania
przedsiębiorców
(N=1619)

tak
*art.113

Kodeksu Pracy (Dz.U.98.21.94 z późn. zm)

wskazania kobiet
(N=1850)

nie

17.4
wskazania opinii
publicznej (N=1200)

trudno powiedzieć

Ocena uprawnień przysługujących kobietom (wskazania
przedsiębiorców na uprawnienia wpływające niekorzystnie
na sytuację kobiet na rynku pracy w %)
konieczność wydłużenia umowy o pracę z kobietą
w ciąży na czas do dnia porodu (nawet jeśli nie
planowano przedłużenia)

40,4
35,3

korzystanie z urlopu wychowawczego

32,1

korzystanie z urlopu macierzyńskiego

28,2

dodatkowe dni wolne na opiekę nad dzieckiem
konieczność przesunięcia kobiet w ciąży do innej
pracy (jeśli jest to wymagane)

20,7

zakaz zatrudniania kobiet w ciąży w godzinach
nadliczbowych i nocnych

19,5

zwolnienie kobiet w ciąży np. w związku z
badaniami lekarskimi

18,3

skrócenie czasu pracy matek karmiących

17,9

zakaz delegowania kobiet w ciąży poza miejsce
pracy

12,0
7,1

trudno powiedzieć

0

10

20

30

40

50

C o p r z e d e w s z y s t k im w p ły n ę ło n a b e z p r o b le m o w e łą c z e n ie
o b o w ią z k ó w p r a c o w n ic y , o s o b y z a jm u ją c e j s ię d o m e m i/ lu b d z ie ć m i?
( N = 6 3 5 ;w % )
rów ny podział obow ią zków dom ow ych między m ęża/żo nę,

58.1

partn era /partnerkę

pom oc (wsp arc ie) ze strony kogo ś z rodziny n p. rodziców

35.7

przejęcie przez mę ża/pa rtnera znaczące j części

11.8

ob owiązków d oty czących opieki nad dzieckiem

dostęp do żłob ka, przedszko la, ś wietlicy

9.0

w ynajęcie opieki nad dzieckiem

3.0

brak u trudn ień i w yrozum iałość ze s trony praco dawcy

3.0

0

10

20

30

40

50

60

70

GODZENIE ŻYCIA ZAWODOWEGO I OSOBISTEGO

• Respondenci pytani o wiedzę dotyczącą doświadczeń znanych im
kobiet-pracownic i matek-pracownic, a nie o sferę wyobrażeń,
najczęściej deklarują, że godzą one te dwie sfery życia bez większych
problemów.
• Dopóki wychowywanie dzieci i prowadzenie domu nie będzie
postrzegane przez pracodawców jako odpowiedzialność dwojga
rodziców czy partnerów, a nie głównie kobiet, będą oni traktować
kobiety jako kłopotliwego i kosztownego pracownika.
• Kobiety nie dostrzegają swojego obciążenia pracami domowymi w
kategoriach zmniejszania szans zatrudnienia.

OPINIA O PRACY KOBIET.
ELASTYCZNOŚĆ KOBIET
NA RYNKU PRACY

Biorąc pod uwagę Pana/i doświadczenie jak ogólnie
oceniłby/łaby Pan/i jakość pracy kobiet? – wskazania
przedsiębiorców (N=1619;w %)
raczej nisko
0,4%
ani wysoko, ani
nisko
15,5%

bardzo nisko
0,1%
trudno
powiedzieć
4,7%

raczej wysoko
57,7%

bardzo wysoko
21,6%

Czy według Pana/i kobieta prowadząca własną firmę,
to wiarygodny partner do interesów? (w %)
3,2
100%

1,2
8,4

5,2
2,9
14,5

70,8

55,7

16,4

21,8

80%
60%
40%
20%
0%

wskazania przedsiębiorców
(N=1619)
trudno powiedzieć

wskazania opinii publicznej
(N=1200)

nie, kobieta nie jest wiarygodnym partnerem staram się unikać współpracy z kobietami przedsiębiorcami
tak, kobieta to wiarygodny partner, ale wolę współpracować z mężczyznami
tak, kobieta to tak samo wiarygodny partner w interesach jak mężczyzna
tak, kobieta to bardzo wiarygodny partner w interesach; wolę współpracować z kobietami, niż
mężczyznami

Czy Pana/i zdaniem większość znanych
Panu/i kobiet/pracownic podjęłaby pracę
w poszczególnych warunkach?
wskazania przedsiębiorców
(N=1619; w %)
47,7

praca wymagająca długich dojazdów

37,4

14,9

praca wymagająca przeprowadzki

36,0

42,9

21,1

praca o uciążliwym rozkładzie czasu pracy

36,9

42,1

21,0

praca w trudnych warunkach BHP (np. hałas,
zapylenie)

27,7

praca wymagająca pełnej dyspozycyjności
praca wymagająca rezygnacji w najbliższej
przyszłości z planów rodzinnych, np. urodzenie
dziecka
praca wymagająca zdobycia dodatkowych
kwalifikacji na własny koszt

55,2

53,0

25,1

22,8

52,0

77,5

praca w innym zawodzie niż wyuczony

praca wymagająca wyjazdów za granicę

tak

17,0

89,1

60,7

Czy podjęłaby Pani pracę
w poszczególnych warunkach?
– wskazania bezrobotnych
kobiet (N=1850; w %)
29,8
21,9
36,6
32,9

25,2

51,0

11,4 11,1

52,6

nie

5,5

53,4

10,0

58,6

8,4

53,6

21,9

21,4

7,4

72,6

38,8
37,6
38,1
90,3

4,36,6

17,9

62,8

37,2

7,6
11,4
9,3
5,7 4,0

55,9

6,9

trudno powiedzieć

Czy obawa przed utratą zatrudnienia lub problemami
ze znalezieniem pracy mogłaby skłonić Panią do ...?
(N=1850)
do rezygnacji z
macierzyństwa w
ogóle
6.6%

decyzje o
macierzyństwie są
moim zdaniem
niezależne od pracy
54.6%

do przesunięcia
decyzji o
macierzyństwie w
czasie
19.4%

do ograniczenia
liczby dzieci lub
nierodzenia
kolejnych
19.4%

Gdyby straciła Pani pracę, czy zgodziłaby się Pani pracować za
ustawową płacę minimalną
(849 zł brutto czyli 622,60 zł ,,na rękę’’)? (N=1850)

nie
35,5%

brak
odpowiedzi
0,3%

Co trzecia kobieta (31,8%) zgodziłaby się pracować za
minimalną płacę w granicach 1100 – 1500 zł ,,na rękę’’
27,1% respondentek podjęłoby pracę za
minimum 1000 zł ,,na rękę’’
9,8% badanych oczekuje minimalnego wynagrodzenia
za pracę w granicach 800 – 950 zł ,,na rękę’’

tak
64,2%

Gdyby straciła Pani pracę, czy zgodziłaby się Pani pracować za
ustawową płacę minimalną
(849 zł brutto czyli 622,60 zł ,,na rękę’’)?
w podziale na miejsce zamieszkania (w %)

100%

23,5
80%

40,8

60%

40%

76,2
58,9

20%

0%

kobiety mieszkające w mieście
(N=738)

tak

kobiety mieszkające na wsi
(N=323)

nie

SAMOOCENY KOBIET – BADANIE POGŁĘBIONE
• Kobiety są postrzegane i same definiują siebie jako mniej
wymagających finansowo pracowników. Strategia ograniczania swoich
aspiracji zawodowych jest nieefektywna – sektor takich miejsc pracy z
roku na rok kurczy się, ponadto oferuje mniejsze szanse rozwoju i
gorsze warunki pracy.
• Opisy potencjalnych korzyści z pracy dalece odstają od tego, co
badane postrzegają jako pracę wykonywana przez przeciętną kobietę.
• Kobiety aspirują raczej do bycia przecietną kobietą-pracownikiem niż
tworzą ambitne plany zawodowe.

ZAWODY KOBIECE I MĘSKIE

Zawody typowe dla kobiet - wskazania opinii publicznej
(N=1200;w %)
pielęgniarka

37,0

sprzedawczyni

24,0

nauczycielka

19,7

sekretarka

15,3

fryzjerka

13,1

opiekunka dzieci/osób chorych

12,5

kucharka

11,8

kosmetyczka

11,6

sprzątaczka

11,4

szwaczka

9,4

przedszkolanka

9,3

krawcowa

8,7

księgowa

7,1
0

10

20

30

40

Zawody typowe dla kobiet
• Zawody postrzegane jako typowe dla kobiet sytuują je w sektorach
gdzie płace są niższe, technologie mniej zaawansowane, a prestiż
społeczny niższy.
• Wśród prac z ludźmi znajdujemy raczej te, które są związane z ich
obsługą, ze świadczeniem im niezbyt wyrafinowanych usług. Część
profesji wiąże ze zdolnościami manualnymi, część to przedłużenie
prac domowych. Potencjał rynku pracy związany z tymi zawodami
będzie ograniczony, dopóki nie nastąpi znaczące wzbogacenie się
społeczeństwa.
• Większość z tych zawodów nie jest związana z kierowaniem zespołem
ludzi i brak w nich jasnych perspektyw awansu.
• Kobiety „ciążą” ku „bezpiecznym” miejscom pracy w sektorze
publicznym lub takim, w których nie stawia się przed pracownikami
cięgle nowych wyzwań.

Zawody typowe dla mężczyzn - wskazania opinii publicznej
(N=1200;w %)
górnik

33,2

kierowca

24,2

murarz

20,8

budowlaniec

16,3

hutnik

15,7

mechanik

17,4

stolarz

9,1

spawacz

8,3

elektryk

7,6

policjant

7,0

ślusarz

5,0
0

10

20

30

40

Czy istnieją zawody, których mimo braków formalnych
zakazów kobiety/mężczyźni nie powinny/powinni
wykonywać? – wskazania opinii publicznej (N=1200;w %)
Górnik – 30%, Pracownik fizyczny – 18,6%
Hutnik – 12,2%, Budowlaniec – 11,4%
Murarz – 6,4%,Spawacz - 5,8%

Opiekunka do dzieci – 11,9%, Przedszkolanka – 10,9%
Pielęgniarka – 9,9%, Sprzątaczka – 8,9%,
Kosmetyczka – 7,9%, Kucharka – 6,9%

100%

80%

8,4
43,0

60%

82,3
40%

44,9

20%

12,1
0%

9,3

czy istnieją zawody, których kobiety nie czy istnieją zawody, których mężczyźni
powinny wykonywać (pomimo braku
nie powinni wykonywać (pomimo braku
formalnych zakazów)
formalnych zakazów)

trudno powiedzieć

nie

tak

PRZEKRACZANIE SEGREGACJI ZAWODOWEJ – BADANIE
POGŁĘBIONE

• Kobiety pracujące w „męskich” zawodach opisywano kategoriach
fachowości, wyjątkowych kwalifikacji na tle innych osób na podobnych
stanowiskach. Inne badania potwierdzają, że innowacyjność kobiet
wzrasta w środowiskach pracy zdominowanych przez mężczyzn.
Cechują się większą motywacją do sprostania wysokim wymaganiom
nieprzyjaznego im środowiska.
• Pracodawcy, którzy zatrudniają kobietę w zawodzie „męskim”, mogą
spodziewać się, że są to osoby o dużej motywacji pracy.
• Automatyzacja i komputeryzacja zadań związanych wcześniej z siłą
fizyczną znosi bariery wykonywania tych prac przez kobiety.
• Kobiety kojarzone są przez pracodawców z przymiotami
odpowiedzialnego pracownika, a wobec mężczyzn pracujących w
zawodach dla nich typowych zgłaszają szereg zastrzeżeń (brak kultury
osobistej, nadużywanie alkoholu).

PRACA JAKO WARTOŚĆ

Czy w sytuacji otrzymania bardzo wysokiego spadku
pieniężnego (który zapewniłby byt Pani i Pani rodzinie do
końca życia) pracowałaby Pani dalej? (N=1850)
raczej nie
11,8%

może tak, może nie
15,4%

zdecydowanie nie
9,9%

zdecydowanie tak
33,1%

raczej tak
29,8%

Czy zrezygnowałaby Pani z pracy, gdyby Pani mąż/partner
zarabiał tyle, by utrzymać rodzinę na przyzwoitym poziomie?
(N=1850)
trudno
powiedzieć
14,1%

nie
56,5%

tak
29,4%

Jak można określić znaczenie (rolę) pracy zawodowej i pracy
w domu dla gospodarstwa domowego? (w %)

100%

80%

29,7

4,8
8,2

4,0
60%
69,5
40%

55,4

20%

0%

10,9
wskazania kobiet (N=1850)

17,6
wskazania opinii publicznej (N=1200)

trudno porównać pracę zawodową z pracą domową
prace wykonywane w domu są ważniejsze od pracy zawodowej
praca zawodowa jest tak samo ważna jak prace wykonywane w domu
praca zawodowa jest ważniejsza od prac wykonywanych w domu

PODSUMOWANIE - PLURALISTYCZNA IGNORANCJA?

• Postawy wobec kobiet i pracy kobiet zmieniają się, ale
ludzie nie dostrzegają tej zmiany społecznego klimatu,
gdyż wiele instytucji społecznych zdaje się wskazywać, że
zmiana ta nie następuje.
• Wśród tych instytucji należy wymienić: rodzinę, gdzie
ciągle odnotowujemy nierówny podział obowiązków; rynek
pracy wyceniający pracę kobiet niżej niż pracę mężczyzn;
państwo adresujące swe działania do kobiet-matek, a nie
rodziców obojga płci.

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach
Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
Działanie 1.6. SPO RZL: System aktywizacji zawodowej kobiet

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

Anna Kulpa
Szkoła Nauk Społecznych przy IFiS PAN
Zespół Socjologii Ekonomicznej
Katedra Socjologii Ogólnej i Antropologii Społecznej AGH
Ul. Gramatyka 8a
30-065 Kraków
(12) 617 43 53
[email protected]


Slide 27

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego
Funduszu Społecznego Unii Europejskiej w ramach Sektorowego
Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich

Prezentacja w ramach projektu:
System aktywizacji zawodowej
kobiet – „Kobieta pracująca…”
OGÓLNOPOLSKA KONFERENCJA:
„KOBIETA PRACUJĄCA NA (NIE)PRZYJAZNYM RYNKU PRACY”
25 kwiecień 2007

Działanie 1.6. SPO RZL; System aktywizacji zawodowej kobiet – „Kobieta pracująca…”

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach
Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
Działanie 1.6. SPO RZL: System aktywizacji zawodowej kobiet

Warszawa, 25 kwietnia 2007

DIAGNOZA SYTUACJI KOBIET NA
RYNKU PRACY
WYNIKI BADAŃ

Zrealizowane badania
• Ogólnopolskie badanie kobiet (N=1850)
• Ogólnopolskie badanie pracodawców (N=1619)
• Regionalne* badanie opinii publicznej (N=1200)
• Regionalne* badania kobiet i przedsiębiorców
techniką FGI - zogniskowanych wywiadów
grupowych (20 x 10)

*Badania przeprowadzono w następujących województwach: małopolskim, łódzkim, wielkopolskim, pomorskim.

Rezultatami projektu są następujące raporty:
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy - Badanie opinii
publicznej (grudzień 2005)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy – Badanie kobiet
(grudzień 2005)

• Diagnoza zróżnicowania szans kobiet w dostępie do rynku
pracy – Badanie ogólnopolskie, przeprowadzone wśród
pracodawców (grudzień 2005)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy ze szczególnym
uwzględnieniem zróżnicowania w dostępie do rynku pracy
– Badanie pogłębione w wybranych województwach
(marzec 2006)
• Wytyczne do akcji informacyjno – promocyjnej projektu
,,Kobieta pracująca..’’ (marzec 2006)

• Raport podsumowujący wyniki badań w ramach projektu
,,Kobieta pracująca’’ (kwiecień 2006)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy w Polsce –
publikacja książkowa (sierpień 2006)

OGÓLNE OCENY SYTUACJI
NA RYNKU PRACY

Jak na tle sytuacji ogólnopolskiej oceniłby/łaby Pan/i
sytuację na rynku pracy w swoim województwie? (w %)

1.1

2.0

100%

23.3
80%

42.6

60%

39.4

40%

36.9
25.0

20%

15.1

9.3
1.1

4.2

wskazania przedsiębiorców
(N=1619)

wskazania kobiet (N=1850)

0%

bardzo dobra

dobra

ani dobra ani zła

zła

bardzo zła

trudno powiedzieć

OCENY SYTUACJI NA RYNKU PRACY – BADANIE POGŁĘBIONE
•

Oceny lokalnych rynków pracy przywoływane przez badane kobiety są
powierzchowne, niezakotwiczone w wiedzy o gospodarce regionu. Oceny
możliwości zatrudnienia przywoływane przez pracodawców są bardziej
rzeczowe i mniej pesymistyczne.

•

Potencjał rynku pracy odnoszony jest wyłącznie do miejsc pracy wyznaczanych
przez umowę o pracę. Brak gwarancji, że nowa praca będzie pracą na stałe
powstrzymuje kobiety pracujące przed zmianą pracy na lepszą.

•

Obie grupy dostrzegają niedopasowanie kwalifikacji i kompetencji
bezrobotnych do ofert pracy na rynku. Relacjonują brak procedur dla
nowoprzyjmowanych pracowników, niedostatek szkoleń na miejscu pracy.

•

Złe wyobrażenia o rynku pracy demobilizują część bezrobotnych kobiet.

C z y w z w ią z k u z o d m ie n n ą sy tu a c ją k o b ie t i m ę ż c z y z n n a ry n k u
p ra c y , P a n a / i z d a n ie m p o trz e b n e s ą in ic ja ty w y / d z ia ła n ia / p ro g ra m y
n a rz e c z w y ró w n a n ia s y tu a c ji o b u p łc i n a ry n k u p ra c y ? ( N = 1 2 0 0 )

tru d n o p o w ie d z ie ć
9 .3 %
n ie
2 6 .4 %

ta k
7 4 ,8 %

Ocena efektywności form wspierania kobiet na rynku pracy
(najbardziej efektywne formy w %)
wspieranie przedsiębiorczości kobiecej poprzez
dotacje na rozpoczęcie działalności
gospodarczej/założenie własnej firmy

42.8
49.5
39.2
35.7

zapewnienie opieki nad dziećmi - żłobki, przedszkola,
świetlice

30.2
34.2

promowanie nowych form zatrudniania np. praca na
odległość, praca w domu, praca przez Internet

40.9

wspieranie dostępu kobiet do edukacji: kursy
doszkalające, itp.

32.2

lepsze docieranie z informacjami o lokalnym rynku
pracy, tworzenie baz danych ofert, doradztwo
zawodowe

38.7
27.5
28.6
24.2

promowanie partnerskiego modelu rodziny z równym
podziałem obowiązków domowych

0.9

trudno powiedzieć

7.8
0

wskazania przedsiębiorców

10

20

30

40

50

wskazania kobiet

60

DYSKRYMINACJA
NA RYNKU PRACY

Sytuacja kobiet i mężczyzn na rynku pracy (w %)

100%

80%

6.9
2.5
28.4

10.9
3.1
27.9

60%

40%

62.3

58.1

wskazania przedsiębiorców

wskazania kobiet

20%

0%

sytuacja kobiet jest gorsza
sytuacja kobiet jest lepsza

sytuacja kobiet jest taka sama
trudno powiedzieć

Czy w sytuacji równych
kwalifikacji kandydatów do
pracy wolałby/ałaby Pan/i
zatrudnić kobietę czy
mężczyznę? (N=1619)

Czy Pana/i zdaniem w przypadku,
gdy kobieta i mężczyzna mają takie
same kwalifikacje i ubiegają się o
takie same stanowisko
przedsiębiorcy decydują się na
zatrudnienie: (N=1200)

tru d n o

kobietę
27.1%

p o w ie d z ie ć
3 1 .8 %

trudno
powiedzieć
50.5%

mężczyznę
22.4%
m ężczyzny
k o b ie ty
4 .9 %

6 3 .3 %

Czy Pana/i zdaniem polscy przedsiębiorcy w swojej działalności przestrzegają
zapisu* ,,Jakakolwiek dyskryminacja w zatrudnieniu, bezpośrednia lub
pośrednia, w szczególności ze względu na płeć, (...) jest niedopuszczalna’’? (w
%)
100%

23.8

24.9

19.7

80%

60%

57.8

66.1

40%

62.9

20%

17.4

10.1

0%
wskazania
przedsiębiorców
(N=1619)

tak
*art.113

Kodeksu Pracy (Dz.U.98.21.94 z późn. zm)

wskazania kobiet
(N=1850)

nie

17.4
wskazania opinii
publicznej (N=1200)

trudno powiedzieć

Ocena uprawnień przysługujących kobietom (wskazania
przedsiębiorców na uprawnienia wpływające niekorzystnie
na sytuację kobiet na rynku pracy w %)
konieczność wydłużenia umowy o pracę z kobietą
w ciąży na czas do dnia porodu (nawet jeśli nie
planowano przedłużenia)

40,4
35,3

korzystanie z urlopu wychowawczego

32,1

korzystanie z urlopu macierzyńskiego

28,2

dodatkowe dni wolne na opiekę nad dzieckiem
konieczność przesunięcia kobiet w ciąży do innej
pracy (jeśli jest to wymagane)

20,7

zakaz zatrudniania kobiet w ciąży w godzinach
nadliczbowych i nocnych

19,5

zwolnienie kobiet w ciąży np. w związku z
badaniami lekarskimi

18,3

skrócenie czasu pracy matek karmiących

17,9

zakaz delegowania kobiet w ciąży poza miejsce
pracy

12,0
7,1

trudno powiedzieć

0

10

20

30

40

50

C o p r z e d e w s z y s t k im w p ły n ę ło n a b e z p r o b le m o w e łą c z e n ie
o b o w ią z k ó w p r a c o w n ic y , o s o b y z a jm u ją c e j s ię d o m e m i/ lu b d z ie ć m i?
( N = 6 3 5 ;w % )
rów ny podział obow ią zków dom ow ych między m ęża/żo nę,

58.1

partn era /partnerkę

pom oc (wsp arc ie) ze strony kogo ś z rodziny n p. rodziców

35.7

przejęcie przez mę ża/pa rtnera znaczące j części

11.8

ob owiązków d oty czących opieki nad dzieckiem

dostęp do żłob ka, przedszko la, ś wietlicy

9.0

w ynajęcie opieki nad dzieckiem

3.0

brak u trudn ień i w yrozum iałość ze s trony praco dawcy

3.0

0

10

20

30

40

50

60

70

GODZENIE ŻYCIA ZAWODOWEGO I OSOBISTEGO

• Respondenci pytani o wiedzę dotyczącą doświadczeń znanych im
kobiet-pracownic i matek-pracownic, a nie o sferę wyobrażeń,
najczęściej deklarują, że godzą one te dwie sfery życia bez większych
problemów.
• Dopóki wychowywanie dzieci i prowadzenie domu nie będzie
postrzegane przez pracodawców jako odpowiedzialność dwojga
rodziców czy partnerów, a nie głównie kobiet, będą oni traktować
kobiety jako kłopotliwego i kosztownego pracownika.
• Kobiety nie dostrzegają swojego obciążenia pracami domowymi w
kategoriach zmniejszania szans zatrudnienia.

OPINIA O PRACY KOBIET.
ELASTYCZNOŚĆ KOBIET
NA RYNKU PRACY

Biorąc pod uwagę Pana/i doświadczenie jak ogólnie
oceniłby/łaby Pan/i jakość pracy kobiet? – wskazania
przedsiębiorców (N=1619;w %)
raczej nisko
0,4%
ani wysoko, ani
nisko
15,5%

bardzo nisko
0,1%
trudno
powiedzieć
4,7%

raczej wysoko
57,7%

bardzo wysoko
21,6%

Czy według Pana/i kobieta prowadząca własną firmę,
to wiarygodny partner do interesów? (w %)
3,2
100%

1,2
8,4

5,2
2,9
14,5

70,8

55,7

16,4

21,8

80%
60%
40%
20%
0%

wskazania przedsiębiorców
(N=1619)
trudno powiedzieć

wskazania opinii publicznej
(N=1200)

nie, kobieta nie jest wiarygodnym partnerem staram się unikać współpracy z kobietami przedsiębiorcami
tak, kobieta to wiarygodny partner, ale wolę współpracować z mężczyznami
tak, kobieta to tak samo wiarygodny partner w interesach jak mężczyzna
tak, kobieta to bardzo wiarygodny partner w interesach; wolę współpracować z kobietami, niż
mężczyznami

Czy Pana/i zdaniem większość znanych
Panu/i kobiet/pracownic podjęłaby pracę
w poszczególnych warunkach?
wskazania przedsiębiorców
(N=1619; w %)
47,7

praca wymagająca długich dojazdów

37,4

14,9

praca wymagająca przeprowadzki

36,0

42,9

21,1

praca o uciążliwym rozkładzie czasu pracy

36,9

42,1

21,0

praca w trudnych warunkach BHP (np. hałas,
zapylenie)

27,7

praca wymagająca pełnej dyspozycyjności
praca wymagająca rezygnacji w najbliższej
przyszłości z planów rodzinnych, np. urodzenie
dziecka
praca wymagająca zdobycia dodatkowych
kwalifikacji na własny koszt

55,2

53,0

25,1

22,8

52,0

77,5

praca w innym zawodzie niż wyuczony

praca wymagająca wyjazdów za granicę

tak

17,0

89,1

60,7

Czy podjęłaby Pani pracę
w poszczególnych warunkach?
– wskazania bezrobotnych
kobiet (N=1850; w %)
29,8
21,9
36,6
32,9

25,2

51,0

11,4 11,1

52,6

nie

5,5

53,4

10,0

58,6

8,4

53,6

21,9

21,4

7,4

72,6

38,8
37,6
38,1
90,3

4,36,6

17,9

62,8

37,2

7,6
11,4
9,3
5,7 4,0

55,9

6,9

trudno powiedzieć

Czy obawa przed utratą zatrudnienia lub problemami
ze znalezieniem pracy mogłaby skłonić Panią do ...?
(N=1850)
do rezygnacji z
macierzyństwa w
ogóle
6.6%

decyzje o
macierzyństwie są
moim zdaniem
niezależne od pracy
54.6%

do przesunięcia
decyzji o
macierzyństwie w
czasie
19.4%

do ograniczenia
liczby dzieci lub
nierodzenia
kolejnych
19.4%

Gdyby straciła Pani pracę, czy zgodziłaby się Pani pracować za
ustawową płacę minimalną
(849 zł brutto czyli 622,60 zł ,,na rękę’’)? (N=1850)

nie
35,5%

brak
odpowiedzi
0,3%

Co trzecia kobieta (31,8%) zgodziłaby się pracować za
minimalną płacę w granicach 1100 – 1500 zł ,,na rękę’’
27,1% respondentek podjęłoby pracę za
minimum 1000 zł ,,na rękę’’
9,8% badanych oczekuje minimalnego wynagrodzenia
za pracę w granicach 800 – 950 zł ,,na rękę’’

tak
64,2%

Gdyby straciła Pani pracę, czy zgodziłaby się Pani pracować za
ustawową płacę minimalną
(849 zł brutto czyli 622,60 zł ,,na rękę’’)?
w podziale na miejsce zamieszkania (w %)

100%

23,5
80%

40,8

60%

40%

76,2
58,9

20%

0%

kobiety mieszkające w mieście
(N=738)

tak

kobiety mieszkające na wsi
(N=323)

nie

SAMOOCENY KOBIET – BADANIE POGŁĘBIONE
• Kobiety są postrzegane i same definiują siebie jako mniej
wymagających finansowo pracowników. Strategia ograniczania swoich
aspiracji zawodowych jest nieefektywna – sektor takich miejsc pracy z
roku na rok kurczy się, ponadto oferuje mniejsze szanse rozwoju i
gorsze warunki pracy.
• Opisy potencjalnych korzyści z pracy dalece odstają od tego, co
badane postrzegają jako pracę wykonywana przez przeciętną kobietę.
• Kobiety aspirują raczej do bycia przecietną kobietą-pracownikiem niż
tworzą ambitne plany zawodowe.

ZAWODY KOBIECE I MĘSKIE

Zawody typowe dla kobiet - wskazania opinii publicznej
(N=1200;w %)
pielęgniarka

37,0

sprzedawczyni

24,0

nauczycielka

19,7

sekretarka

15,3

fryzjerka

13,1

opiekunka dzieci/osób chorych

12,5

kucharka

11,8

kosmetyczka

11,6

sprzątaczka

11,4

szwaczka

9,4

przedszkolanka

9,3

krawcowa

8,7

księgowa

7,1
0

10

20

30

40

Zawody typowe dla kobiet
• Zawody postrzegane jako typowe dla kobiet sytuują je w sektorach
gdzie płace są niższe, technologie mniej zaawansowane, a prestiż
społeczny niższy.
• Wśród prac z ludźmi znajdujemy raczej te, które są związane z ich
obsługą, ze świadczeniem im niezbyt wyrafinowanych usług. Część
profesji wiąże ze zdolnościami manualnymi, część to przedłużenie
prac domowych. Potencjał rynku pracy związany z tymi zawodami
będzie ograniczony, dopóki nie nastąpi znaczące wzbogacenie się
społeczeństwa.
• Większość z tych zawodów nie jest związana z kierowaniem zespołem
ludzi i brak w nich jasnych perspektyw awansu.
• Kobiety „ciążą” ku „bezpiecznym” miejscom pracy w sektorze
publicznym lub takim, w których nie stawia się przed pracownikami
cięgle nowych wyzwań.

Zawody typowe dla mężczyzn - wskazania opinii publicznej
(N=1200;w %)
górnik

33,2

kierowca

24,2

murarz

20,8

budowlaniec

16,3

hutnik

15,7

mechanik

17,4

stolarz

9,1

spawacz

8,3

elektryk

7,6

policjant

7,0

ślusarz

5,0
0

10

20

30

40

Czy istnieją zawody, których mimo braków formalnych
zakazów kobiety/mężczyźni nie powinny/powinni
wykonywać? – wskazania opinii publicznej (N=1200;w %)
Górnik – 30%, Pracownik fizyczny – 18,6%
Hutnik – 12,2%, Budowlaniec – 11,4%
Murarz – 6,4%,Spawacz - 5,8%

Opiekunka do dzieci – 11,9%, Przedszkolanka – 10,9%
Pielęgniarka – 9,9%, Sprzątaczka – 8,9%,
Kosmetyczka – 7,9%, Kucharka – 6,9%

100%

80%

8,4
43,0

60%

82,3
40%

44,9

20%

12,1
0%

9,3

czy istnieją zawody, których kobiety nie czy istnieją zawody, których mężczyźni
powinny wykonywać (pomimo braku
nie powinni wykonywać (pomimo braku
formalnych zakazów)
formalnych zakazów)

trudno powiedzieć

nie

tak

PRZEKRACZANIE SEGREGACJI ZAWODOWEJ – BADANIE
POGŁĘBIONE

• Kobiety pracujące w „męskich” zawodach opisywano kategoriach
fachowości, wyjątkowych kwalifikacji na tle innych osób na podobnych
stanowiskach. Inne badania potwierdzają, że innowacyjność kobiet
wzrasta w środowiskach pracy zdominowanych przez mężczyzn.
Cechują się większą motywacją do sprostania wysokim wymaganiom
nieprzyjaznego im środowiska.
• Pracodawcy, którzy zatrudniają kobietę w zawodzie „męskim”, mogą
spodziewać się, że są to osoby o dużej motywacji pracy.
• Automatyzacja i komputeryzacja zadań związanych wcześniej z siłą
fizyczną znosi bariery wykonywania tych prac przez kobiety.
• Kobiety kojarzone są przez pracodawców z przymiotami
odpowiedzialnego pracownika, a wobec mężczyzn pracujących w
zawodach dla nich typowych zgłaszają szereg zastrzeżeń (brak kultury
osobistej, nadużywanie alkoholu).

PRACA JAKO WARTOŚĆ

Czy w sytuacji otrzymania bardzo wysokiego spadku
pieniężnego (który zapewniłby byt Pani i Pani rodzinie do
końca życia) pracowałaby Pani dalej? (N=1850)
raczej nie
11,8%

może tak, może nie
15,4%

zdecydowanie nie
9,9%

zdecydowanie tak
33,1%

raczej tak
29,8%

Czy zrezygnowałaby Pani z pracy, gdyby Pani mąż/partner
zarabiał tyle, by utrzymać rodzinę na przyzwoitym poziomie?
(N=1850)
trudno
powiedzieć
14,1%

nie
56,5%

tak
29,4%

Jak można określić znaczenie (rolę) pracy zawodowej i pracy
w domu dla gospodarstwa domowego? (w %)

100%

80%

29,7

4,8
8,2

4,0
60%
69,5
40%

55,4

20%

0%

10,9
wskazania kobiet (N=1850)

17,6
wskazania opinii publicznej (N=1200)

trudno porównać pracę zawodową z pracą domową
prace wykonywane w domu są ważniejsze od pracy zawodowej
praca zawodowa jest tak samo ważna jak prace wykonywane w domu
praca zawodowa jest ważniejsza od prac wykonywanych w domu

PODSUMOWANIE - PLURALISTYCZNA IGNORANCJA?

• Postawy wobec kobiet i pracy kobiet zmieniają się, ale
ludzie nie dostrzegają tej zmiany społecznego klimatu,
gdyż wiele instytucji społecznych zdaje się wskazywać, że
zmiana ta nie następuje.
• Wśród tych instytucji należy wymienić: rodzinę, gdzie
ciągle odnotowujemy nierówny podział obowiązków; rynek
pracy wyceniający pracę kobiet niżej niż pracę mężczyzn;
państwo adresujące swe działania do kobiet-matek, a nie
rodziców obojga płci.

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach
Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
Działanie 1.6. SPO RZL: System aktywizacji zawodowej kobiet

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

Anna Kulpa
Szkoła Nauk Społecznych przy IFiS PAN
Zespół Socjologii Ekonomicznej
Katedra Socjologii Ogólnej i Antropologii Społecznej AGH
Ul. Gramatyka 8a
30-065 Kraków
(12) 617 43 53
[email protected]


Slide 28

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego
Funduszu Społecznego Unii Europejskiej w ramach Sektorowego
Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich

Prezentacja w ramach projektu:
System aktywizacji zawodowej
kobiet – „Kobieta pracująca…”
OGÓLNOPOLSKA KONFERENCJA:
„KOBIETA PRACUJĄCA NA (NIE)PRZYJAZNYM RYNKU PRACY”
25 kwiecień 2007

Działanie 1.6. SPO RZL; System aktywizacji zawodowej kobiet – „Kobieta pracująca…”

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach
Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
Działanie 1.6. SPO RZL: System aktywizacji zawodowej kobiet

Warszawa, 25 kwietnia 2007

DIAGNOZA SYTUACJI KOBIET NA
RYNKU PRACY
WYNIKI BADAŃ

Zrealizowane badania
• Ogólnopolskie badanie kobiet (N=1850)
• Ogólnopolskie badanie pracodawców (N=1619)
• Regionalne* badanie opinii publicznej (N=1200)
• Regionalne* badania kobiet i przedsiębiorców
techniką FGI - zogniskowanych wywiadów
grupowych (20 x 10)

*Badania przeprowadzono w następujących województwach: małopolskim, łódzkim, wielkopolskim, pomorskim.

Rezultatami projektu są następujące raporty:
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy - Badanie opinii
publicznej (grudzień 2005)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy – Badanie kobiet
(grudzień 2005)

• Diagnoza zróżnicowania szans kobiet w dostępie do rynku
pracy – Badanie ogólnopolskie, przeprowadzone wśród
pracodawców (grudzień 2005)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy ze szczególnym
uwzględnieniem zróżnicowania w dostępie do rynku pracy
– Badanie pogłębione w wybranych województwach
(marzec 2006)
• Wytyczne do akcji informacyjno – promocyjnej projektu
,,Kobieta pracująca..’’ (marzec 2006)

• Raport podsumowujący wyniki badań w ramach projektu
,,Kobieta pracująca’’ (kwiecień 2006)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy w Polsce –
publikacja książkowa (sierpień 2006)

OGÓLNE OCENY SYTUACJI
NA RYNKU PRACY

Jak na tle sytuacji ogólnopolskiej oceniłby/łaby Pan/i
sytuację na rynku pracy w swoim województwie? (w %)

1.1

2.0

100%

23.3
80%

42.6

60%

39.4

40%

36.9
25.0

20%

15.1

9.3
1.1

4.2

wskazania przedsiębiorców
(N=1619)

wskazania kobiet (N=1850)

0%

bardzo dobra

dobra

ani dobra ani zła

zła

bardzo zła

trudno powiedzieć

OCENY SYTUACJI NA RYNKU PRACY – BADANIE POGŁĘBIONE
•

Oceny lokalnych rynków pracy przywoływane przez badane kobiety są
powierzchowne, niezakotwiczone w wiedzy o gospodarce regionu. Oceny
możliwości zatrudnienia przywoływane przez pracodawców są bardziej
rzeczowe i mniej pesymistyczne.

•

Potencjał rynku pracy odnoszony jest wyłącznie do miejsc pracy wyznaczanych
przez umowę o pracę. Brak gwarancji, że nowa praca będzie pracą na stałe
powstrzymuje kobiety pracujące przed zmianą pracy na lepszą.

•

Obie grupy dostrzegają niedopasowanie kwalifikacji i kompetencji
bezrobotnych do ofert pracy na rynku. Relacjonują brak procedur dla
nowoprzyjmowanych pracowników, niedostatek szkoleń na miejscu pracy.

•

Złe wyobrażenia o rynku pracy demobilizują część bezrobotnych kobiet.

C z y w z w ią z k u z o d m ie n n ą sy tu a c ją k o b ie t i m ę ż c z y z n n a ry n k u
p ra c y , P a n a / i z d a n ie m p o trz e b n e s ą in ic ja ty w y / d z ia ła n ia / p ro g ra m y
n a rz e c z w y ró w n a n ia s y tu a c ji o b u p łc i n a ry n k u p ra c y ? ( N = 1 2 0 0 )

tru d n o p o w ie d z ie ć
9 .3 %
n ie
2 6 .4 %

ta k
7 4 ,8 %

Ocena efektywności form wspierania kobiet na rynku pracy
(najbardziej efektywne formy w %)
wspieranie przedsiębiorczości kobiecej poprzez
dotacje na rozpoczęcie działalności
gospodarczej/założenie własnej firmy

42.8
49.5
39.2
35.7

zapewnienie opieki nad dziećmi - żłobki, przedszkola,
świetlice

30.2
34.2

promowanie nowych form zatrudniania np. praca na
odległość, praca w domu, praca przez Internet

40.9

wspieranie dostępu kobiet do edukacji: kursy
doszkalające, itp.

32.2

lepsze docieranie z informacjami o lokalnym rynku
pracy, tworzenie baz danych ofert, doradztwo
zawodowe

38.7
27.5
28.6
24.2

promowanie partnerskiego modelu rodziny z równym
podziałem obowiązków domowych

0.9

trudno powiedzieć

7.8
0

wskazania przedsiębiorców

10

20

30

40

50

wskazania kobiet

60

DYSKRYMINACJA
NA RYNKU PRACY

Sytuacja kobiet i mężczyzn na rynku pracy (w %)

100%

80%

6.9
2.5
28.4

10.9
3.1
27.9

60%

40%

62.3

58.1

wskazania przedsiębiorców

wskazania kobiet

20%

0%

sytuacja kobiet jest gorsza
sytuacja kobiet jest lepsza

sytuacja kobiet jest taka sama
trudno powiedzieć

Czy w sytuacji równych
kwalifikacji kandydatów do
pracy wolałby/ałaby Pan/i
zatrudnić kobietę czy
mężczyznę? (N=1619)

Czy Pana/i zdaniem w przypadku,
gdy kobieta i mężczyzna mają takie
same kwalifikacje i ubiegają się o
takie same stanowisko
przedsiębiorcy decydują się na
zatrudnienie: (N=1200)

tru d n o

kobietę
27.1%

p o w ie d z ie ć
3 1 .8 %

trudno
powiedzieć
50.5%

mężczyznę
22.4%
m ężczyzny
k o b ie ty
4 .9 %

6 3 .3 %

Czy Pana/i zdaniem polscy przedsiębiorcy w swojej działalności przestrzegają
zapisu* ,,Jakakolwiek dyskryminacja w zatrudnieniu, bezpośrednia lub
pośrednia, w szczególności ze względu na płeć, (...) jest niedopuszczalna’’? (w
%)
100%

23.8

24.9

19.7

80%

60%

57.8

66.1

40%

62.9

20%

17.4

10.1

0%
wskazania
przedsiębiorców
(N=1619)

tak
*art.113

Kodeksu Pracy (Dz.U.98.21.94 z późn. zm)

wskazania kobiet
(N=1850)

nie

17.4
wskazania opinii
publicznej (N=1200)

trudno powiedzieć

Ocena uprawnień przysługujących kobietom (wskazania
przedsiębiorców na uprawnienia wpływające niekorzystnie
na sytuację kobiet na rynku pracy w %)
konieczność wydłużenia umowy o pracę z kobietą
w ciąży na czas do dnia porodu (nawet jeśli nie
planowano przedłużenia)

40,4
35,3

korzystanie z urlopu wychowawczego

32,1

korzystanie z urlopu macierzyńskiego

28,2

dodatkowe dni wolne na opiekę nad dzieckiem
konieczność przesunięcia kobiet w ciąży do innej
pracy (jeśli jest to wymagane)

20,7

zakaz zatrudniania kobiet w ciąży w godzinach
nadliczbowych i nocnych

19,5

zwolnienie kobiet w ciąży np. w związku z
badaniami lekarskimi

18,3

skrócenie czasu pracy matek karmiących

17,9

zakaz delegowania kobiet w ciąży poza miejsce
pracy

12,0
7,1

trudno powiedzieć

0

10

20

30

40

50

C o p r z e d e w s z y s t k im w p ły n ę ło n a b e z p r o b le m o w e łą c z e n ie
o b o w ią z k ó w p r a c o w n ic y , o s o b y z a jm u ją c e j s ię d o m e m i/ lu b d z ie ć m i?
( N = 6 3 5 ;w % )
rów ny podział obow ią zków dom ow ych między m ęża/żo nę,

58.1

partn era /partnerkę

pom oc (wsp arc ie) ze strony kogo ś z rodziny n p. rodziców

35.7

przejęcie przez mę ża/pa rtnera znaczące j części

11.8

ob owiązków d oty czących opieki nad dzieckiem

dostęp do żłob ka, przedszko la, ś wietlicy

9.0

w ynajęcie opieki nad dzieckiem

3.0

brak u trudn ień i w yrozum iałość ze s trony praco dawcy

3.0

0

10

20

30

40

50

60

70

GODZENIE ŻYCIA ZAWODOWEGO I OSOBISTEGO

• Respondenci pytani o wiedzę dotyczącą doświadczeń znanych im
kobiet-pracownic i matek-pracownic, a nie o sferę wyobrażeń,
najczęściej deklarują, że godzą one te dwie sfery życia bez większych
problemów.
• Dopóki wychowywanie dzieci i prowadzenie domu nie będzie
postrzegane przez pracodawców jako odpowiedzialność dwojga
rodziców czy partnerów, a nie głównie kobiet, będą oni traktować
kobiety jako kłopotliwego i kosztownego pracownika.
• Kobiety nie dostrzegają swojego obciążenia pracami domowymi w
kategoriach zmniejszania szans zatrudnienia.

OPINIA O PRACY KOBIET.
ELASTYCZNOŚĆ KOBIET
NA RYNKU PRACY

Biorąc pod uwagę Pana/i doświadczenie jak ogólnie
oceniłby/łaby Pan/i jakość pracy kobiet? – wskazania
przedsiębiorców (N=1619;w %)
raczej nisko
0,4%
ani wysoko, ani
nisko
15,5%

bardzo nisko
0,1%
trudno
powiedzieć
4,7%

raczej wysoko
57,7%

bardzo wysoko
21,6%

Czy według Pana/i kobieta prowadząca własną firmę,
to wiarygodny partner do interesów? (w %)
3,2
100%

1,2
8,4

5,2
2,9
14,5

70,8

55,7

16,4

21,8

80%
60%
40%
20%
0%

wskazania przedsiębiorców
(N=1619)
trudno powiedzieć

wskazania opinii publicznej
(N=1200)

nie, kobieta nie jest wiarygodnym partnerem staram się unikać współpracy z kobietami przedsiębiorcami
tak, kobieta to wiarygodny partner, ale wolę współpracować z mężczyznami
tak, kobieta to tak samo wiarygodny partner w interesach jak mężczyzna
tak, kobieta to bardzo wiarygodny partner w interesach; wolę współpracować z kobietami, niż
mężczyznami

Czy Pana/i zdaniem większość znanych
Panu/i kobiet/pracownic podjęłaby pracę
w poszczególnych warunkach?
wskazania przedsiębiorców
(N=1619; w %)
47,7

praca wymagająca długich dojazdów

37,4

14,9

praca wymagająca przeprowadzki

36,0

42,9

21,1

praca o uciążliwym rozkładzie czasu pracy

36,9

42,1

21,0

praca w trudnych warunkach BHP (np. hałas,
zapylenie)

27,7

praca wymagająca pełnej dyspozycyjności
praca wymagająca rezygnacji w najbliższej
przyszłości z planów rodzinnych, np. urodzenie
dziecka
praca wymagająca zdobycia dodatkowych
kwalifikacji na własny koszt

55,2

53,0

25,1

22,8

52,0

77,5

praca w innym zawodzie niż wyuczony

praca wymagająca wyjazdów za granicę

tak

17,0

89,1

60,7

Czy podjęłaby Pani pracę
w poszczególnych warunkach?
– wskazania bezrobotnych
kobiet (N=1850; w %)
29,8
21,9
36,6
32,9

25,2

51,0

11,4 11,1

52,6

nie

5,5

53,4

10,0

58,6

8,4

53,6

21,9

21,4

7,4

72,6

38,8
37,6
38,1
90,3

4,36,6

17,9

62,8

37,2

7,6
11,4
9,3
5,7 4,0

55,9

6,9

trudno powiedzieć

Czy obawa przed utratą zatrudnienia lub problemami
ze znalezieniem pracy mogłaby skłonić Panią do ...?
(N=1850)
do rezygnacji z
macierzyństwa w
ogóle
6.6%

decyzje o
macierzyństwie są
moim zdaniem
niezależne od pracy
54.6%

do przesunięcia
decyzji o
macierzyństwie w
czasie
19.4%

do ograniczenia
liczby dzieci lub
nierodzenia
kolejnych
19.4%

Gdyby straciła Pani pracę, czy zgodziłaby się Pani pracować za
ustawową płacę minimalną
(849 zł brutto czyli 622,60 zł ,,na rękę’’)? (N=1850)

nie
35,5%

brak
odpowiedzi
0,3%

Co trzecia kobieta (31,8%) zgodziłaby się pracować za
minimalną płacę w granicach 1100 – 1500 zł ,,na rękę’’
27,1% respondentek podjęłoby pracę za
minimum 1000 zł ,,na rękę’’
9,8% badanych oczekuje minimalnego wynagrodzenia
za pracę w granicach 800 – 950 zł ,,na rękę’’

tak
64,2%

Gdyby straciła Pani pracę, czy zgodziłaby się Pani pracować za
ustawową płacę minimalną
(849 zł brutto czyli 622,60 zł ,,na rękę’’)?
w podziale na miejsce zamieszkania (w %)

100%

23,5
80%

40,8

60%

40%

76,2
58,9

20%

0%

kobiety mieszkające w mieście
(N=738)

tak

kobiety mieszkające na wsi
(N=323)

nie

SAMOOCENY KOBIET – BADANIE POGŁĘBIONE
• Kobiety są postrzegane i same definiują siebie jako mniej
wymagających finansowo pracowników. Strategia ograniczania swoich
aspiracji zawodowych jest nieefektywna – sektor takich miejsc pracy z
roku na rok kurczy się, ponadto oferuje mniejsze szanse rozwoju i
gorsze warunki pracy.
• Opisy potencjalnych korzyści z pracy dalece odstają od tego, co
badane postrzegają jako pracę wykonywana przez przeciętną kobietę.
• Kobiety aspirują raczej do bycia przecietną kobietą-pracownikiem niż
tworzą ambitne plany zawodowe.

ZAWODY KOBIECE I MĘSKIE

Zawody typowe dla kobiet - wskazania opinii publicznej
(N=1200;w %)
pielęgniarka

37,0

sprzedawczyni

24,0

nauczycielka

19,7

sekretarka

15,3

fryzjerka

13,1

opiekunka dzieci/osób chorych

12,5

kucharka

11,8

kosmetyczka

11,6

sprzątaczka

11,4

szwaczka

9,4

przedszkolanka

9,3

krawcowa

8,7

księgowa

7,1
0

10

20

30

40

Zawody typowe dla kobiet
• Zawody postrzegane jako typowe dla kobiet sytuują je w sektorach
gdzie płace są niższe, technologie mniej zaawansowane, a prestiż
społeczny niższy.
• Wśród prac z ludźmi znajdujemy raczej te, które są związane z ich
obsługą, ze świadczeniem im niezbyt wyrafinowanych usług. Część
profesji wiąże ze zdolnościami manualnymi, część to przedłużenie
prac domowych. Potencjał rynku pracy związany z tymi zawodami
będzie ograniczony, dopóki nie nastąpi znaczące wzbogacenie się
społeczeństwa.
• Większość z tych zawodów nie jest związana z kierowaniem zespołem
ludzi i brak w nich jasnych perspektyw awansu.
• Kobiety „ciążą” ku „bezpiecznym” miejscom pracy w sektorze
publicznym lub takim, w których nie stawia się przed pracownikami
cięgle nowych wyzwań.

Zawody typowe dla mężczyzn - wskazania opinii publicznej
(N=1200;w %)
górnik

33,2

kierowca

24,2

murarz

20,8

budowlaniec

16,3

hutnik

15,7

mechanik

17,4

stolarz

9,1

spawacz

8,3

elektryk

7,6

policjant

7,0

ślusarz

5,0
0

10

20

30

40

Czy istnieją zawody, których mimo braków formalnych
zakazów kobiety/mężczyźni nie powinny/powinni
wykonywać? – wskazania opinii publicznej (N=1200;w %)
Górnik – 30%, Pracownik fizyczny – 18,6%
Hutnik – 12,2%, Budowlaniec – 11,4%
Murarz – 6,4%,Spawacz - 5,8%

Opiekunka do dzieci – 11,9%, Przedszkolanka – 10,9%
Pielęgniarka – 9,9%, Sprzątaczka – 8,9%,
Kosmetyczka – 7,9%, Kucharka – 6,9%

100%

80%

8,4
43,0

60%

82,3
40%

44,9

20%

12,1
0%

9,3

czy istnieją zawody, których kobiety nie czy istnieją zawody, których mężczyźni
powinny wykonywać (pomimo braku
nie powinni wykonywać (pomimo braku
formalnych zakazów)
formalnych zakazów)

trudno powiedzieć

nie

tak

PRZEKRACZANIE SEGREGACJI ZAWODOWEJ – BADANIE
POGŁĘBIONE

• Kobiety pracujące w „męskich” zawodach opisywano kategoriach
fachowości, wyjątkowych kwalifikacji na tle innych osób na podobnych
stanowiskach. Inne badania potwierdzają, że innowacyjność kobiet
wzrasta w środowiskach pracy zdominowanych przez mężczyzn.
Cechują się większą motywacją do sprostania wysokim wymaganiom
nieprzyjaznego im środowiska.
• Pracodawcy, którzy zatrudniają kobietę w zawodzie „męskim”, mogą
spodziewać się, że są to osoby o dużej motywacji pracy.
• Automatyzacja i komputeryzacja zadań związanych wcześniej z siłą
fizyczną znosi bariery wykonywania tych prac przez kobiety.
• Kobiety kojarzone są przez pracodawców z przymiotami
odpowiedzialnego pracownika, a wobec mężczyzn pracujących w
zawodach dla nich typowych zgłaszają szereg zastrzeżeń (brak kultury
osobistej, nadużywanie alkoholu).

PRACA JAKO WARTOŚĆ

Czy w sytuacji otrzymania bardzo wysokiego spadku
pieniężnego (który zapewniłby byt Pani i Pani rodzinie do
końca życia) pracowałaby Pani dalej? (N=1850)
raczej nie
11,8%

może tak, może nie
15,4%

zdecydowanie nie
9,9%

zdecydowanie tak
33,1%

raczej tak
29,8%

Czy zrezygnowałaby Pani z pracy, gdyby Pani mąż/partner
zarabiał tyle, by utrzymać rodzinę na przyzwoitym poziomie?
(N=1850)
trudno
powiedzieć
14,1%

nie
56,5%

tak
29,4%

Jak można określić znaczenie (rolę) pracy zawodowej i pracy
w domu dla gospodarstwa domowego? (w %)

100%

80%

29,7

4,8
8,2

4,0
60%
69,5
40%

55,4

20%

0%

10,9
wskazania kobiet (N=1850)

17,6
wskazania opinii publicznej (N=1200)

trudno porównać pracę zawodową z pracą domową
prace wykonywane w domu są ważniejsze od pracy zawodowej
praca zawodowa jest tak samo ważna jak prace wykonywane w domu
praca zawodowa jest ważniejsza od prac wykonywanych w domu

PODSUMOWANIE - PLURALISTYCZNA IGNORANCJA?

• Postawy wobec kobiet i pracy kobiet zmieniają się, ale
ludzie nie dostrzegają tej zmiany społecznego klimatu,
gdyż wiele instytucji społecznych zdaje się wskazywać, że
zmiana ta nie następuje.
• Wśród tych instytucji należy wymienić: rodzinę, gdzie
ciągle odnotowujemy nierówny podział obowiązków; rynek
pracy wyceniający pracę kobiet niżej niż pracę mężczyzn;
państwo adresujące swe działania do kobiet-matek, a nie
rodziców obojga płci.

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach
Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
Działanie 1.6. SPO RZL: System aktywizacji zawodowej kobiet

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

Anna Kulpa
Szkoła Nauk Społecznych przy IFiS PAN
Zespół Socjologii Ekonomicznej
Katedra Socjologii Ogólnej i Antropologii Społecznej AGH
Ul. Gramatyka 8a
30-065 Kraków
(12) 617 43 53
[email protected]


Slide 29

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego
Funduszu Społecznego Unii Europejskiej w ramach Sektorowego
Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich

Prezentacja w ramach projektu:
System aktywizacji zawodowej
kobiet – „Kobieta pracująca…”
OGÓLNOPOLSKA KONFERENCJA:
„KOBIETA PRACUJĄCA NA (NIE)PRZYJAZNYM RYNKU PRACY”
25 kwiecień 2007

Działanie 1.6. SPO RZL; System aktywizacji zawodowej kobiet – „Kobieta pracująca…”

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach
Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
Działanie 1.6. SPO RZL: System aktywizacji zawodowej kobiet

Warszawa, 25 kwietnia 2007

DIAGNOZA SYTUACJI KOBIET NA
RYNKU PRACY
WYNIKI BADAŃ

Zrealizowane badania
• Ogólnopolskie badanie kobiet (N=1850)
• Ogólnopolskie badanie pracodawców (N=1619)
• Regionalne* badanie opinii publicznej (N=1200)
• Regionalne* badania kobiet i przedsiębiorców
techniką FGI - zogniskowanych wywiadów
grupowych (20 x 10)

*Badania przeprowadzono w następujących województwach: małopolskim, łódzkim, wielkopolskim, pomorskim.

Rezultatami projektu są następujące raporty:
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy - Badanie opinii
publicznej (grudzień 2005)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy – Badanie kobiet
(grudzień 2005)

• Diagnoza zróżnicowania szans kobiet w dostępie do rynku
pracy – Badanie ogólnopolskie, przeprowadzone wśród
pracodawców (grudzień 2005)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy ze szczególnym
uwzględnieniem zróżnicowania w dostępie do rynku pracy
– Badanie pogłębione w wybranych województwach
(marzec 2006)
• Wytyczne do akcji informacyjno – promocyjnej projektu
,,Kobieta pracująca..’’ (marzec 2006)

• Raport podsumowujący wyniki badań w ramach projektu
,,Kobieta pracująca’’ (kwiecień 2006)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy w Polsce –
publikacja książkowa (sierpień 2006)

OGÓLNE OCENY SYTUACJI
NA RYNKU PRACY

Jak na tle sytuacji ogólnopolskiej oceniłby/łaby Pan/i
sytuację na rynku pracy w swoim województwie? (w %)

1.1

2.0

100%

23.3
80%

42.6

60%

39.4

40%

36.9
25.0

20%

15.1

9.3
1.1

4.2

wskazania przedsiębiorców
(N=1619)

wskazania kobiet (N=1850)

0%

bardzo dobra

dobra

ani dobra ani zła

zła

bardzo zła

trudno powiedzieć

OCENY SYTUACJI NA RYNKU PRACY – BADANIE POGŁĘBIONE
•

Oceny lokalnych rynków pracy przywoływane przez badane kobiety są
powierzchowne, niezakotwiczone w wiedzy o gospodarce regionu. Oceny
możliwości zatrudnienia przywoływane przez pracodawców są bardziej
rzeczowe i mniej pesymistyczne.

•

Potencjał rynku pracy odnoszony jest wyłącznie do miejsc pracy wyznaczanych
przez umowę o pracę. Brak gwarancji, że nowa praca będzie pracą na stałe
powstrzymuje kobiety pracujące przed zmianą pracy na lepszą.

•

Obie grupy dostrzegają niedopasowanie kwalifikacji i kompetencji
bezrobotnych do ofert pracy na rynku. Relacjonują brak procedur dla
nowoprzyjmowanych pracowników, niedostatek szkoleń na miejscu pracy.

•

Złe wyobrażenia o rynku pracy demobilizują część bezrobotnych kobiet.

C z y w z w ią z k u z o d m ie n n ą sy tu a c ją k o b ie t i m ę ż c z y z n n a ry n k u
p ra c y , P a n a / i z d a n ie m p o trz e b n e s ą in ic ja ty w y / d z ia ła n ia / p ro g ra m y
n a rz e c z w y ró w n a n ia s y tu a c ji o b u p łc i n a ry n k u p ra c y ? ( N = 1 2 0 0 )

tru d n o p o w ie d z ie ć
9 .3 %
n ie
2 6 .4 %

ta k
7 4 ,8 %

Ocena efektywności form wspierania kobiet na rynku pracy
(najbardziej efektywne formy w %)
wspieranie przedsiębiorczości kobiecej poprzez
dotacje na rozpoczęcie działalności
gospodarczej/założenie własnej firmy

42.8
49.5
39.2
35.7

zapewnienie opieki nad dziećmi - żłobki, przedszkola,
świetlice

30.2
34.2

promowanie nowych form zatrudniania np. praca na
odległość, praca w domu, praca przez Internet

40.9

wspieranie dostępu kobiet do edukacji: kursy
doszkalające, itp.

32.2

lepsze docieranie z informacjami o lokalnym rynku
pracy, tworzenie baz danych ofert, doradztwo
zawodowe

38.7
27.5
28.6
24.2

promowanie partnerskiego modelu rodziny z równym
podziałem obowiązków domowych

0.9

trudno powiedzieć

7.8
0

wskazania przedsiębiorców

10

20

30

40

50

wskazania kobiet

60

DYSKRYMINACJA
NA RYNKU PRACY

Sytuacja kobiet i mężczyzn na rynku pracy (w %)

100%

80%

6.9
2.5
28.4

10.9
3.1
27.9

60%

40%

62.3

58.1

wskazania przedsiębiorców

wskazania kobiet

20%

0%

sytuacja kobiet jest gorsza
sytuacja kobiet jest lepsza

sytuacja kobiet jest taka sama
trudno powiedzieć

Czy w sytuacji równych
kwalifikacji kandydatów do
pracy wolałby/ałaby Pan/i
zatrudnić kobietę czy
mężczyznę? (N=1619)

Czy Pana/i zdaniem w przypadku,
gdy kobieta i mężczyzna mają takie
same kwalifikacje i ubiegają się o
takie same stanowisko
przedsiębiorcy decydują się na
zatrudnienie: (N=1200)

tru d n o

kobietę
27.1%

p o w ie d z ie ć
3 1 .8 %

trudno
powiedzieć
50.5%

mężczyznę
22.4%
m ężczyzny
k o b ie ty
4 .9 %

6 3 .3 %

Czy Pana/i zdaniem polscy przedsiębiorcy w swojej działalności przestrzegają
zapisu* ,,Jakakolwiek dyskryminacja w zatrudnieniu, bezpośrednia lub
pośrednia, w szczególności ze względu na płeć, (...) jest niedopuszczalna’’? (w
%)
100%

23.8

24.9

19.7

80%

60%

57.8

66.1

40%

62.9

20%

17.4

10.1

0%
wskazania
przedsiębiorców
(N=1619)

tak
*art.113

Kodeksu Pracy (Dz.U.98.21.94 z późn. zm)

wskazania kobiet
(N=1850)

nie

17.4
wskazania opinii
publicznej (N=1200)

trudno powiedzieć

Ocena uprawnień przysługujących kobietom (wskazania
przedsiębiorców na uprawnienia wpływające niekorzystnie
na sytuację kobiet na rynku pracy w %)
konieczność wydłużenia umowy o pracę z kobietą
w ciąży na czas do dnia porodu (nawet jeśli nie
planowano przedłużenia)

40,4
35,3

korzystanie z urlopu wychowawczego

32,1

korzystanie z urlopu macierzyńskiego

28,2

dodatkowe dni wolne na opiekę nad dzieckiem
konieczność przesunięcia kobiet w ciąży do innej
pracy (jeśli jest to wymagane)

20,7

zakaz zatrudniania kobiet w ciąży w godzinach
nadliczbowych i nocnych

19,5

zwolnienie kobiet w ciąży np. w związku z
badaniami lekarskimi

18,3

skrócenie czasu pracy matek karmiących

17,9

zakaz delegowania kobiet w ciąży poza miejsce
pracy

12,0
7,1

trudno powiedzieć

0

10

20

30

40

50

C o p r z e d e w s z y s t k im w p ły n ę ło n a b e z p r o b le m o w e łą c z e n ie
o b o w ią z k ó w p r a c o w n ic y , o s o b y z a jm u ją c e j s ię d o m e m i/ lu b d z ie ć m i?
( N = 6 3 5 ;w % )
rów ny podział obow ią zków dom ow ych między m ęża/żo nę,

58.1

partn era /partnerkę

pom oc (wsp arc ie) ze strony kogo ś z rodziny n p. rodziców

35.7

przejęcie przez mę ża/pa rtnera znaczące j części

11.8

ob owiązków d oty czących opieki nad dzieckiem

dostęp do żłob ka, przedszko la, ś wietlicy

9.0

w ynajęcie opieki nad dzieckiem

3.0

brak u trudn ień i w yrozum iałość ze s trony praco dawcy

3.0

0

10

20

30

40

50

60

70

GODZENIE ŻYCIA ZAWODOWEGO I OSOBISTEGO

• Respondenci pytani o wiedzę dotyczącą doświadczeń znanych im
kobiet-pracownic i matek-pracownic, a nie o sferę wyobrażeń,
najczęściej deklarują, że godzą one te dwie sfery życia bez większych
problemów.
• Dopóki wychowywanie dzieci i prowadzenie domu nie będzie
postrzegane przez pracodawców jako odpowiedzialność dwojga
rodziców czy partnerów, a nie głównie kobiet, będą oni traktować
kobiety jako kłopotliwego i kosztownego pracownika.
• Kobiety nie dostrzegają swojego obciążenia pracami domowymi w
kategoriach zmniejszania szans zatrudnienia.

OPINIA O PRACY KOBIET.
ELASTYCZNOŚĆ KOBIET
NA RYNKU PRACY

Biorąc pod uwagę Pana/i doświadczenie jak ogólnie
oceniłby/łaby Pan/i jakość pracy kobiet? – wskazania
przedsiębiorców (N=1619;w %)
raczej nisko
0,4%
ani wysoko, ani
nisko
15,5%

bardzo nisko
0,1%
trudno
powiedzieć
4,7%

raczej wysoko
57,7%

bardzo wysoko
21,6%

Czy według Pana/i kobieta prowadząca własną firmę,
to wiarygodny partner do interesów? (w %)
3,2
100%

1,2
8,4

5,2
2,9
14,5

70,8

55,7

16,4

21,8

80%
60%
40%
20%
0%

wskazania przedsiębiorców
(N=1619)
trudno powiedzieć

wskazania opinii publicznej
(N=1200)

nie, kobieta nie jest wiarygodnym partnerem staram się unikać współpracy z kobietami przedsiębiorcami
tak, kobieta to wiarygodny partner, ale wolę współpracować z mężczyznami
tak, kobieta to tak samo wiarygodny partner w interesach jak mężczyzna
tak, kobieta to bardzo wiarygodny partner w interesach; wolę współpracować z kobietami, niż
mężczyznami

Czy Pana/i zdaniem większość znanych
Panu/i kobiet/pracownic podjęłaby pracę
w poszczególnych warunkach?
wskazania przedsiębiorców
(N=1619; w %)
47,7

praca wymagająca długich dojazdów

37,4

14,9

praca wymagająca przeprowadzki

36,0

42,9

21,1

praca o uciążliwym rozkładzie czasu pracy

36,9

42,1

21,0

praca w trudnych warunkach BHP (np. hałas,
zapylenie)

27,7

praca wymagająca pełnej dyspozycyjności
praca wymagająca rezygnacji w najbliższej
przyszłości z planów rodzinnych, np. urodzenie
dziecka
praca wymagająca zdobycia dodatkowych
kwalifikacji na własny koszt

55,2

53,0

25,1

22,8

52,0

77,5

praca w innym zawodzie niż wyuczony

praca wymagająca wyjazdów za granicę

tak

17,0

89,1

60,7

Czy podjęłaby Pani pracę
w poszczególnych warunkach?
– wskazania bezrobotnych
kobiet (N=1850; w %)
29,8
21,9
36,6
32,9

25,2

51,0

11,4 11,1

52,6

nie

5,5

53,4

10,0

58,6

8,4

53,6

21,9

21,4

7,4

72,6

38,8
37,6
38,1
90,3

4,36,6

17,9

62,8

37,2

7,6
11,4
9,3
5,7 4,0

55,9

6,9

trudno powiedzieć

Czy obawa przed utratą zatrudnienia lub problemami
ze znalezieniem pracy mogłaby skłonić Panią do ...?
(N=1850)
do rezygnacji z
macierzyństwa w
ogóle
6.6%

decyzje o
macierzyństwie są
moim zdaniem
niezależne od pracy
54.6%

do przesunięcia
decyzji o
macierzyństwie w
czasie
19.4%

do ograniczenia
liczby dzieci lub
nierodzenia
kolejnych
19.4%

Gdyby straciła Pani pracę, czy zgodziłaby się Pani pracować za
ustawową płacę minimalną
(849 zł brutto czyli 622,60 zł ,,na rękę’’)? (N=1850)

nie
35,5%

brak
odpowiedzi
0,3%

Co trzecia kobieta (31,8%) zgodziłaby się pracować za
minimalną płacę w granicach 1100 – 1500 zł ,,na rękę’’
27,1% respondentek podjęłoby pracę za
minimum 1000 zł ,,na rękę’’
9,8% badanych oczekuje minimalnego wynagrodzenia
za pracę w granicach 800 – 950 zł ,,na rękę’’

tak
64,2%

Gdyby straciła Pani pracę, czy zgodziłaby się Pani pracować za
ustawową płacę minimalną
(849 zł brutto czyli 622,60 zł ,,na rękę’’)?
w podziale na miejsce zamieszkania (w %)

100%

23,5
80%

40,8

60%

40%

76,2
58,9

20%

0%

kobiety mieszkające w mieście
(N=738)

tak

kobiety mieszkające na wsi
(N=323)

nie

SAMOOCENY KOBIET – BADANIE POGŁĘBIONE
• Kobiety są postrzegane i same definiują siebie jako mniej
wymagających finansowo pracowników. Strategia ograniczania swoich
aspiracji zawodowych jest nieefektywna – sektor takich miejsc pracy z
roku na rok kurczy się, ponadto oferuje mniejsze szanse rozwoju i
gorsze warunki pracy.
• Opisy potencjalnych korzyści z pracy dalece odstają od tego, co
badane postrzegają jako pracę wykonywana przez przeciętną kobietę.
• Kobiety aspirują raczej do bycia przecietną kobietą-pracownikiem niż
tworzą ambitne plany zawodowe.

ZAWODY KOBIECE I MĘSKIE

Zawody typowe dla kobiet - wskazania opinii publicznej
(N=1200;w %)
pielęgniarka

37,0

sprzedawczyni

24,0

nauczycielka

19,7

sekretarka

15,3

fryzjerka

13,1

opiekunka dzieci/osób chorych

12,5

kucharka

11,8

kosmetyczka

11,6

sprzątaczka

11,4

szwaczka

9,4

przedszkolanka

9,3

krawcowa

8,7

księgowa

7,1
0

10

20

30

40

Zawody typowe dla kobiet
• Zawody postrzegane jako typowe dla kobiet sytuują je w sektorach
gdzie płace są niższe, technologie mniej zaawansowane, a prestiż
społeczny niższy.
• Wśród prac z ludźmi znajdujemy raczej te, które są związane z ich
obsługą, ze świadczeniem im niezbyt wyrafinowanych usług. Część
profesji wiąże ze zdolnościami manualnymi, część to przedłużenie
prac domowych. Potencjał rynku pracy związany z tymi zawodami
będzie ograniczony, dopóki nie nastąpi znaczące wzbogacenie się
społeczeństwa.
• Większość z tych zawodów nie jest związana z kierowaniem zespołem
ludzi i brak w nich jasnych perspektyw awansu.
• Kobiety „ciążą” ku „bezpiecznym” miejscom pracy w sektorze
publicznym lub takim, w których nie stawia się przed pracownikami
cięgle nowych wyzwań.

Zawody typowe dla mężczyzn - wskazania opinii publicznej
(N=1200;w %)
górnik

33,2

kierowca

24,2

murarz

20,8

budowlaniec

16,3

hutnik

15,7

mechanik

17,4

stolarz

9,1

spawacz

8,3

elektryk

7,6

policjant

7,0

ślusarz

5,0
0

10

20

30

40

Czy istnieją zawody, których mimo braków formalnych
zakazów kobiety/mężczyźni nie powinny/powinni
wykonywać? – wskazania opinii publicznej (N=1200;w %)
Górnik – 30%, Pracownik fizyczny – 18,6%
Hutnik – 12,2%, Budowlaniec – 11,4%
Murarz – 6,4%,Spawacz - 5,8%

Opiekunka do dzieci – 11,9%, Przedszkolanka – 10,9%
Pielęgniarka – 9,9%, Sprzątaczka – 8,9%,
Kosmetyczka – 7,9%, Kucharka – 6,9%

100%

80%

8,4
43,0

60%

82,3
40%

44,9

20%

12,1
0%

9,3

czy istnieją zawody, których kobiety nie czy istnieją zawody, których mężczyźni
powinny wykonywać (pomimo braku
nie powinni wykonywać (pomimo braku
formalnych zakazów)
formalnych zakazów)

trudno powiedzieć

nie

tak

PRZEKRACZANIE SEGREGACJI ZAWODOWEJ – BADANIE
POGŁĘBIONE

• Kobiety pracujące w „męskich” zawodach opisywano kategoriach
fachowości, wyjątkowych kwalifikacji na tle innych osób na podobnych
stanowiskach. Inne badania potwierdzają, że innowacyjność kobiet
wzrasta w środowiskach pracy zdominowanych przez mężczyzn.
Cechują się większą motywacją do sprostania wysokim wymaganiom
nieprzyjaznego im środowiska.
• Pracodawcy, którzy zatrudniają kobietę w zawodzie „męskim”, mogą
spodziewać się, że są to osoby o dużej motywacji pracy.
• Automatyzacja i komputeryzacja zadań związanych wcześniej z siłą
fizyczną znosi bariery wykonywania tych prac przez kobiety.
• Kobiety kojarzone są przez pracodawców z przymiotami
odpowiedzialnego pracownika, a wobec mężczyzn pracujących w
zawodach dla nich typowych zgłaszają szereg zastrzeżeń (brak kultury
osobistej, nadużywanie alkoholu).

PRACA JAKO WARTOŚĆ

Czy w sytuacji otrzymania bardzo wysokiego spadku
pieniężnego (który zapewniłby byt Pani i Pani rodzinie do
końca życia) pracowałaby Pani dalej? (N=1850)
raczej nie
11,8%

może tak, może nie
15,4%

zdecydowanie nie
9,9%

zdecydowanie tak
33,1%

raczej tak
29,8%

Czy zrezygnowałaby Pani z pracy, gdyby Pani mąż/partner
zarabiał tyle, by utrzymać rodzinę na przyzwoitym poziomie?
(N=1850)
trudno
powiedzieć
14,1%

nie
56,5%

tak
29,4%

Jak można określić znaczenie (rolę) pracy zawodowej i pracy
w domu dla gospodarstwa domowego? (w %)

100%

80%

29,7

4,8
8,2

4,0
60%
69,5
40%

55,4

20%

0%

10,9
wskazania kobiet (N=1850)

17,6
wskazania opinii publicznej (N=1200)

trudno porównać pracę zawodową z pracą domową
prace wykonywane w domu są ważniejsze od pracy zawodowej
praca zawodowa jest tak samo ważna jak prace wykonywane w domu
praca zawodowa jest ważniejsza od prac wykonywanych w domu

PODSUMOWANIE - PLURALISTYCZNA IGNORANCJA?

• Postawy wobec kobiet i pracy kobiet zmieniają się, ale
ludzie nie dostrzegają tej zmiany społecznego klimatu,
gdyż wiele instytucji społecznych zdaje się wskazywać, że
zmiana ta nie następuje.
• Wśród tych instytucji należy wymienić: rodzinę, gdzie
ciągle odnotowujemy nierówny podział obowiązków; rynek
pracy wyceniający pracę kobiet niżej niż pracę mężczyzn;
państwo adresujące swe działania do kobiet-matek, a nie
rodziców obojga płci.

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach
Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
Działanie 1.6. SPO RZL: System aktywizacji zawodowej kobiet

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

Anna Kulpa
Szkoła Nauk Społecznych przy IFiS PAN
Zespół Socjologii Ekonomicznej
Katedra Socjologii Ogólnej i Antropologii Społecznej AGH
Ul. Gramatyka 8a
30-065 Kraków
(12) 617 43 53
[email protected]


Slide 30

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego
Funduszu Społecznego Unii Europejskiej w ramach Sektorowego
Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich

Prezentacja w ramach projektu:
System aktywizacji zawodowej
kobiet – „Kobieta pracująca…”
OGÓLNOPOLSKA KONFERENCJA:
„KOBIETA PRACUJĄCA NA (NIE)PRZYJAZNYM RYNKU PRACY”
25 kwiecień 2007

Działanie 1.6. SPO RZL; System aktywizacji zawodowej kobiet – „Kobieta pracująca…”

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach
Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
Działanie 1.6. SPO RZL: System aktywizacji zawodowej kobiet

Warszawa, 25 kwietnia 2007

DIAGNOZA SYTUACJI KOBIET NA
RYNKU PRACY
WYNIKI BADAŃ

Zrealizowane badania
• Ogólnopolskie badanie kobiet (N=1850)
• Ogólnopolskie badanie pracodawców (N=1619)
• Regionalne* badanie opinii publicznej (N=1200)
• Regionalne* badania kobiet i przedsiębiorców
techniką FGI - zogniskowanych wywiadów
grupowych (20 x 10)

*Badania przeprowadzono w następujących województwach: małopolskim, łódzkim, wielkopolskim, pomorskim.

Rezultatami projektu są następujące raporty:
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy - Badanie opinii
publicznej (grudzień 2005)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy – Badanie kobiet
(grudzień 2005)

• Diagnoza zróżnicowania szans kobiet w dostępie do rynku
pracy – Badanie ogólnopolskie, przeprowadzone wśród
pracodawców (grudzień 2005)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy ze szczególnym
uwzględnieniem zróżnicowania w dostępie do rynku pracy
– Badanie pogłębione w wybranych województwach
(marzec 2006)
• Wytyczne do akcji informacyjno – promocyjnej projektu
,,Kobieta pracująca..’’ (marzec 2006)

• Raport podsumowujący wyniki badań w ramach projektu
,,Kobieta pracująca’’ (kwiecień 2006)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy w Polsce –
publikacja książkowa (sierpień 2006)

OGÓLNE OCENY SYTUACJI
NA RYNKU PRACY

Jak na tle sytuacji ogólnopolskiej oceniłby/łaby Pan/i
sytuację na rynku pracy w swoim województwie? (w %)

1.1

2.0

100%

23.3
80%

42.6

60%

39.4

40%

36.9
25.0

20%

15.1

9.3
1.1

4.2

wskazania przedsiębiorców
(N=1619)

wskazania kobiet (N=1850)

0%

bardzo dobra

dobra

ani dobra ani zła

zła

bardzo zła

trudno powiedzieć

OCENY SYTUACJI NA RYNKU PRACY – BADANIE POGŁĘBIONE
•

Oceny lokalnych rynków pracy przywoływane przez badane kobiety są
powierzchowne, niezakotwiczone w wiedzy o gospodarce regionu. Oceny
możliwości zatrudnienia przywoływane przez pracodawców są bardziej
rzeczowe i mniej pesymistyczne.

•

Potencjał rynku pracy odnoszony jest wyłącznie do miejsc pracy wyznaczanych
przez umowę o pracę. Brak gwarancji, że nowa praca będzie pracą na stałe
powstrzymuje kobiety pracujące przed zmianą pracy na lepszą.

•

Obie grupy dostrzegają niedopasowanie kwalifikacji i kompetencji
bezrobotnych do ofert pracy na rynku. Relacjonują brak procedur dla
nowoprzyjmowanych pracowników, niedostatek szkoleń na miejscu pracy.

•

Złe wyobrażenia o rynku pracy demobilizują część bezrobotnych kobiet.

C z y w z w ią z k u z o d m ie n n ą sy tu a c ją k o b ie t i m ę ż c z y z n n a ry n k u
p ra c y , P a n a / i z d a n ie m p o trz e b n e s ą in ic ja ty w y / d z ia ła n ia / p ro g ra m y
n a rz e c z w y ró w n a n ia s y tu a c ji o b u p łc i n a ry n k u p ra c y ? ( N = 1 2 0 0 )

tru d n o p o w ie d z ie ć
9 .3 %
n ie
2 6 .4 %

ta k
7 4 ,8 %

Ocena efektywności form wspierania kobiet na rynku pracy
(najbardziej efektywne formy w %)
wspieranie przedsiębiorczości kobiecej poprzez
dotacje na rozpoczęcie działalności
gospodarczej/założenie własnej firmy

42.8
49.5
39.2
35.7

zapewnienie opieki nad dziećmi - żłobki, przedszkola,
świetlice

30.2
34.2

promowanie nowych form zatrudniania np. praca na
odległość, praca w domu, praca przez Internet

40.9

wspieranie dostępu kobiet do edukacji: kursy
doszkalające, itp.

32.2

lepsze docieranie z informacjami o lokalnym rynku
pracy, tworzenie baz danych ofert, doradztwo
zawodowe

38.7
27.5
28.6
24.2

promowanie partnerskiego modelu rodziny z równym
podziałem obowiązków domowych

0.9

trudno powiedzieć

7.8
0

wskazania przedsiębiorców

10

20

30

40

50

wskazania kobiet

60

DYSKRYMINACJA
NA RYNKU PRACY

Sytuacja kobiet i mężczyzn na rynku pracy (w %)

100%

80%

6.9
2.5
28.4

10.9
3.1
27.9

60%

40%

62.3

58.1

wskazania przedsiębiorców

wskazania kobiet

20%

0%

sytuacja kobiet jest gorsza
sytuacja kobiet jest lepsza

sytuacja kobiet jest taka sama
trudno powiedzieć

Czy w sytuacji równych
kwalifikacji kandydatów do
pracy wolałby/ałaby Pan/i
zatrudnić kobietę czy
mężczyznę? (N=1619)

Czy Pana/i zdaniem w przypadku,
gdy kobieta i mężczyzna mają takie
same kwalifikacje i ubiegają się o
takie same stanowisko
przedsiębiorcy decydują się na
zatrudnienie: (N=1200)

tru d n o

kobietę
27.1%

p o w ie d z ie ć
3 1 .8 %

trudno
powiedzieć
50.5%

mężczyznę
22.4%
m ężczyzny
k o b ie ty
4 .9 %

6 3 .3 %

Czy Pana/i zdaniem polscy przedsiębiorcy w swojej działalności przestrzegają
zapisu* ,,Jakakolwiek dyskryminacja w zatrudnieniu, bezpośrednia lub
pośrednia, w szczególności ze względu na płeć, (...) jest niedopuszczalna’’? (w
%)
100%

23.8

24.9

19.7

80%

60%

57.8

66.1

40%

62.9

20%

17.4

10.1

0%
wskazania
przedsiębiorców
(N=1619)

tak
*art.113

Kodeksu Pracy (Dz.U.98.21.94 z późn. zm)

wskazania kobiet
(N=1850)

nie

17.4
wskazania opinii
publicznej (N=1200)

trudno powiedzieć

Ocena uprawnień przysługujących kobietom (wskazania
przedsiębiorców na uprawnienia wpływające niekorzystnie
na sytuację kobiet na rynku pracy w %)
konieczność wydłużenia umowy o pracę z kobietą
w ciąży na czas do dnia porodu (nawet jeśli nie
planowano przedłużenia)

40,4
35,3

korzystanie z urlopu wychowawczego

32,1

korzystanie z urlopu macierzyńskiego

28,2

dodatkowe dni wolne na opiekę nad dzieckiem
konieczność przesunięcia kobiet w ciąży do innej
pracy (jeśli jest to wymagane)

20,7

zakaz zatrudniania kobiet w ciąży w godzinach
nadliczbowych i nocnych

19,5

zwolnienie kobiet w ciąży np. w związku z
badaniami lekarskimi

18,3

skrócenie czasu pracy matek karmiących

17,9

zakaz delegowania kobiet w ciąży poza miejsce
pracy

12,0
7,1

trudno powiedzieć

0

10

20

30

40

50

C o p r z e d e w s z y s t k im w p ły n ę ło n a b e z p r o b le m o w e łą c z e n ie
o b o w ią z k ó w p r a c o w n ic y , o s o b y z a jm u ją c e j s ię d o m e m i/ lu b d z ie ć m i?
( N = 6 3 5 ;w % )
rów ny podział obow ią zków dom ow ych między m ęża/żo nę,

58.1

partn era /partnerkę

pom oc (wsp arc ie) ze strony kogo ś z rodziny n p. rodziców

35.7

przejęcie przez mę ża/pa rtnera znaczące j części

11.8

ob owiązków d oty czących opieki nad dzieckiem

dostęp do żłob ka, przedszko la, ś wietlicy

9.0

w ynajęcie opieki nad dzieckiem

3.0

brak u trudn ień i w yrozum iałość ze s trony praco dawcy

3.0

0

10

20

30

40

50

60

70

GODZENIE ŻYCIA ZAWODOWEGO I OSOBISTEGO

• Respondenci pytani o wiedzę dotyczącą doświadczeń znanych im
kobiet-pracownic i matek-pracownic, a nie o sferę wyobrażeń,
najczęściej deklarują, że godzą one te dwie sfery życia bez większych
problemów.
• Dopóki wychowywanie dzieci i prowadzenie domu nie będzie
postrzegane przez pracodawców jako odpowiedzialność dwojga
rodziców czy partnerów, a nie głównie kobiet, będą oni traktować
kobiety jako kłopotliwego i kosztownego pracownika.
• Kobiety nie dostrzegają swojego obciążenia pracami domowymi w
kategoriach zmniejszania szans zatrudnienia.

OPINIA O PRACY KOBIET.
ELASTYCZNOŚĆ KOBIET
NA RYNKU PRACY

Biorąc pod uwagę Pana/i doświadczenie jak ogólnie
oceniłby/łaby Pan/i jakość pracy kobiet? – wskazania
przedsiębiorców (N=1619;w %)
raczej nisko
0,4%
ani wysoko, ani
nisko
15,5%

bardzo nisko
0,1%
trudno
powiedzieć
4,7%

raczej wysoko
57,7%

bardzo wysoko
21,6%

Czy według Pana/i kobieta prowadząca własną firmę,
to wiarygodny partner do interesów? (w %)
3,2
100%

1,2
8,4

5,2
2,9
14,5

70,8

55,7

16,4

21,8

80%
60%
40%
20%
0%

wskazania przedsiębiorców
(N=1619)
trudno powiedzieć

wskazania opinii publicznej
(N=1200)

nie, kobieta nie jest wiarygodnym partnerem staram się unikać współpracy z kobietami przedsiębiorcami
tak, kobieta to wiarygodny partner, ale wolę współpracować z mężczyznami
tak, kobieta to tak samo wiarygodny partner w interesach jak mężczyzna
tak, kobieta to bardzo wiarygodny partner w interesach; wolę współpracować z kobietami, niż
mężczyznami

Czy Pana/i zdaniem większość znanych
Panu/i kobiet/pracownic podjęłaby pracę
w poszczególnych warunkach?
wskazania przedsiębiorców
(N=1619; w %)
47,7

praca wymagająca długich dojazdów

37,4

14,9

praca wymagająca przeprowadzki

36,0

42,9

21,1

praca o uciążliwym rozkładzie czasu pracy

36,9

42,1

21,0

praca w trudnych warunkach BHP (np. hałas,
zapylenie)

27,7

praca wymagająca pełnej dyspozycyjności
praca wymagająca rezygnacji w najbliższej
przyszłości z planów rodzinnych, np. urodzenie
dziecka
praca wymagająca zdobycia dodatkowych
kwalifikacji na własny koszt

55,2

53,0

25,1

22,8

52,0

77,5

praca w innym zawodzie niż wyuczony

praca wymagająca wyjazdów za granicę

tak

17,0

89,1

60,7

Czy podjęłaby Pani pracę
w poszczególnych warunkach?
– wskazania bezrobotnych
kobiet (N=1850; w %)
29,8
21,9
36,6
32,9

25,2

51,0

11,4 11,1

52,6

nie

5,5

53,4

10,0

58,6

8,4

53,6

21,9

21,4

7,4

72,6

38,8
37,6
38,1
90,3

4,36,6

17,9

62,8

37,2

7,6
11,4
9,3
5,7 4,0

55,9

6,9

trudno powiedzieć

Czy obawa przed utratą zatrudnienia lub problemami
ze znalezieniem pracy mogłaby skłonić Panią do ...?
(N=1850)
do rezygnacji z
macierzyństwa w
ogóle
6.6%

decyzje o
macierzyństwie są
moim zdaniem
niezależne od pracy
54.6%

do przesunięcia
decyzji o
macierzyństwie w
czasie
19.4%

do ograniczenia
liczby dzieci lub
nierodzenia
kolejnych
19.4%

Gdyby straciła Pani pracę, czy zgodziłaby się Pani pracować za
ustawową płacę minimalną
(849 zł brutto czyli 622,60 zł ,,na rękę’’)? (N=1850)

nie
35,5%

brak
odpowiedzi
0,3%

Co trzecia kobieta (31,8%) zgodziłaby się pracować za
minimalną płacę w granicach 1100 – 1500 zł ,,na rękę’’
27,1% respondentek podjęłoby pracę za
minimum 1000 zł ,,na rękę’’
9,8% badanych oczekuje minimalnego wynagrodzenia
za pracę w granicach 800 – 950 zł ,,na rękę’’

tak
64,2%

Gdyby straciła Pani pracę, czy zgodziłaby się Pani pracować za
ustawową płacę minimalną
(849 zł brutto czyli 622,60 zł ,,na rękę’’)?
w podziale na miejsce zamieszkania (w %)

100%

23,5
80%

40,8

60%

40%

76,2
58,9

20%

0%

kobiety mieszkające w mieście
(N=738)

tak

kobiety mieszkające na wsi
(N=323)

nie

SAMOOCENY KOBIET – BADANIE POGŁĘBIONE
• Kobiety są postrzegane i same definiują siebie jako mniej
wymagających finansowo pracowników. Strategia ograniczania swoich
aspiracji zawodowych jest nieefektywna – sektor takich miejsc pracy z
roku na rok kurczy się, ponadto oferuje mniejsze szanse rozwoju i
gorsze warunki pracy.
• Opisy potencjalnych korzyści z pracy dalece odstają od tego, co
badane postrzegają jako pracę wykonywana przez przeciętną kobietę.
• Kobiety aspirują raczej do bycia przecietną kobietą-pracownikiem niż
tworzą ambitne plany zawodowe.

ZAWODY KOBIECE I MĘSKIE

Zawody typowe dla kobiet - wskazania opinii publicznej
(N=1200;w %)
pielęgniarka

37,0

sprzedawczyni

24,0

nauczycielka

19,7

sekretarka

15,3

fryzjerka

13,1

opiekunka dzieci/osób chorych

12,5

kucharka

11,8

kosmetyczka

11,6

sprzątaczka

11,4

szwaczka

9,4

przedszkolanka

9,3

krawcowa

8,7

księgowa

7,1
0

10

20

30

40

Zawody typowe dla kobiet
• Zawody postrzegane jako typowe dla kobiet sytuują je w sektorach
gdzie płace są niższe, technologie mniej zaawansowane, a prestiż
społeczny niższy.
• Wśród prac z ludźmi znajdujemy raczej te, które są związane z ich
obsługą, ze świadczeniem im niezbyt wyrafinowanych usług. Część
profesji wiąże ze zdolnościami manualnymi, część to przedłużenie
prac domowych. Potencjał rynku pracy związany z tymi zawodami
będzie ograniczony, dopóki nie nastąpi znaczące wzbogacenie się
społeczeństwa.
• Większość z tych zawodów nie jest związana z kierowaniem zespołem
ludzi i brak w nich jasnych perspektyw awansu.
• Kobiety „ciążą” ku „bezpiecznym” miejscom pracy w sektorze
publicznym lub takim, w których nie stawia się przed pracownikami
cięgle nowych wyzwań.

Zawody typowe dla mężczyzn - wskazania opinii publicznej
(N=1200;w %)
górnik

33,2

kierowca

24,2

murarz

20,8

budowlaniec

16,3

hutnik

15,7

mechanik

17,4

stolarz

9,1

spawacz

8,3

elektryk

7,6

policjant

7,0

ślusarz

5,0
0

10

20

30

40

Czy istnieją zawody, których mimo braków formalnych
zakazów kobiety/mężczyźni nie powinny/powinni
wykonywać? – wskazania opinii publicznej (N=1200;w %)
Górnik – 30%, Pracownik fizyczny – 18,6%
Hutnik – 12,2%, Budowlaniec – 11,4%
Murarz – 6,4%,Spawacz - 5,8%

Opiekunka do dzieci – 11,9%, Przedszkolanka – 10,9%
Pielęgniarka – 9,9%, Sprzątaczka – 8,9%,
Kosmetyczka – 7,9%, Kucharka – 6,9%

100%

80%

8,4
43,0

60%

82,3
40%

44,9

20%

12,1
0%

9,3

czy istnieją zawody, których kobiety nie czy istnieją zawody, których mężczyźni
powinny wykonywać (pomimo braku
nie powinni wykonywać (pomimo braku
formalnych zakazów)
formalnych zakazów)

trudno powiedzieć

nie

tak

PRZEKRACZANIE SEGREGACJI ZAWODOWEJ – BADANIE
POGŁĘBIONE

• Kobiety pracujące w „męskich” zawodach opisywano kategoriach
fachowości, wyjątkowych kwalifikacji na tle innych osób na podobnych
stanowiskach. Inne badania potwierdzają, że innowacyjność kobiet
wzrasta w środowiskach pracy zdominowanych przez mężczyzn.
Cechują się większą motywacją do sprostania wysokim wymaganiom
nieprzyjaznego im środowiska.
• Pracodawcy, którzy zatrudniają kobietę w zawodzie „męskim”, mogą
spodziewać się, że są to osoby o dużej motywacji pracy.
• Automatyzacja i komputeryzacja zadań związanych wcześniej z siłą
fizyczną znosi bariery wykonywania tych prac przez kobiety.
• Kobiety kojarzone są przez pracodawców z przymiotami
odpowiedzialnego pracownika, a wobec mężczyzn pracujących w
zawodach dla nich typowych zgłaszają szereg zastrzeżeń (brak kultury
osobistej, nadużywanie alkoholu).

PRACA JAKO WARTOŚĆ

Czy w sytuacji otrzymania bardzo wysokiego spadku
pieniężnego (który zapewniłby byt Pani i Pani rodzinie do
końca życia) pracowałaby Pani dalej? (N=1850)
raczej nie
11,8%

może tak, może nie
15,4%

zdecydowanie nie
9,9%

zdecydowanie tak
33,1%

raczej tak
29,8%

Czy zrezygnowałaby Pani z pracy, gdyby Pani mąż/partner
zarabiał tyle, by utrzymać rodzinę na przyzwoitym poziomie?
(N=1850)
trudno
powiedzieć
14,1%

nie
56,5%

tak
29,4%

Jak można określić znaczenie (rolę) pracy zawodowej i pracy
w domu dla gospodarstwa domowego? (w %)

100%

80%

29,7

4,8
8,2

4,0
60%
69,5
40%

55,4

20%

0%

10,9
wskazania kobiet (N=1850)

17,6
wskazania opinii publicznej (N=1200)

trudno porównać pracę zawodową z pracą domową
prace wykonywane w domu są ważniejsze od pracy zawodowej
praca zawodowa jest tak samo ważna jak prace wykonywane w domu
praca zawodowa jest ważniejsza od prac wykonywanych w domu

PODSUMOWANIE - PLURALISTYCZNA IGNORANCJA?

• Postawy wobec kobiet i pracy kobiet zmieniają się, ale
ludzie nie dostrzegają tej zmiany społecznego klimatu,
gdyż wiele instytucji społecznych zdaje się wskazywać, że
zmiana ta nie następuje.
• Wśród tych instytucji należy wymienić: rodzinę, gdzie
ciągle odnotowujemy nierówny podział obowiązków; rynek
pracy wyceniający pracę kobiet niżej niż pracę mężczyzn;
państwo adresujące swe działania do kobiet-matek, a nie
rodziców obojga płci.

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach
Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
Działanie 1.6. SPO RZL: System aktywizacji zawodowej kobiet

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

Anna Kulpa
Szkoła Nauk Społecznych przy IFiS PAN
Zespół Socjologii Ekonomicznej
Katedra Socjologii Ogólnej i Antropologii Społecznej AGH
Ul. Gramatyka 8a
30-065 Kraków
(12) 617 43 53
[email protected]


Slide 31

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego
Funduszu Społecznego Unii Europejskiej w ramach Sektorowego
Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich

Prezentacja w ramach projektu:
System aktywizacji zawodowej
kobiet – „Kobieta pracująca…”
OGÓLNOPOLSKA KONFERENCJA:
„KOBIETA PRACUJĄCA NA (NIE)PRZYJAZNYM RYNKU PRACY”
25 kwiecień 2007

Działanie 1.6. SPO RZL; System aktywizacji zawodowej kobiet – „Kobieta pracująca…”

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach
Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
Działanie 1.6. SPO RZL: System aktywizacji zawodowej kobiet

Warszawa, 25 kwietnia 2007

DIAGNOZA SYTUACJI KOBIET NA
RYNKU PRACY
WYNIKI BADAŃ

Zrealizowane badania
• Ogólnopolskie badanie kobiet (N=1850)
• Ogólnopolskie badanie pracodawców (N=1619)
• Regionalne* badanie opinii publicznej (N=1200)
• Regionalne* badania kobiet i przedsiębiorców
techniką FGI - zogniskowanych wywiadów
grupowych (20 x 10)

*Badania przeprowadzono w następujących województwach: małopolskim, łódzkim, wielkopolskim, pomorskim.

Rezultatami projektu są następujące raporty:
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy - Badanie opinii
publicznej (grudzień 2005)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy – Badanie kobiet
(grudzień 2005)

• Diagnoza zróżnicowania szans kobiet w dostępie do rynku
pracy – Badanie ogólnopolskie, przeprowadzone wśród
pracodawców (grudzień 2005)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy ze szczególnym
uwzględnieniem zróżnicowania w dostępie do rynku pracy
– Badanie pogłębione w wybranych województwach
(marzec 2006)
• Wytyczne do akcji informacyjno – promocyjnej projektu
,,Kobieta pracująca..’’ (marzec 2006)

• Raport podsumowujący wyniki badań w ramach projektu
,,Kobieta pracująca’’ (kwiecień 2006)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy w Polsce –
publikacja książkowa (sierpień 2006)

OGÓLNE OCENY SYTUACJI
NA RYNKU PRACY

Jak na tle sytuacji ogólnopolskiej oceniłby/łaby Pan/i
sytuację na rynku pracy w swoim województwie? (w %)

1.1

2.0

100%

23.3
80%

42.6

60%

39.4

40%

36.9
25.0

20%

15.1

9.3
1.1

4.2

wskazania przedsiębiorców
(N=1619)

wskazania kobiet (N=1850)

0%

bardzo dobra

dobra

ani dobra ani zła

zła

bardzo zła

trudno powiedzieć

OCENY SYTUACJI NA RYNKU PRACY – BADANIE POGŁĘBIONE
•

Oceny lokalnych rynków pracy przywoływane przez badane kobiety są
powierzchowne, niezakotwiczone w wiedzy o gospodarce regionu. Oceny
możliwości zatrudnienia przywoływane przez pracodawców są bardziej
rzeczowe i mniej pesymistyczne.

•

Potencjał rynku pracy odnoszony jest wyłącznie do miejsc pracy wyznaczanych
przez umowę o pracę. Brak gwarancji, że nowa praca będzie pracą na stałe
powstrzymuje kobiety pracujące przed zmianą pracy na lepszą.

•

Obie grupy dostrzegają niedopasowanie kwalifikacji i kompetencji
bezrobotnych do ofert pracy na rynku. Relacjonują brak procedur dla
nowoprzyjmowanych pracowników, niedostatek szkoleń na miejscu pracy.

•

Złe wyobrażenia o rynku pracy demobilizują część bezrobotnych kobiet.

C z y w z w ią z k u z o d m ie n n ą sy tu a c ją k o b ie t i m ę ż c z y z n n a ry n k u
p ra c y , P a n a / i z d a n ie m p o trz e b n e s ą in ic ja ty w y / d z ia ła n ia / p ro g ra m y
n a rz e c z w y ró w n a n ia s y tu a c ji o b u p łc i n a ry n k u p ra c y ? ( N = 1 2 0 0 )

tru d n o p o w ie d z ie ć
9 .3 %
n ie
2 6 .4 %

ta k
7 4 ,8 %

Ocena efektywności form wspierania kobiet na rynku pracy
(najbardziej efektywne formy w %)
wspieranie przedsiębiorczości kobiecej poprzez
dotacje na rozpoczęcie działalności
gospodarczej/założenie własnej firmy

42.8
49.5
39.2
35.7

zapewnienie opieki nad dziećmi - żłobki, przedszkola,
świetlice

30.2
34.2

promowanie nowych form zatrudniania np. praca na
odległość, praca w domu, praca przez Internet

40.9

wspieranie dostępu kobiet do edukacji: kursy
doszkalające, itp.

32.2

lepsze docieranie z informacjami o lokalnym rynku
pracy, tworzenie baz danych ofert, doradztwo
zawodowe

38.7
27.5
28.6
24.2

promowanie partnerskiego modelu rodziny z równym
podziałem obowiązków domowych

0.9

trudno powiedzieć

7.8
0

wskazania przedsiębiorców

10

20

30

40

50

wskazania kobiet

60

DYSKRYMINACJA
NA RYNKU PRACY

Sytuacja kobiet i mężczyzn na rynku pracy (w %)

100%

80%

6.9
2.5
28.4

10.9
3.1
27.9

60%

40%

62.3

58.1

wskazania przedsiębiorców

wskazania kobiet

20%

0%

sytuacja kobiet jest gorsza
sytuacja kobiet jest lepsza

sytuacja kobiet jest taka sama
trudno powiedzieć

Czy w sytuacji równych
kwalifikacji kandydatów do
pracy wolałby/ałaby Pan/i
zatrudnić kobietę czy
mężczyznę? (N=1619)

Czy Pana/i zdaniem w przypadku,
gdy kobieta i mężczyzna mają takie
same kwalifikacje i ubiegają się o
takie same stanowisko
przedsiębiorcy decydują się na
zatrudnienie: (N=1200)

tru d n o

kobietę
27.1%

p o w ie d z ie ć
3 1 .8 %

trudno
powiedzieć
50.5%

mężczyznę
22.4%
m ężczyzny
k o b ie ty
4 .9 %

6 3 .3 %

Czy Pana/i zdaniem polscy przedsiębiorcy w swojej działalności przestrzegają
zapisu* ,,Jakakolwiek dyskryminacja w zatrudnieniu, bezpośrednia lub
pośrednia, w szczególności ze względu na płeć, (...) jest niedopuszczalna’’? (w
%)
100%

23.8

24.9

19.7

80%

60%

57.8

66.1

40%

62.9

20%

17.4

10.1

0%
wskazania
przedsiębiorców
(N=1619)

tak
*art.113

Kodeksu Pracy (Dz.U.98.21.94 z późn. zm)

wskazania kobiet
(N=1850)

nie

17.4
wskazania opinii
publicznej (N=1200)

trudno powiedzieć

Ocena uprawnień przysługujących kobietom (wskazania
przedsiębiorców na uprawnienia wpływające niekorzystnie
na sytuację kobiet na rynku pracy w %)
konieczność wydłużenia umowy o pracę z kobietą
w ciąży na czas do dnia porodu (nawet jeśli nie
planowano przedłużenia)

40,4
35,3

korzystanie z urlopu wychowawczego

32,1

korzystanie z urlopu macierzyńskiego

28,2

dodatkowe dni wolne na opiekę nad dzieckiem
konieczność przesunięcia kobiet w ciąży do innej
pracy (jeśli jest to wymagane)

20,7

zakaz zatrudniania kobiet w ciąży w godzinach
nadliczbowych i nocnych

19,5

zwolnienie kobiet w ciąży np. w związku z
badaniami lekarskimi

18,3

skrócenie czasu pracy matek karmiących

17,9

zakaz delegowania kobiet w ciąży poza miejsce
pracy

12,0
7,1

trudno powiedzieć

0

10

20

30

40

50

C o p r z e d e w s z y s t k im w p ły n ę ło n a b e z p r o b le m o w e łą c z e n ie
o b o w ią z k ó w p r a c o w n ic y , o s o b y z a jm u ją c e j s ię d o m e m i/ lu b d z ie ć m i?
( N = 6 3 5 ;w % )
rów ny podział obow ią zków dom ow ych między m ęża/żo nę,

58.1

partn era /partnerkę

pom oc (wsp arc ie) ze strony kogo ś z rodziny n p. rodziców

35.7

przejęcie przez mę ża/pa rtnera znaczące j części

11.8

ob owiązków d oty czących opieki nad dzieckiem

dostęp do żłob ka, przedszko la, ś wietlicy

9.0

w ynajęcie opieki nad dzieckiem

3.0

brak u trudn ień i w yrozum iałość ze s trony praco dawcy

3.0

0

10

20

30

40

50

60

70

GODZENIE ŻYCIA ZAWODOWEGO I OSOBISTEGO

• Respondenci pytani o wiedzę dotyczącą doświadczeń znanych im
kobiet-pracownic i matek-pracownic, a nie o sferę wyobrażeń,
najczęściej deklarują, że godzą one te dwie sfery życia bez większych
problemów.
• Dopóki wychowywanie dzieci i prowadzenie domu nie będzie
postrzegane przez pracodawców jako odpowiedzialność dwojga
rodziców czy partnerów, a nie głównie kobiet, będą oni traktować
kobiety jako kłopotliwego i kosztownego pracownika.
• Kobiety nie dostrzegają swojego obciążenia pracami domowymi w
kategoriach zmniejszania szans zatrudnienia.

OPINIA O PRACY KOBIET.
ELASTYCZNOŚĆ KOBIET
NA RYNKU PRACY

Biorąc pod uwagę Pana/i doświadczenie jak ogólnie
oceniłby/łaby Pan/i jakość pracy kobiet? – wskazania
przedsiębiorców (N=1619;w %)
raczej nisko
0,4%
ani wysoko, ani
nisko
15,5%

bardzo nisko
0,1%
trudno
powiedzieć
4,7%

raczej wysoko
57,7%

bardzo wysoko
21,6%

Czy według Pana/i kobieta prowadząca własną firmę,
to wiarygodny partner do interesów? (w %)
3,2
100%

1,2
8,4

5,2
2,9
14,5

70,8

55,7

16,4

21,8

80%
60%
40%
20%
0%

wskazania przedsiębiorców
(N=1619)
trudno powiedzieć

wskazania opinii publicznej
(N=1200)

nie, kobieta nie jest wiarygodnym partnerem staram się unikać współpracy z kobietami przedsiębiorcami
tak, kobieta to wiarygodny partner, ale wolę współpracować z mężczyznami
tak, kobieta to tak samo wiarygodny partner w interesach jak mężczyzna
tak, kobieta to bardzo wiarygodny partner w interesach; wolę współpracować z kobietami, niż
mężczyznami

Czy Pana/i zdaniem większość znanych
Panu/i kobiet/pracownic podjęłaby pracę
w poszczególnych warunkach?
wskazania przedsiębiorców
(N=1619; w %)
47,7

praca wymagająca długich dojazdów

37,4

14,9

praca wymagająca przeprowadzki

36,0

42,9

21,1

praca o uciążliwym rozkładzie czasu pracy

36,9

42,1

21,0

praca w trudnych warunkach BHP (np. hałas,
zapylenie)

27,7

praca wymagająca pełnej dyspozycyjności
praca wymagająca rezygnacji w najbliższej
przyszłości z planów rodzinnych, np. urodzenie
dziecka
praca wymagająca zdobycia dodatkowych
kwalifikacji na własny koszt

55,2

53,0

25,1

22,8

52,0

77,5

praca w innym zawodzie niż wyuczony

praca wymagająca wyjazdów za granicę

tak

17,0

89,1

60,7

Czy podjęłaby Pani pracę
w poszczególnych warunkach?
– wskazania bezrobotnych
kobiet (N=1850; w %)
29,8
21,9
36,6
32,9

25,2

51,0

11,4 11,1

52,6

nie

5,5

53,4

10,0

58,6

8,4

53,6

21,9

21,4

7,4

72,6

38,8
37,6
38,1
90,3

4,36,6

17,9

62,8

37,2

7,6
11,4
9,3
5,7 4,0

55,9

6,9

trudno powiedzieć

Czy obawa przed utratą zatrudnienia lub problemami
ze znalezieniem pracy mogłaby skłonić Panią do ...?
(N=1850)
do rezygnacji z
macierzyństwa w
ogóle
6.6%

decyzje o
macierzyństwie są
moim zdaniem
niezależne od pracy
54.6%

do przesunięcia
decyzji o
macierzyństwie w
czasie
19.4%

do ograniczenia
liczby dzieci lub
nierodzenia
kolejnych
19.4%

Gdyby straciła Pani pracę, czy zgodziłaby się Pani pracować za
ustawową płacę minimalną
(849 zł brutto czyli 622,60 zł ,,na rękę’’)? (N=1850)

nie
35,5%

brak
odpowiedzi
0,3%

Co trzecia kobieta (31,8%) zgodziłaby się pracować za
minimalną płacę w granicach 1100 – 1500 zł ,,na rękę’’
27,1% respondentek podjęłoby pracę za
minimum 1000 zł ,,na rękę’’
9,8% badanych oczekuje minimalnego wynagrodzenia
za pracę w granicach 800 – 950 zł ,,na rękę’’

tak
64,2%

Gdyby straciła Pani pracę, czy zgodziłaby się Pani pracować za
ustawową płacę minimalną
(849 zł brutto czyli 622,60 zł ,,na rękę’’)?
w podziale na miejsce zamieszkania (w %)

100%

23,5
80%

40,8

60%

40%

76,2
58,9

20%

0%

kobiety mieszkające w mieście
(N=738)

tak

kobiety mieszkające na wsi
(N=323)

nie

SAMOOCENY KOBIET – BADANIE POGŁĘBIONE
• Kobiety są postrzegane i same definiują siebie jako mniej
wymagających finansowo pracowników. Strategia ograniczania swoich
aspiracji zawodowych jest nieefektywna – sektor takich miejsc pracy z
roku na rok kurczy się, ponadto oferuje mniejsze szanse rozwoju i
gorsze warunki pracy.
• Opisy potencjalnych korzyści z pracy dalece odstają od tego, co
badane postrzegają jako pracę wykonywana przez przeciętną kobietę.
• Kobiety aspirują raczej do bycia przecietną kobietą-pracownikiem niż
tworzą ambitne plany zawodowe.

ZAWODY KOBIECE I MĘSKIE

Zawody typowe dla kobiet - wskazania opinii publicznej
(N=1200;w %)
pielęgniarka

37,0

sprzedawczyni

24,0

nauczycielka

19,7

sekretarka

15,3

fryzjerka

13,1

opiekunka dzieci/osób chorych

12,5

kucharka

11,8

kosmetyczka

11,6

sprzątaczka

11,4

szwaczka

9,4

przedszkolanka

9,3

krawcowa

8,7

księgowa

7,1
0

10

20

30

40

Zawody typowe dla kobiet
• Zawody postrzegane jako typowe dla kobiet sytuują je w sektorach
gdzie płace są niższe, technologie mniej zaawansowane, a prestiż
społeczny niższy.
• Wśród prac z ludźmi znajdujemy raczej te, które są związane z ich
obsługą, ze świadczeniem im niezbyt wyrafinowanych usług. Część
profesji wiąże ze zdolnościami manualnymi, część to przedłużenie
prac domowych. Potencjał rynku pracy związany z tymi zawodami
będzie ograniczony, dopóki nie nastąpi znaczące wzbogacenie się
społeczeństwa.
• Większość z tych zawodów nie jest związana z kierowaniem zespołem
ludzi i brak w nich jasnych perspektyw awansu.
• Kobiety „ciążą” ku „bezpiecznym” miejscom pracy w sektorze
publicznym lub takim, w których nie stawia się przed pracownikami
cięgle nowych wyzwań.

Zawody typowe dla mężczyzn - wskazania opinii publicznej
(N=1200;w %)
górnik

33,2

kierowca

24,2

murarz

20,8

budowlaniec

16,3

hutnik

15,7

mechanik

17,4

stolarz

9,1

spawacz

8,3

elektryk

7,6

policjant

7,0

ślusarz

5,0
0

10

20

30

40

Czy istnieją zawody, których mimo braków formalnych
zakazów kobiety/mężczyźni nie powinny/powinni
wykonywać? – wskazania opinii publicznej (N=1200;w %)
Górnik – 30%, Pracownik fizyczny – 18,6%
Hutnik – 12,2%, Budowlaniec – 11,4%
Murarz – 6,4%,Spawacz - 5,8%

Opiekunka do dzieci – 11,9%, Przedszkolanka – 10,9%
Pielęgniarka – 9,9%, Sprzątaczka – 8,9%,
Kosmetyczka – 7,9%, Kucharka – 6,9%

100%

80%

8,4
43,0

60%

82,3
40%

44,9

20%

12,1
0%

9,3

czy istnieją zawody, których kobiety nie czy istnieją zawody, których mężczyźni
powinny wykonywać (pomimo braku
nie powinni wykonywać (pomimo braku
formalnych zakazów)
formalnych zakazów)

trudno powiedzieć

nie

tak

PRZEKRACZANIE SEGREGACJI ZAWODOWEJ – BADANIE
POGŁĘBIONE

• Kobiety pracujące w „męskich” zawodach opisywano kategoriach
fachowości, wyjątkowych kwalifikacji na tle innych osób na podobnych
stanowiskach. Inne badania potwierdzają, że innowacyjność kobiet
wzrasta w środowiskach pracy zdominowanych przez mężczyzn.
Cechują się większą motywacją do sprostania wysokim wymaganiom
nieprzyjaznego im środowiska.
• Pracodawcy, którzy zatrudniają kobietę w zawodzie „męskim”, mogą
spodziewać się, że są to osoby o dużej motywacji pracy.
• Automatyzacja i komputeryzacja zadań związanych wcześniej z siłą
fizyczną znosi bariery wykonywania tych prac przez kobiety.
• Kobiety kojarzone są przez pracodawców z przymiotami
odpowiedzialnego pracownika, a wobec mężczyzn pracujących w
zawodach dla nich typowych zgłaszają szereg zastrzeżeń (brak kultury
osobistej, nadużywanie alkoholu).

PRACA JAKO WARTOŚĆ

Czy w sytuacji otrzymania bardzo wysokiego spadku
pieniężnego (który zapewniłby byt Pani i Pani rodzinie do
końca życia) pracowałaby Pani dalej? (N=1850)
raczej nie
11,8%

może tak, może nie
15,4%

zdecydowanie nie
9,9%

zdecydowanie tak
33,1%

raczej tak
29,8%

Czy zrezygnowałaby Pani z pracy, gdyby Pani mąż/partner
zarabiał tyle, by utrzymać rodzinę na przyzwoitym poziomie?
(N=1850)
trudno
powiedzieć
14,1%

nie
56,5%

tak
29,4%

Jak można określić znaczenie (rolę) pracy zawodowej i pracy
w domu dla gospodarstwa domowego? (w %)

100%

80%

29,7

4,8
8,2

4,0
60%
69,5
40%

55,4

20%

0%

10,9
wskazania kobiet (N=1850)

17,6
wskazania opinii publicznej (N=1200)

trudno porównać pracę zawodową z pracą domową
prace wykonywane w domu są ważniejsze od pracy zawodowej
praca zawodowa jest tak samo ważna jak prace wykonywane w domu
praca zawodowa jest ważniejsza od prac wykonywanych w domu

PODSUMOWANIE - PLURALISTYCZNA IGNORANCJA?

• Postawy wobec kobiet i pracy kobiet zmieniają się, ale
ludzie nie dostrzegają tej zmiany społecznego klimatu,
gdyż wiele instytucji społecznych zdaje się wskazywać, że
zmiana ta nie następuje.
• Wśród tych instytucji należy wymienić: rodzinę, gdzie
ciągle odnotowujemy nierówny podział obowiązków; rynek
pracy wyceniający pracę kobiet niżej niż pracę mężczyzn;
państwo adresujące swe działania do kobiet-matek, a nie
rodziców obojga płci.

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach
Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
Działanie 1.6. SPO RZL: System aktywizacji zawodowej kobiet

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

Anna Kulpa
Szkoła Nauk Społecznych przy IFiS PAN
Zespół Socjologii Ekonomicznej
Katedra Socjologii Ogólnej i Antropologii Społecznej AGH
Ul. Gramatyka 8a
30-065 Kraków
(12) 617 43 53
[email protected]


Slide 32

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego
Funduszu Społecznego Unii Europejskiej w ramach Sektorowego
Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich

Prezentacja w ramach projektu:
System aktywizacji zawodowej
kobiet – „Kobieta pracująca…”
OGÓLNOPOLSKA KONFERENCJA:
„KOBIETA PRACUJĄCA NA (NIE)PRZYJAZNYM RYNKU PRACY”
25 kwiecień 2007

Działanie 1.6. SPO RZL; System aktywizacji zawodowej kobiet – „Kobieta pracująca…”

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach
Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
Działanie 1.6. SPO RZL: System aktywizacji zawodowej kobiet

Warszawa, 25 kwietnia 2007

DIAGNOZA SYTUACJI KOBIET NA
RYNKU PRACY
WYNIKI BADAŃ

Zrealizowane badania
• Ogólnopolskie badanie kobiet (N=1850)
• Ogólnopolskie badanie pracodawców (N=1619)
• Regionalne* badanie opinii publicznej (N=1200)
• Regionalne* badania kobiet i przedsiębiorców
techniką FGI - zogniskowanych wywiadów
grupowych (20 x 10)

*Badania przeprowadzono w następujących województwach: małopolskim, łódzkim, wielkopolskim, pomorskim.

Rezultatami projektu są następujące raporty:
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy - Badanie opinii
publicznej (grudzień 2005)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy – Badanie kobiet
(grudzień 2005)

• Diagnoza zróżnicowania szans kobiet w dostępie do rynku
pracy – Badanie ogólnopolskie, przeprowadzone wśród
pracodawców (grudzień 2005)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy ze szczególnym
uwzględnieniem zróżnicowania w dostępie do rynku pracy
– Badanie pogłębione w wybranych województwach
(marzec 2006)
• Wytyczne do akcji informacyjno – promocyjnej projektu
,,Kobieta pracująca..’’ (marzec 2006)

• Raport podsumowujący wyniki badań w ramach projektu
,,Kobieta pracująca’’ (kwiecień 2006)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy w Polsce –
publikacja książkowa (sierpień 2006)

OGÓLNE OCENY SYTUACJI
NA RYNKU PRACY

Jak na tle sytuacji ogólnopolskiej oceniłby/łaby Pan/i
sytuację na rynku pracy w swoim województwie? (w %)

1.1

2.0

100%

23.3
80%

42.6

60%

39.4

40%

36.9
25.0

20%

15.1

9.3
1.1

4.2

wskazania przedsiębiorców
(N=1619)

wskazania kobiet (N=1850)

0%

bardzo dobra

dobra

ani dobra ani zła

zła

bardzo zła

trudno powiedzieć

OCENY SYTUACJI NA RYNKU PRACY – BADANIE POGŁĘBIONE
•

Oceny lokalnych rynków pracy przywoływane przez badane kobiety są
powierzchowne, niezakotwiczone w wiedzy o gospodarce regionu. Oceny
możliwości zatrudnienia przywoływane przez pracodawców są bardziej
rzeczowe i mniej pesymistyczne.

•

Potencjał rynku pracy odnoszony jest wyłącznie do miejsc pracy wyznaczanych
przez umowę o pracę. Brak gwarancji, że nowa praca będzie pracą na stałe
powstrzymuje kobiety pracujące przed zmianą pracy na lepszą.

•

Obie grupy dostrzegają niedopasowanie kwalifikacji i kompetencji
bezrobotnych do ofert pracy na rynku. Relacjonują brak procedur dla
nowoprzyjmowanych pracowników, niedostatek szkoleń na miejscu pracy.

•

Złe wyobrażenia o rynku pracy demobilizują część bezrobotnych kobiet.

C z y w z w ią z k u z o d m ie n n ą sy tu a c ją k o b ie t i m ę ż c z y z n n a ry n k u
p ra c y , P a n a / i z d a n ie m p o trz e b n e s ą in ic ja ty w y / d z ia ła n ia / p ro g ra m y
n a rz e c z w y ró w n a n ia s y tu a c ji o b u p łc i n a ry n k u p ra c y ? ( N = 1 2 0 0 )

tru d n o p o w ie d z ie ć
9 .3 %
n ie
2 6 .4 %

ta k
7 4 ,8 %

Ocena efektywności form wspierania kobiet na rynku pracy
(najbardziej efektywne formy w %)
wspieranie przedsiębiorczości kobiecej poprzez
dotacje na rozpoczęcie działalności
gospodarczej/założenie własnej firmy

42.8
49.5
39.2
35.7

zapewnienie opieki nad dziećmi - żłobki, przedszkola,
świetlice

30.2
34.2

promowanie nowych form zatrudniania np. praca na
odległość, praca w domu, praca przez Internet

40.9

wspieranie dostępu kobiet do edukacji: kursy
doszkalające, itp.

32.2

lepsze docieranie z informacjami o lokalnym rynku
pracy, tworzenie baz danych ofert, doradztwo
zawodowe

38.7
27.5
28.6
24.2

promowanie partnerskiego modelu rodziny z równym
podziałem obowiązków domowych

0.9

trudno powiedzieć

7.8
0

wskazania przedsiębiorców

10

20

30

40

50

wskazania kobiet

60

DYSKRYMINACJA
NA RYNKU PRACY

Sytuacja kobiet i mężczyzn na rynku pracy (w %)

100%

80%

6.9
2.5
28.4

10.9
3.1
27.9

60%

40%

62.3

58.1

wskazania przedsiębiorców

wskazania kobiet

20%

0%

sytuacja kobiet jest gorsza
sytuacja kobiet jest lepsza

sytuacja kobiet jest taka sama
trudno powiedzieć

Czy w sytuacji równych
kwalifikacji kandydatów do
pracy wolałby/ałaby Pan/i
zatrudnić kobietę czy
mężczyznę? (N=1619)

Czy Pana/i zdaniem w przypadku,
gdy kobieta i mężczyzna mają takie
same kwalifikacje i ubiegają się o
takie same stanowisko
przedsiębiorcy decydują się na
zatrudnienie: (N=1200)

tru d n o

kobietę
27.1%

p o w ie d z ie ć
3 1 .8 %

trudno
powiedzieć
50.5%

mężczyznę
22.4%
m ężczyzny
k o b ie ty
4 .9 %

6 3 .3 %

Czy Pana/i zdaniem polscy przedsiębiorcy w swojej działalności przestrzegają
zapisu* ,,Jakakolwiek dyskryminacja w zatrudnieniu, bezpośrednia lub
pośrednia, w szczególności ze względu na płeć, (...) jest niedopuszczalna’’? (w
%)
100%

23.8

24.9

19.7

80%

60%

57.8

66.1

40%

62.9

20%

17.4

10.1

0%
wskazania
przedsiębiorców
(N=1619)

tak
*art.113

Kodeksu Pracy (Dz.U.98.21.94 z późn. zm)

wskazania kobiet
(N=1850)

nie

17.4
wskazania opinii
publicznej (N=1200)

trudno powiedzieć

Ocena uprawnień przysługujących kobietom (wskazania
przedsiębiorców na uprawnienia wpływające niekorzystnie
na sytuację kobiet na rynku pracy w %)
konieczność wydłużenia umowy o pracę z kobietą
w ciąży na czas do dnia porodu (nawet jeśli nie
planowano przedłużenia)

40,4
35,3

korzystanie z urlopu wychowawczego

32,1

korzystanie z urlopu macierzyńskiego

28,2

dodatkowe dni wolne na opiekę nad dzieckiem
konieczność przesunięcia kobiet w ciąży do innej
pracy (jeśli jest to wymagane)

20,7

zakaz zatrudniania kobiet w ciąży w godzinach
nadliczbowych i nocnych

19,5

zwolnienie kobiet w ciąży np. w związku z
badaniami lekarskimi

18,3

skrócenie czasu pracy matek karmiących

17,9

zakaz delegowania kobiet w ciąży poza miejsce
pracy

12,0
7,1

trudno powiedzieć

0

10

20

30

40

50

C o p r z e d e w s z y s t k im w p ły n ę ło n a b e z p r o b le m o w e łą c z e n ie
o b o w ią z k ó w p r a c o w n ic y , o s o b y z a jm u ją c e j s ię d o m e m i/ lu b d z ie ć m i?
( N = 6 3 5 ;w % )
rów ny podział obow ią zków dom ow ych między m ęża/żo nę,

58.1

partn era /partnerkę

pom oc (wsp arc ie) ze strony kogo ś z rodziny n p. rodziców

35.7

przejęcie przez mę ża/pa rtnera znaczące j części

11.8

ob owiązków d oty czących opieki nad dzieckiem

dostęp do żłob ka, przedszko la, ś wietlicy

9.0

w ynajęcie opieki nad dzieckiem

3.0

brak u trudn ień i w yrozum iałość ze s trony praco dawcy

3.0

0

10

20

30

40

50

60

70

GODZENIE ŻYCIA ZAWODOWEGO I OSOBISTEGO

• Respondenci pytani o wiedzę dotyczącą doświadczeń znanych im
kobiet-pracownic i matek-pracownic, a nie o sferę wyobrażeń,
najczęściej deklarują, że godzą one te dwie sfery życia bez większych
problemów.
• Dopóki wychowywanie dzieci i prowadzenie domu nie będzie
postrzegane przez pracodawców jako odpowiedzialność dwojga
rodziców czy partnerów, a nie głównie kobiet, będą oni traktować
kobiety jako kłopotliwego i kosztownego pracownika.
• Kobiety nie dostrzegają swojego obciążenia pracami domowymi w
kategoriach zmniejszania szans zatrudnienia.

OPINIA O PRACY KOBIET.
ELASTYCZNOŚĆ KOBIET
NA RYNKU PRACY

Biorąc pod uwagę Pana/i doświadczenie jak ogólnie
oceniłby/łaby Pan/i jakość pracy kobiet? – wskazania
przedsiębiorców (N=1619;w %)
raczej nisko
0,4%
ani wysoko, ani
nisko
15,5%

bardzo nisko
0,1%
trudno
powiedzieć
4,7%

raczej wysoko
57,7%

bardzo wysoko
21,6%

Czy według Pana/i kobieta prowadząca własną firmę,
to wiarygodny partner do interesów? (w %)
3,2
100%

1,2
8,4

5,2
2,9
14,5

70,8

55,7

16,4

21,8

80%
60%
40%
20%
0%

wskazania przedsiębiorców
(N=1619)
trudno powiedzieć

wskazania opinii publicznej
(N=1200)

nie, kobieta nie jest wiarygodnym partnerem staram się unikać współpracy z kobietami przedsiębiorcami
tak, kobieta to wiarygodny partner, ale wolę współpracować z mężczyznami
tak, kobieta to tak samo wiarygodny partner w interesach jak mężczyzna
tak, kobieta to bardzo wiarygodny partner w interesach; wolę współpracować z kobietami, niż
mężczyznami

Czy Pana/i zdaniem większość znanych
Panu/i kobiet/pracownic podjęłaby pracę
w poszczególnych warunkach?
wskazania przedsiębiorców
(N=1619; w %)
47,7

praca wymagająca długich dojazdów

37,4

14,9

praca wymagająca przeprowadzki

36,0

42,9

21,1

praca o uciążliwym rozkładzie czasu pracy

36,9

42,1

21,0

praca w trudnych warunkach BHP (np. hałas,
zapylenie)

27,7

praca wymagająca pełnej dyspozycyjności
praca wymagająca rezygnacji w najbliższej
przyszłości z planów rodzinnych, np. urodzenie
dziecka
praca wymagająca zdobycia dodatkowych
kwalifikacji na własny koszt

55,2

53,0

25,1

22,8

52,0

77,5

praca w innym zawodzie niż wyuczony

praca wymagająca wyjazdów za granicę

tak

17,0

89,1

60,7

Czy podjęłaby Pani pracę
w poszczególnych warunkach?
– wskazania bezrobotnych
kobiet (N=1850; w %)
29,8
21,9
36,6
32,9

25,2

51,0

11,4 11,1

52,6

nie

5,5

53,4

10,0

58,6

8,4

53,6

21,9

21,4

7,4

72,6

38,8
37,6
38,1
90,3

4,36,6

17,9

62,8

37,2

7,6
11,4
9,3
5,7 4,0

55,9

6,9

trudno powiedzieć

Czy obawa przed utratą zatrudnienia lub problemami
ze znalezieniem pracy mogłaby skłonić Panią do ...?
(N=1850)
do rezygnacji z
macierzyństwa w
ogóle
6.6%

decyzje o
macierzyństwie są
moim zdaniem
niezależne od pracy
54.6%

do przesunięcia
decyzji o
macierzyństwie w
czasie
19.4%

do ograniczenia
liczby dzieci lub
nierodzenia
kolejnych
19.4%

Gdyby straciła Pani pracę, czy zgodziłaby się Pani pracować za
ustawową płacę minimalną
(849 zł brutto czyli 622,60 zł ,,na rękę’’)? (N=1850)

nie
35,5%

brak
odpowiedzi
0,3%

Co trzecia kobieta (31,8%) zgodziłaby się pracować za
minimalną płacę w granicach 1100 – 1500 zł ,,na rękę’’
27,1% respondentek podjęłoby pracę za
minimum 1000 zł ,,na rękę’’
9,8% badanych oczekuje minimalnego wynagrodzenia
za pracę w granicach 800 – 950 zł ,,na rękę’’

tak
64,2%

Gdyby straciła Pani pracę, czy zgodziłaby się Pani pracować za
ustawową płacę minimalną
(849 zł brutto czyli 622,60 zł ,,na rękę’’)?
w podziale na miejsce zamieszkania (w %)

100%

23,5
80%

40,8

60%

40%

76,2
58,9

20%

0%

kobiety mieszkające w mieście
(N=738)

tak

kobiety mieszkające na wsi
(N=323)

nie

SAMOOCENY KOBIET – BADANIE POGŁĘBIONE
• Kobiety są postrzegane i same definiują siebie jako mniej
wymagających finansowo pracowników. Strategia ograniczania swoich
aspiracji zawodowych jest nieefektywna – sektor takich miejsc pracy z
roku na rok kurczy się, ponadto oferuje mniejsze szanse rozwoju i
gorsze warunki pracy.
• Opisy potencjalnych korzyści z pracy dalece odstają od tego, co
badane postrzegają jako pracę wykonywana przez przeciętną kobietę.
• Kobiety aspirują raczej do bycia przecietną kobietą-pracownikiem niż
tworzą ambitne plany zawodowe.

ZAWODY KOBIECE I MĘSKIE

Zawody typowe dla kobiet - wskazania opinii publicznej
(N=1200;w %)
pielęgniarka

37,0

sprzedawczyni

24,0

nauczycielka

19,7

sekretarka

15,3

fryzjerka

13,1

opiekunka dzieci/osób chorych

12,5

kucharka

11,8

kosmetyczka

11,6

sprzątaczka

11,4

szwaczka

9,4

przedszkolanka

9,3

krawcowa

8,7

księgowa

7,1
0

10

20

30

40

Zawody typowe dla kobiet
• Zawody postrzegane jako typowe dla kobiet sytuują je w sektorach
gdzie płace są niższe, technologie mniej zaawansowane, a prestiż
społeczny niższy.
• Wśród prac z ludźmi znajdujemy raczej te, które są związane z ich
obsługą, ze świadczeniem im niezbyt wyrafinowanych usług. Część
profesji wiąże ze zdolnościami manualnymi, część to przedłużenie
prac domowych. Potencjał rynku pracy związany z tymi zawodami
będzie ograniczony, dopóki nie nastąpi znaczące wzbogacenie się
społeczeństwa.
• Większość z tych zawodów nie jest związana z kierowaniem zespołem
ludzi i brak w nich jasnych perspektyw awansu.
• Kobiety „ciążą” ku „bezpiecznym” miejscom pracy w sektorze
publicznym lub takim, w których nie stawia się przed pracownikami
cięgle nowych wyzwań.

Zawody typowe dla mężczyzn - wskazania opinii publicznej
(N=1200;w %)
górnik

33,2

kierowca

24,2

murarz

20,8

budowlaniec

16,3

hutnik

15,7

mechanik

17,4

stolarz

9,1

spawacz

8,3

elektryk

7,6

policjant

7,0

ślusarz

5,0
0

10

20

30

40

Czy istnieją zawody, których mimo braków formalnych
zakazów kobiety/mężczyźni nie powinny/powinni
wykonywać? – wskazania opinii publicznej (N=1200;w %)
Górnik – 30%, Pracownik fizyczny – 18,6%
Hutnik – 12,2%, Budowlaniec – 11,4%
Murarz – 6,4%,Spawacz - 5,8%

Opiekunka do dzieci – 11,9%, Przedszkolanka – 10,9%
Pielęgniarka – 9,9%, Sprzątaczka – 8,9%,
Kosmetyczka – 7,9%, Kucharka – 6,9%

100%

80%

8,4
43,0

60%

82,3
40%

44,9

20%

12,1
0%

9,3

czy istnieją zawody, których kobiety nie czy istnieją zawody, których mężczyźni
powinny wykonywać (pomimo braku
nie powinni wykonywać (pomimo braku
formalnych zakazów)
formalnych zakazów)

trudno powiedzieć

nie

tak

PRZEKRACZANIE SEGREGACJI ZAWODOWEJ – BADANIE
POGŁĘBIONE

• Kobiety pracujące w „męskich” zawodach opisywano kategoriach
fachowości, wyjątkowych kwalifikacji na tle innych osób na podobnych
stanowiskach. Inne badania potwierdzają, że innowacyjność kobiet
wzrasta w środowiskach pracy zdominowanych przez mężczyzn.
Cechują się większą motywacją do sprostania wysokim wymaganiom
nieprzyjaznego im środowiska.
• Pracodawcy, którzy zatrudniają kobietę w zawodzie „męskim”, mogą
spodziewać się, że są to osoby o dużej motywacji pracy.
• Automatyzacja i komputeryzacja zadań związanych wcześniej z siłą
fizyczną znosi bariery wykonywania tych prac przez kobiety.
• Kobiety kojarzone są przez pracodawców z przymiotami
odpowiedzialnego pracownika, a wobec mężczyzn pracujących w
zawodach dla nich typowych zgłaszają szereg zastrzeżeń (brak kultury
osobistej, nadużywanie alkoholu).

PRACA JAKO WARTOŚĆ

Czy w sytuacji otrzymania bardzo wysokiego spadku
pieniężnego (który zapewniłby byt Pani i Pani rodzinie do
końca życia) pracowałaby Pani dalej? (N=1850)
raczej nie
11,8%

może tak, może nie
15,4%

zdecydowanie nie
9,9%

zdecydowanie tak
33,1%

raczej tak
29,8%

Czy zrezygnowałaby Pani z pracy, gdyby Pani mąż/partner
zarabiał tyle, by utrzymać rodzinę na przyzwoitym poziomie?
(N=1850)
trudno
powiedzieć
14,1%

nie
56,5%

tak
29,4%

Jak można określić znaczenie (rolę) pracy zawodowej i pracy
w domu dla gospodarstwa domowego? (w %)

100%

80%

29,7

4,8
8,2

4,0
60%
69,5
40%

55,4

20%

0%

10,9
wskazania kobiet (N=1850)

17,6
wskazania opinii publicznej (N=1200)

trudno porównać pracę zawodową z pracą domową
prace wykonywane w domu są ważniejsze od pracy zawodowej
praca zawodowa jest tak samo ważna jak prace wykonywane w domu
praca zawodowa jest ważniejsza od prac wykonywanych w domu

PODSUMOWANIE - PLURALISTYCZNA IGNORANCJA?

• Postawy wobec kobiet i pracy kobiet zmieniają się, ale
ludzie nie dostrzegają tej zmiany społecznego klimatu,
gdyż wiele instytucji społecznych zdaje się wskazywać, że
zmiana ta nie następuje.
• Wśród tych instytucji należy wymienić: rodzinę, gdzie
ciągle odnotowujemy nierówny podział obowiązków; rynek
pracy wyceniający pracę kobiet niżej niż pracę mężczyzn;
państwo adresujące swe działania do kobiet-matek, a nie
rodziców obojga płci.

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach
Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
Działanie 1.6. SPO RZL: System aktywizacji zawodowej kobiet

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

Anna Kulpa
Szkoła Nauk Społecznych przy IFiS PAN
Zespół Socjologii Ekonomicznej
Katedra Socjologii Ogólnej i Antropologii Społecznej AGH
Ul. Gramatyka 8a
30-065 Kraków
(12) 617 43 53
[email protected]


Slide 33

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego
Funduszu Społecznego Unii Europejskiej w ramach Sektorowego
Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich

Prezentacja w ramach projektu:
System aktywizacji zawodowej
kobiet – „Kobieta pracująca…”
OGÓLNOPOLSKA KONFERENCJA:
„KOBIETA PRACUJĄCA NA (NIE)PRZYJAZNYM RYNKU PRACY”
25 kwiecień 2007

Działanie 1.6. SPO RZL; System aktywizacji zawodowej kobiet – „Kobieta pracująca…”

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach
Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
Działanie 1.6. SPO RZL: System aktywizacji zawodowej kobiet

Warszawa, 25 kwietnia 2007

DIAGNOZA SYTUACJI KOBIET NA
RYNKU PRACY
WYNIKI BADAŃ

Zrealizowane badania
• Ogólnopolskie badanie kobiet (N=1850)
• Ogólnopolskie badanie pracodawców (N=1619)
• Regionalne* badanie opinii publicznej (N=1200)
• Regionalne* badania kobiet i przedsiębiorców
techniką FGI - zogniskowanych wywiadów
grupowych (20 x 10)

*Badania przeprowadzono w następujących województwach: małopolskim, łódzkim, wielkopolskim, pomorskim.

Rezultatami projektu są następujące raporty:
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy - Badanie opinii
publicznej (grudzień 2005)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy – Badanie kobiet
(grudzień 2005)

• Diagnoza zróżnicowania szans kobiet w dostępie do rynku
pracy – Badanie ogólnopolskie, przeprowadzone wśród
pracodawców (grudzień 2005)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy ze szczególnym
uwzględnieniem zróżnicowania w dostępie do rynku pracy
– Badanie pogłębione w wybranych województwach
(marzec 2006)
• Wytyczne do akcji informacyjno – promocyjnej projektu
,,Kobieta pracująca..’’ (marzec 2006)

• Raport podsumowujący wyniki badań w ramach projektu
,,Kobieta pracująca’’ (kwiecień 2006)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy w Polsce –
publikacja książkowa (sierpień 2006)

OGÓLNE OCENY SYTUACJI
NA RYNKU PRACY

Jak na tle sytuacji ogólnopolskiej oceniłby/łaby Pan/i
sytuację na rynku pracy w swoim województwie? (w %)

1.1

2.0

100%

23.3
80%

42.6

60%

39.4

40%

36.9
25.0

20%

15.1

9.3
1.1

4.2

wskazania przedsiębiorców
(N=1619)

wskazania kobiet (N=1850)

0%

bardzo dobra

dobra

ani dobra ani zła

zła

bardzo zła

trudno powiedzieć

OCENY SYTUACJI NA RYNKU PRACY – BADANIE POGŁĘBIONE
•

Oceny lokalnych rynków pracy przywoływane przez badane kobiety są
powierzchowne, niezakotwiczone w wiedzy o gospodarce regionu. Oceny
możliwości zatrudnienia przywoływane przez pracodawców są bardziej
rzeczowe i mniej pesymistyczne.

•

Potencjał rynku pracy odnoszony jest wyłącznie do miejsc pracy wyznaczanych
przez umowę o pracę. Brak gwarancji, że nowa praca będzie pracą na stałe
powstrzymuje kobiety pracujące przed zmianą pracy na lepszą.

•

Obie grupy dostrzegają niedopasowanie kwalifikacji i kompetencji
bezrobotnych do ofert pracy na rynku. Relacjonują brak procedur dla
nowoprzyjmowanych pracowników, niedostatek szkoleń na miejscu pracy.

•

Złe wyobrażenia o rynku pracy demobilizują część bezrobotnych kobiet.

C z y w z w ią z k u z o d m ie n n ą sy tu a c ją k o b ie t i m ę ż c z y z n n a ry n k u
p ra c y , P a n a / i z d a n ie m p o trz e b n e s ą in ic ja ty w y / d z ia ła n ia / p ro g ra m y
n a rz e c z w y ró w n a n ia s y tu a c ji o b u p łc i n a ry n k u p ra c y ? ( N = 1 2 0 0 )

tru d n o p o w ie d z ie ć
9 .3 %
n ie
2 6 .4 %

ta k
7 4 ,8 %

Ocena efektywności form wspierania kobiet na rynku pracy
(najbardziej efektywne formy w %)
wspieranie przedsiębiorczości kobiecej poprzez
dotacje na rozpoczęcie działalności
gospodarczej/założenie własnej firmy

42.8
49.5
39.2
35.7

zapewnienie opieki nad dziećmi - żłobki, przedszkola,
świetlice

30.2
34.2

promowanie nowych form zatrudniania np. praca na
odległość, praca w domu, praca przez Internet

40.9

wspieranie dostępu kobiet do edukacji: kursy
doszkalające, itp.

32.2

lepsze docieranie z informacjami o lokalnym rynku
pracy, tworzenie baz danych ofert, doradztwo
zawodowe

38.7
27.5
28.6
24.2

promowanie partnerskiego modelu rodziny z równym
podziałem obowiązków domowych

0.9

trudno powiedzieć

7.8
0

wskazania przedsiębiorców

10

20

30

40

50

wskazania kobiet

60

DYSKRYMINACJA
NA RYNKU PRACY

Sytuacja kobiet i mężczyzn na rynku pracy (w %)

100%

80%

6.9
2.5
28.4

10.9
3.1
27.9

60%

40%

62.3

58.1

wskazania przedsiębiorców

wskazania kobiet

20%

0%

sytuacja kobiet jest gorsza
sytuacja kobiet jest lepsza

sytuacja kobiet jest taka sama
trudno powiedzieć

Czy w sytuacji równych
kwalifikacji kandydatów do
pracy wolałby/ałaby Pan/i
zatrudnić kobietę czy
mężczyznę? (N=1619)

Czy Pana/i zdaniem w przypadku,
gdy kobieta i mężczyzna mają takie
same kwalifikacje i ubiegają się o
takie same stanowisko
przedsiębiorcy decydują się na
zatrudnienie: (N=1200)

tru d n o

kobietę
27.1%

p o w ie d z ie ć
3 1 .8 %

trudno
powiedzieć
50.5%

mężczyznę
22.4%
m ężczyzny
k o b ie ty
4 .9 %

6 3 .3 %

Czy Pana/i zdaniem polscy przedsiębiorcy w swojej działalności przestrzegają
zapisu* ,,Jakakolwiek dyskryminacja w zatrudnieniu, bezpośrednia lub
pośrednia, w szczególności ze względu na płeć, (...) jest niedopuszczalna’’? (w
%)
100%

23.8

24.9

19.7

80%

60%

57.8

66.1

40%

62.9

20%

17.4

10.1

0%
wskazania
przedsiębiorców
(N=1619)

tak
*art.113

Kodeksu Pracy (Dz.U.98.21.94 z późn. zm)

wskazania kobiet
(N=1850)

nie

17.4
wskazania opinii
publicznej (N=1200)

trudno powiedzieć

Ocena uprawnień przysługujących kobietom (wskazania
przedsiębiorców na uprawnienia wpływające niekorzystnie
na sytuację kobiet na rynku pracy w %)
konieczność wydłużenia umowy o pracę z kobietą
w ciąży na czas do dnia porodu (nawet jeśli nie
planowano przedłużenia)

40,4
35,3

korzystanie z urlopu wychowawczego

32,1

korzystanie z urlopu macierzyńskiego

28,2

dodatkowe dni wolne na opiekę nad dzieckiem
konieczność przesunięcia kobiet w ciąży do innej
pracy (jeśli jest to wymagane)

20,7

zakaz zatrudniania kobiet w ciąży w godzinach
nadliczbowych i nocnych

19,5

zwolnienie kobiet w ciąży np. w związku z
badaniami lekarskimi

18,3

skrócenie czasu pracy matek karmiących

17,9

zakaz delegowania kobiet w ciąży poza miejsce
pracy

12,0
7,1

trudno powiedzieć

0

10

20

30

40

50

C o p r z e d e w s z y s t k im w p ły n ę ło n a b e z p r o b le m o w e łą c z e n ie
o b o w ią z k ó w p r a c o w n ic y , o s o b y z a jm u ją c e j s ię d o m e m i/ lu b d z ie ć m i?
( N = 6 3 5 ;w % )
rów ny podział obow ią zków dom ow ych między m ęża/żo nę,

58.1

partn era /partnerkę

pom oc (wsp arc ie) ze strony kogo ś z rodziny n p. rodziców

35.7

przejęcie przez mę ża/pa rtnera znaczące j części

11.8

ob owiązków d oty czących opieki nad dzieckiem

dostęp do żłob ka, przedszko la, ś wietlicy

9.0

w ynajęcie opieki nad dzieckiem

3.0

brak u trudn ień i w yrozum iałość ze s trony praco dawcy

3.0

0

10

20

30

40

50

60

70

GODZENIE ŻYCIA ZAWODOWEGO I OSOBISTEGO

• Respondenci pytani o wiedzę dotyczącą doświadczeń znanych im
kobiet-pracownic i matek-pracownic, a nie o sferę wyobrażeń,
najczęściej deklarują, że godzą one te dwie sfery życia bez większych
problemów.
• Dopóki wychowywanie dzieci i prowadzenie domu nie będzie
postrzegane przez pracodawców jako odpowiedzialność dwojga
rodziców czy partnerów, a nie głównie kobiet, będą oni traktować
kobiety jako kłopotliwego i kosztownego pracownika.
• Kobiety nie dostrzegają swojego obciążenia pracami domowymi w
kategoriach zmniejszania szans zatrudnienia.

OPINIA O PRACY KOBIET.
ELASTYCZNOŚĆ KOBIET
NA RYNKU PRACY

Biorąc pod uwagę Pana/i doświadczenie jak ogólnie
oceniłby/łaby Pan/i jakość pracy kobiet? – wskazania
przedsiębiorców (N=1619;w %)
raczej nisko
0,4%
ani wysoko, ani
nisko
15,5%

bardzo nisko
0,1%
trudno
powiedzieć
4,7%

raczej wysoko
57,7%

bardzo wysoko
21,6%

Czy według Pana/i kobieta prowadząca własną firmę,
to wiarygodny partner do interesów? (w %)
3,2
100%

1,2
8,4

5,2
2,9
14,5

70,8

55,7

16,4

21,8

80%
60%
40%
20%
0%

wskazania przedsiębiorców
(N=1619)
trudno powiedzieć

wskazania opinii publicznej
(N=1200)

nie, kobieta nie jest wiarygodnym partnerem staram się unikać współpracy z kobietami przedsiębiorcami
tak, kobieta to wiarygodny partner, ale wolę współpracować z mężczyznami
tak, kobieta to tak samo wiarygodny partner w interesach jak mężczyzna
tak, kobieta to bardzo wiarygodny partner w interesach; wolę współpracować z kobietami, niż
mężczyznami

Czy Pana/i zdaniem większość znanych
Panu/i kobiet/pracownic podjęłaby pracę
w poszczególnych warunkach?
wskazania przedsiębiorców
(N=1619; w %)
47,7

praca wymagająca długich dojazdów

37,4

14,9

praca wymagająca przeprowadzki

36,0

42,9

21,1

praca o uciążliwym rozkładzie czasu pracy

36,9

42,1

21,0

praca w trudnych warunkach BHP (np. hałas,
zapylenie)

27,7

praca wymagająca pełnej dyspozycyjności
praca wymagająca rezygnacji w najbliższej
przyszłości z planów rodzinnych, np. urodzenie
dziecka
praca wymagająca zdobycia dodatkowych
kwalifikacji na własny koszt

55,2

53,0

25,1

22,8

52,0

77,5

praca w innym zawodzie niż wyuczony

praca wymagająca wyjazdów za granicę

tak

17,0

89,1

60,7

Czy podjęłaby Pani pracę
w poszczególnych warunkach?
– wskazania bezrobotnych
kobiet (N=1850; w %)
29,8
21,9
36,6
32,9

25,2

51,0

11,4 11,1

52,6

nie

5,5

53,4

10,0

58,6

8,4

53,6

21,9

21,4

7,4

72,6

38,8
37,6
38,1
90,3

4,36,6

17,9

62,8

37,2

7,6
11,4
9,3
5,7 4,0

55,9

6,9

trudno powiedzieć

Czy obawa przed utratą zatrudnienia lub problemami
ze znalezieniem pracy mogłaby skłonić Panią do ...?
(N=1850)
do rezygnacji z
macierzyństwa w
ogóle
6.6%

decyzje o
macierzyństwie są
moim zdaniem
niezależne od pracy
54.6%

do przesunięcia
decyzji o
macierzyństwie w
czasie
19.4%

do ograniczenia
liczby dzieci lub
nierodzenia
kolejnych
19.4%

Gdyby straciła Pani pracę, czy zgodziłaby się Pani pracować za
ustawową płacę minimalną
(849 zł brutto czyli 622,60 zł ,,na rękę’’)? (N=1850)

nie
35,5%

brak
odpowiedzi
0,3%

Co trzecia kobieta (31,8%) zgodziłaby się pracować za
minimalną płacę w granicach 1100 – 1500 zł ,,na rękę’’
27,1% respondentek podjęłoby pracę za
minimum 1000 zł ,,na rękę’’
9,8% badanych oczekuje minimalnego wynagrodzenia
za pracę w granicach 800 – 950 zł ,,na rękę’’

tak
64,2%

Gdyby straciła Pani pracę, czy zgodziłaby się Pani pracować za
ustawową płacę minimalną
(849 zł brutto czyli 622,60 zł ,,na rękę’’)?
w podziale na miejsce zamieszkania (w %)

100%

23,5
80%

40,8

60%

40%

76,2
58,9

20%

0%

kobiety mieszkające w mieście
(N=738)

tak

kobiety mieszkające na wsi
(N=323)

nie

SAMOOCENY KOBIET – BADANIE POGŁĘBIONE
• Kobiety są postrzegane i same definiują siebie jako mniej
wymagających finansowo pracowników. Strategia ograniczania swoich
aspiracji zawodowych jest nieefektywna – sektor takich miejsc pracy z
roku na rok kurczy się, ponadto oferuje mniejsze szanse rozwoju i
gorsze warunki pracy.
• Opisy potencjalnych korzyści z pracy dalece odstają od tego, co
badane postrzegają jako pracę wykonywana przez przeciętną kobietę.
• Kobiety aspirują raczej do bycia przecietną kobietą-pracownikiem niż
tworzą ambitne plany zawodowe.

ZAWODY KOBIECE I MĘSKIE

Zawody typowe dla kobiet - wskazania opinii publicznej
(N=1200;w %)
pielęgniarka

37,0

sprzedawczyni

24,0

nauczycielka

19,7

sekretarka

15,3

fryzjerka

13,1

opiekunka dzieci/osób chorych

12,5

kucharka

11,8

kosmetyczka

11,6

sprzątaczka

11,4

szwaczka

9,4

przedszkolanka

9,3

krawcowa

8,7

księgowa

7,1
0

10

20

30

40

Zawody typowe dla kobiet
• Zawody postrzegane jako typowe dla kobiet sytuują je w sektorach
gdzie płace są niższe, technologie mniej zaawansowane, a prestiż
społeczny niższy.
• Wśród prac z ludźmi znajdujemy raczej te, które są związane z ich
obsługą, ze świadczeniem im niezbyt wyrafinowanych usług. Część
profesji wiąże ze zdolnościami manualnymi, część to przedłużenie
prac domowych. Potencjał rynku pracy związany z tymi zawodami
będzie ograniczony, dopóki nie nastąpi znaczące wzbogacenie się
społeczeństwa.
• Większość z tych zawodów nie jest związana z kierowaniem zespołem
ludzi i brak w nich jasnych perspektyw awansu.
• Kobiety „ciążą” ku „bezpiecznym” miejscom pracy w sektorze
publicznym lub takim, w których nie stawia się przed pracownikami
cięgle nowych wyzwań.

Zawody typowe dla mężczyzn - wskazania opinii publicznej
(N=1200;w %)
górnik

33,2

kierowca

24,2

murarz

20,8

budowlaniec

16,3

hutnik

15,7

mechanik

17,4

stolarz

9,1

spawacz

8,3

elektryk

7,6

policjant

7,0

ślusarz

5,0
0

10

20

30

40

Czy istnieją zawody, których mimo braków formalnych
zakazów kobiety/mężczyźni nie powinny/powinni
wykonywać? – wskazania opinii publicznej (N=1200;w %)
Górnik – 30%, Pracownik fizyczny – 18,6%
Hutnik – 12,2%, Budowlaniec – 11,4%
Murarz – 6,4%,Spawacz - 5,8%

Opiekunka do dzieci – 11,9%, Przedszkolanka – 10,9%
Pielęgniarka – 9,9%, Sprzątaczka – 8,9%,
Kosmetyczka – 7,9%, Kucharka – 6,9%

100%

80%

8,4
43,0

60%

82,3
40%

44,9

20%

12,1
0%

9,3

czy istnieją zawody, których kobiety nie czy istnieją zawody, których mężczyźni
powinny wykonywać (pomimo braku
nie powinni wykonywać (pomimo braku
formalnych zakazów)
formalnych zakazów)

trudno powiedzieć

nie

tak

PRZEKRACZANIE SEGREGACJI ZAWODOWEJ – BADANIE
POGŁĘBIONE

• Kobiety pracujące w „męskich” zawodach opisywano kategoriach
fachowości, wyjątkowych kwalifikacji na tle innych osób na podobnych
stanowiskach. Inne badania potwierdzają, że innowacyjność kobiet
wzrasta w środowiskach pracy zdominowanych przez mężczyzn.
Cechują się większą motywacją do sprostania wysokim wymaganiom
nieprzyjaznego im środowiska.
• Pracodawcy, którzy zatrudniają kobietę w zawodzie „męskim”, mogą
spodziewać się, że są to osoby o dużej motywacji pracy.
• Automatyzacja i komputeryzacja zadań związanych wcześniej z siłą
fizyczną znosi bariery wykonywania tych prac przez kobiety.
• Kobiety kojarzone są przez pracodawców z przymiotami
odpowiedzialnego pracownika, a wobec mężczyzn pracujących w
zawodach dla nich typowych zgłaszają szereg zastrzeżeń (brak kultury
osobistej, nadużywanie alkoholu).

PRACA JAKO WARTOŚĆ

Czy w sytuacji otrzymania bardzo wysokiego spadku
pieniężnego (który zapewniłby byt Pani i Pani rodzinie do
końca życia) pracowałaby Pani dalej? (N=1850)
raczej nie
11,8%

może tak, może nie
15,4%

zdecydowanie nie
9,9%

zdecydowanie tak
33,1%

raczej tak
29,8%

Czy zrezygnowałaby Pani z pracy, gdyby Pani mąż/partner
zarabiał tyle, by utrzymać rodzinę na przyzwoitym poziomie?
(N=1850)
trudno
powiedzieć
14,1%

nie
56,5%

tak
29,4%

Jak można określić znaczenie (rolę) pracy zawodowej i pracy
w domu dla gospodarstwa domowego? (w %)

100%

80%

29,7

4,8
8,2

4,0
60%
69,5
40%

55,4

20%

0%

10,9
wskazania kobiet (N=1850)

17,6
wskazania opinii publicznej (N=1200)

trudno porównać pracę zawodową z pracą domową
prace wykonywane w domu są ważniejsze od pracy zawodowej
praca zawodowa jest tak samo ważna jak prace wykonywane w domu
praca zawodowa jest ważniejsza od prac wykonywanych w domu

PODSUMOWANIE - PLURALISTYCZNA IGNORANCJA?

• Postawy wobec kobiet i pracy kobiet zmieniają się, ale
ludzie nie dostrzegają tej zmiany społecznego klimatu,
gdyż wiele instytucji społecznych zdaje się wskazywać, że
zmiana ta nie następuje.
• Wśród tych instytucji należy wymienić: rodzinę, gdzie
ciągle odnotowujemy nierówny podział obowiązków; rynek
pracy wyceniający pracę kobiet niżej niż pracę mężczyzn;
państwo adresujące swe działania do kobiet-matek, a nie
rodziców obojga płci.

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach
Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
Działanie 1.6. SPO RZL: System aktywizacji zawodowej kobiet

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

Anna Kulpa
Szkoła Nauk Społecznych przy IFiS PAN
Zespół Socjologii Ekonomicznej
Katedra Socjologii Ogólnej i Antropologii Społecznej AGH
Ul. Gramatyka 8a
30-065 Kraków
(12) 617 43 53
[email protected]


Slide 34

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego
Funduszu Społecznego Unii Europejskiej w ramach Sektorowego
Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich

Prezentacja w ramach projektu:
System aktywizacji zawodowej
kobiet – „Kobieta pracująca…”
OGÓLNOPOLSKA KONFERENCJA:
„KOBIETA PRACUJĄCA NA (NIE)PRZYJAZNYM RYNKU PRACY”
25 kwiecień 2007

Działanie 1.6. SPO RZL; System aktywizacji zawodowej kobiet – „Kobieta pracująca…”

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach
Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
Działanie 1.6. SPO RZL: System aktywizacji zawodowej kobiet

Warszawa, 25 kwietnia 2007

DIAGNOZA SYTUACJI KOBIET NA
RYNKU PRACY
WYNIKI BADAŃ

Zrealizowane badania
• Ogólnopolskie badanie kobiet (N=1850)
• Ogólnopolskie badanie pracodawców (N=1619)
• Regionalne* badanie opinii publicznej (N=1200)
• Regionalne* badania kobiet i przedsiębiorców
techniką FGI - zogniskowanych wywiadów
grupowych (20 x 10)

*Badania przeprowadzono w następujących województwach: małopolskim, łódzkim, wielkopolskim, pomorskim.

Rezultatami projektu są następujące raporty:
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy - Badanie opinii
publicznej (grudzień 2005)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy – Badanie kobiet
(grudzień 2005)

• Diagnoza zróżnicowania szans kobiet w dostępie do rynku
pracy – Badanie ogólnopolskie, przeprowadzone wśród
pracodawców (grudzień 2005)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy ze szczególnym
uwzględnieniem zróżnicowania w dostępie do rynku pracy
– Badanie pogłębione w wybranych województwach
(marzec 2006)
• Wytyczne do akcji informacyjno – promocyjnej projektu
,,Kobieta pracująca..’’ (marzec 2006)

• Raport podsumowujący wyniki badań w ramach projektu
,,Kobieta pracująca’’ (kwiecień 2006)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy w Polsce –
publikacja książkowa (sierpień 2006)

OGÓLNE OCENY SYTUACJI
NA RYNKU PRACY

Jak na tle sytuacji ogólnopolskiej oceniłby/łaby Pan/i
sytuację na rynku pracy w swoim województwie? (w %)

1.1

2.0

100%

23.3
80%

42.6

60%

39.4

40%

36.9
25.0

20%

15.1

9.3
1.1

4.2

wskazania przedsiębiorców
(N=1619)

wskazania kobiet (N=1850)

0%

bardzo dobra

dobra

ani dobra ani zła

zła

bardzo zła

trudno powiedzieć

OCENY SYTUACJI NA RYNKU PRACY – BADANIE POGŁĘBIONE
•

Oceny lokalnych rynków pracy przywoływane przez badane kobiety są
powierzchowne, niezakotwiczone w wiedzy o gospodarce regionu. Oceny
możliwości zatrudnienia przywoływane przez pracodawców są bardziej
rzeczowe i mniej pesymistyczne.

•

Potencjał rynku pracy odnoszony jest wyłącznie do miejsc pracy wyznaczanych
przez umowę o pracę. Brak gwarancji, że nowa praca będzie pracą na stałe
powstrzymuje kobiety pracujące przed zmianą pracy na lepszą.

•

Obie grupy dostrzegają niedopasowanie kwalifikacji i kompetencji
bezrobotnych do ofert pracy na rynku. Relacjonują brak procedur dla
nowoprzyjmowanych pracowników, niedostatek szkoleń na miejscu pracy.

•

Złe wyobrażenia o rynku pracy demobilizują część bezrobotnych kobiet.

C z y w z w ią z k u z o d m ie n n ą sy tu a c ją k o b ie t i m ę ż c z y z n n a ry n k u
p ra c y , P a n a / i z d a n ie m p o trz e b n e s ą in ic ja ty w y / d z ia ła n ia / p ro g ra m y
n a rz e c z w y ró w n a n ia s y tu a c ji o b u p łc i n a ry n k u p ra c y ? ( N = 1 2 0 0 )

tru d n o p o w ie d z ie ć
9 .3 %
n ie
2 6 .4 %

ta k
7 4 ,8 %

Ocena efektywności form wspierania kobiet na rynku pracy
(najbardziej efektywne formy w %)
wspieranie przedsiębiorczości kobiecej poprzez
dotacje na rozpoczęcie działalności
gospodarczej/założenie własnej firmy

42.8
49.5
39.2
35.7

zapewnienie opieki nad dziećmi - żłobki, przedszkola,
świetlice

30.2
34.2

promowanie nowych form zatrudniania np. praca na
odległość, praca w domu, praca przez Internet

40.9

wspieranie dostępu kobiet do edukacji: kursy
doszkalające, itp.

32.2

lepsze docieranie z informacjami o lokalnym rynku
pracy, tworzenie baz danych ofert, doradztwo
zawodowe

38.7
27.5
28.6
24.2

promowanie partnerskiego modelu rodziny z równym
podziałem obowiązków domowych

0.9

trudno powiedzieć

7.8
0

wskazania przedsiębiorców

10

20

30

40

50

wskazania kobiet

60

DYSKRYMINACJA
NA RYNKU PRACY

Sytuacja kobiet i mężczyzn na rynku pracy (w %)

100%

80%

6.9
2.5
28.4

10.9
3.1
27.9

60%

40%

62.3

58.1

wskazania przedsiębiorców

wskazania kobiet

20%

0%

sytuacja kobiet jest gorsza
sytuacja kobiet jest lepsza

sytuacja kobiet jest taka sama
trudno powiedzieć

Czy w sytuacji równych
kwalifikacji kandydatów do
pracy wolałby/ałaby Pan/i
zatrudnić kobietę czy
mężczyznę? (N=1619)

Czy Pana/i zdaniem w przypadku,
gdy kobieta i mężczyzna mają takie
same kwalifikacje i ubiegają się o
takie same stanowisko
przedsiębiorcy decydują się na
zatrudnienie: (N=1200)

tru d n o

kobietę
27.1%

p o w ie d z ie ć
3 1 .8 %

trudno
powiedzieć
50.5%

mężczyznę
22.4%
m ężczyzny
k o b ie ty
4 .9 %

6 3 .3 %

Czy Pana/i zdaniem polscy przedsiębiorcy w swojej działalności przestrzegają
zapisu* ,,Jakakolwiek dyskryminacja w zatrudnieniu, bezpośrednia lub
pośrednia, w szczególności ze względu na płeć, (...) jest niedopuszczalna’’? (w
%)
100%

23.8

24.9

19.7

80%

60%

57.8

66.1

40%

62.9

20%

17.4

10.1

0%
wskazania
przedsiębiorców
(N=1619)

tak
*art.113

Kodeksu Pracy (Dz.U.98.21.94 z późn. zm)

wskazania kobiet
(N=1850)

nie

17.4
wskazania opinii
publicznej (N=1200)

trudno powiedzieć

Ocena uprawnień przysługujących kobietom (wskazania
przedsiębiorców na uprawnienia wpływające niekorzystnie
na sytuację kobiet na rynku pracy w %)
konieczność wydłużenia umowy o pracę z kobietą
w ciąży na czas do dnia porodu (nawet jeśli nie
planowano przedłużenia)

40,4
35,3

korzystanie z urlopu wychowawczego

32,1

korzystanie z urlopu macierzyńskiego

28,2

dodatkowe dni wolne na opiekę nad dzieckiem
konieczność przesunięcia kobiet w ciąży do innej
pracy (jeśli jest to wymagane)

20,7

zakaz zatrudniania kobiet w ciąży w godzinach
nadliczbowych i nocnych

19,5

zwolnienie kobiet w ciąży np. w związku z
badaniami lekarskimi

18,3

skrócenie czasu pracy matek karmiących

17,9

zakaz delegowania kobiet w ciąży poza miejsce
pracy

12,0
7,1

trudno powiedzieć

0

10

20

30

40

50

C o p r z e d e w s z y s t k im w p ły n ę ło n a b e z p r o b le m o w e łą c z e n ie
o b o w ią z k ó w p r a c o w n ic y , o s o b y z a jm u ją c e j s ię d o m e m i/ lu b d z ie ć m i?
( N = 6 3 5 ;w % )
rów ny podział obow ią zków dom ow ych między m ęża/żo nę,

58.1

partn era /partnerkę

pom oc (wsp arc ie) ze strony kogo ś z rodziny n p. rodziców

35.7

przejęcie przez mę ża/pa rtnera znaczące j części

11.8

ob owiązków d oty czących opieki nad dzieckiem

dostęp do żłob ka, przedszko la, ś wietlicy

9.0

w ynajęcie opieki nad dzieckiem

3.0

brak u trudn ień i w yrozum iałość ze s trony praco dawcy

3.0

0

10

20

30

40

50

60

70

GODZENIE ŻYCIA ZAWODOWEGO I OSOBISTEGO

• Respondenci pytani o wiedzę dotyczącą doświadczeń znanych im
kobiet-pracownic i matek-pracownic, a nie o sferę wyobrażeń,
najczęściej deklarują, że godzą one te dwie sfery życia bez większych
problemów.
• Dopóki wychowywanie dzieci i prowadzenie domu nie będzie
postrzegane przez pracodawców jako odpowiedzialność dwojga
rodziców czy partnerów, a nie głównie kobiet, będą oni traktować
kobiety jako kłopotliwego i kosztownego pracownika.
• Kobiety nie dostrzegają swojego obciążenia pracami domowymi w
kategoriach zmniejszania szans zatrudnienia.

OPINIA O PRACY KOBIET.
ELASTYCZNOŚĆ KOBIET
NA RYNKU PRACY

Biorąc pod uwagę Pana/i doświadczenie jak ogólnie
oceniłby/łaby Pan/i jakość pracy kobiet? – wskazania
przedsiębiorców (N=1619;w %)
raczej nisko
0,4%
ani wysoko, ani
nisko
15,5%

bardzo nisko
0,1%
trudno
powiedzieć
4,7%

raczej wysoko
57,7%

bardzo wysoko
21,6%

Czy według Pana/i kobieta prowadząca własną firmę,
to wiarygodny partner do interesów? (w %)
3,2
100%

1,2
8,4

5,2
2,9
14,5

70,8

55,7

16,4

21,8

80%
60%
40%
20%
0%

wskazania przedsiębiorców
(N=1619)
trudno powiedzieć

wskazania opinii publicznej
(N=1200)

nie, kobieta nie jest wiarygodnym partnerem staram się unikać współpracy z kobietami przedsiębiorcami
tak, kobieta to wiarygodny partner, ale wolę współpracować z mężczyznami
tak, kobieta to tak samo wiarygodny partner w interesach jak mężczyzna
tak, kobieta to bardzo wiarygodny partner w interesach; wolę współpracować z kobietami, niż
mężczyznami

Czy Pana/i zdaniem większość znanych
Panu/i kobiet/pracownic podjęłaby pracę
w poszczególnych warunkach?
wskazania przedsiębiorców
(N=1619; w %)
47,7

praca wymagająca długich dojazdów

37,4

14,9

praca wymagająca przeprowadzki

36,0

42,9

21,1

praca o uciążliwym rozkładzie czasu pracy

36,9

42,1

21,0

praca w trudnych warunkach BHP (np. hałas,
zapylenie)

27,7

praca wymagająca pełnej dyspozycyjności
praca wymagająca rezygnacji w najbliższej
przyszłości z planów rodzinnych, np. urodzenie
dziecka
praca wymagająca zdobycia dodatkowych
kwalifikacji na własny koszt

55,2

53,0

25,1

22,8

52,0

77,5

praca w innym zawodzie niż wyuczony

praca wymagająca wyjazdów za granicę

tak

17,0

89,1

60,7

Czy podjęłaby Pani pracę
w poszczególnych warunkach?
– wskazania bezrobotnych
kobiet (N=1850; w %)
29,8
21,9
36,6
32,9

25,2

51,0

11,4 11,1

52,6

nie

5,5

53,4

10,0

58,6

8,4

53,6

21,9

21,4

7,4

72,6

38,8
37,6
38,1
90,3

4,36,6

17,9

62,8

37,2

7,6
11,4
9,3
5,7 4,0

55,9

6,9

trudno powiedzieć

Czy obawa przed utratą zatrudnienia lub problemami
ze znalezieniem pracy mogłaby skłonić Panią do ...?
(N=1850)
do rezygnacji z
macierzyństwa w
ogóle
6.6%

decyzje o
macierzyństwie są
moim zdaniem
niezależne od pracy
54.6%

do przesunięcia
decyzji o
macierzyństwie w
czasie
19.4%

do ograniczenia
liczby dzieci lub
nierodzenia
kolejnych
19.4%

Gdyby straciła Pani pracę, czy zgodziłaby się Pani pracować za
ustawową płacę minimalną
(849 zł brutto czyli 622,60 zł ,,na rękę’’)? (N=1850)

nie
35,5%

brak
odpowiedzi
0,3%

Co trzecia kobieta (31,8%) zgodziłaby się pracować za
minimalną płacę w granicach 1100 – 1500 zł ,,na rękę’’
27,1% respondentek podjęłoby pracę za
minimum 1000 zł ,,na rękę’’
9,8% badanych oczekuje minimalnego wynagrodzenia
za pracę w granicach 800 – 950 zł ,,na rękę’’

tak
64,2%

Gdyby straciła Pani pracę, czy zgodziłaby się Pani pracować za
ustawową płacę minimalną
(849 zł brutto czyli 622,60 zł ,,na rękę’’)?
w podziale na miejsce zamieszkania (w %)

100%

23,5
80%

40,8

60%

40%

76,2
58,9

20%

0%

kobiety mieszkające w mieście
(N=738)

tak

kobiety mieszkające na wsi
(N=323)

nie

SAMOOCENY KOBIET – BADANIE POGŁĘBIONE
• Kobiety są postrzegane i same definiują siebie jako mniej
wymagających finansowo pracowników. Strategia ograniczania swoich
aspiracji zawodowych jest nieefektywna – sektor takich miejsc pracy z
roku na rok kurczy się, ponadto oferuje mniejsze szanse rozwoju i
gorsze warunki pracy.
• Opisy potencjalnych korzyści z pracy dalece odstają od tego, co
badane postrzegają jako pracę wykonywana przez przeciętną kobietę.
• Kobiety aspirują raczej do bycia przecietną kobietą-pracownikiem niż
tworzą ambitne plany zawodowe.

ZAWODY KOBIECE I MĘSKIE

Zawody typowe dla kobiet - wskazania opinii publicznej
(N=1200;w %)
pielęgniarka

37,0

sprzedawczyni

24,0

nauczycielka

19,7

sekretarka

15,3

fryzjerka

13,1

opiekunka dzieci/osób chorych

12,5

kucharka

11,8

kosmetyczka

11,6

sprzątaczka

11,4

szwaczka

9,4

przedszkolanka

9,3

krawcowa

8,7

księgowa

7,1
0

10

20

30

40

Zawody typowe dla kobiet
• Zawody postrzegane jako typowe dla kobiet sytuują je w sektorach
gdzie płace są niższe, technologie mniej zaawansowane, a prestiż
społeczny niższy.
• Wśród prac z ludźmi znajdujemy raczej te, które są związane z ich
obsługą, ze świadczeniem im niezbyt wyrafinowanych usług. Część
profesji wiąże ze zdolnościami manualnymi, część to przedłużenie
prac domowych. Potencjał rynku pracy związany z tymi zawodami
będzie ograniczony, dopóki nie nastąpi znaczące wzbogacenie się
społeczeństwa.
• Większość z tych zawodów nie jest związana z kierowaniem zespołem
ludzi i brak w nich jasnych perspektyw awansu.
• Kobiety „ciążą” ku „bezpiecznym” miejscom pracy w sektorze
publicznym lub takim, w których nie stawia się przed pracownikami
cięgle nowych wyzwań.

Zawody typowe dla mężczyzn - wskazania opinii publicznej
(N=1200;w %)
górnik

33,2

kierowca

24,2

murarz

20,8

budowlaniec

16,3

hutnik

15,7

mechanik

17,4

stolarz

9,1

spawacz

8,3

elektryk

7,6

policjant

7,0

ślusarz

5,0
0

10

20

30

40

Czy istnieją zawody, których mimo braków formalnych
zakazów kobiety/mężczyźni nie powinny/powinni
wykonywać? – wskazania opinii publicznej (N=1200;w %)
Górnik – 30%, Pracownik fizyczny – 18,6%
Hutnik – 12,2%, Budowlaniec – 11,4%
Murarz – 6,4%,Spawacz - 5,8%

Opiekunka do dzieci – 11,9%, Przedszkolanka – 10,9%
Pielęgniarka – 9,9%, Sprzątaczka – 8,9%,
Kosmetyczka – 7,9%, Kucharka – 6,9%

100%

80%

8,4
43,0

60%

82,3
40%

44,9

20%

12,1
0%

9,3

czy istnieją zawody, których kobiety nie czy istnieją zawody, których mężczyźni
powinny wykonywać (pomimo braku
nie powinni wykonywać (pomimo braku
formalnych zakazów)
formalnych zakazów)

trudno powiedzieć

nie

tak

PRZEKRACZANIE SEGREGACJI ZAWODOWEJ – BADANIE
POGŁĘBIONE

• Kobiety pracujące w „męskich” zawodach opisywano kategoriach
fachowości, wyjątkowych kwalifikacji na tle innych osób na podobnych
stanowiskach. Inne badania potwierdzają, że innowacyjność kobiet
wzrasta w środowiskach pracy zdominowanych przez mężczyzn.
Cechują się większą motywacją do sprostania wysokim wymaganiom
nieprzyjaznego im środowiska.
• Pracodawcy, którzy zatrudniają kobietę w zawodzie „męskim”, mogą
spodziewać się, że są to osoby o dużej motywacji pracy.
• Automatyzacja i komputeryzacja zadań związanych wcześniej z siłą
fizyczną znosi bariery wykonywania tych prac przez kobiety.
• Kobiety kojarzone są przez pracodawców z przymiotami
odpowiedzialnego pracownika, a wobec mężczyzn pracujących w
zawodach dla nich typowych zgłaszają szereg zastrzeżeń (brak kultury
osobistej, nadużywanie alkoholu).

PRACA JAKO WARTOŚĆ

Czy w sytuacji otrzymania bardzo wysokiego spadku
pieniężnego (który zapewniłby byt Pani i Pani rodzinie do
końca życia) pracowałaby Pani dalej? (N=1850)
raczej nie
11,8%

może tak, może nie
15,4%

zdecydowanie nie
9,9%

zdecydowanie tak
33,1%

raczej tak
29,8%

Czy zrezygnowałaby Pani z pracy, gdyby Pani mąż/partner
zarabiał tyle, by utrzymać rodzinę na przyzwoitym poziomie?
(N=1850)
trudno
powiedzieć
14,1%

nie
56,5%

tak
29,4%

Jak można określić znaczenie (rolę) pracy zawodowej i pracy
w domu dla gospodarstwa domowego? (w %)

100%

80%

29,7

4,8
8,2

4,0
60%
69,5
40%

55,4

20%

0%

10,9
wskazania kobiet (N=1850)

17,6
wskazania opinii publicznej (N=1200)

trudno porównać pracę zawodową z pracą domową
prace wykonywane w domu są ważniejsze od pracy zawodowej
praca zawodowa jest tak samo ważna jak prace wykonywane w domu
praca zawodowa jest ważniejsza od prac wykonywanych w domu

PODSUMOWANIE - PLURALISTYCZNA IGNORANCJA?

• Postawy wobec kobiet i pracy kobiet zmieniają się, ale
ludzie nie dostrzegają tej zmiany społecznego klimatu,
gdyż wiele instytucji społecznych zdaje się wskazywać, że
zmiana ta nie następuje.
• Wśród tych instytucji należy wymienić: rodzinę, gdzie
ciągle odnotowujemy nierówny podział obowiązków; rynek
pracy wyceniający pracę kobiet niżej niż pracę mężczyzn;
państwo adresujące swe działania do kobiet-matek, a nie
rodziców obojga płci.

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach
Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
Działanie 1.6. SPO RZL: System aktywizacji zawodowej kobiet

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

Anna Kulpa
Szkoła Nauk Społecznych przy IFiS PAN
Zespół Socjologii Ekonomicznej
Katedra Socjologii Ogólnej i Antropologii Społecznej AGH
Ul. Gramatyka 8a
30-065 Kraków
(12) 617 43 53
[email protected]


Slide 35

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego
Funduszu Społecznego Unii Europejskiej w ramach Sektorowego
Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich

Prezentacja w ramach projektu:
System aktywizacji zawodowej
kobiet – „Kobieta pracująca…”
OGÓLNOPOLSKA KONFERENCJA:
„KOBIETA PRACUJĄCA NA (NIE)PRZYJAZNYM RYNKU PRACY”
25 kwiecień 2007

Działanie 1.6. SPO RZL; System aktywizacji zawodowej kobiet – „Kobieta pracująca…”

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach
Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
Działanie 1.6. SPO RZL: System aktywizacji zawodowej kobiet

Warszawa, 25 kwietnia 2007

DIAGNOZA SYTUACJI KOBIET NA
RYNKU PRACY
WYNIKI BADAŃ

Zrealizowane badania
• Ogólnopolskie badanie kobiet (N=1850)
• Ogólnopolskie badanie pracodawców (N=1619)
• Regionalne* badanie opinii publicznej (N=1200)
• Regionalne* badania kobiet i przedsiębiorców
techniką FGI - zogniskowanych wywiadów
grupowych (20 x 10)

*Badania przeprowadzono w następujących województwach: małopolskim, łódzkim, wielkopolskim, pomorskim.

Rezultatami projektu są następujące raporty:
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy - Badanie opinii
publicznej (grudzień 2005)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy – Badanie kobiet
(grudzień 2005)

• Diagnoza zróżnicowania szans kobiet w dostępie do rynku
pracy – Badanie ogólnopolskie, przeprowadzone wśród
pracodawców (grudzień 2005)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy ze szczególnym
uwzględnieniem zróżnicowania w dostępie do rynku pracy
– Badanie pogłębione w wybranych województwach
(marzec 2006)
• Wytyczne do akcji informacyjno – promocyjnej projektu
,,Kobieta pracująca..’’ (marzec 2006)

• Raport podsumowujący wyniki badań w ramach projektu
,,Kobieta pracująca’’ (kwiecień 2006)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy w Polsce –
publikacja książkowa (sierpień 2006)

OGÓLNE OCENY SYTUACJI
NA RYNKU PRACY

Jak na tle sytuacji ogólnopolskiej oceniłby/łaby Pan/i
sytuację na rynku pracy w swoim województwie? (w %)

1.1

2.0

100%

23.3
80%

42.6

60%

39.4

40%

36.9
25.0

20%

15.1

9.3
1.1

4.2

wskazania przedsiębiorców
(N=1619)

wskazania kobiet (N=1850)

0%

bardzo dobra

dobra

ani dobra ani zła

zła

bardzo zła

trudno powiedzieć

OCENY SYTUACJI NA RYNKU PRACY – BADANIE POGŁĘBIONE
•

Oceny lokalnych rynków pracy przywoływane przez badane kobiety są
powierzchowne, niezakotwiczone w wiedzy o gospodarce regionu. Oceny
możliwości zatrudnienia przywoływane przez pracodawców są bardziej
rzeczowe i mniej pesymistyczne.

•

Potencjał rynku pracy odnoszony jest wyłącznie do miejsc pracy wyznaczanych
przez umowę o pracę. Brak gwarancji, że nowa praca będzie pracą na stałe
powstrzymuje kobiety pracujące przed zmianą pracy na lepszą.

•

Obie grupy dostrzegają niedopasowanie kwalifikacji i kompetencji
bezrobotnych do ofert pracy na rynku. Relacjonują brak procedur dla
nowoprzyjmowanych pracowników, niedostatek szkoleń na miejscu pracy.

•

Złe wyobrażenia o rynku pracy demobilizują część bezrobotnych kobiet.

C z y w z w ią z k u z o d m ie n n ą sy tu a c ją k o b ie t i m ę ż c z y z n n a ry n k u
p ra c y , P a n a / i z d a n ie m p o trz e b n e s ą in ic ja ty w y / d z ia ła n ia / p ro g ra m y
n a rz e c z w y ró w n a n ia s y tu a c ji o b u p łc i n a ry n k u p ra c y ? ( N = 1 2 0 0 )

tru d n o p o w ie d z ie ć
9 .3 %
n ie
2 6 .4 %

ta k
7 4 ,8 %

Ocena efektywności form wspierania kobiet na rynku pracy
(najbardziej efektywne formy w %)
wspieranie przedsiębiorczości kobiecej poprzez
dotacje na rozpoczęcie działalności
gospodarczej/założenie własnej firmy

42.8
49.5
39.2
35.7

zapewnienie opieki nad dziećmi - żłobki, przedszkola,
świetlice

30.2
34.2

promowanie nowych form zatrudniania np. praca na
odległość, praca w domu, praca przez Internet

40.9

wspieranie dostępu kobiet do edukacji: kursy
doszkalające, itp.

32.2

lepsze docieranie z informacjami o lokalnym rynku
pracy, tworzenie baz danych ofert, doradztwo
zawodowe

38.7
27.5
28.6
24.2

promowanie partnerskiego modelu rodziny z równym
podziałem obowiązków domowych

0.9

trudno powiedzieć

7.8
0

wskazania przedsiębiorców

10

20

30

40

50

wskazania kobiet

60

DYSKRYMINACJA
NA RYNKU PRACY

Sytuacja kobiet i mężczyzn na rynku pracy (w %)

100%

80%

6.9
2.5
28.4

10.9
3.1
27.9

60%

40%

62.3

58.1

wskazania przedsiębiorców

wskazania kobiet

20%

0%

sytuacja kobiet jest gorsza
sytuacja kobiet jest lepsza

sytuacja kobiet jest taka sama
trudno powiedzieć

Czy w sytuacji równych
kwalifikacji kandydatów do
pracy wolałby/ałaby Pan/i
zatrudnić kobietę czy
mężczyznę? (N=1619)

Czy Pana/i zdaniem w przypadku,
gdy kobieta i mężczyzna mają takie
same kwalifikacje i ubiegają się o
takie same stanowisko
przedsiębiorcy decydują się na
zatrudnienie: (N=1200)

tru d n o

kobietę
27.1%

p o w ie d z ie ć
3 1 .8 %

trudno
powiedzieć
50.5%

mężczyznę
22.4%
m ężczyzny
k o b ie ty
4 .9 %

6 3 .3 %

Czy Pana/i zdaniem polscy przedsiębiorcy w swojej działalności przestrzegają
zapisu* ,,Jakakolwiek dyskryminacja w zatrudnieniu, bezpośrednia lub
pośrednia, w szczególności ze względu na płeć, (...) jest niedopuszczalna’’? (w
%)
100%

23.8

24.9

19.7

80%

60%

57.8

66.1

40%

62.9

20%

17.4

10.1

0%
wskazania
przedsiębiorców
(N=1619)

tak
*art.113

Kodeksu Pracy (Dz.U.98.21.94 z późn. zm)

wskazania kobiet
(N=1850)

nie

17.4
wskazania opinii
publicznej (N=1200)

trudno powiedzieć

Ocena uprawnień przysługujących kobietom (wskazania
przedsiębiorców na uprawnienia wpływające niekorzystnie
na sytuację kobiet na rynku pracy w %)
konieczność wydłużenia umowy o pracę z kobietą
w ciąży na czas do dnia porodu (nawet jeśli nie
planowano przedłużenia)

40,4
35,3

korzystanie z urlopu wychowawczego

32,1

korzystanie z urlopu macierzyńskiego

28,2

dodatkowe dni wolne na opiekę nad dzieckiem
konieczność przesunięcia kobiet w ciąży do innej
pracy (jeśli jest to wymagane)

20,7

zakaz zatrudniania kobiet w ciąży w godzinach
nadliczbowych i nocnych

19,5

zwolnienie kobiet w ciąży np. w związku z
badaniami lekarskimi

18,3

skrócenie czasu pracy matek karmiących

17,9

zakaz delegowania kobiet w ciąży poza miejsce
pracy

12,0
7,1

trudno powiedzieć

0

10

20

30

40

50

C o p r z e d e w s z y s t k im w p ły n ę ło n a b e z p r o b le m o w e łą c z e n ie
o b o w ią z k ó w p r a c o w n ic y , o s o b y z a jm u ją c e j s ię d o m e m i/ lu b d z ie ć m i?
( N = 6 3 5 ;w % )
rów ny podział obow ią zków dom ow ych między m ęża/żo nę,

58.1

partn era /partnerkę

pom oc (wsp arc ie) ze strony kogo ś z rodziny n p. rodziców

35.7

przejęcie przez mę ża/pa rtnera znaczące j części

11.8

ob owiązków d oty czących opieki nad dzieckiem

dostęp do żłob ka, przedszko la, ś wietlicy

9.0

w ynajęcie opieki nad dzieckiem

3.0

brak u trudn ień i w yrozum iałość ze s trony praco dawcy

3.0

0

10

20

30

40

50

60

70

GODZENIE ŻYCIA ZAWODOWEGO I OSOBISTEGO

• Respondenci pytani o wiedzę dotyczącą doświadczeń znanych im
kobiet-pracownic i matek-pracownic, a nie o sferę wyobrażeń,
najczęściej deklarują, że godzą one te dwie sfery życia bez większych
problemów.
• Dopóki wychowywanie dzieci i prowadzenie domu nie będzie
postrzegane przez pracodawców jako odpowiedzialność dwojga
rodziców czy partnerów, a nie głównie kobiet, będą oni traktować
kobiety jako kłopotliwego i kosztownego pracownika.
• Kobiety nie dostrzegają swojego obciążenia pracami domowymi w
kategoriach zmniejszania szans zatrudnienia.

OPINIA O PRACY KOBIET.
ELASTYCZNOŚĆ KOBIET
NA RYNKU PRACY

Biorąc pod uwagę Pana/i doświadczenie jak ogólnie
oceniłby/łaby Pan/i jakość pracy kobiet? – wskazania
przedsiębiorców (N=1619;w %)
raczej nisko
0,4%
ani wysoko, ani
nisko
15,5%

bardzo nisko
0,1%
trudno
powiedzieć
4,7%

raczej wysoko
57,7%

bardzo wysoko
21,6%

Czy według Pana/i kobieta prowadząca własną firmę,
to wiarygodny partner do interesów? (w %)
3,2
100%

1,2
8,4

5,2
2,9
14,5

70,8

55,7

16,4

21,8

80%
60%
40%
20%
0%

wskazania przedsiębiorców
(N=1619)
trudno powiedzieć

wskazania opinii publicznej
(N=1200)

nie, kobieta nie jest wiarygodnym partnerem staram się unikać współpracy z kobietami przedsiębiorcami
tak, kobieta to wiarygodny partner, ale wolę współpracować z mężczyznami
tak, kobieta to tak samo wiarygodny partner w interesach jak mężczyzna
tak, kobieta to bardzo wiarygodny partner w interesach; wolę współpracować z kobietami, niż
mężczyznami

Czy Pana/i zdaniem większość znanych
Panu/i kobiet/pracownic podjęłaby pracę
w poszczególnych warunkach?
wskazania przedsiębiorców
(N=1619; w %)
47,7

praca wymagająca długich dojazdów

37,4

14,9

praca wymagająca przeprowadzki

36,0

42,9

21,1

praca o uciążliwym rozkładzie czasu pracy

36,9

42,1

21,0

praca w trudnych warunkach BHP (np. hałas,
zapylenie)

27,7

praca wymagająca pełnej dyspozycyjności
praca wymagająca rezygnacji w najbliższej
przyszłości z planów rodzinnych, np. urodzenie
dziecka
praca wymagająca zdobycia dodatkowych
kwalifikacji na własny koszt

55,2

53,0

25,1

22,8

52,0

77,5

praca w innym zawodzie niż wyuczony

praca wymagająca wyjazdów za granicę

tak

17,0

89,1

60,7

Czy podjęłaby Pani pracę
w poszczególnych warunkach?
– wskazania bezrobotnych
kobiet (N=1850; w %)
29,8
21,9
36,6
32,9

25,2

51,0

11,4 11,1

52,6

nie

5,5

53,4

10,0

58,6

8,4

53,6

21,9

21,4

7,4

72,6

38,8
37,6
38,1
90,3

4,36,6

17,9

62,8

37,2

7,6
11,4
9,3
5,7 4,0

55,9

6,9

trudno powiedzieć

Czy obawa przed utratą zatrudnienia lub problemami
ze znalezieniem pracy mogłaby skłonić Panią do ...?
(N=1850)
do rezygnacji z
macierzyństwa w
ogóle
6.6%

decyzje o
macierzyństwie są
moim zdaniem
niezależne od pracy
54.6%

do przesunięcia
decyzji o
macierzyństwie w
czasie
19.4%

do ograniczenia
liczby dzieci lub
nierodzenia
kolejnych
19.4%

Gdyby straciła Pani pracę, czy zgodziłaby się Pani pracować za
ustawową płacę minimalną
(849 zł brutto czyli 622,60 zł ,,na rękę’’)? (N=1850)

nie
35,5%

brak
odpowiedzi
0,3%

Co trzecia kobieta (31,8%) zgodziłaby się pracować za
minimalną płacę w granicach 1100 – 1500 zł ,,na rękę’’
27,1% respondentek podjęłoby pracę za
minimum 1000 zł ,,na rękę’’
9,8% badanych oczekuje minimalnego wynagrodzenia
za pracę w granicach 800 – 950 zł ,,na rękę’’

tak
64,2%

Gdyby straciła Pani pracę, czy zgodziłaby się Pani pracować za
ustawową płacę minimalną
(849 zł brutto czyli 622,60 zł ,,na rękę’’)?
w podziale na miejsce zamieszkania (w %)

100%

23,5
80%

40,8

60%

40%

76,2
58,9

20%

0%

kobiety mieszkające w mieście
(N=738)

tak

kobiety mieszkające na wsi
(N=323)

nie

SAMOOCENY KOBIET – BADANIE POGŁĘBIONE
• Kobiety są postrzegane i same definiują siebie jako mniej
wymagających finansowo pracowników. Strategia ograniczania swoich
aspiracji zawodowych jest nieefektywna – sektor takich miejsc pracy z
roku na rok kurczy się, ponadto oferuje mniejsze szanse rozwoju i
gorsze warunki pracy.
• Opisy potencjalnych korzyści z pracy dalece odstają od tego, co
badane postrzegają jako pracę wykonywana przez przeciętną kobietę.
• Kobiety aspirują raczej do bycia przecietną kobietą-pracownikiem niż
tworzą ambitne plany zawodowe.

ZAWODY KOBIECE I MĘSKIE

Zawody typowe dla kobiet - wskazania opinii publicznej
(N=1200;w %)
pielęgniarka

37,0

sprzedawczyni

24,0

nauczycielka

19,7

sekretarka

15,3

fryzjerka

13,1

opiekunka dzieci/osób chorych

12,5

kucharka

11,8

kosmetyczka

11,6

sprzątaczka

11,4

szwaczka

9,4

przedszkolanka

9,3

krawcowa

8,7

księgowa

7,1
0

10

20

30

40

Zawody typowe dla kobiet
• Zawody postrzegane jako typowe dla kobiet sytuują je w sektorach
gdzie płace są niższe, technologie mniej zaawansowane, a prestiż
społeczny niższy.
• Wśród prac z ludźmi znajdujemy raczej te, które są związane z ich
obsługą, ze świadczeniem im niezbyt wyrafinowanych usług. Część
profesji wiąże ze zdolnościami manualnymi, część to przedłużenie
prac domowych. Potencjał rynku pracy związany z tymi zawodami
będzie ograniczony, dopóki nie nastąpi znaczące wzbogacenie się
społeczeństwa.
• Większość z tych zawodów nie jest związana z kierowaniem zespołem
ludzi i brak w nich jasnych perspektyw awansu.
• Kobiety „ciążą” ku „bezpiecznym” miejscom pracy w sektorze
publicznym lub takim, w których nie stawia się przed pracownikami
cięgle nowych wyzwań.

Zawody typowe dla mężczyzn - wskazania opinii publicznej
(N=1200;w %)
górnik

33,2

kierowca

24,2

murarz

20,8

budowlaniec

16,3

hutnik

15,7

mechanik

17,4

stolarz

9,1

spawacz

8,3

elektryk

7,6

policjant

7,0

ślusarz

5,0
0

10

20

30

40

Czy istnieją zawody, których mimo braków formalnych
zakazów kobiety/mężczyźni nie powinny/powinni
wykonywać? – wskazania opinii publicznej (N=1200;w %)
Górnik – 30%, Pracownik fizyczny – 18,6%
Hutnik – 12,2%, Budowlaniec – 11,4%
Murarz – 6,4%,Spawacz - 5,8%

Opiekunka do dzieci – 11,9%, Przedszkolanka – 10,9%
Pielęgniarka – 9,9%, Sprzątaczka – 8,9%,
Kosmetyczka – 7,9%, Kucharka – 6,9%

100%

80%

8,4
43,0

60%

82,3
40%

44,9

20%

12,1
0%

9,3

czy istnieją zawody, których kobiety nie czy istnieją zawody, których mężczyźni
powinny wykonywać (pomimo braku
nie powinni wykonywać (pomimo braku
formalnych zakazów)
formalnych zakazów)

trudno powiedzieć

nie

tak

PRZEKRACZANIE SEGREGACJI ZAWODOWEJ – BADANIE
POGŁĘBIONE

• Kobiety pracujące w „męskich” zawodach opisywano kategoriach
fachowości, wyjątkowych kwalifikacji na tle innych osób na podobnych
stanowiskach. Inne badania potwierdzają, że innowacyjność kobiet
wzrasta w środowiskach pracy zdominowanych przez mężczyzn.
Cechują się większą motywacją do sprostania wysokim wymaganiom
nieprzyjaznego im środowiska.
• Pracodawcy, którzy zatrudniają kobietę w zawodzie „męskim”, mogą
spodziewać się, że są to osoby o dużej motywacji pracy.
• Automatyzacja i komputeryzacja zadań związanych wcześniej z siłą
fizyczną znosi bariery wykonywania tych prac przez kobiety.
• Kobiety kojarzone są przez pracodawców z przymiotami
odpowiedzialnego pracownika, a wobec mężczyzn pracujących w
zawodach dla nich typowych zgłaszają szereg zastrzeżeń (brak kultury
osobistej, nadużywanie alkoholu).

PRACA JAKO WARTOŚĆ

Czy w sytuacji otrzymania bardzo wysokiego spadku
pieniężnego (który zapewniłby byt Pani i Pani rodzinie do
końca życia) pracowałaby Pani dalej? (N=1850)
raczej nie
11,8%

może tak, może nie
15,4%

zdecydowanie nie
9,9%

zdecydowanie tak
33,1%

raczej tak
29,8%

Czy zrezygnowałaby Pani z pracy, gdyby Pani mąż/partner
zarabiał tyle, by utrzymać rodzinę na przyzwoitym poziomie?
(N=1850)
trudno
powiedzieć
14,1%

nie
56,5%

tak
29,4%

Jak można określić znaczenie (rolę) pracy zawodowej i pracy
w domu dla gospodarstwa domowego? (w %)

100%

80%

29,7

4,8
8,2

4,0
60%
69,5
40%

55,4

20%

0%

10,9
wskazania kobiet (N=1850)

17,6
wskazania opinii publicznej (N=1200)

trudno porównać pracę zawodową z pracą domową
prace wykonywane w domu są ważniejsze od pracy zawodowej
praca zawodowa jest tak samo ważna jak prace wykonywane w domu
praca zawodowa jest ważniejsza od prac wykonywanych w domu

PODSUMOWANIE - PLURALISTYCZNA IGNORANCJA?

• Postawy wobec kobiet i pracy kobiet zmieniają się, ale
ludzie nie dostrzegają tej zmiany społecznego klimatu,
gdyż wiele instytucji społecznych zdaje się wskazywać, że
zmiana ta nie następuje.
• Wśród tych instytucji należy wymienić: rodzinę, gdzie
ciągle odnotowujemy nierówny podział obowiązków; rynek
pracy wyceniający pracę kobiet niżej niż pracę mężczyzn;
państwo adresujące swe działania do kobiet-matek, a nie
rodziców obojga płci.

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach
Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
Działanie 1.6. SPO RZL: System aktywizacji zawodowej kobiet

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

Anna Kulpa
Szkoła Nauk Społecznych przy IFiS PAN
Zespół Socjologii Ekonomicznej
Katedra Socjologii Ogólnej i Antropologii Społecznej AGH
Ul. Gramatyka 8a
30-065 Kraków
(12) 617 43 53
[email protected]


Slide 36

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego
Funduszu Społecznego Unii Europejskiej w ramach Sektorowego
Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich

Prezentacja w ramach projektu:
System aktywizacji zawodowej
kobiet – „Kobieta pracująca…”
OGÓLNOPOLSKA KONFERENCJA:
„KOBIETA PRACUJĄCA NA (NIE)PRZYJAZNYM RYNKU PRACY”
25 kwiecień 2007

Działanie 1.6. SPO RZL; System aktywizacji zawodowej kobiet – „Kobieta pracująca…”

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach
Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
Działanie 1.6. SPO RZL: System aktywizacji zawodowej kobiet

Warszawa, 25 kwietnia 2007

DIAGNOZA SYTUACJI KOBIET NA
RYNKU PRACY
WYNIKI BADAŃ

Zrealizowane badania
• Ogólnopolskie badanie kobiet (N=1850)
• Ogólnopolskie badanie pracodawców (N=1619)
• Regionalne* badanie opinii publicznej (N=1200)
• Regionalne* badania kobiet i przedsiębiorców
techniką FGI - zogniskowanych wywiadów
grupowych (20 x 10)

*Badania przeprowadzono w następujących województwach: małopolskim, łódzkim, wielkopolskim, pomorskim.

Rezultatami projektu są następujące raporty:
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy - Badanie opinii
publicznej (grudzień 2005)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy – Badanie kobiet
(grudzień 2005)

• Diagnoza zróżnicowania szans kobiet w dostępie do rynku
pracy – Badanie ogólnopolskie, przeprowadzone wśród
pracodawców (grudzień 2005)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy ze szczególnym
uwzględnieniem zróżnicowania w dostępie do rynku pracy
– Badanie pogłębione w wybranych województwach
(marzec 2006)
• Wytyczne do akcji informacyjno – promocyjnej projektu
,,Kobieta pracująca..’’ (marzec 2006)

• Raport podsumowujący wyniki badań w ramach projektu
,,Kobieta pracująca’’ (kwiecień 2006)
• Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy w Polsce –
publikacja książkowa (sierpień 2006)

OGÓLNE OCENY SYTUACJI
NA RYNKU PRACY

Jak na tle sytuacji ogólnopolskiej oceniłby/łaby Pan/i
sytuację na rynku pracy w swoim województwie? (w %)

1.1

2.0

100%

23.3
80%

42.6

60%

39.4

40%

36.9
25.0

20%

15.1

9.3
1.1

4.2

wskazania przedsiębiorców
(N=1619)

wskazania kobiet (N=1850)

0%

bardzo dobra

dobra

ani dobra ani zła

zła

bardzo zła

trudno powiedzieć

OCENY SYTUACJI NA RYNKU PRACY – BADANIE POGŁĘBIONE
•

Oceny lokalnych rynków pracy przywoływane przez badane kobiety są
powierzchowne, niezakotwiczone w wiedzy o gospodarce regionu. Oceny
możliwości zatrudnienia przywoływane przez pracodawców są bardziej
rzeczowe i mniej pesymistyczne.

•

Potencjał rynku pracy odnoszony jest wyłącznie do miejsc pracy wyznaczanych
przez umowę o pracę. Brak gwarancji, że nowa praca będzie pracą na stałe
powstrzymuje kobiety pracujące przed zmianą pracy na lepszą.

•

Obie grupy dostrzegają niedopasowanie kwalifikacji i kompetencji
bezrobotnych do ofert pracy na rynku. Relacjonują brak procedur dla
nowoprzyjmowanych pracowników, niedostatek szkoleń na miejscu pracy.

•

Złe wyobrażenia o rynku pracy demobilizują część bezrobotnych kobiet.

C z y w z w ią z k u z o d m ie n n ą sy tu a c ją k o b ie t i m ę ż c z y z n n a ry n k u
p ra c y , P a n a / i z d a n ie m p o trz e b n e s ą in ic ja ty w y / d z ia ła n ia / p ro g ra m y
n a rz e c z w y ró w n a n ia s y tu a c ji o b u p łc i n a ry n k u p ra c y ? ( N = 1 2 0 0 )

tru d n o p o w ie d z ie ć
9 .3 %
n ie
2 6 .4 %

ta k
7 4 ,8 %

Ocena efektywności form wspierania kobiet na rynku pracy
(najbardziej efektywne formy w %)
wspieranie przedsiębiorczości kobiecej poprzez
dotacje na rozpoczęcie działalności
gospodarczej/założenie własnej firmy

42.8
49.5
39.2
35.7

zapewnienie opieki nad dziećmi - żłobki, przedszkola,
świetlice

30.2
34.2

promowanie nowych form zatrudniania np. praca na
odległość, praca w domu, praca przez Internet

40.9

wspieranie dostępu kobiet do edukacji: kursy
doszkalające, itp.

32.2

lepsze docieranie z informacjami o lokalnym rynku
pracy, tworzenie baz danych ofert, doradztwo
zawodowe

38.7
27.5
28.6
24.2

promowanie partnerskiego modelu rodziny z równym
podziałem obowiązków domowych

0.9

trudno powiedzieć

7.8
0

wskazania przedsiębiorców

10

20

30

40

50

wskazania kobiet

60

DYSKRYMINACJA
NA RYNKU PRACY

Sytuacja kobiet i mężczyzn na rynku pracy (w %)

100%

80%

6.9
2.5
28.4

10.9
3.1
27.9

60%

40%

62.3

58.1

wskazania przedsiębiorców

wskazania kobiet

20%

0%

sytuacja kobiet jest gorsza
sytuacja kobiet jest lepsza

sytuacja kobiet jest taka sama
trudno powiedzieć

Czy w sytuacji równych
kwalifikacji kandydatów do
pracy wolałby/ałaby Pan/i
zatrudnić kobietę czy
mężczyznę? (N=1619)

Czy Pana/i zdaniem w przypadku,
gdy kobieta i mężczyzna mają takie
same kwalifikacje i ubiegają się o
takie same stanowisko
przedsiębiorcy decydują się na
zatrudnienie: (N=1200)

tru d n o

kobietę
27.1%

p o w ie d z ie ć
3 1 .8 %

trudno
powiedzieć
50.5%

mężczyznę
22.4%
m ężczyzny
k o b ie ty
4 .9 %

6 3 .3 %

Czy Pana/i zdaniem polscy przedsiębiorcy w swojej działalności przestrzegają
zapisu* ,,Jakakolwiek dyskryminacja w zatrudnieniu, bezpośrednia lub
pośrednia, w szczególności ze względu na płeć, (...) jest niedopuszczalna’’? (w
%)
100%

23.8

24.9

19.7

80%

60%

57.8

66.1

40%

62.9

20%

17.4

10.1

0%
wskazania
przedsiębiorców
(N=1619)

tak
*art.113

Kodeksu Pracy (Dz.U.98.21.94 z późn. zm)

wskazania kobiet
(N=1850)

nie

17.4
wskazania opinii
publicznej (N=1200)

trudno powiedzieć

Ocena uprawnień przysługujących kobietom (wskazania
przedsiębiorców na uprawnienia wpływające niekorzystnie
na sytuację kobiet na rynku pracy w %)
konieczność wydłużenia umowy o pracę z kobietą
w ciąży na czas do dnia porodu (nawet jeśli nie
planowano przedłużenia)

40,4
35,3

korzystanie z urlopu wychowawczego

32,1

korzystanie z urlopu macierzyńskiego

28,2

dodatkowe dni wolne na opiekę nad dzieckiem
konieczność przesunięcia kobiet w ciąży do innej
pracy (jeśli jest to wymagane)

20,7

zakaz zatrudniania kobiet w ciąży w godzinach
nadliczbowych i nocnych

19,5

zwolnienie kobiet w ciąży np. w związku z
badaniami lekarskimi

18,3

skrócenie czasu pracy matek karmiących

17,9

zakaz delegowania kobiet w ciąży poza miejsce
pracy

12,0
7,1

trudno powiedzieć

0

10

20

30

40

50

C o p r z e d e w s z y s t k im w p ły n ę ło n a b e z p r o b le m o w e łą c z e n ie
o b o w ią z k ó w p r a c o w n ic y , o s o b y z a jm u ją c e j s ię d o m e m i/ lu b d z ie ć m i?
( N = 6 3 5 ;w % )
rów ny podział obow ią zków dom ow ych między m ęża/żo nę,

58.1

partn era /partnerkę

pom oc (wsp arc ie) ze strony kogo ś z rodziny n p. rodziców

35.7

przejęcie przez mę ża/pa rtnera znaczące j części

11.8

ob owiązków d oty czących opieki nad dzieckiem

dostęp do żłob ka, przedszko la, ś wietlicy

9.0

w ynajęcie opieki nad dzieckiem

3.0

brak u trudn ień i w yrozum iałość ze s trony praco dawcy

3.0

0

10

20

30

40

50

60

70

GODZENIE ŻYCIA ZAWODOWEGO I OSOBISTEGO

• Respondenci pytani o wiedzę dotyczącą doświadczeń znanych im
kobiet-pracownic i matek-pracownic, a nie o sferę wyobrażeń,
najczęściej deklarują, że godzą one te dwie sfery życia bez większych
problemów.
• Dopóki wychowywanie dzieci i prowadzenie domu nie będzie
postrzegane przez pracodawców jako odpowiedzialność dwojga
rodziców czy partnerów, a nie głównie kobiet, będą oni traktować
kobiety jako kłopotliwego i kosztownego pracownika.
• Kobiety nie dostrzegają swojego obciążenia pracami domowymi w
kategoriach zmniejszania szans zatrudnienia.

OPINIA O PRACY KOBIET.
ELASTYCZNOŚĆ KOBIET
NA RYNKU PRACY

Biorąc pod uwagę Pana/i doświadczenie jak ogólnie
oceniłby/łaby Pan/i jakość pracy kobiet? – wskazania
przedsiębiorców (N=1619;w %)
raczej nisko
0,4%
ani wysoko, ani
nisko
15,5%

bardzo nisko
0,1%
trudno
powiedzieć
4,7%

raczej wysoko
57,7%

bardzo wysoko
21,6%

Czy według Pana/i kobieta prowadząca własną firmę,
to wiarygodny partner do interesów? (w %)
3,2
100%

1,2
8,4

5,2
2,9
14,5

70,8

55,7

16,4

21,8

80%
60%
40%
20%
0%

wskazania przedsiębiorców
(N=1619)
trudno powiedzieć

wskazania opinii publicznej
(N=1200)

nie, kobieta nie jest wiarygodnym partnerem staram się unikać współpracy z kobietami przedsiębiorcami
tak, kobieta to wiarygodny partner, ale wolę współpracować z mężczyznami
tak, kobieta to tak samo wiarygodny partner w interesach jak mężczyzna
tak, kobieta to bardzo wiarygodny partner w interesach; wolę współpracować z kobietami, niż
mężczyznami

Czy Pana/i zdaniem większość znanych
Panu/i kobiet/pracownic podjęłaby pracę
w poszczególnych warunkach?
wskazania przedsiębiorców
(N=1619; w %)
47,7

praca wymagająca długich dojazdów

37,4

14,9

praca wymagająca przeprowadzki

36,0

42,9

21,1

praca o uciążliwym rozkładzie czasu pracy

36,9

42,1

21,0

praca w trudnych warunkach BHP (np. hałas,
zapylenie)

27,7

praca wymagająca pełnej dyspozycyjności
praca wymagająca rezygnacji w najbliższej
przyszłości z planów rodzinnych, np. urodzenie
dziecka
praca wymagająca zdobycia dodatkowych
kwalifikacji na własny koszt

55,2

53,0

25,1

22,8

52,0

77,5

praca w innym zawodzie niż wyuczony

praca wymagająca wyjazdów za granicę

tak

17,0

89,1

60,7

Czy podjęłaby Pani pracę
w poszczególnych warunkach?
– wskazania bezrobotnych
kobiet (N=1850; w %)
29,8
21,9
36,6
32,9

25,2

51,0

11,4 11,1

52,6

nie

5,5

53,4

10,0

58,6

8,4

53,6

21,9

21,4

7,4

72,6

38,8
37,6
38,1
90,3

4,36,6

17,9

62,8

37,2

7,6
11,4
9,3
5,7 4,0

55,9

6,9

trudno powiedzieć

Czy obawa przed utratą zatrudnienia lub problemami
ze znalezieniem pracy mogłaby skłonić Panią do ...?
(N=1850)
do rezygnacji z
macierzyństwa w
ogóle
6.6%

decyzje o
macierzyństwie są
moim zdaniem
niezależne od pracy
54.6%

do przesunięcia
decyzji o
macierzyństwie w
czasie
19.4%

do ograniczenia
liczby dzieci lub
nierodzenia
kolejnych
19.4%

Gdyby straciła Pani pracę, czy zgodziłaby się Pani pracować za
ustawową płacę minimalną
(849 zł brutto czyli 622,60 zł ,,na rękę’’)? (N=1850)

nie
35,5%

brak
odpowiedzi
0,3%

Co trzecia kobieta (31,8%) zgodziłaby się pracować za
minimalną płacę w granicach 1100 – 1500 zł ,,na rękę’’
27,1% respondentek podjęłoby pracę za
minimum 1000 zł ,,na rękę’’
9,8% badanych oczekuje minimalnego wynagrodzenia
za pracę w granicach 800 – 950 zł ,,na rękę’’

tak
64,2%

Gdyby straciła Pani pracę, czy zgodziłaby się Pani pracować za
ustawową płacę minimalną
(849 zł brutto czyli 622,60 zł ,,na rękę’’)?
w podziale na miejsce zamieszkania (w %)

100%

23,5
80%

40,8

60%

40%

76,2
58,9

20%

0%

kobiety mieszkające w mieście
(N=738)

tak

kobiety mieszkające na wsi
(N=323)

nie

SAMOOCENY KOBIET – BADANIE POGŁĘBIONE
• Kobiety są postrzegane i same definiują siebie jako mniej
wymagających finansowo pracowników. Strategia ograniczania swoich
aspiracji zawodowych jest nieefektywna – sektor takich miejsc pracy z
roku na rok kurczy się, ponadto oferuje mniejsze szanse rozwoju i
gorsze warunki pracy.
• Opisy potencjalnych korzyści z pracy dalece odstają od tego, co
badane postrzegają jako pracę wykonywana przez przeciętną kobietę.
• Kobiety aspirują raczej do bycia przecietną kobietą-pracownikiem niż
tworzą ambitne plany zawodowe.

ZAWODY KOBIECE I MĘSKIE

Zawody typowe dla kobiet - wskazania opinii publicznej
(N=1200;w %)
pielęgniarka

37,0

sprzedawczyni

24,0

nauczycielka

19,7

sekretarka

15,3

fryzjerka

13,1

opiekunka dzieci/osób chorych

12,5

kucharka

11,8

kosmetyczka

11,6

sprzątaczka

11,4

szwaczka

9,4

przedszkolanka

9,3

krawcowa

8,7

księgowa

7,1
0

10

20

30

40

Zawody typowe dla kobiet
• Zawody postrzegane jako typowe dla kobiet sytuują je w sektorach
gdzie płace są niższe, technologie mniej zaawansowane, a prestiż
społeczny niższy.
• Wśród prac z ludźmi znajdujemy raczej te, które są związane z ich
obsługą, ze świadczeniem im niezbyt wyrafinowanych usług. Część
profesji wiąże ze zdolnościami manualnymi, część to przedłużenie
prac domowych. Potencjał rynku pracy związany z tymi zawodami
będzie ograniczony, dopóki nie nastąpi znaczące wzbogacenie się
społeczeństwa.
• Większość z tych zawodów nie jest związana z kierowaniem zespołem
ludzi i brak w nich jasnych perspektyw awansu.
• Kobiety „ciążą” ku „bezpiecznym” miejscom pracy w sektorze
publicznym lub takim, w których nie stawia się przed pracownikami
cięgle nowych wyzwań.

Zawody typowe dla mężczyzn - wskazania opinii publicznej
(N=1200;w %)
górnik

33,2

kierowca

24,2

murarz

20,8

budowlaniec

16,3

hutnik

15,7

mechanik

17,4

stolarz

9,1

spawacz

8,3

elektryk

7,6

policjant

7,0

ślusarz

5,0
0

10

20

30

40

Czy istnieją zawody, których mimo braków formalnych
zakazów kobiety/mężczyźni nie powinny/powinni
wykonywać? – wskazania opinii publicznej (N=1200;w %)
Górnik – 30%, Pracownik fizyczny – 18,6%
Hutnik – 12,2%, Budowlaniec – 11,4%
Murarz – 6,4%,Spawacz - 5,8%

Opiekunka do dzieci – 11,9%, Przedszkolanka – 10,9%
Pielęgniarka – 9,9%, Sprzątaczka – 8,9%,
Kosmetyczka – 7,9%, Kucharka – 6,9%

100%

80%

8,4
43,0

60%

82,3
40%

44,9

20%

12,1
0%

9,3

czy istnieją zawody, których kobiety nie czy istnieją zawody, których mężczyźni
powinny wykonywać (pomimo braku
nie powinni wykonywać (pomimo braku
formalnych zakazów)
formalnych zakazów)

trudno powiedzieć

nie

tak

PRZEKRACZANIE SEGREGACJI ZAWODOWEJ – BADANIE
POGŁĘBIONE

• Kobiety pracujące w „męskich” zawodach opisywano kategoriach
fachowości, wyjątkowych kwalifikacji na tle innych osób na podobnych
stanowiskach. Inne badania potwierdzają, że innowacyjność kobiet
wzrasta w środowiskach pracy zdominowanych przez mężczyzn.
Cechują się większą motywacją do sprostania wysokim wymaganiom
nieprzyjaznego im środowiska.
• Pracodawcy, którzy zatrudniają kobietę w zawodzie „męskim”, mogą
spodziewać się, że są to osoby o dużej motywacji pracy.
• Automatyzacja i komputeryzacja zadań związanych wcześniej z siłą
fizyczną znosi bariery wykonywania tych prac przez kobiety.
• Kobiety kojarzone są przez pracodawców z przymiotami
odpowiedzialnego pracownika, a wobec mężczyzn pracujących w
zawodach dla nich typowych zgłaszają szereg zastrzeżeń (brak kultury
osobistej, nadużywanie alkoholu).

PRACA JAKO WARTOŚĆ

Czy w sytuacji otrzymania bardzo wysokiego spadku
pieniężnego (który zapewniłby byt Pani i Pani rodzinie do
końca życia) pracowałaby Pani dalej? (N=1850)
raczej nie
11,8%

może tak, może nie
15,4%

zdecydowanie nie
9,9%

zdecydowanie tak
33,1%

raczej tak
29,8%

Czy zrezygnowałaby Pani z pracy, gdyby Pani mąż/partner
zarabiał tyle, by utrzymać rodzinę na przyzwoitym poziomie?
(N=1850)
trudno
powiedzieć
14,1%

nie
56,5%

tak
29,4%

Jak można określić znaczenie (rolę) pracy zawodowej i pracy
w domu dla gospodarstwa domowego? (w %)

100%

80%

29,7

4,8
8,2

4,0
60%
69,5
40%

55,4

20%

0%

10,9
wskazania kobiet (N=1850)

17,6
wskazania opinii publicznej (N=1200)

trudno porównać pracę zawodową z pracą domową
prace wykonywane w domu są ważniejsze od pracy zawodowej
praca zawodowa jest tak samo ważna jak prace wykonywane w domu
praca zawodowa jest ważniejsza od prac wykonywanych w domu

PODSUMOWANIE - PLURALISTYCZNA IGNORANCJA?

• Postawy wobec kobiet i pracy kobiet zmieniają się, ale
ludzie nie dostrzegają tej zmiany społecznego klimatu,
gdyż wiele instytucji społecznych zdaje się wskazywać, że
zmiana ta nie następuje.
• Wśród tych instytucji należy wymienić: rodzinę, gdzie
ciągle odnotowujemy nierówny podział obowiązków; rynek
pracy wyceniający pracę kobiet niżej niż pracę mężczyzn;
państwo adresujące swe działania do kobiet-matek, a nie
rodziców obojga płci.

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach
Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich
Działanie 1.6. SPO RZL: System aktywizacji zawodowej kobiet

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

Anna Kulpa
Szkoła Nauk Społecznych przy IFiS PAN
Zespół Socjologii Ekonomicznej
Katedra Socjologii Ogólnej i Antropologii Społecznej AGH
Ul. Gramatyka 8a
30-065 Kraków
(12) 617 43 53
[email protected]