Slide 1

Bækur sem fullorðnir lesa fyrir börn
Setið í kjöltunni
Helstu atriði greinar Margrétar Tryggvadóttur í
bókinni Raddir barnabókanna (MM. 1999)

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók?
Myndskreytt bók sem segir sögu, með eða

án texta
Ríkulega myndskreyttur texti, sem kemst
illa eða ekki af án mynd
Myndskreytt bók sem fullorðnir lesa fyrir
börn

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók?
 Bækur sem hafa tvo innbyggða lesendur:
– Hinn fullorðna sem les
– Barnið sem lesið er fyrir

 Efnið verður að höfða bæði til barnsins og hins
fullorðna lesanda
 Tvöfeldni hins innbyggða lesanda af tvennum
toga:
– Höfundar meðvitaðir um báða lesendahópa
– Höfundar ómeðvitaðir um hinn fullorðna lesanda
Hver er munurinn? (sjá bls. 103)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók
Myndabækur eru ávallt tvíradda eða

margradda
– Textinn
– Myndirnar

Gæta þarf þess að fullt samræmi sé á milli

myndar og texta
Listfengi verksins byggist á samspili
þessara miðla og leik barnsins með þá
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók?
 Myndskreytandinn má ekki vera hræddur við að
bæta við frásögnina frá eigin brjósti
 Myndabókin er tjáningarmiðill
 Ekki má sniðganga möguleika á flóknu samspili
mynda og texta
 Myndirnar mega ekki vera bara til skrauts
 Söguþráður einfaldur – myndirnar flóknari
– Myndirnar geta t.d. sagt aukasögu sem kemur ekki
fram í textanum
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Að lesa saman
 Lestur myndabóka er leikræn reynsla fyrir börnin
– Það horfir á myndirnar
– Það heyrir textann

 Upplesturinn skiptir máli því börnin eru að læra
að tala og hafa gagn og gaman af að heyra ritmál
sem er öðruvísi en talmál
 Góð frásögn hefur oft sterka hrynjandi og er
ljóðrænn
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Kápa
Kápa og titill best fallin til að vekja athygli

á verkinu
– Kápan er þáttur í persónusköpun og gefur
tóninn um efni bókarinnar
– Tvenns konar kápur:
• Sýnir eina mynd ef hún er opnuð (fjörleg)
• Mynd af persónu í vanda framan á bók en af
persónunni glaðri aftan á bók (alvarlegt efni)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Saurblöð – titilsíður - opnur
Saurblöð allt of oft auð í íslenskum

myndabókum, einnig titilsíður
Líta skal á hverja opnu sem heild
Bandarískar myndabækur enda oft á vinstri
síðu, hægri síðan er auð. Hvers vegna?

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Mynd og texti
Mynd þarf að hæfa lengd textans
Langur texti kallar á flóknari myndir

Flettiþörf barnsins rekur það áfram í leit að

framhaldi sögunnar

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Góð myndabók spyr hvað við vitum um

heiminn með
– vísunum
– táknum
– skírskotunum í menningu, sögu, bókmenntir
og umhverfi

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Vísanir gera verkið margræðara
Börn taka oft eftir öðrum vísunum en

fullorðnir
Börn sjá oft fleiri atriði í myndabókinni en
fullorðnir

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Þegar barn lærir að lesa tákn, form og

litanotkun er það að stíga fyrstu skrefin í
lestri
Barnið lærir að tengja það sem það sér við
merkingu, þ.e.
– tengja táknmynd við táknmið

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Ung börn skilja ekki óhlutbundin fyrirbæri

eins og slægð og sakleysi en skilja muninn
á refi og lambi
Gagnlegar spurningar:
– Hvað sérðu?
– Hvað segir myndin okkur en textinn ekki?

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Í myndaflóði nútímans þurfa börn að læra

að „lesa“ myndir
Hvenær hættir kvikmynd að vera list og er
orðin neysluvara? (Sjá bls. 112)

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Að leysa vandann
Viðfangsefni myndabóka er tvíþætt:
– Skemmtilegar frásagnir af merkilegum
atburðum
– Frásagnir með dýpri merkingu og æðri tilgang
en skemmtanagildið
– Myndabókin reynir oft að leysa vanda barnsins
og skiptir þá máli samspil mynda og texta

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Bygging myndabóka
 Lík byggingu gömlu ævintýranna
– Hetjan býr við öryggi sem raskast
– Hetjan glímir við vanda og sigrar
– Hetjan kemst heim og lifir hamingjusöm til æviloka

 Ólíkir þættir í byggingu myndabóka og ævintýra
– Endurtekningum oft sleppt ef þær eru einsleitar
(leiðigjarnar)
– Hringnum lokað með heimilissenu
– Rúmið öruggasti staður barnsins næsti fangi
foreldranna
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hugmyndafræði íslenskra
myndabóka
Elstu bækur sýna kynþáttamisrétti og

kvennakúgun – en endurspegla heimsmynd
liðins tíma
 Annars eru kynþáttafordómar sjaldséðir
vegna fjarveru annarra kynþátta
Mæður eru mikið sýndar inni á heimilinu
(raunveruleiki eða fordómar?)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hugmyndafræði íslenskra
myndabóka
 Litli skógarbjörninn e. Illuga Jökulsson og
Gunnar Karlsson: Dýrin í hefðbundnum
kynhlutverkum

 Sigrún Eldjárn: - Vinnur markvisst að því að brjóta
niður fordóma og gömul úrelt gildi samfélagsins
– Nánast eini höfundurinn sem fjallar um aðra kynþætti
en þann hvíta
– Söguhetjur hennar jafnt af báðum kynjum og á
hvorugt kynið hallað (annars eru drengir oft í
ævintýrum en stúlkur heima)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hugmyndafræði íslenskra
myndabóka
Heimur íslenskra barnabóka furðu

íslenskur – eruð þið sammála þessu?
– Burstabær, íslensk náttúra, íslensk föt
– Oftast sól og gott veður

Erlendis hafa sérkenni þjóða oft þurrkast út

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Þýddar myndabækur
Mikið þýtt af verksmiðjuframleiddum

bókum (fjölþjóðlegt samprent) með lítið
bókmenntalegt gildi
Þýðingar mikilvægar vegna ónógs
framboðs íslenskra bóka
Einar Áskell dæmi um góðar erlendar
myndabækur
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Þýddar myndabækur
Erlendar myndabækur eru gott tæki til að

víkka heimssýn barna og kynna fyrir þeim
menningu framandi þjóða
Skortur er á íslenskum bendibókum (aðeins
til 3 1999), flestar eru þýddar

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Þegar börnin eldast og lesa sjálf
 Verða bækurnar oft einfaldari (-Hvers vegna?)
–
–
–
–
–
–
–

Einn innbyggður lesandi
Letrið er stærra
Setningar stuttar
Orð einföld
Myndir nær eingöngu til skrauts
Byggjast upp á kímni og hraðri atburðarás
Höfða síður til fullorðinna

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Persónur
 Söguhetjan aðgreind
með sérkenni
 Standa oft á

 Stærð

krossgötum
 Staða á opnu – staða í
heimi bókar

 Endurbirting

– Ofarlega – jákvæð
sjálfsmynd,gleði,völd
– Neðarlega – veik staða
– Í miðju eða jaðri

– Stór – styrk staða
– Lítil – óöryggi
– Oft – missa stjórn

 Hægri eða vinstri
– Vinstri öruggar
– Hægri vísar í
framhaldið

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Sjónarhorn
Heimur bókar er skapaður
Staðsetning persónu í umhverfi

Breytingar gefa vísbendingu
Tvívídd eða þrívídd

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Rammar og lögun
Rammar skapa fjarlægð
Gefa vísbendingu um færslu yfir á annað

svið
Ef rammi er notaður gefur lögun hans
vísbendingar
Mýkt eða horn

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Línur og litir
 Þykkt lína skiptir máli
– Grannar –
spenna,hraði
– Breiðar – leti
– Hvöss horn –
erfiðleikar
– Bogar – öryggi

 Litir gefa tilfinningu
– Ljósir og heitir
– Dökkir

 Ræðst af samhengi og
getur verið
menningarbundið

 Athuga samhengi

 Geta tengt saman hluti

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir


Slide 2

Bækur sem fullorðnir lesa fyrir börn
Setið í kjöltunni
Helstu atriði greinar Margrétar Tryggvadóttur í
bókinni Raddir barnabókanna (MM. 1999)

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók?
Myndskreytt bók sem segir sögu, með eða

án texta
Ríkulega myndskreyttur texti, sem kemst
illa eða ekki af án mynd
Myndskreytt bók sem fullorðnir lesa fyrir
börn

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók?
 Bækur sem hafa tvo innbyggða lesendur:
– Hinn fullorðna sem les
– Barnið sem lesið er fyrir

 Efnið verður að höfða bæði til barnsins og hins
fullorðna lesanda
 Tvöfeldni hins innbyggða lesanda af tvennum
toga:
– Höfundar meðvitaðir um báða lesendahópa
– Höfundar ómeðvitaðir um hinn fullorðna lesanda
Hver er munurinn? (sjá bls. 103)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók
Myndabækur eru ávallt tvíradda eða

margradda
– Textinn
– Myndirnar

Gæta þarf þess að fullt samræmi sé á milli

myndar og texta
Listfengi verksins byggist á samspili
þessara miðla og leik barnsins með þá
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók?
 Myndskreytandinn má ekki vera hræddur við að
bæta við frásögnina frá eigin brjósti
 Myndabókin er tjáningarmiðill
 Ekki má sniðganga möguleika á flóknu samspili
mynda og texta
 Myndirnar mega ekki vera bara til skrauts
 Söguþráður einfaldur – myndirnar flóknari
– Myndirnar geta t.d. sagt aukasögu sem kemur ekki
fram í textanum
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Að lesa saman
 Lestur myndabóka er leikræn reynsla fyrir börnin
– Það horfir á myndirnar
– Það heyrir textann

 Upplesturinn skiptir máli því börnin eru að læra
að tala og hafa gagn og gaman af að heyra ritmál
sem er öðruvísi en talmál
 Góð frásögn hefur oft sterka hrynjandi og er
ljóðrænn
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Kápa
Kápa og titill best fallin til að vekja athygli

á verkinu
– Kápan er þáttur í persónusköpun og gefur
tóninn um efni bókarinnar
– Tvenns konar kápur:
• Sýnir eina mynd ef hún er opnuð (fjörleg)
• Mynd af persónu í vanda framan á bók en af
persónunni glaðri aftan á bók (alvarlegt efni)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Saurblöð – titilsíður - opnur
Saurblöð allt of oft auð í íslenskum

myndabókum, einnig titilsíður
Líta skal á hverja opnu sem heild
Bandarískar myndabækur enda oft á vinstri
síðu, hægri síðan er auð. Hvers vegna?

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Mynd og texti
Mynd þarf að hæfa lengd textans
Langur texti kallar á flóknari myndir

Flettiþörf barnsins rekur það áfram í leit að

framhaldi sögunnar

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Góð myndabók spyr hvað við vitum um

heiminn með
– vísunum
– táknum
– skírskotunum í menningu, sögu, bókmenntir
og umhverfi

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Vísanir gera verkið margræðara
Börn taka oft eftir öðrum vísunum en

fullorðnir
Börn sjá oft fleiri atriði í myndabókinni en
fullorðnir

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Þegar barn lærir að lesa tákn, form og

litanotkun er það að stíga fyrstu skrefin í
lestri
Barnið lærir að tengja það sem það sér við
merkingu, þ.e.
– tengja táknmynd við táknmið

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Ung börn skilja ekki óhlutbundin fyrirbæri

eins og slægð og sakleysi en skilja muninn
á refi og lambi
Gagnlegar spurningar:
– Hvað sérðu?
– Hvað segir myndin okkur en textinn ekki?

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Í myndaflóði nútímans þurfa börn að læra

að „lesa“ myndir
Hvenær hættir kvikmynd að vera list og er
orðin neysluvara? (Sjá bls. 112)

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Að leysa vandann
Viðfangsefni myndabóka er tvíþætt:
– Skemmtilegar frásagnir af merkilegum
atburðum
– Frásagnir með dýpri merkingu og æðri tilgang
en skemmtanagildið
– Myndabókin reynir oft að leysa vanda barnsins
og skiptir þá máli samspil mynda og texta

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Bygging myndabóka
 Lík byggingu gömlu ævintýranna
– Hetjan býr við öryggi sem raskast
– Hetjan glímir við vanda og sigrar
– Hetjan kemst heim og lifir hamingjusöm til æviloka

 Ólíkir þættir í byggingu myndabóka og ævintýra
– Endurtekningum oft sleppt ef þær eru einsleitar
(leiðigjarnar)
– Hringnum lokað með heimilissenu
– Rúmið öruggasti staður barnsins næsti fangi
foreldranna
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hugmyndafræði íslenskra
myndabóka
Elstu bækur sýna kynþáttamisrétti og

kvennakúgun – en endurspegla heimsmynd
liðins tíma
 Annars eru kynþáttafordómar sjaldséðir
vegna fjarveru annarra kynþátta
Mæður eru mikið sýndar inni á heimilinu
(raunveruleiki eða fordómar?)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hugmyndafræði íslenskra
myndabóka
 Litli skógarbjörninn e. Illuga Jökulsson og
Gunnar Karlsson: Dýrin í hefðbundnum
kynhlutverkum

 Sigrún Eldjárn: - Vinnur markvisst að því að brjóta
niður fordóma og gömul úrelt gildi samfélagsins
– Nánast eini höfundurinn sem fjallar um aðra kynþætti
en þann hvíta
– Söguhetjur hennar jafnt af báðum kynjum og á
hvorugt kynið hallað (annars eru drengir oft í
ævintýrum en stúlkur heima)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hugmyndafræði íslenskra
myndabóka
Heimur íslenskra barnabóka furðu

íslenskur – eruð þið sammála þessu?
– Burstabær, íslensk náttúra, íslensk föt
– Oftast sól og gott veður

Erlendis hafa sérkenni þjóða oft þurrkast út

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Þýddar myndabækur
Mikið þýtt af verksmiðjuframleiddum

bókum (fjölþjóðlegt samprent) með lítið
bókmenntalegt gildi
Þýðingar mikilvægar vegna ónógs
framboðs íslenskra bóka
Einar Áskell dæmi um góðar erlendar
myndabækur
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Þýddar myndabækur
Erlendar myndabækur eru gott tæki til að

víkka heimssýn barna og kynna fyrir þeim
menningu framandi þjóða
Skortur er á íslenskum bendibókum (aðeins
til 3 1999), flestar eru þýddar

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Þegar börnin eldast og lesa sjálf
 Verða bækurnar oft einfaldari (-Hvers vegna?)
–
–
–
–
–
–
–

Einn innbyggður lesandi
Letrið er stærra
Setningar stuttar
Orð einföld
Myndir nær eingöngu til skrauts
Byggjast upp á kímni og hraðri atburðarás
Höfða síður til fullorðinna

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Persónur
 Söguhetjan aðgreind
með sérkenni
 Standa oft á

 Stærð

krossgötum
 Staða á opnu – staða í
heimi bókar

 Endurbirting

– Ofarlega – jákvæð
sjálfsmynd,gleði,völd
– Neðarlega – veik staða
– Í miðju eða jaðri

– Stór – styrk staða
– Lítil – óöryggi
– Oft – missa stjórn

 Hægri eða vinstri
– Vinstri öruggar
– Hægri vísar í
framhaldið

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Sjónarhorn
Heimur bókar er skapaður
Staðsetning persónu í umhverfi

Breytingar gefa vísbendingu
Tvívídd eða þrívídd

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Rammar og lögun
Rammar skapa fjarlægð
Gefa vísbendingu um færslu yfir á annað

svið
Ef rammi er notaður gefur lögun hans
vísbendingar
Mýkt eða horn

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Línur og litir
 Þykkt lína skiptir máli
– Grannar –
spenna,hraði
– Breiðar – leti
– Hvöss horn –
erfiðleikar
– Bogar – öryggi

 Litir gefa tilfinningu
– Ljósir og heitir
– Dökkir

 Ræðst af samhengi og
getur verið
menningarbundið

 Athuga samhengi

 Geta tengt saman hluti

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir


Slide 3

Bækur sem fullorðnir lesa fyrir börn
Setið í kjöltunni
Helstu atriði greinar Margrétar Tryggvadóttur í
bókinni Raddir barnabókanna (MM. 1999)

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók?
Myndskreytt bók sem segir sögu, með eða

án texta
Ríkulega myndskreyttur texti, sem kemst
illa eða ekki af án mynd
Myndskreytt bók sem fullorðnir lesa fyrir
börn

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók?
 Bækur sem hafa tvo innbyggða lesendur:
– Hinn fullorðna sem les
– Barnið sem lesið er fyrir

 Efnið verður að höfða bæði til barnsins og hins
fullorðna lesanda
 Tvöfeldni hins innbyggða lesanda af tvennum
toga:
– Höfundar meðvitaðir um báða lesendahópa
– Höfundar ómeðvitaðir um hinn fullorðna lesanda
Hver er munurinn? (sjá bls. 103)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók
Myndabækur eru ávallt tvíradda eða

margradda
– Textinn
– Myndirnar

Gæta þarf þess að fullt samræmi sé á milli

myndar og texta
Listfengi verksins byggist á samspili
þessara miðla og leik barnsins með þá
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók?
 Myndskreytandinn má ekki vera hræddur við að
bæta við frásögnina frá eigin brjósti
 Myndabókin er tjáningarmiðill
 Ekki má sniðganga möguleika á flóknu samspili
mynda og texta
 Myndirnar mega ekki vera bara til skrauts
 Söguþráður einfaldur – myndirnar flóknari
– Myndirnar geta t.d. sagt aukasögu sem kemur ekki
fram í textanum
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Að lesa saman
 Lestur myndabóka er leikræn reynsla fyrir börnin
– Það horfir á myndirnar
– Það heyrir textann

 Upplesturinn skiptir máli því börnin eru að læra
að tala og hafa gagn og gaman af að heyra ritmál
sem er öðruvísi en talmál
 Góð frásögn hefur oft sterka hrynjandi og er
ljóðrænn
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Kápa
Kápa og titill best fallin til að vekja athygli

á verkinu
– Kápan er þáttur í persónusköpun og gefur
tóninn um efni bókarinnar
– Tvenns konar kápur:
• Sýnir eina mynd ef hún er opnuð (fjörleg)
• Mynd af persónu í vanda framan á bók en af
persónunni glaðri aftan á bók (alvarlegt efni)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Saurblöð – titilsíður - opnur
Saurblöð allt of oft auð í íslenskum

myndabókum, einnig titilsíður
Líta skal á hverja opnu sem heild
Bandarískar myndabækur enda oft á vinstri
síðu, hægri síðan er auð. Hvers vegna?

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Mynd og texti
Mynd þarf að hæfa lengd textans
Langur texti kallar á flóknari myndir

Flettiþörf barnsins rekur það áfram í leit að

framhaldi sögunnar

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Góð myndabók spyr hvað við vitum um

heiminn með
– vísunum
– táknum
– skírskotunum í menningu, sögu, bókmenntir
og umhverfi

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Vísanir gera verkið margræðara
Börn taka oft eftir öðrum vísunum en

fullorðnir
Börn sjá oft fleiri atriði í myndabókinni en
fullorðnir

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Þegar barn lærir að lesa tákn, form og

litanotkun er það að stíga fyrstu skrefin í
lestri
Barnið lærir að tengja það sem það sér við
merkingu, þ.e.
– tengja táknmynd við táknmið

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Ung börn skilja ekki óhlutbundin fyrirbæri

eins og slægð og sakleysi en skilja muninn
á refi og lambi
Gagnlegar spurningar:
– Hvað sérðu?
– Hvað segir myndin okkur en textinn ekki?

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Í myndaflóði nútímans þurfa börn að læra

að „lesa“ myndir
Hvenær hættir kvikmynd að vera list og er
orðin neysluvara? (Sjá bls. 112)

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Að leysa vandann
Viðfangsefni myndabóka er tvíþætt:
– Skemmtilegar frásagnir af merkilegum
atburðum
– Frásagnir með dýpri merkingu og æðri tilgang
en skemmtanagildið
– Myndabókin reynir oft að leysa vanda barnsins
og skiptir þá máli samspil mynda og texta

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Bygging myndabóka
 Lík byggingu gömlu ævintýranna
– Hetjan býr við öryggi sem raskast
– Hetjan glímir við vanda og sigrar
– Hetjan kemst heim og lifir hamingjusöm til æviloka

 Ólíkir þættir í byggingu myndabóka og ævintýra
– Endurtekningum oft sleppt ef þær eru einsleitar
(leiðigjarnar)
– Hringnum lokað með heimilissenu
– Rúmið öruggasti staður barnsins næsti fangi
foreldranna
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hugmyndafræði íslenskra
myndabóka
Elstu bækur sýna kynþáttamisrétti og

kvennakúgun – en endurspegla heimsmynd
liðins tíma
 Annars eru kynþáttafordómar sjaldséðir
vegna fjarveru annarra kynþátta
Mæður eru mikið sýndar inni á heimilinu
(raunveruleiki eða fordómar?)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hugmyndafræði íslenskra
myndabóka
 Litli skógarbjörninn e. Illuga Jökulsson og
Gunnar Karlsson: Dýrin í hefðbundnum
kynhlutverkum

 Sigrún Eldjárn: - Vinnur markvisst að því að brjóta
niður fordóma og gömul úrelt gildi samfélagsins
– Nánast eini höfundurinn sem fjallar um aðra kynþætti
en þann hvíta
– Söguhetjur hennar jafnt af báðum kynjum og á
hvorugt kynið hallað (annars eru drengir oft í
ævintýrum en stúlkur heima)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hugmyndafræði íslenskra
myndabóka
Heimur íslenskra barnabóka furðu

íslenskur – eruð þið sammála þessu?
– Burstabær, íslensk náttúra, íslensk föt
– Oftast sól og gott veður

Erlendis hafa sérkenni þjóða oft þurrkast út

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Þýddar myndabækur
Mikið þýtt af verksmiðjuframleiddum

bókum (fjölþjóðlegt samprent) með lítið
bókmenntalegt gildi
Þýðingar mikilvægar vegna ónógs
framboðs íslenskra bóka
Einar Áskell dæmi um góðar erlendar
myndabækur
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Þýddar myndabækur
Erlendar myndabækur eru gott tæki til að

víkka heimssýn barna og kynna fyrir þeim
menningu framandi þjóða
Skortur er á íslenskum bendibókum (aðeins
til 3 1999), flestar eru þýddar

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Þegar börnin eldast og lesa sjálf
 Verða bækurnar oft einfaldari (-Hvers vegna?)
–
–
–
–
–
–
–

Einn innbyggður lesandi
Letrið er stærra
Setningar stuttar
Orð einföld
Myndir nær eingöngu til skrauts
Byggjast upp á kímni og hraðri atburðarás
Höfða síður til fullorðinna

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Persónur
 Söguhetjan aðgreind
með sérkenni
 Standa oft á

 Stærð

krossgötum
 Staða á opnu – staða í
heimi bókar

 Endurbirting

– Ofarlega – jákvæð
sjálfsmynd,gleði,völd
– Neðarlega – veik staða
– Í miðju eða jaðri

– Stór – styrk staða
– Lítil – óöryggi
– Oft – missa stjórn

 Hægri eða vinstri
– Vinstri öruggar
– Hægri vísar í
framhaldið

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Sjónarhorn
Heimur bókar er skapaður
Staðsetning persónu í umhverfi

Breytingar gefa vísbendingu
Tvívídd eða þrívídd

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Rammar og lögun
Rammar skapa fjarlægð
Gefa vísbendingu um færslu yfir á annað

svið
Ef rammi er notaður gefur lögun hans
vísbendingar
Mýkt eða horn

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Línur og litir
 Þykkt lína skiptir máli
– Grannar –
spenna,hraði
– Breiðar – leti
– Hvöss horn –
erfiðleikar
– Bogar – öryggi

 Litir gefa tilfinningu
– Ljósir og heitir
– Dökkir

 Ræðst af samhengi og
getur verið
menningarbundið

 Athuga samhengi

 Geta tengt saman hluti

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir


Slide 4

Bækur sem fullorðnir lesa fyrir börn
Setið í kjöltunni
Helstu atriði greinar Margrétar Tryggvadóttur í
bókinni Raddir barnabókanna (MM. 1999)

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók?
Myndskreytt bók sem segir sögu, með eða

án texta
Ríkulega myndskreyttur texti, sem kemst
illa eða ekki af án mynd
Myndskreytt bók sem fullorðnir lesa fyrir
börn

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók?
 Bækur sem hafa tvo innbyggða lesendur:
– Hinn fullorðna sem les
– Barnið sem lesið er fyrir

 Efnið verður að höfða bæði til barnsins og hins
fullorðna lesanda
 Tvöfeldni hins innbyggða lesanda af tvennum
toga:
– Höfundar meðvitaðir um báða lesendahópa
– Höfundar ómeðvitaðir um hinn fullorðna lesanda
Hver er munurinn? (sjá bls. 103)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók
Myndabækur eru ávallt tvíradda eða

margradda
– Textinn
– Myndirnar

Gæta þarf þess að fullt samræmi sé á milli

myndar og texta
Listfengi verksins byggist á samspili
þessara miðla og leik barnsins með þá
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók?
 Myndskreytandinn má ekki vera hræddur við að
bæta við frásögnina frá eigin brjósti
 Myndabókin er tjáningarmiðill
 Ekki má sniðganga möguleika á flóknu samspili
mynda og texta
 Myndirnar mega ekki vera bara til skrauts
 Söguþráður einfaldur – myndirnar flóknari
– Myndirnar geta t.d. sagt aukasögu sem kemur ekki
fram í textanum
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Að lesa saman
 Lestur myndabóka er leikræn reynsla fyrir börnin
– Það horfir á myndirnar
– Það heyrir textann

 Upplesturinn skiptir máli því börnin eru að læra
að tala og hafa gagn og gaman af að heyra ritmál
sem er öðruvísi en talmál
 Góð frásögn hefur oft sterka hrynjandi og er
ljóðrænn
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Kápa
Kápa og titill best fallin til að vekja athygli

á verkinu
– Kápan er þáttur í persónusköpun og gefur
tóninn um efni bókarinnar
– Tvenns konar kápur:
• Sýnir eina mynd ef hún er opnuð (fjörleg)
• Mynd af persónu í vanda framan á bók en af
persónunni glaðri aftan á bók (alvarlegt efni)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Saurblöð – titilsíður - opnur
Saurblöð allt of oft auð í íslenskum

myndabókum, einnig titilsíður
Líta skal á hverja opnu sem heild
Bandarískar myndabækur enda oft á vinstri
síðu, hægri síðan er auð. Hvers vegna?

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Mynd og texti
Mynd þarf að hæfa lengd textans
Langur texti kallar á flóknari myndir

Flettiþörf barnsins rekur það áfram í leit að

framhaldi sögunnar

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Góð myndabók spyr hvað við vitum um

heiminn með
– vísunum
– táknum
– skírskotunum í menningu, sögu, bókmenntir
og umhverfi

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Vísanir gera verkið margræðara
Börn taka oft eftir öðrum vísunum en

fullorðnir
Börn sjá oft fleiri atriði í myndabókinni en
fullorðnir

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Þegar barn lærir að lesa tákn, form og

litanotkun er það að stíga fyrstu skrefin í
lestri
Barnið lærir að tengja það sem það sér við
merkingu, þ.e.
– tengja táknmynd við táknmið

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Ung börn skilja ekki óhlutbundin fyrirbæri

eins og slægð og sakleysi en skilja muninn
á refi og lambi
Gagnlegar spurningar:
– Hvað sérðu?
– Hvað segir myndin okkur en textinn ekki?

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Í myndaflóði nútímans þurfa börn að læra

að „lesa“ myndir
Hvenær hættir kvikmynd að vera list og er
orðin neysluvara? (Sjá bls. 112)

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Að leysa vandann
Viðfangsefni myndabóka er tvíþætt:
– Skemmtilegar frásagnir af merkilegum
atburðum
– Frásagnir með dýpri merkingu og æðri tilgang
en skemmtanagildið
– Myndabókin reynir oft að leysa vanda barnsins
og skiptir þá máli samspil mynda og texta

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Bygging myndabóka
 Lík byggingu gömlu ævintýranna
– Hetjan býr við öryggi sem raskast
– Hetjan glímir við vanda og sigrar
– Hetjan kemst heim og lifir hamingjusöm til æviloka

 Ólíkir þættir í byggingu myndabóka og ævintýra
– Endurtekningum oft sleppt ef þær eru einsleitar
(leiðigjarnar)
– Hringnum lokað með heimilissenu
– Rúmið öruggasti staður barnsins næsti fangi
foreldranna
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hugmyndafræði íslenskra
myndabóka
Elstu bækur sýna kynþáttamisrétti og

kvennakúgun – en endurspegla heimsmynd
liðins tíma
 Annars eru kynþáttafordómar sjaldséðir
vegna fjarveru annarra kynþátta
Mæður eru mikið sýndar inni á heimilinu
(raunveruleiki eða fordómar?)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hugmyndafræði íslenskra
myndabóka
 Litli skógarbjörninn e. Illuga Jökulsson og
Gunnar Karlsson: Dýrin í hefðbundnum
kynhlutverkum

 Sigrún Eldjárn: - Vinnur markvisst að því að brjóta
niður fordóma og gömul úrelt gildi samfélagsins
– Nánast eini höfundurinn sem fjallar um aðra kynþætti
en þann hvíta
– Söguhetjur hennar jafnt af báðum kynjum og á
hvorugt kynið hallað (annars eru drengir oft í
ævintýrum en stúlkur heima)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hugmyndafræði íslenskra
myndabóka
Heimur íslenskra barnabóka furðu

íslenskur – eruð þið sammála þessu?
– Burstabær, íslensk náttúra, íslensk föt
– Oftast sól og gott veður

Erlendis hafa sérkenni þjóða oft þurrkast út

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Þýddar myndabækur
Mikið þýtt af verksmiðjuframleiddum

bókum (fjölþjóðlegt samprent) með lítið
bókmenntalegt gildi
Þýðingar mikilvægar vegna ónógs
framboðs íslenskra bóka
Einar Áskell dæmi um góðar erlendar
myndabækur
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Þýddar myndabækur
Erlendar myndabækur eru gott tæki til að

víkka heimssýn barna og kynna fyrir þeim
menningu framandi þjóða
Skortur er á íslenskum bendibókum (aðeins
til 3 1999), flestar eru þýddar

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Þegar börnin eldast og lesa sjálf
 Verða bækurnar oft einfaldari (-Hvers vegna?)
–
–
–
–
–
–
–

Einn innbyggður lesandi
Letrið er stærra
Setningar stuttar
Orð einföld
Myndir nær eingöngu til skrauts
Byggjast upp á kímni og hraðri atburðarás
Höfða síður til fullorðinna

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Persónur
 Söguhetjan aðgreind
með sérkenni
 Standa oft á

 Stærð

krossgötum
 Staða á opnu – staða í
heimi bókar

 Endurbirting

– Ofarlega – jákvæð
sjálfsmynd,gleði,völd
– Neðarlega – veik staða
– Í miðju eða jaðri

– Stór – styrk staða
– Lítil – óöryggi
– Oft – missa stjórn

 Hægri eða vinstri
– Vinstri öruggar
– Hægri vísar í
framhaldið

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Sjónarhorn
Heimur bókar er skapaður
Staðsetning persónu í umhverfi

Breytingar gefa vísbendingu
Tvívídd eða þrívídd

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Rammar og lögun
Rammar skapa fjarlægð
Gefa vísbendingu um færslu yfir á annað

svið
Ef rammi er notaður gefur lögun hans
vísbendingar
Mýkt eða horn

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Línur og litir
 Þykkt lína skiptir máli
– Grannar –
spenna,hraði
– Breiðar – leti
– Hvöss horn –
erfiðleikar
– Bogar – öryggi

 Litir gefa tilfinningu
– Ljósir og heitir
– Dökkir

 Ræðst af samhengi og
getur verið
menningarbundið

 Athuga samhengi

 Geta tengt saman hluti

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir


Slide 5

Bækur sem fullorðnir lesa fyrir börn
Setið í kjöltunni
Helstu atriði greinar Margrétar Tryggvadóttur í
bókinni Raddir barnabókanna (MM. 1999)

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók?
Myndskreytt bók sem segir sögu, með eða

án texta
Ríkulega myndskreyttur texti, sem kemst
illa eða ekki af án mynd
Myndskreytt bók sem fullorðnir lesa fyrir
börn

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók?
 Bækur sem hafa tvo innbyggða lesendur:
– Hinn fullorðna sem les
– Barnið sem lesið er fyrir

 Efnið verður að höfða bæði til barnsins og hins
fullorðna lesanda
 Tvöfeldni hins innbyggða lesanda af tvennum
toga:
– Höfundar meðvitaðir um báða lesendahópa
– Höfundar ómeðvitaðir um hinn fullorðna lesanda
Hver er munurinn? (sjá bls. 103)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók
Myndabækur eru ávallt tvíradda eða

margradda
– Textinn
– Myndirnar

Gæta þarf þess að fullt samræmi sé á milli

myndar og texta
Listfengi verksins byggist á samspili
þessara miðla og leik barnsins með þá
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók?
 Myndskreytandinn má ekki vera hræddur við að
bæta við frásögnina frá eigin brjósti
 Myndabókin er tjáningarmiðill
 Ekki má sniðganga möguleika á flóknu samspili
mynda og texta
 Myndirnar mega ekki vera bara til skrauts
 Söguþráður einfaldur – myndirnar flóknari
– Myndirnar geta t.d. sagt aukasögu sem kemur ekki
fram í textanum
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Að lesa saman
 Lestur myndabóka er leikræn reynsla fyrir börnin
– Það horfir á myndirnar
– Það heyrir textann

 Upplesturinn skiptir máli því börnin eru að læra
að tala og hafa gagn og gaman af að heyra ritmál
sem er öðruvísi en talmál
 Góð frásögn hefur oft sterka hrynjandi og er
ljóðrænn
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Kápa
Kápa og titill best fallin til að vekja athygli

á verkinu
– Kápan er þáttur í persónusköpun og gefur
tóninn um efni bókarinnar
– Tvenns konar kápur:
• Sýnir eina mynd ef hún er opnuð (fjörleg)
• Mynd af persónu í vanda framan á bók en af
persónunni glaðri aftan á bók (alvarlegt efni)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Saurblöð – titilsíður - opnur
Saurblöð allt of oft auð í íslenskum

myndabókum, einnig titilsíður
Líta skal á hverja opnu sem heild
Bandarískar myndabækur enda oft á vinstri
síðu, hægri síðan er auð. Hvers vegna?

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Mynd og texti
Mynd þarf að hæfa lengd textans
Langur texti kallar á flóknari myndir

Flettiþörf barnsins rekur það áfram í leit að

framhaldi sögunnar

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Góð myndabók spyr hvað við vitum um

heiminn með
– vísunum
– táknum
– skírskotunum í menningu, sögu, bókmenntir
og umhverfi

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Vísanir gera verkið margræðara
Börn taka oft eftir öðrum vísunum en

fullorðnir
Börn sjá oft fleiri atriði í myndabókinni en
fullorðnir

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Þegar barn lærir að lesa tákn, form og

litanotkun er það að stíga fyrstu skrefin í
lestri
Barnið lærir að tengja það sem það sér við
merkingu, þ.e.
– tengja táknmynd við táknmið

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Ung börn skilja ekki óhlutbundin fyrirbæri

eins og slægð og sakleysi en skilja muninn
á refi og lambi
Gagnlegar spurningar:
– Hvað sérðu?
– Hvað segir myndin okkur en textinn ekki?

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Í myndaflóði nútímans þurfa börn að læra

að „lesa“ myndir
Hvenær hættir kvikmynd að vera list og er
orðin neysluvara? (Sjá bls. 112)

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Að leysa vandann
Viðfangsefni myndabóka er tvíþætt:
– Skemmtilegar frásagnir af merkilegum
atburðum
– Frásagnir með dýpri merkingu og æðri tilgang
en skemmtanagildið
– Myndabókin reynir oft að leysa vanda barnsins
og skiptir þá máli samspil mynda og texta

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Bygging myndabóka
 Lík byggingu gömlu ævintýranna
– Hetjan býr við öryggi sem raskast
– Hetjan glímir við vanda og sigrar
– Hetjan kemst heim og lifir hamingjusöm til æviloka

 Ólíkir þættir í byggingu myndabóka og ævintýra
– Endurtekningum oft sleppt ef þær eru einsleitar
(leiðigjarnar)
– Hringnum lokað með heimilissenu
– Rúmið öruggasti staður barnsins næsti fangi
foreldranna
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hugmyndafræði íslenskra
myndabóka
Elstu bækur sýna kynþáttamisrétti og

kvennakúgun – en endurspegla heimsmynd
liðins tíma
 Annars eru kynþáttafordómar sjaldséðir
vegna fjarveru annarra kynþátta
Mæður eru mikið sýndar inni á heimilinu
(raunveruleiki eða fordómar?)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hugmyndafræði íslenskra
myndabóka
 Litli skógarbjörninn e. Illuga Jökulsson og
Gunnar Karlsson: Dýrin í hefðbundnum
kynhlutverkum

 Sigrún Eldjárn: - Vinnur markvisst að því að brjóta
niður fordóma og gömul úrelt gildi samfélagsins
– Nánast eini höfundurinn sem fjallar um aðra kynþætti
en þann hvíta
– Söguhetjur hennar jafnt af báðum kynjum og á
hvorugt kynið hallað (annars eru drengir oft í
ævintýrum en stúlkur heima)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hugmyndafræði íslenskra
myndabóka
Heimur íslenskra barnabóka furðu

íslenskur – eruð þið sammála þessu?
– Burstabær, íslensk náttúra, íslensk föt
– Oftast sól og gott veður

Erlendis hafa sérkenni þjóða oft þurrkast út

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Þýddar myndabækur
Mikið þýtt af verksmiðjuframleiddum

bókum (fjölþjóðlegt samprent) með lítið
bókmenntalegt gildi
Þýðingar mikilvægar vegna ónógs
framboðs íslenskra bóka
Einar Áskell dæmi um góðar erlendar
myndabækur
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Þýddar myndabækur
Erlendar myndabækur eru gott tæki til að

víkka heimssýn barna og kynna fyrir þeim
menningu framandi þjóða
Skortur er á íslenskum bendibókum (aðeins
til 3 1999), flestar eru þýddar

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Þegar börnin eldast og lesa sjálf
 Verða bækurnar oft einfaldari (-Hvers vegna?)
–
–
–
–
–
–
–

Einn innbyggður lesandi
Letrið er stærra
Setningar stuttar
Orð einföld
Myndir nær eingöngu til skrauts
Byggjast upp á kímni og hraðri atburðarás
Höfða síður til fullorðinna

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Persónur
 Söguhetjan aðgreind
með sérkenni
 Standa oft á

 Stærð

krossgötum
 Staða á opnu – staða í
heimi bókar

 Endurbirting

– Ofarlega – jákvæð
sjálfsmynd,gleði,völd
– Neðarlega – veik staða
– Í miðju eða jaðri

– Stór – styrk staða
– Lítil – óöryggi
– Oft – missa stjórn

 Hægri eða vinstri
– Vinstri öruggar
– Hægri vísar í
framhaldið

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Sjónarhorn
Heimur bókar er skapaður
Staðsetning persónu í umhverfi

Breytingar gefa vísbendingu
Tvívídd eða þrívídd

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Rammar og lögun
Rammar skapa fjarlægð
Gefa vísbendingu um færslu yfir á annað

svið
Ef rammi er notaður gefur lögun hans
vísbendingar
Mýkt eða horn

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Línur og litir
 Þykkt lína skiptir máli
– Grannar –
spenna,hraði
– Breiðar – leti
– Hvöss horn –
erfiðleikar
– Bogar – öryggi

 Litir gefa tilfinningu
– Ljósir og heitir
– Dökkir

 Ræðst af samhengi og
getur verið
menningarbundið

 Athuga samhengi

 Geta tengt saman hluti

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir


Slide 6

Bækur sem fullorðnir lesa fyrir börn
Setið í kjöltunni
Helstu atriði greinar Margrétar Tryggvadóttur í
bókinni Raddir barnabókanna (MM. 1999)

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók?
Myndskreytt bók sem segir sögu, með eða

án texta
Ríkulega myndskreyttur texti, sem kemst
illa eða ekki af án mynd
Myndskreytt bók sem fullorðnir lesa fyrir
börn

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók?
 Bækur sem hafa tvo innbyggða lesendur:
– Hinn fullorðna sem les
– Barnið sem lesið er fyrir

 Efnið verður að höfða bæði til barnsins og hins
fullorðna lesanda
 Tvöfeldni hins innbyggða lesanda af tvennum
toga:
– Höfundar meðvitaðir um báða lesendahópa
– Höfundar ómeðvitaðir um hinn fullorðna lesanda
Hver er munurinn? (sjá bls. 103)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók
Myndabækur eru ávallt tvíradda eða

margradda
– Textinn
– Myndirnar

Gæta þarf þess að fullt samræmi sé á milli

myndar og texta
Listfengi verksins byggist á samspili
þessara miðla og leik barnsins með þá
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók?
 Myndskreytandinn má ekki vera hræddur við að
bæta við frásögnina frá eigin brjósti
 Myndabókin er tjáningarmiðill
 Ekki má sniðganga möguleika á flóknu samspili
mynda og texta
 Myndirnar mega ekki vera bara til skrauts
 Söguþráður einfaldur – myndirnar flóknari
– Myndirnar geta t.d. sagt aukasögu sem kemur ekki
fram í textanum
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Að lesa saman
 Lestur myndabóka er leikræn reynsla fyrir börnin
– Það horfir á myndirnar
– Það heyrir textann

 Upplesturinn skiptir máli því börnin eru að læra
að tala og hafa gagn og gaman af að heyra ritmál
sem er öðruvísi en talmál
 Góð frásögn hefur oft sterka hrynjandi og er
ljóðrænn
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Kápa
Kápa og titill best fallin til að vekja athygli

á verkinu
– Kápan er þáttur í persónusköpun og gefur
tóninn um efni bókarinnar
– Tvenns konar kápur:
• Sýnir eina mynd ef hún er opnuð (fjörleg)
• Mynd af persónu í vanda framan á bók en af
persónunni glaðri aftan á bók (alvarlegt efni)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Saurblöð – titilsíður - opnur
Saurblöð allt of oft auð í íslenskum

myndabókum, einnig titilsíður
Líta skal á hverja opnu sem heild
Bandarískar myndabækur enda oft á vinstri
síðu, hægri síðan er auð. Hvers vegna?

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Mynd og texti
Mynd þarf að hæfa lengd textans
Langur texti kallar á flóknari myndir

Flettiþörf barnsins rekur það áfram í leit að

framhaldi sögunnar

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Góð myndabók spyr hvað við vitum um

heiminn með
– vísunum
– táknum
– skírskotunum í menningu, sögu, bókmenntir
og umhverfi

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Vísanir gera verkið margræðara
Börn taka oft eftir öðrum vísunum en

fullorðnir
Börn sjá oft fleiri atriði í myndabókinni en
fullorðnir

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Þegar barn lærir að lesa tákn, form og

litanotkun er það að stíga fyrstu skrefin í
lestri
Barnið lærir að tengja það sem það sér við
merkingu, þ.e.
– tengja táknmynd við táknmið

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Ung börn skilja ekki óhlutbundin fyrirbæri

eins og slægð og sakleysi en skilja muninn
á refi og lambi
Gagnlegar spurningar:
– Hvað sérðu?
– Hvað segir myndin okkur en textinn ekki?

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Í myndaflóði nútímans þurfa börn að læra

að „lesa“ myndir
Hvenær hættir kvikmynd að vera list og er
orðin neysluvara? (Sjá bls. 112)

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Að leysa vandann
Viðfangsefni myndabóka er tvíþætt:
– Skemmtilegar frásagnir af merkilegum
atburðum
– Frásagnir með dýpri merkingu og æðri tilgang
en skemmtanagildið
– Myndabókin reynir oft að leysa vanda barnsins
og skiptir þá máli samspil mynda og texta

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Bygging myndabóka
 Lík byggingu gömlu ævintýranna
– Hetjan býr við öryggi sem raskast
– Hetjan glímir við vanda og sigrar
– Hetjan kemst heim og lifir hamingjusöm til æviloka

 Ólíkir þættir í byggingu myndabóka og ævintýra
– Endurtekningum oft sleppt ef þær eru einsleitar
(leiðigjarnar)
– Hringnum lokað með heimilissenu
– Rúmið öruggasti staður barnsins næsti fangi
foreldranna
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hugmyndafræði íslenskra
myndabóka
Elstu bækur sýna kynþáttamisrétti og

kvennakúgun – en endurspegla heimsmynd
liðins tíma
 Annars eru kynþáttafordómar sjaldséðir
vegna fjarveru annarra kynþátta
Mæður eru mikið sýndar inni á heimilinu
(raunveruleiki eða fordómar?)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hugmyndafræði íslenskra
myndabóka
 Litli skógarbjörninn e. Illuga Jökulsson og
Gunnar Karlsson: Dýrin í hefðbundnum
kynhlutverkum

 Sigrún Eldjárn: - Vinnur markvisst að því að brjóta
niður fordóma og gömul úrelt gildi samfélagsins
– Nánast eini höfundurinn sem fjallar um aðra kynþætti
en þann hvíta
– Söguhetjur hennar jafnt af báðum kynjum og á
hvorugt kynið hallað (annars eru drengir oft í
ævintýrum en stúlkur heima)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hugmyndafræði íslenskra
myndabóka
Heimur íslenskra barnabóka furðu

íslenskur – eruð þið sammála þessu?
– Burstabær, íslensk náttúra, íslensk föt
– Oftast sól og gott veður

Erlendis hafa sérkenni þjóða oft þurrkast út

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Þýddar myndabækur
Mikið þýtt af verksmiðjuframleiddum

bókum (fjölþjóðlegt samprent) með lítið
bókmenntalegt gildi
Þýðingar mikilvægar vegna ónógs
framboðs íslenskra bóka
Einar Áskell dæmi um góðar erlendar
myndabækur
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Þýddar myndabækur
Erlendar myndabækur eru gott tæki til að

víkka heimssýn barna og kynna fyrir þeim
menningu framandi þjóða
Skortur er á íslenskum bendibókum (aðeins
til 3 1999), flestar eru þýddar

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Þegar börnin eldast og lesa sjálf
 Verða bækurnar oft einfaldari (-Hvers vegna?)
–
–
–
–
–
–
–

Einn innbyggður lesandi
Letrið er stærra
Setningar stuttar
Orð einföld
Myndir nær eingöngu til skrauts
Byggjast upp á kímni og hraðri atburðarás
Höfða síður til fullorðinna

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Persónur
 Söguhetjan aðgreind
með sérkenni
 Standa oft á

 Stærð

krossgötum
 Staða á opnu – staða í
heimi bókar

 Endurbirting

– Ofarlega – jákvæð
sjálfsmynd,gleði,völd
– Neðarlega – veik staða
– Í miðju eða jaðri

– Stór – styrk staða
– Lítil – óöryggi
– Oft – missa stjórn

 Hægri eða vinstri
– Vinstri öruggar
– Hægri vísar í
framhaldið

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Sjónarhorn
Heimur bókar er skapaður
Staðsetning persónu í umhverfi

Breytingar gefa vísbendingu
Tvívídd eða þrívídd

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Rammar og lögun
Rammar skapa fjarlægð
Gefa vísbendingu um færslu yfir á annað

svið
Ef rammi er notaður gefur lögun hans
vísbendingar
Mýkt eða horn

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Línur og litir
 Þykkt lína skiptir máli
– Grannar –
spenna,hraði
– Breiðar – leti
– Hvöss horn –
erfiðleikar
– Bogar – öryggi

 Litir gefa tilfinningu
– Ljósir og heitir
– Dökkir

 Ræðst af samhengi og
getur verið
menningarbundið

 Athuga samhengi

 Geta tengt saman hluti

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir


Slide 7

Bækur sem fullorðnir lesa fyrir börn
Setið í kjöltunni
Helstu atriði greinar Margrétar Tryggvadóttur í
bókinni Raddir barnabókanna (MM. 1999)

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók?
Myndskreytt bók sem segir sögu, með eða

án texta
Ríkulega myndskreyttur texti, sem kemst
illa eða ekki af án mynd
Myndskreytt bók sem fullorðnir lesa fyrir
börn

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók?
 Bækur sem hafa tvo innbyggða lesendur:
– Hinn fullorðna sem les
– Barnið sem lesið er fyrir

 Efnið verður að höfða bæði til barnsins og hins
fullorðna lesanda
 Tvöfeldni hins innbyggða lesanda af tvennum
toga:
– Höfundar meðvitaðir um báða lesendahópa
– Höfundar ómeðvitaðir um hinn fullorðna lesanda
Hver er munurinn? (sjá bls. 103)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók
Myndabækur eru ávallt tvíradda eða

margradda
– Textinn
– Myndirnar

Gæta þarf þess að fullt samræmi sé á milli

myndar og texta
Listfengi verksins byggist á samspili
þessara miðla og leik barnsins með þá
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók?
 Myndskreytandinn má ekki vera hræddur við að
bæta við frásögnina frá eigin brjósti
 Myndabókin er tjáningarmiðill
 Ekki má sniðganga möguleika á flóknu samspili
mynda og texta
 Myndirnar mega ekki vera bara til skrauts
 Söguþráður einfaldur – myndirnar flóknari
– Myndirnar geta t.d. sagt aukasögu sem kemur ekki
fram í textanum
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Að lesa saman
 Lestur myndabóka er leikræn reynsla fyrir börnin
– Það horfir á myndirnar
– Það heyrir textann

 Upplesturinn skiptir máli því börnin eru að læra
að tala og hafa gagn og gaman af að heyra ritmál
sem er öðruvísi en talmál
 Góð frásögn hefur oft sterka hrynjandi og er
ljóðrænn
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Kápa
Kápa og titill best fallin til að vekja athygli

á verkinu
– Kápan er þáttur í persónusköpun og gefur
tóninn um efni bókarinnar
– Tvenns konar kápur:
• Sýnir eina mynd ef hún er opnuð (fjörleg)
• Mynd af persónu í vanda framan á bók en af
persónunni glaðri aftan á bók (alvarlegt efni)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Saurblöð – titilsíður - opnur
Saurblöð allt of oft auð í íslenskum

myndabókum, einnig titilsíður
Líta skal á hverja opnu sem heild
Bandarískar myndabækur enda oft á vinstri
síðu, hægri síðan er auð. Hvers vegna?

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Mynd og texti
Mynd þarf að hæfa lengd textans
Langur texti kallar á flóknari myndir

Flettiþörf barnsins rekur það áfram í leit að

framhaldi sögunnar

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Góð myndabók spyr hvað við vitum um

heiminn með
– vísunum
– táknum
– skírskotunum í menningu, sögu, bókmenntir
og umhverfi

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Vísanir gera verkið margræðara
Börn taka oft eftir öðrum vísunum en

fullorðnir
Börn sjá oft fleiri atriði í myndabókinni en
fullorðnir

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Þegar barn lærir að lesa tákn, form og

litanotkun er það að stíga fyrstu skrefin í
lestri
Barnið lærir að tengja það sem það sér við
merkingu, þ.e.
– tengja táknmynd við táknmið

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Ung börn skilja ekki óhlutbundin fyrirbæri

eins og slægð og sakleysi en skilja muninn
á refi og lambi
Gagnlegar spurningar:
– Hvað sérðu?
– Hvað segir myndin okkur en textinn ekki?

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Í myndaflóði nútímans þurfa börn að læra

að „lesa“ myndir
Hvenær hættir kvikmynd að vera list og er
orðin neysluvara? (Sjá bls. 112)

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Að leysa vandann
Viðfangsefni myndabóka er tvíþætt:
– Skemmtilegar frásagnir af merkilegum
atburðum
– Frásagnir með dýpri merkingu og æðri tilgang
en skemmtanagildið
– Myndabókin reynir oft að leysa vanda barnsins
og skiptir þá máli samspil mynda og texta

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Bygging myndabóka
 Lík byggingu gömlu ævintýranna
– Hetjan býr við öryggi sem raskast
– Hetjan glímir við vanda og sigrar
– Hetjan kemst heim og lifir hamingjusöm til æviloka

 Ólíkir þættir í byggingu myndabóka og ævintýra
– Endurtekningum oft sleppt ef þær eru einsleitar
(leiðigjarnar)
– Hringnum lokað með heimilissenu
– Rúmið öruggasti staður barnsins næsti fangi
foreldranna
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hugmyndafræði íslenskra
myndabóka
Elstu bækur sýna kynþáttamisrétti og

kvennakúgun – en endurspegla heimsmynd
liðins tíma
 Annars eru kynþáttafordómar sjaldséðir
vegna fjarveru annarra kynþátta
Mæður eru mikið sýndar inni á heimilinu
(raunveruleiki eða fordómar?)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hugmyndafræði íslenskra
myndabóka
 Litli skógarbjörninn e. Illuga Jökulsson og
Gunnar Karlsson: Dýrin í hefðbundnum
kynhlutverkum

 Sigrún Eldjárn: - Vinnur markvisst að því að brjóta
niður fordóma og gömul úrelt gildi samfélagsins
– Nánast eini höfundurinn sem fjallar um aðra kynþætti
en þann hvíta
– Söguhetjur hennar jafnt af báðum kynjum og á
hvorugt kynið hallað (annars eru drengir oft í
ævintýrum en stúlkur heima)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hugmyndafræði íslenskra
myndabóka
Heimur íslenskra barnabóka furðu

íslenskur – eruð þið sammála þessu?
– Burstabær, íslensk náttúra, íslensk föt
– Oftast sól og gott veður

Erlendis hafa sérkenni þjóða oft þurrkast út

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Þýddar myndabækur
Mikið þýtt af verksmiðjuframleiddum

bókum (fjölþjóðlegt samprent) með lítið
bókmenntalegt gildi
Þýðingar mikilvægar vegna ónógs
framboðs íslenskra bóka
Einar Áskell dæmi um góðar erlendar
myndabækur
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Þýddar myndabækur
Erlendar myndabækur eru gott tæki til að

víkka heimssýn barna og kynna fyrir þeim
menningu framandi þjóða
Skortur er á íslenskum bendibókum (aðeins
til 3 1999), flestar eru þýddar

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Þegar börnin eldast og lesa sjálf
 Verða bækurnar oft einfaldari (-Hvers vegna?)
–
–
–
–
–
–
–

Einn innbyggður lesandi
Letrið er stærra
Setningar stuttar
Orð einföld
Myndir nær eingöngu til skrauts
Byggjast upp á kímni og hraðri atburðarás
Höfða síður til fullorðinna

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Persónur
 Söguhetjan aðgreind
með sérkenni
 Standa oft á

 Stærð

krossgötum
 Staða á opnu – staða í
heimi bókar

 Endurbirting

– Ofarlega – jákvæð
sjálfsmynd,gleði,völd
– Neðarlega – veik staða
– Í miðju eða jaðri

– Stór – styrk staða
– Lítil – óöryggi
– Oft – missa stjórn

 Hægri eða vinstri
– Vinstri öruggar
– Hægri vísar í
framhaldið

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Sjónarhorn
Heimur bókar er skapaður
Staðsetning persónu í umhverfi

Breytingar gefa vísbendingu
Tvívídd eða þrívídd

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Rammar og lögun
Rammar skapa fjarlægð
Gefa vísbendingu um færslu yfir á annað

svið
Ef rammi er notaður gefur lögun hans
vísbendingar
Mýkt eða horn

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Línur og litir
 Þykkt lína skiptir máli
– Grannar –
spenna,hraði
– Breiðar – leti
– Hvöss horn –
erfiðleikar
– Bogar – öryggi

 Litir gefa tilfinningu
– Ljósir og heitir
– Dökkir

 Ræðst af samhengi og
getur verið
menningarbundið

 Athuga samhengi

 Geta tengt saman hluti

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir


Slide 8

Bækur sem fullorðnir lesa fyrir börn
Setið í kjöltunni
Helstu atriði greinar Margrétar Tryggvadóttur í
bókinni Raddir barnabókanna (MM. 1999)

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók?
Myndskreytt bók sem segir sögu, með eða

án texta
Ríkulega myndskreyttur texti, sem kemst
illa eða ekki af án mynd
Myndskreytt bók sem fullorðnir lesa fyrir
börn

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók?
 Bækur sem hafa tvo innbyggða lesendur:
– Hinn fullorðna sem les
– Barnið sem lesið er fyrir

 Efnið verður að höfða bæði til barnsins og hins
fullorðna lesanda
 Tvöfeldni hins innbyggða lesanda af tvennum
toga:
– Höfundar meðvitaðir um báða lesendahópa
– Höfundar ómeðvitaðir um hinn fullorðna lesanda
Hver er munurinn? (sjá bls. 103)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók
Myndabækur eru ávallt tvíradda eða

margradda
– Textinn
– Myndirnar

Gæta þarf þess að fullt samræmi sé á milli

myndar og texta
Listfengi verksins byggist á samspili
þessara miðla og leik barnsins með þá
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók?
 Myndskreytandinn má ekki vera hræddur við að
bæta við frásögnina frá eigin brjósti
 Myndabókin er tjáningarmiðill
 Ekki má sniðganga möguleika á flóknu samspili
mynda og texta
 Myndirnar mega ekki vera bara til skrauts
 Söguþráður einfaldur – myndirnar flóknari
– Myndirnar geta t.d. sagt aukasögu sem kemur ekki
fram í textanum
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Að lesa saman
 Lestur myndabóka er leikræn reynsla fyrir börnin
– Það horfir á myndirnar
– Það heyrir textann

 Upplesturinn skiptir máli því börnin eru að læra
að tala og hafa gagn og gaman af að heyra ritmál
sem er öðruvísi en talmál
 Góð frásögn hefur oft sterka hrynjandi og er
ljóðrænn
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Kápa
Kápa og titill best fallin til að vekja athygli

á verkinu
– Kápan er þáttur í persónusköpun og gefur
tóninn um efni bókarinnar
– Tvenns konar kápur:
• Sýnir eina mynd ef hún er opnuð (fjörleg)
• Mynd af persónu í vanda framan á bók en af
persónunni glaðri aftan á bók (alvarlegt efni)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Saurblöð – titilsíður - opnur
Saurblöð allt of oft auð í íslenskum

myndabókum, einnig titilsíður
Líta skal á hverja opnu sem heild
Bandarískar myndabækur enda oft á vinstri
síðu, hægri síðan er auð. Hvers vegna?

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Mynd og texti
Mynd þarf að hæfa lengd textans
Langur texti kallar á flóknari myndir

Flettiþörf barnsins rekur það áfram í leit að

framhaldi sögunnar

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Góð myndabók spyr hvað við vitum um

heiminn með
– vísunum
– táknum
– skírskotunum í menningu, sögu, bókmenntir
og umhverfi

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Vísanir gera verkið margræðara
Börn taka oft eftir öðrum vísunum en

fullorðnir
Börn sjá oft fleiri atriði í myndabókinni en
fullorðnir

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Þegar barn lærir að lesa tákn, form og

litanotkun er það að stíga fyrstu skrefin í
lestri
Barnið lærir að tengja það sem það sér við
merkingu, þ.e.
– tengja táknmynd við táknmið

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Ung börn skilja ekki óhlutbundin fyrirbæri

eins og slægð og sakleysi en skilja muninn
á refi og lambi
Gagnlegar spurningar:
– Hvað sérðu?
– Hvað segir myndin okkur en textinn ekki?

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Í myndaflóði nútímans þurfa börn að læra

að „lesa“ myndir
Hvenær hættir kvikmynd að vera list og er
orðin neysluvara? (Sjá bls. 112)

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Að leysa vandann
Viðfangsefni myndabóka er tvíþætt:
– Skemmtilegar frásagnir af merkilegum
atburðum
– Frásagnir með dýpri merkingu og æðri tilgang
en skemmtanagildið
– Myndabókin reynir oft að leysa vanda barnsins
og skiptir þá máli samspil mynda og texta

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Bygging myndabóka
 Lík byggingu gömlu ævintýranna
– Hetjan býr við öryggi sem raskast
– Hetjan glímir við vanda og sigrar
– Hetjan kemst heim og lifir hamingjusöm til æviloka

 Ólíkir þættir í byggingu myndabóka og ævintýra
– Endurtekningum oft sleppt ef þær eru einsleitar
(leiðigjarnar)
– Hringnum lokað með heimilissenu
– Rúmið öruggasti staður barnsins næsti fangi
foreldranna
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hugmyndafræði íslenskra
myndabóka
Elstu bækur sýna kynþáttamisrétti og

kvennakúgun – en endurspegla heimsmynd
liðins tíma
 Annars eru kynþáttafordómar sjaldséðir
vegna fjarveru annarra kynþátta
Mæður eru mikið sýndar inni á heimilinu
(raunveruleiki eða fordómar?)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hugmyndafræði íslenskra
myndabóka
 Litli skógarbjörninn e. Illuga Jökulsson og
Gunnar Karlsson: Dýrin í hefðbundnum
kynhlutverkum

 Sigrún Eldjárn: - Vinnur markvisst að því að brjóta
niður fordóma og gömul úrelt gildi samfélagsins
– Nánast eini höfundurinn sem fjallar um aðra kynþætti
en þann hvíta
– Söguhetjur hennar jafnt af báðum kynjum og á
hvorugt kynið hallað (annars eru drengir oft í
ævintýrum en stúlkur heima)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hugmyndafræði íslenskra
myndabóka
Heimur íslenskra barnabóka furðu

íslenskur – eruð þið sammála þessu?
– Burstabær, íslensk náttúra, íslensk föt
– Oftast sól og gott veður

Erlendis hafa sérkenni þjóða oft þurrkast út

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Þýddar myndabækur
Mikið þýtt af verksmiðjuframleiddum

bókum (fjölþjóðlegt samprent) með lítið
bókmenntalegt gildi
Þýðingar mikilvægar vegna ónógs
framboðs íslenskra bóka
Einar Áskell dæmi um góðar erlendar
myndabækur
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Þýddar myndabækur
Erlendar myndabækur eru gott tæki til að

víkka heimssýn barna og kynna fyrir þeim
menningu framandi þjóða
Skortur er á íslenskum bendibókum (aðeins
til 3 1999), flestar eru þýddar

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Þegar börnin eldast og lesa sjálf
 Verða bækurnar oft einfaldari (-Hvers vegna?)
–
–
–
–
–
–
–

Einn innbyggður lesandi
Letrið er stærra
Setningar stuttar
Orð einföld
Myndir nær eingöngu til skrauts
Byggjast upp á kímni og hraðri atburðarás
Höfða síður til fullorðinna

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Persónur
 Söguhetjan aðgreind
með sérkenni
 Standa oft á

 Stærð

krossgötum
 Staða á opnu – staða í
heimi bókar

 Endurbirting

– Ofarlega – jákvæð
sjálfsmynd,gleði,völd
– Neðarlega – veik staða
– Í miðju eða jaðri

– Stór – styrk staða
– Lítil – óöryggi
– Oft – missa stjórn

 Hægri eða vinstri
– Vinstri öruggar
– Hægri vísar í
framhaldið

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Sjónarhorn
Heimur bókar er skapaður
Staðsetning persónu í umhverfi

Breytingar gefa vísbendingu
Tvívídd eða þrívídd

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Rammar og lögun
Rammar skapa fjarlægð
Gefa vísbendingu um færslu yfir á annað

svið
Ef rammi er notaður gefur lögun hans
vísbendingar
Mýkt eða horn

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Línur og litir
 Þykkt lína skiptir máli
– Grannar –
spenna,hraði
– Breiðar – leti
– Hvöss horn –
erfiðleikar
– Bogar – öryggi

 Litir gefa tilfinningu
– Ljósir og heitir
– Dökkir

 Ræðst af samhengi og
getur verið
menningarbundið

 Athuga samhengi

 Geta tengt saman hluti

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir


Slide 9

Bækur sem fullorðnir lesa fyrir börn
Setið í kjöltunni
Helstu atriði greinar Margrétar Tryggvadóttur í
bókinni Raddir barnabókanna (MM. 1999)

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók?
Myndskreytt bók sem segir sögu, með eða

án texta
Ríkulega myndskreyttur texti, sem kemst
illa eða ekki af án mynd
Myndskreytt bók sem fullorðnir lesa fyrir
börn

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók?
 Bækur sem hafa tvo innbyggða lesendur:
– Hinn fullorðna sem les
– Barnið sem lesið er fyrir

 Efnið verður að höfða bæði til barnsins og hins
fullorðna lesanda
 Tvöfeldni hins innbyggða lesanda af tvennum
toga:
– Höfundar meðvitaðir um báða lesendahópa
– Höfundar ómeðvitaðir um hinn fullorðna lesanda
Hver er munurinn? (sjá bls. 103)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók
Myndabækur eru ávallt tvíradda eða

margradda
– Textinn
– Myndirnar

Gæta þarf þess að fullt samræmi sé á milli

myndar og texta
Listfengi verksins byggist á samspili
þessara miðla og leik barnsins með þá
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók?
 Myndskreytandinn má ekki vera hræddur við að
bæta við frásögnina frá eigin brjósti
 Myndabókin er tjáningarmiðill
 Ekki má sniðganga möguleika á flóknu samspili
mynda og texta
 Myndirnar mega ekki vera bara til skrauts
 Söguþráður einfaldur – myndirnar flóknari
– Myndirnar geta t.d. sagt aukasögu sem kemur ekki
fram í textanum
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Að lesa saman
 Lestur myndabóka er leikræn reynsla fyrir börnin
– Það horfir á myndirnar
– Það heyrir textann

 Upplesturinn skiptir máli því börnin eru að læra
að tala og hafa gagn og gaman af að heyra ritmál
sem er öðruvísi en talmál
 Góð frásögn hefur oft sterka hrynjandi og er
ljóðrænn
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Kápa
Kápa og titill best fallin til að vekja athygli

á verkinu
– Kápan er þáttur í persónusköpun og gefur
tóninn um efni bókarinnar
– Tvenns konar kápur:
• Sýnir eina mynd ef hún er opnuð (fjörleg)
• Mynd af persónu í vanda framan á bók en af
persónunni glaðri aftan á bók (alvarlegt efni)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Saurblöð – titilsíður - opnur
Saurblöð allt of oft auð í íslenskum

myndabókum, einnig titilsíður
Líta skal á hverja opnu sem heild
Bandarískar myndabækur enda oft á vinstri
síðu, hægri síðan er auð. Hvers vegna?

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Mynd og texti
Mynd þarf að hæfa lengd textans
Langur texti kallar á flóknari myndir

Flettiþörf barnsins rekur það áfram í leit að

framhaldi sögunnar

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Góð myndabók spyr hvað við vitum um

heiminn með
– vísunum
– táknum
– skírskotunum í menningu, sögu, bókmenntir
og umhverfi

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Vísanir gera verkið margræðara
Börn taka oft eftir öðrum vísunum en

fullorðnir
Börn sjá oft fleiri atriði í myndabókinni en
fullorðnir

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Þegar barn lærir að lesa tákn, form og

litanotkun er það að stíga fyrstu skrefin í
lestri
Barnið lærir að tengja það sem það sér við
merkingu, þ.e.
– tengja táknmynd við táknmið

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Ung börn skilja ekki óhlutbundin fyrirbæri

eins og slægð og sakleysi en skilja muninn
á refi og lambi
Gagnlegar spurningar:
– Hvað sérðu?
– Hvað segir myndin okkur en textinn ekki?

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Í myndaflóði nútímans þurfa börn að læra

að „lesa“ myndir
Hvenær hættir kvikmynd að vera list og er
orðin neysluvara? (Sjá bls. 112)

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Að leysa vandann
Viðfangsefni myndabóka er tvíþætt:
– Skemmtilegar frásagnir af merkilegum
atburðum
– Frásagnir með dýpri merkingu og æðri tilgang
en skemmtanagildið
– Myndabókin reynir oft að leysa vanda barnsins
og skiptir þá máli samspil mynda og texta

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Bygging myndabóka
 Lík byggingu gömlu ævintýranna
– Hetjan býr við öryggi sem raskast
– Hetjan glímir við vanda og sigrar
– Hetjan kemst heim og lifir hamingjusöm til æviloka

 Ólíkir þættir í byggingu myndabóka og ævintýra
– Endurtekningum oft sleppt ef þær eru einsleitar
(leiðigjarnar)
– Hringnum lokað með heimilissenu
– Rúmið öruggasti staður barnsins næsti fangi
foreldranna
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hugmyndafræði íslenskra
myndabóka
Elstu bækur sýna kynþáttamisrétti og

kvennakúgun – en endurspegla heimsmynd
liðins tíma
 Annars eru kynþáttafordómar sjaldséðir
vegna fjarveru annarra kynþátta
Mæður eru mikið sýndar inni á heimilinu
(raunveruleiki eða fordómar?)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hugmyndafræði íslenskra
myndabóka
 Litli skógarbjörninn e. Illuga Jökulsson og
Gunnar Karlsson: Dýrin í hefðbundnum
kynhlutverkum

 Sigrún Eldjárn: - Vinnur markvisst að því að brjóta
niður fordóma og gömul úrelt gildi samfélagsins
– Nánast eini höfundurinn sem fjallar um aðra kynþætti
en þann hvíta
– Söguhetjur hennar jafnt af báðum kynjum og á
hvorugt kynið hallað (annars eru drengir oft í
ævintýrum en stúlkur heima)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hugmyndafræði íslenskra
myndabóka
Heimur íslenskra barnabóka furðu

íslenskur – eruð þið sammála þessu?
– Burstabær, íslensk náttúra, íslensk föt
– Oftast sól og gott veður

Erlendis hafa sérkenni þjóða oft þurrkast út

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Þýddar myndabækur
Mikið þýtt af verksmiðjuframleiddum

bókum (fjölþjóðlegt samprent) með lítið
bókmenntalegt gildi
Þýðingar mikilvægar vegna ónógs
framboðs íslenskra bóka
Einar Áskell dæmi um góðar erlendar
myndabækur
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Þýddar myndabækur
Erlendar myndabækur eru gott tæki til að

víkka heimssýn barna og kynna fyrir þeim
menningu framandi þjóða
Skortur er á íslenskum bendibókum (aðeins
til 3 1999), flestar eru þýddar

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Þegar börnin eldast og lesa sjálf
 Verða bækurnar oft einfaldari (-Hvers vegna?)
–
–
–
–
–
–
–

Einn innbyggður lesandi
Letrið er stærra
Setningar stuttar
Orð einföld
Myndir nær eingöngu til skrauts
Byggjast upp á kímni og hraðri atburðarás
Höfða síður til fullorðinna

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Persónur
 Söguhetjan aðgreind
með sérkenni
 Standa oft á

 Stærð

krossgötum
 Staða á opnu – staða í
heimi bókar

 Endurbirting

– Ofarlega – jákvæð
sjálfsmynd,gleði,völd
– Neðarlega – veik staða
– Í miðju eða jaðri

– Stór – styrk staða
– Lítil – óöryggi
– Oft – missa stjórn

 Hægri eða vinstri
– Vinstri öruggar
– Hægri vísar í
framhaldið

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Sjónarhorn
Heimur bókar er skapaður
Staðsetning persónu í umhverfi

Breytingar gefa vísbendingu
Tvívídd eða þrívídd

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Rammar og lögun
Rammar skapa fjarlægð
Gefa vísbendingu um færslu yfir á annað

svið
Ef rammi er notaður gefur lögun hans
vísbendingar
Mýkt eða horn

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Línur og litir
 Þykkt lína skiptir máli
– Grannar –
spenna,hraði
– Breiðar – leti
– Hvöss horn –
erfiðleikar
– Bogar – öryggi

 Litir gefa tilfinningu
– Ljósir og heitir
– Dökkir

 Ræðst af samhengi og
getur verið
menningarbundið

 Athuga samhengi

 Geta tengt saman hluti

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir


Slide 10

Bækur sem fullorðnir lesa fyrir börn
Setið í kjöltunni
Helstu atriði greinar Margrétar Tryggvadóttur í
bókinni Raddir barnabókanna (MM. 1999)

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók?
Myndskreytt bók sem segir sögu, með eða

án texta
Ríkulega myndskreyttur texti, sem kemst
illa eða ekki af án mynd
Myndskreytt bók sem fullorðnir lesa fyrir
börn

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók?
 Bækur sem hafa tvo innbyggða lesendur:
– Hinn fullorðna sem les
– Barnið sem lesið er fyrir

 Efnið verður að höfða bæði til barnsins og hins
fullorðna lesanda
 Tvöfeldni hins innbyggða lesanda af tvennum
toga:
– Höfundar meðvitaðir um báða lesendahópa
– Höfundar ómeðvitaðir um hinn fullorðna lesanda
Hver er munurinn? (sjá bls. 103)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók
Myndabækur eru ávallt tvíradda eða

margradda
– Textinn
– Myndirnar

Gæta þarf þess að fullt samræmi sé á milli

myndar og texta
Listfengi verksins byggist á samspili
þessara miðla og leik barnsins með þá
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók?
 Myndskreytandinn má ekki vera hræddur við að
bæta við frásögnina frá eigin brjósti
 Myndabókin er tjáningarmiðill
 Ekki má sniðganga möguleika á flóknu samspili
mynda og texta
 Myndirnar mega ekki vera bara til skrauts
 Söguþráður einfaldur – myndirnar flóknari
– Myndirnar geta t.d. sagt aukasögu sem kemur ekki
fram í textanum
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Að lesa saman
 Lestur myndabóka er leikræn reynsla fyrir börnin
– Það horfir á myndirnar
– Það heyrir textann

 Upplesturinn skiptir máli því börnin eru að læra
að tala og hafa gagn og gaman af að heyra ritmál
sem er öðruvísi en talmál
 Góð frásögn hefur oft sterka hrynjandi og er
ljóðrænn
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Kápa
Kápa og titill best fallin til að vekja athygli

á verkinu
– Kápan er þáttur í persónusköpun og gefur
tóninn um efni bókarinnar
– Tvenns konar kápur:
• Sýnir eina mynd ef hún er opnuð (fjörleg)
• Mynd af persónu í vanda framan á bók en af
persónunni glaðri aftan á bók (alvarlegt efni)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Saurblöð – titilsíður - opnur
Saurblöð allt of oft auð í íslenskum

myndabókum, einnig titilsíður
Líta skal á hverja opnu sem heild
Bandarískar myndabækur enda oft á vinstri
síðu, hægri síðan er auð. Hvers vegna?

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Mynd og texti
Mynd þarf að hæfa lengd textans
Langur texti kallar á flóknari myndir

Flettiþörf barnsins rekur það áfram í leit að

framhaldi sögunnar

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Góð myndabók spyr hvað við vitum um

heiminn með
– vísunum
– táknum
– skírskotunum í menningu, sögu, bókmenntir
og umhverfi

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Vísanir gera verkið margræðara
Börn taka oft eftir öðrum vísunum en

fullorðnir
Börn sjá oft fleiri atriði í myndabókinni en
fullorðnir

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Þegar barn lærir að lesa tákn, form og

litanotkun er það að stíga fyrstu skrefin í
lestri
Barnið lærir að tengja það sem það sér við
merkingu, þ.e.
– tengja táknmynd við táknmið

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Ung börn skilja ekki óhlutbundin fyrirbæri

eins og slægð og sakleysi en skilja muninn
á refi og lambi
Gagnlegar spurningar:
– Hvað sérðu?
– Hvað segir myndin okkur en textinn ekki?

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Í myndaflóði nútímans þurfa börn að læra

að „lesa“ myndir
Hvenær hættir kvikmynd að vera list og er
orðin neysluvara? (Sjá bls. 112)

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Að leysa vandann
Viðfangsefni myndabóka er tvíþætt:
– Skemmtilegar frásagnir af merkilegum
atburðum
– Frásagnir með dýpri merkingu og æðri tilgang
en skemmtanagildið
– Myndabókin reynir oft að leysa vanda barnsins
og skiptir þá máli samspil mynda og texta

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Bygging myndabóka
 Lík byggingu gömlu ævintýranna
– Hetjan býr við öryggi sem raskast
– Hetjan glímir við vanda og sigrar
– Hetjan kemst heim og lifir hamingjusöm til æviloka

 Ólíkir þættir í byggingu myndabóka og ævintýra
– Endurtekningum oft sleppt ef þær eru einsleitar
(leiðigjarnar)
– Hringnum lokað með heimilissenu
– Rúmið öruggasti staður barnsins næsti fangi
foreldranna
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hugmyndafræði íslenskra
myndabóka
Elstu bækur sýna kynþáttamisrétti og

kvennakúgun – en endurspegla heimsmynd
liðins tíma
 Annars eru kynþáttafordómar sjaldséðir
vegna fjarveru annarra kynþátta
Mæður eru mikið sýndar inni á heimilinu
(raunveruleiki eða fordómar?)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hugmyndafræði íslenskra
myndabóka
 Litli skógarbjörninn e. Illuga Jökulsson og
Gunnar Karlsson: Dýrin í hefðbundnum
kynhlutverkum

 Sigrún Eldjárn: - Vinnur markvisst að því að brjóta
niður fordóma og gömul úrelt gildi samfélagsins
– Nánast eini höfundurinn sem fjallar um aðra kynþætti
en þann hvíta
– Söguhetjur hennar jafnt af báðum kynjum og á
hvorugt kynið hallað (annars eru drengir oft í
ævintýrum en stúlkur heima)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hugmyndafræði íslenskra
myndabóka
Heimur íslenskra barnabóka furðu

íslenskur – eruð þið sammála þessu?
– Burstabær, íslensk náttúra, íslensk föt
– Oftast sól og gott veður

Erlendis hafa sérkenni þjóða oft þurrkast út

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Þýddar myndabækur
Mikið þýtt af verksmiðjuframleiddum

bókum (fjölþjóðlegt samprent) með lítið
bókmenntalegt gildi
Þýðingar mikilvægar vegna ónógs
framboðs íslenskra bóka
Einar Áskell dæmi um góðar erlendar
myndabækur
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Þýddar myndabækur
Erlendar myndabækur eru gott tæki til að

víkka heimssýn barna og kynna fyrir þeim
menningu framandi þjóða
Skortur er á íslenskum bendibókum (aðeins
til 3 1999), flestar eru þýddar

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Þegar börnin eldast og lesa sjálf
 Verða bækurnar oft einfaldari (-Hvers vegna?)
–
–
–
–
–
–
–

Einn innbyggður lesandi
Letrið er stærra
Setningar stuttar
Orð einföld
Myndir nær eingöngu til skrauts
Byggjast upp á kímni og hraðri atburðarás
Höfða síður til fullorðinna

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Persónur
 Söguhetjan aðgreind
með sérkenni
 Standa oft á

 Stærð

krossgötum
 Staða á opnu – staða í
heimi bókar

 Endurbirting

– Ofarlega – jákvæð
sjálfsmynd,gleði,völd
– Neðarlega – veik staða
– Í miðju eða jaðri

– Stór – styrk staða
– Lítil – óöryggi
– Oft – missa stjórn

 Hægri eða vinstri
– Vinstri öruggar
– Hægri vísar í
framhaldið

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Sjónarhorn
Heimur bókar er skapaður
Staðsetning persónu í umhverfi

Breytingar gefa vísbendingu
Tvívídd eða þrívídd

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Rammar og lögun
Rammar skapa fjarlægð
Gefa vísbendingu um færslu yfir á annað

svið
Ef rammi er notaður gefur lögun hans
vísbendingar
Mýkt eða horn

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Línur og litir
 Þykkt lína skiptir máli
– Grannar –
spenna,hraði
– Breiðar – leti
– Hvöss horn –
erfiðleikar
– Bogar – öryggi

 Litir gefa tilfinningu
– Ljósir og heitir
– Dökkir

 Ræðst af samhengi og
getur verið
menningarbundið

 Athuga samhengi

 Geta tengt saman hluti

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir


Slide 11

Bækur sem fullorðnir lesa fyrir börn
Setið í kjöltunni
Helstu atriði greinar Margrétar Tryggvadóttur í
bókinni Raddir barnabókanna (MM. 1999)

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók?
Myndskreytt bók sem segir sögu, með eða

án texta
Ríkulega myndskreyttur texti, sem kemst
illa eða ekki af án mynd
Myndskreytt bók sem fullorðnir lesa fyrir
börn

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók?
 Bækur sem hafa tvo innbyggða lesendur:
– Hinn fullorðna sem les
– Barnið sem lesið er fyrir

 Efnið verður að höfða bæði til barnsins og hins
fullorðna lesanda
 Tvöfeldni hins innbyggða lesanda af tvennum
toga:
– Höfundar meðvitaðir um báða lesendahópa
– Höfundar ómeðvitaðir um hinn fullorðna lesanda
Hver er munurinn? (sjá bls. 103)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók
Myndabækur eru ávallt tvíradda eða

margradda
– Textinn
– Myndirnar

Gæta þarf þess að fullt samræmi sé á milli

myndar og texta
Listfengi verksins byggist á samspili
þessara miðla og leik barnsins með þá
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók?
 Myndskreytandinn má ekki vera hræddur við að
bæta við frásögnina frá eigin brjósti
 Myndabókin er tjáningarmiðill
 Ekki má sniðganga möguleika á flóknu samspili
mynda og texta
 Myndirnar mega ekki vera bara til skrauts
 Söguþráður einfaldur – myndirnar flóknari
– Myndirnar geta t.d. sagt aukasögu sem kemur ekki
fram í textanum
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Að lesa saman
 Lestur myndabóka er leikræn reynsla fyrir börnin
– Það horfir á myndirnar
– Það heyrir textann

 Upplesturinn skiptir máli því börnin eru að læra
að tala og hafa gagn og gaman af að heyra ritmál
sem er öðruvísi en talmál
 Góð frásögn hefur oft sterka hrynjandi og er
ljóðrænn
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Kápa
Kápa og titill best fallin til að vekja athygli

á verkinu
– Kápan er þáttur í persónusköpun og gefur
tóninn um efni bókarinnar
– Tvenns konar kápur:
• Sýnir eina mynd ef hún er opnuð (fjörleg)
• Mynd af persónu í vanda framan á bók en af
persónunni glaðri aftan á bók (alvarlegt efni)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Saurblöð – titilsíður - opnur
Saurblöð allt of oft auð í íslenskum

myndabókum, einnig titilsíður
Líta skal á hverja opnu sem heild
Bandarískar myndabækur enda oft á vinstri
síðu, hægri síðan er auð. Hvers vegna?

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Mynd og texti
Mynd þarf að hæfa lengd textans
Langur texti kallar á flóknari myndir

Flettiþörf barnsins rekur það áfram í leit að

framhaldi sögunnar

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Góð myndabók spyr hvað við vitum um

heiminn með
– vísunum
– táknum
– skírskotunum í menningu, sögu, bókmenntir
og umhverfi

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Vísanir gera verkið margræðara
Börn taka oft eftir öðrum vísunum en

fullorðnir
Börn sjá oft fleiri atriði í myndabókinni en
fullorðnir

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Þegar barn lærir að lesa tákn, form og

litanotkun er það að stíga fyrstu skrefin í
lestri
Barnið lærir að tengja það sem það sér við
merkingu, þ.e.
– tengja táknmynd við táknmið

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Ung börn skilja ekki óhlutbundin fyrirbæri

eins og slægð og sakleysi en skilja muninn
á refi og lambi
Gagnlegar spurningar:
– Hvað sérðu?
– Hvað segir myndin okkur en textinn ekki?

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Í myndaflóði nútímans þurfa börn að læra

að „lesa“ myndir
Hvenær hættir kvikmynd að vera list og er
orðin neysluvara? (Sjá bls. 112)

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Að leysa vandann
Viðfangsefni myndabóka er tvíþætt:
– Skemmtilegar frásagnir af merkilegum
atburðum
– Frásagnir með dýpri merkingu og æðri tilgang
en skemmtanagildið
– Myndabókin reynir oft að leysa vanda barnsins
og skiptir þá máli samspil mynda og texta

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Bygging myndabóka
 Lík byggingu gömlu ævintýranna
– Hetjan býr við öryggi sem raskast
– Hetjan glímir við vanda og sigrar
– Hetjan kemst heim og lifir hamingjusöm til æviloka

 Ólíkir þættir í byggingu myndabóka og ævintýra
– Endurtekningum oft sleppt ef þær eru einsleitar
(leiðigjarnar)
– Hringnum lokað með heimilissenu
– Rúmið öruggasti staður barnsins næsti fangi
foreldranna
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hugmyndafræði íslenskra
myndabóka
Elstu bækur sýna kynþáttamisrétti og

kvennakúgun – en endurspegla heimsmynd
liðins tíma
 Annars eru kynþáttafordómar sjaldséðir
vegna fjarveru annarra kynþátta
Mæður eru mikið sýndar inni á heimilinu
(raunveruleiki eða fordómar?)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hugmyndafræði íslenskra
myndabóka
 Litli skógarbjörninn e. Illuga Jökulsson og
Gunnar Karlsson: Dýrin í hefðbundnum
kynhlutverkum

 Sigrún Eldjárn: - Vinnur markvisst að því að brjóta
niður fordóma og gömul úrelt gildi samfélagsins
– Nánast eini höfundurinn sem fjallar um aðra kynþætti
en þann hvíta
– Söguhetjur hennar jafnt af báðum kynjum og á
hvorugt kynið hallað (annars eru drengir oft í
ævintýrum en stúlkur heima)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hugmyndafræði íslenskra
myndabóka
Heimur íslenskra barnabóka furðu

íslenskur – eruð þið sammála þessu?
– Burstabær, íslensk náttúra, íslensk föt
– Oftast sól og gott veður

Erlendis hafa sérkenni þjóða oft þurrkast út

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Þýddar myndabækur
Mikið þýtt af verksmiðjuframleiddum

bókum (fjölþjóðlegt samprent) með lítið
bókmenntalegt gildi
Þýðingar mikilvægar vegna ónógs
framboðs íslenskra bóka
Einar Áskell dæmi um góðar erlendar
myndabækur
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Þýddar myndabækur
Erlendar myndabækur eru gott tæki til að

víkka heimssýn barna og kynna fyrir þeim
menningu framandi þjóða
Skortur er á íslenskum bendibókum (aðeins
til 3 1999), flestar eru þýddar

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Þegar börnin eldast og lesa sjálf
 Verða bækurnar oft einfaldari (-Hvers vegna?)
–
–
–
–
–
–
–

Einn innbyggður lesandi
Letrið er stærra
Setningar stuttar
Orð einföld
Myndir nær eingöngu til skrauts
Byggjast upp á kímni og hraðri atburðarás
Höfða síður til fullorðinna

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Persónur
 Söguhetjan aðgreind
með sérkenni
 Standa oft á

 Stærð

krossgötum
 Staða á opnu – staða í
heimi bókar

 Endurbirting

– Ofarlega – jákvæð
sjálfsmynd,gleði,völd
– Neðarlega – veik staða
– Í miðju eða jaðri

– Stór – styrk staða
– Lítil – óöryggi
– Oft – missa stjórn

 Hægri eða vinstri
– Vinstri öruggar
– Hægri vísar í
framhaldið

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Sjónarhorn
Heimur bókar er skapaður
Staðsetning persónu í umhverfi

Breytingar gefa vísbendingu
Tvívídd eða þrívídd

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Rammar og lögun
Rammar skapa fjarlægð
Gefa vísbendingu um færslu yfir á annað

svið
Ef rammi er notaður gefur lögun hans
vísbendingar
Mýkt eða horn

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Línur og litir
 Þykkt lína skiptir máli
– Grannar –
spenna,hraði
– Breiðar – leti
– Hvöss horn –
erfiðleikar
– Bogar – öryggi

 Litir gefa tilfinningu
– Ljósir og heitir
– Dökkir

 Ræðst af samhengi og
getur verið
menningarbundið

 Athuga samhengi

 Geta tengt saman hluti

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir


Slide 12

Bækur sem fullorðnir lesa fyrir börn
Setið í kjöltunni
Helstu atriði greinar Margrétar Tryggvadóttur í
bókinni Raddir barnabókanna (MM. 1999)

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók?
Myndskreytt bók sem segir sögu, með eða

án texta
Ríkulega myndskreyttur texti, sem kemst
illa eða ekki af án mynd
Myndskreytt bók sem fullorðnir lesa fyrir
börn

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók?
 Bækur sem hafa tvo innbyggða lesendur:
– Hinn fullorðna sem les
– Barnið sem lesið er fyrir

 Efnið verður að höfða bæði til barnsins og hins
fullorðna lesanda
 Tvöfeldni hins innbyggða lesanda af tvennum
toga:
– Höfundar meðvitaðir um báða lesendahópa
– Höfundar ómeðvitaðir um hinn fullorðna lesanda
Hver er munurinn? (sjá bls. 103)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók
Myndabækur eru ávallt tvíradda eða

margradda
– Textinn
– Myndirnar

Gæta þarf þess að fullt samræmi sé á milli

myndar og texta
Listfengi verksins byggist á samspili
þessara miðla og leik barnsins með þá
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók?
 Myndskreytandinn má ekki vera hræddur við að
bæta við frásögnina frá eigin brjósti
 Myndabókin er tjáningarmiðill
 Ekki má sniðganga möguleika á flóknu samspili
mynda og texta
 Myndirnar mega ekki vera bara til skrauts
 Söguþráður einfaldur – myndirnar flóknari
– Myndirnar geta t.d. sagt aukasögu sem kemur ekki
fram í textanum
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Að lesa saman
 Lestur myndabóka er leikræn reynsla fyrir börnin
– Það horfir á myndirnar
– Það heyrir textann

 Upplesturinn skiptir máli því börnin eru að læra
að tala og hafa gagn og gaman af að heyra ritmál
sem er öðruvísi en talmál
 Góð frásögn hefur oft sterka hrynjandi og er
ljóðrænn
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Kápa
Kápa og titill best fallin til að vekja athygli

á verkinu
– Kápan er þáttur í persónusköpun og gefur
tóninn um efni bókarinnar
– Tvenns konar kápur:
• Sýnir eina mynd ef hún er opnuð (fjörleg)
• Mynd af persónu í vanda framan á bók en af
persónunni glaðri aftan á bók (alvarlegt efni)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Saurblöð – titilsíður - opnur
Saurblöð allt of oft auð í íslenskum

myndabókum, einnig titilsíður
Líta skal á hverja opnu sem heild
Bandarískar myndabækur enda oft á vinstri
síðu, hægri síðan er auð. Hvers vegna?

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Mynd og texti
Mynd þarf að hæfa lengd textans
Langur texti kallar á flóknari myndir

Flettiþörf barnsins rekur það áfram í leit að

framhaldi sögunnar

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Góð myndabók spyr hvað við vitum um

heiminn með
– vísunum
– táknum
– skírskotunum í menningu, sögu, bókmenntir
og umhverfi

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Vísanir gera verkið margræðara
Börn taka oft eftir öðrum vísunum en

fullorðnir
Börn sjá oft fleiri atriði í myndabókinni en
fullorðnir

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Þegar barn lærir að lesa tákn, form og

litanotkun er það að stíga fyrstu skrefin í
lestri
Barnið lærir að tengja það sem það sér við
merkingu, þ.e.
– tengja táknmynd við táknmið

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Ung börn skilja ekki óhlutbundin fyrirbæri

eins og slægð og sakleysi en skilja muninn
á refi og lambi
Gagnlegar spurningar:
– Hvað sérðu?
– Hvað segir myndin okkur en textinn ekki?

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Í myndaflóði nútímans þurfa börn að læra

að „lesa“ myndir
Hvenær hættir kvikmynd að vera list og er
orðin neysluvara? (Sjá bls. 112)

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Að leysa vandann
Viðfangsefni myndabóka er tvíþætt:
– Skemmtilegar frásagnir af merkilegum
atburðum
– Frásagnir með dýpri merkingu og æðri tilgang
en skemmtanagildið
– Myndabókin reynir oft að leysa vanda barnsins
og skiptir þá máli samspil mynda og texta

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Bygging myndabóka
 Lík byggingu gömlu ævintýranna
– Hetjan býr við öryggi sem raskast
– Hetjan glímir við vanda og sigrar
– Hetjan kemst heim og lifir hamingjusöm til æviloka

 Ólíkir þættir í byggingu myndabóka og ævintýra
– Endurtekningum oft sleppt ef þær eru einsleitar
(leiðigjarnar)
– Hringnum lokað með heimilissenu
– Rúmið öruggasti staður barnsins næsti fangi
foreldranna
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hugmyndafræði íslenskra
myndabóka
Elstu bækur sýna kynþáttamisrétti og

kvennakúgun – en endurspegla heimsmynd
liðins tíma
 Annars eru kynþáttafordómar sjaldséðir
vegna fjarveru annarra kynþátta
Mæður eru mikið sýndar inni á heimilinu
(raunveruleiki eða fordómar?)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hugmyndafræði íslenskra
myndabóka
 Litli skógarbjörninn e. Illuga Jökulsson og
Gunnar Karlsson: Dýrin í hefðbundnum
kynhlutverkum

 Sigrún Eldjárn: - Vinnur markvisst að því að brjóta
niður fordóma og gömul úrelt gildi samfélagsins
– Nánast eini höfundurinn sem fjallar um aðra kynþætti
en þann hvíta
– Söguhetjur hennar jafnt af báðum kynjum og á
hvorugt kynið hallað (annars eru drengir oft í
ævintýrum en stúlkur heima)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hugmyndafræði íslenskra
myndabóka
Heimur íslenskra barnabóka furðu

íslenskur – eruð þið sammála þessu?
– Burstabær, íslensk náttúra, íslensk föt
– Oftast sól og gott veður

Erlendis hafa sérkenni þjóða oft þurrkast út

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Þýddar myndabækur
Mikið þýtt af verksmiðjuframleiddum

bókum (fjölþjóðlegt samprent) með lítið
bókmenntalegt gildi
Þýðingar mikilvægar vegna ónógs
framboðs íslenskra bóka
Einar Áskell dæmi um góðar erlendar
myndabækur
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Þýddar myndabækur
Erlendar myndabækur eru gott tæki til að

víkka heimssýn barna og kynna fyrir þeim
menningu framandi þjóða
Skortur er á íslenskum bendibókum (aðeins
til 3 1999), flestar eru þýddar

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Þegar börnin eldast og lesa sjálf
 Verða bækurnar oft einfaldari (-Hvers vegna?)
–
–
–
–
–
–
–

Einn innbyggður lesandi
Letrið er stærra
Setningar stuttar
Orð einföld
Myndir nær eingöngu til skrauts
Byggjast upp á kímni og hraðri atburðarás
Höfða síður til fullorðinna

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Persónur
 Söguhetjan aðgreind
með sérkenni
 Standa oft á

 Stærð

krossgötum
 Staða á opnu – staða í
heimi bókar

 Endurbirting

– Ofarlega – jákvæð
sjálfsmynd,gleði,völd
– Neðarlega – veik staða
– Í miðju eða jaðri

– Stór – styrk staða
– Lítil – óöryggi
– Oft – missa stjórn

 Hægri eða vinstri
– Vinstri öruggar
– Hægri vísar í
framhaldið

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Sjónarhorn
Heimur bókar er skapaður
Staðsetning persónu í umhverfi

Breytingar gefa vísbendingu
Tvívídd eða þrívídd

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Rammar og lögun
Rammar skapa fjarlægð
Gefa vísbendingu um færslu yfir á annað

svið
Ef rammi er notaður gefur lögun hans
vísbendingar
Mýkt eða horn

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Línur og litir
 Þykkt lína skiptir máli
– Grannar –
spenna,hraði
– Breiðar – leti
– Hvöss horn –
erfiðleikar
– Bogar – öryggi

 Litir gefa tilfinningu
– Ljósir og heitir
– Dökkir

 Ræðst af samhengi og
getur verið
menningarbundið

 Athuga samhengi

 Geta tengt saman hluti

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir


Slide 13

Bækur sem fullorðnir lesa fyrir börn
Setið í kjöltunni
Helstu atriði greinar Margrétar Tryggvadóttur í
bókinni Raddir barnabókanna (MM. 1999)

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók?
Myndskreytt bók sem segir sögu, með eða

án texta
Ríkulega myndskreyttur texti, sem kemst
illa eða ekki af án mynd
Myndskreytt bók sem fullorðnir lesa fyrir
börn

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók?
 Bækur sem hafa tvo innbyggða lesendur:
– Hinn fullorðna sem les
– Barnið sem lesið er fyrir

 Efnið verður að höfða bæði til barnsins og hins
fullorðna lesanda
 Tvöfeldni hins innbyggða lesanda af tvennum
toga:
– Höfundar meðvitaðir um báða lesendahópa
– Höfundar ómeðvitaðir um hinn fullorðna lesanda
Hver er munurinn? (sjá bls. 103)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók
Myndabækur eru ávallt tvíradda eða

margradda
– Textinn
– Myndirnar

Gæta þarf þess að fullt samræmi sé á milli

myndar og texta
Listfengi verksins byggist á samspili
þessara miðla og leik barnsins með þá
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók?
 Myndskreytandinn má ekki vera hræddur við að
bæta við frásögnina frá eigin brjósti
 Myndabókin er tjáningarmiðill
 Ekki má sniðganga möguleika á flóknu samspili
mynda og texta
 Myndirnar mega ekki vera bara til skrauts
 Söguþráður einfaldur – myndirnar flóknari
– Myndirnar geta t.d. sagt aukasögu sem kemur ekki
fram í textanum
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Að lesa saman
 Lestur myndabóka er leikræn reynsla fyrir börnin
– Það horfir á myndirnar
– Það heyrir textann

 Upplesturinn skiptir máli því börnin eru að læra
að tala og hafa gagn og gaman af að heyra ritmál
sem er öðruvísi en talmál
 Góð frásögn hefur oft sterka hrynjandi og er
ljóðrænn
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Kápa
Kápa og titill best fallin til að vekja athygli

á verkinu
– Kápan er þáttur í persónusköpun og gefur
tóninn um efni bókarinnar
– Tvenns konar kápur:
• Sýnir eina mynd ef hún er opnuð (fjörleg)
• Mynd af persónu í vanda framan á bók en af
persónunni glaðri aftan á bók (alvarlegt efni)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Saurblöð – titilsíður - opnur
Saurblöð allt of oft auð í íslenskum

myndabókum, einnig titilsíður
Líta skal á hverja opnu sem heild
Bandarískar myndabækur enda oft á vinstri
síðu, hægri síðan er auð. Hvers vegna?

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Mynd og texti
Mynd þarf að hæfa lengd textans
Langur texti kallar á flóknari myndir

Flettiþörf barnsins rekur það áfram í leit að

framhaldi sögunnar

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Góð myndabók spyr hvað við vitum um

heiminn með
– vísunum
– táknum
– skírskotunum í menningu, sögu, bókmenntir
og umhverfi

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Vísanir gera verkið margræðara
Börn taka oft eftir öðrum vísunum en

fullorðnir
Börn sjá oft fleiri atriði í myndabókinni en
fullorðnir

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Þegar barn lærir að lesa tákn, form og

litanotkun er það að stíga fyrstu skrefin í
lestri
Barnið lærir að tengja það sem það sér við
merkingu, þ.e.
– tengja táknmynd við táknmið

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Ung börn skilja ekki óhlutbundin fyrirbæri

eins og slægð og sakleysi en skilja muninn
á refi og lambi
Gagnlegar spurningar:
– Hvað sérðu?
– Hvað segir myndin okkur en textinn ekki?

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Í myndaflóði nútímans þurfa börn að læra

að „lesa“ myndir
Hvenær hættir kvikmynd að vera list og er
orðin neysluvara? (Sjá bls. 112)

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Að leysa vandann
Viðfangsefni myndabóka er tvíþætt:
– Skemmtilegar frásagnir af merkilegum
atburðum
– Frásagnir með dýpri merkingu og æðri tilgang
en skemmtanagildið
– Myndabókin reynir oft að leysa vanda barnsins
og skiptir þá máli samspil mynda og texta

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Bygging myndabóka
 Lík byggingu gömlu ævintýranna
– Hetjan býr við öryggi sem raskast
– Hetjan glímir við vanda og sigrar
– Hetjan kemst heim og lifir hamingjusöm til æviloka

 Ólíkir þættir í byggingu myndabóka og ævintýra
– Endurtekningum oft sleppt ef þær eru einsleitar
(leiðigjarnar)
– Hringnum lokað með heimilissenu
– Rúmið öruggasti staður barnsins næsti fangi
foreldranna
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hugmyndafræði íslenskra
myndabóka
Elstu bækur sýna kynþáttamisrétti og

kvennakúgun – en endurspegla heimsmynd
liðins tíma
 Annars eru kynþáttafordómar sjaldséðir
vegna fjarveru annarra kynþátta
Mæður eru mikið sýndar inni á heimilinu
(raunveruleiki eða fordómar?)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hugmyndafræði íslenskra
myndabóka
 Litli skógarbjörninn e. Illuga Jökulsson og
Gunnar Karlsson: Dýrin í hefðbundnum
kynhlutverkum

 Sigrún Eldjárn: - Vinnur markvisst að því að brjóta
niður fordóma og gömul úrelt gildi samfélagsins
– Nánast eini höfundurinn sem fjallar um aðra kynþætti
en þann hvíta
– Söguhetjur hennar jafnt af báðum kynjum og á
hvorugt kynið hallað (annars eru drengir oft í
ævintýrum en stúlkur heima)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hugmyndafræði íslenskra
myndabóka
Heimur íslenskra barnabóka furðu

íslenskur – eruð þið sammála þessu?
– Burstabær, íslensk náttúra, íslensk föt
– Oftast sól og gott veður

Erlendis hafa sérkenni þjóða oft þurrkast út

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Þýddar myndabækur
Mikið þýtt af verksmiðjuframleiddum

bókum (fjölþjóðlegt samprent) með lítið
bókmenntalegt gildi
Þýðingar mikilvægar vegna ónógs
framboðs íslenskra bóka
Einar Áskell dæmi um góðar erlendar
myndabækur
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Þýddar myndabækur
Erlendar myndabækur eru gott tæki til að

víkka heimssýn barna og kynna fyrir þeim
menningu framandi þjóða
Skortur er á íslenskum bendibókum (aðeins
til 3 1999), flestar eru þýddar

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Þegar börnin eldast og lesa sjálf
 Verða bækurnar oft einfaldari (-Hvers vegna?)
–
–
–
–
–
–
–

Einn innbyggður lesandi
Letrið er stærra
Setningar stuttar
Orð einföld
Myndir nær eingöngu til skrauts
Byggjast upp á kímni og hraðri atburðarás
Höfða síður til fullorðinna

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Persónur
 Söguhetjan aðgreind
með sérkenni
 Standa oft á

 Stærð

krossgötum
 Staða á opnu – staða í
heimi bókar

 Endurbirting

– Ofarlega – jákvæð
sjálfsmynd,gleði,völd
– Neðarlega – veik staða
– Í miðju eða jaðri

– Stór – styrk staða
– Lítil – óöryggi
– Oft – missa stjórn

 Hægri eða vinstri
– Vinstri öruggar
– Hægri vísar í
framhaldið

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Sjónarhorn
Heimur bókar er skapaður
Staðsetning persónu í umhverfi

Breytingar gefa vísbendingu
Tvívídd eða þrívídd

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Rammar og lögun
Rammar skapa fjarlægð
Gefa vísbendingu um færslu yfir á annað

svið
Ef rammi er notaður gefur lögun hans
vísbendingar
Mýkt eða horn

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Línur og litir
 Þykkt lína skiptir máli
– Grannar –
spenna,hraði
– Breiðar – leti
– Hvöss horn –
erfiðleikar
– Bogar – öryggi

 Litir gefa tilfinningu
– Ljósir og heitir
– Dökkir

 Ræðst af samhengi og
getur verið
menningarbundið

 Athuga samhengi

 Geta tengt saman hluti

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir


Slide 14

Bækur sem fullorðnir lesa fyrir börn
Setið í kjöltunni
Helstu atriði greinar Margrétar Tryggvadóttur í
bókinni Raddir barnabókanna (MM. 1999)

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók?
Myndskreytt bók sem segir sögu, með eða

án texta
Ríkulega myndskreyttur texti, sem kemst
illa eða ekki af án mynd
Myndskreytt bók sem fullorðnir lesa fyrir
börn

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók?
 Bækur sem hafa tvo innbyggða lesendur:
– Hinn fullorðna sem les
– Barnið sem lesið er fyrir

 Efnið verður að höfða bæði til barnsins og hins
fullorðna lesanda
 Tvöfeldni hins innbyggða lesanda af tvennum
toga:
– Höfundar meðvitaðir um báða lesendahópa
– Höfundar ómeðvitaðir um hinn fullorðna lesanda
Hver er munurinn? (sjá bls. 103)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók
Myndabækur eru ávallt tvíradda eða

margradda
– Textinn
– Myndirnar

Gæta þarf þess að fullt samræmi sé á milli

myndar og texta
Listfengi verksins byggist á samspili
þessara miðla og leik barnsins með þá
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók?
 Myndskreytandinn má ekki vera hræddur við að
bæta við frásögnina frá eigin brjósti
 Myndabókin er tjáningarmiðill
 Ekki má sniðganga möguleika á flóknu samspili
mynda og texta
 Myndirnar mega ekki vera bara til skrauts
 Söguþráður einfaldur – myndirnar flóknari
– Myndirnar geta t.d. sagt aukasögu sem kemur ekki
fram í textanum
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Að lesa saman
 Lestur myndabóka er leikræn reynsla fyrir börnin
– Það horfir á myndirnar
– Það heyrir textann

 Upplesturinn skiptir máli því börnin eru að læra
að tala og hafa gagn og gaman af að heyra ritmál
sem er öðruvísi en talmál
 Góð frásögn hefur oft sterka hrynjandi og er
ljóðrænn
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Kápa
Kápa og titill best fallin til að vekja athygli

á verkinu
– Kápan er þáttur í persónusköpun og gefur
tóninn um efni bókarinnar
– Tvenns konar kápur:
• Sýnir eina mynd ef hún er opnuð (fjörleg)
• Mynd af persónu í vanda framan á bók en af
persónunni glaðri aftan á bók (alvarlegt efni)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Saurblöð – titilsíður - opnur
Saurblöð allt of oft auð í íslenskum

myndabókum, einnig titilsíður
Líta skal á hverja opnu sem heild
Bandarískar myndabækur enda oft á vinstri
síðu, hægri síðan er auð. Hvers vegna?

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Mynd og texti
Mynd þarf að hæfa lengd textans
Langur texti kallar á flóknari myndir

Flettiþörf barnsins rekur það áfram í leit að

framhaldi sögunnar

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Góð myndabók spyr hvað við vitum um

heiminn með
– vísunum
– táknum
– skírskotunum í menningu, sögu, bókmenntir
og umhverfi

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Vísanir gera verkið margræðara
Börn taka oft eftir öðrum vísunum en

fullorðnir
Börn sjá oft fleiri atriði í myndabókinni en
fullorðnir

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Þegar barn lærir að lesa tákn, form og

litanotkun er það að stíga fyrstu skrefin í
lestri
Barnið lærir að tengja það sem það sér við
merkingu, þ.e.
– tengja táknmynd við táknmið

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Ung börn skilja ekki óhlutbundin fyrirbæri

eins og slægð og sakleysi en skilja muninn
á refi og lambi
Gagnlegar spurningar:
– Hvað sérðu?
– Hvað segir myndin okkur en textinn ekki?

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Í myndaflóði nútímans þurfa börn að læra

að „lesa“ myndir
Hvenær hættir kvikmynd að vera list og er
orðin neysluvara? (Sjá bls. 112)

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Að leysa vandann
Viðfangsefni myndabóka er tvíþætt:
– Skemmtilegar frásagnir af merkilegum
atburðum
– Frásagnir með dýpri merkingu og æðri tilgang
en skemmtanagildið
– Myndabókin reynir oft að leysa vanda barnsins
og skiptir þá máli samspil mynda og texta

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Bygging myndabóka
 Lík byggingu gömlu ævintýranna
– Hetjan býr við öryggi sem raskast
– Hetjan glímir við vanda og sigrar
– Hetjan kemst heim og lifir hamingjusöm til æviloka

 Ólíkir þættir í byggingu myndabóka og ævintýra
– Endurtekningum oft sleppt ef þær eru einsleitar
(leiðigjarnar)
– Hringnum lokað með heimilissenu
– Rúmið öruggasti staður barnsins næsti fangi
foreldranna
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hugmyndafræði íslenskra
myndabóka
Elstu bækur sýna kynþáttamisrétti og

kvennakúgun – en endurspegla heimsmynd
liðins tíma
 Annars eru kynþáttafordómar sjaldséðir
vegna fjarveru annarra kynþátta
Mæður eru mikið sýndar inni á heimilinu
(raunveruleiki eða fordómar?)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hugmyndafræði íslenskra
myndabóka
 Litli skógarbjörninn e. Illuga Jökulsson og
Gunnar Karlsson: Dýrin í hefðbundnum
kynhlutverkum

 Sigrún Eldjárn: - Vinnur markvisst að því að brjóta
niður fordóma og gömul úrelt gildi samfélagsins
– Nánast eini höfundurinn sem fjallar um aðra kynþætti
en þann hvíta
– Söguhetjur hennar jafnt af báðum kynjum og á
hvorugt kynið hallað (annars eru drengir oft í
ævintýrum en stúlkur heima)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hugmyndafræði íslenskra
myndabóka
Heimur íslenskra barnabóka furðu

íslenskur – eruð þið sammála þessu?
– Burstabær, íslensk náttúra, íslensk föt
– Oftast sól og gott veður

Erlendis hafa sérkenni þjóða oft þurrkast út

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Þýddar myndabækur
Mikið þýtt af verksmiðjuframleiddum

bókum (fjölþjóðlegt samprent) með lítið
bókmenntalegt gildi
Þýðingar mikilvægar vegna ónógs
framboðs íslenskra bóka
Einar Áskell dæmi um góðar erlendar
myndabækur
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Þýddar myndabækur
Erlendar myndabækur eru gott tæki til að

víkka heimssýn barna og kynna fyrir þeim
menningu framandi þjóða
Skortur er á íslenskum bendibókum (aðeins
til 3 1999), flestar eru þýddar

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Þegar börnin eldast og lesa sjálf
 Verða bækurnar oft einfaldari (-Hvers vegna?)
–
–
–
–
–
–
–

Einn innbyggður lesandi
Letrið er stærra
Setningar stuttar
Orð einföld
Myndir nær eingöngu til skrauts
Byggjast upp á kímni og hraðri atburðarás
Höfða síður til fullorðinna

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Persónur
 Söguhetjan aðgreind
með sérkenni
 Standa oft á

 Stærð

krossgötum
 Staða á opnu – staða í
heimi bókar

 Endurbirting

– Ofarlega – jákvæð
sjálfsmynd,gleði,völd
– Neðarlega – veik staða
– Í miðju eða jaðri

– Stór – styrk staða
– Lítil – óöryggi
– Oft – missa stjórn

 Hægri eða vinstri
– Vinstri öruggar
– Hægri vísar í
framhaldið

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Sjónarhorn
Heimur bókar er skapaður
Staðsetning persónu í umhverfi

Breytingar gefa vísbendingu
Tvívídd eða þrívídd

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Rammar og lögun
Rammar skapa fjarlægð
Gefa vísbendingu um færslu yfir á annað

svið
Ef rammi er notaður gefur lögun hans
vísbendingar
Mýkt eða horn

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Línur og litir
 Þykkt lína skiptir máli
– Grannar –
spenna,hraði
– Breiðar – leti
– Hvöss horn –
erfiðleikar
– Bogar – öryggi

 Litir gefa tilfinningu
– Ljósir og heitir
– Dökkir

 Ræðst af samhengi og
getur verið
menningarbundið

 Athuga samhengi

 Geta tengt saman hluti

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir


Slide 15

Bækur sem fullorðnir lesa fyrir börn
Setið í kjöltunni
Helstu atriði greinar Margrétar Tryggvadóttur í
bókinni Raddir barnabókanna (MM. 1999)

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók?
Myndskreytt bók sem segir sögu, með eða

án texta
Ríkulega myndskreyttur texti, sem kemst
illa eða ekki af án mynd
Myndskreytt bók sem fullorðnir lesa fyrir
börn

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók?
 Bækur sem hafa tvo innbyggða lesendur:
– Hinn fullorðna sem les
– Barnið sem lesið er fyrir

 Efnið verður að höfða bæði til barnsins og hins
fullorðna lesanda
 Tvöfeldni hins innbyggða lesanda af tvennum
toga:
– Höfundar meðvitaðir um báða lesendahópa
– Höfundar ómeðvitaðir um hinn fullorðna lesanda
Hver er munurinn? (sjá bls. 103)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók
Myndabækur eru ávallt tvíradda eða

margradda
– Textinn
– Myndirnar

Gæta þarf þess að fullt samræmi sé á milli

myndar og texta
Listfengi verksins byggist á samspili
þessara miðla og leik barnsins með þá
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók?
 Myndskreytandinn má ekki vera hræddur við að
bæta við frásögnina frá eigin brjósti
 Myndabókin er tjáningarmiðill
 Ekki má sniðganga möguleika á flóknu samspili
mynda og texta
 Myndirnar mega ekki vera bara til skrauts
 Söguþráður einfaldur – myndirnar flóknari
– Myndirnar geta t.d. sagt aukasögu sem kemur ekki
fram í textanum
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Að lesa saman
 Lestur myndabóka er leikræn reynsla fyrir börnin
– Það horfir á myndirnar
– Það heyrir textann

 Upplesturinn skiptir máli því börnin eru að læra
að tala og hafa gagn og gaman af að heyra ritmál
sem er öðruvísi en talmál
 Góð frásögn hefur oft sterka hrynjandi og er
ljóðrænn
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Kápa
Kápa og titill best fallin til að vekja athygli

á verkinu
– Kápan er þáttur í persónusköpun og gefur
tóninn um efni bókarinnar
– Tvenns konar kápur:
• Sýnir eina mynd ef hún er opnuð (fjörleg)
• Mynd af persónu í vanda framan á bók en af
persónunni glaðri aftan á bók (alvarlegt efni)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Saurblöð – titilsíður - opnur
Saurblöð allt of oft auð í íslenskum

myndabókum, einnig titilsíður
Líta skal á hverja opnu sem heild
Bandarískar myndabækur enda oft á vinstri
síðu, hægri síðan er auð. Hvers vegna?

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Mynd og texti
Mynd þarf að hæfa lengd textans
Langur texti kallar á flóknari myndir

Flettiþörf barnsins rekur það áfram í leit að

framhaldi sögunnar

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Góð myndabók spyr hvað við vitum um

heiminn með
– vísunum
– táknum
– skírskotunum í menningu, sögu, bókmenntir
og umhverfi

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Vísanir gera verkið margræðara
Börn taka oft eftir öðrum vísunum en

fullorðnir
Börn sjá oft fleiri atriði í myndabókinni en
fullorðnir

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Þegar barn lærir að lesa tákn, form og

litanotkun er það að stíga fyrstu skrefin í
lestri
Barnið lærir að tengja það sem það sér við
merkingu, þ.e.
– tengja táknmynd við táknmið

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Ung börn skilja ekki óhlutbundin fyrirbæri

eins og slægð og sakleysi en skilja muninn
á refi og lambi
Gagnlegar spurningar:
– Hvað sérðu?
– Hvað segir myndin okkur en textinn ekki?

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Í myndaflóði nútímans þurfa börn að læra

að „lesa“ myndir
Hvenær hættir kvikmynd að vera list og er
orðin neysluvara? (Sjá bls. 112)

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Að leysa vandann
Viðfangsefni myndabóka er tvíþætt:
– Skemmtilegar frásagnir af merkilegum
atburðum
– Frásagnir með dýpri merkingu og æðri tilgang
en skemmtanagildið
– Myndabókin reynir oft að leysa vanda barnsins
og skiptir þá máli samspil mynda og texta

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Bygging myndabóka
 Lík byggingu gömlu ævintýranna
– Hetjan býr við öryggi sem raskast
– Hetjan glímir við vanda og sigrar
– Hetjan kemst heim og lifir hamingjusöm til æviloka

 Ólíkir þættir í byggingu myndabóka og ævintýra
– Endurtekningum oft sleppt ef þær eru einsleitar
(leiðigjarnar)
– Hringnum lokað með heimilissenu
– Rúmið öruggasti staður barnsins næsti fangi
foreldranna
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hugmyndafræði íslenskra
myndabóka
Elstu bækur sýna kynþáttamisrétti og

kvennakúgun – en endurspegla heimsmynd
liðins tíma
 Annars eru kynþáttafordómar sjaldséðir
vegna fjarveru annarra kynþátta
Mæður eru mikið sýndar inni á heimilinu
(raunveruleiki eða fordómar?)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hugmyndafræði íslenskra
myndabóka
 Litli skógarbjörninn e. Illuga Jökulsson og
Gunnar Karlsson: Dýrin í hefðbundnum
kynhlutverkum

 Sigrún Eldjárn: - Vinnur markvisst að því að brjóta
niður fordóma og gömul úrelt gildi samfélagsins
– Nánast eini höfundurinn sem fjallar um aðra kynþætti
en þann hvíta
– Söguhetjur hennar jafnt af báðum kynjum og á
hvorugt kynið hallað (annars eru drengir oft í
ævintýrum en stúlkur heima)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hugmyndafræði íslenskra
myndabóka
Heimur íslenskra barnabóka furðu

íslenskur – eruð þið sammála þessu?
– Burstabær, íslensk náttúra, íslensk föt
– Oftast sól og gott veður

Erlendis hafa sérkenni þjóða oft þurrkast út

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Þýddar myndabækur
Mikið þýtt af verksmiðjuframleiddum

bókum (fjölþjóðlegt samprent) með lítið
bókmenntalegt gildi
Þýðingar mikilvægar vegna ónógs
framboðs íslenskra bóka
Einar Áskell dæmi um góðar erlendar
myndabækur
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Þýddar myndabækur
Erlendar myndabækur eru gott tæki til að

víkka heimssýn barna og kynna fyrir þeim
menningu framandi þjóða
Skortur er á íslenskum bendibókum (aðeins
til 3 1999), flestar eru þýddar

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Þegar börnin eldast og lesa sjálf
 Verða bækurnar oft einfaldari (-Hvers vegna?)
–
–
–
–
–
–
–

Einn innbyggður lesandi
Letrið er stærra
Setningar stuttar
Orð einföld
Myndir nær eingöngu til skrauts
Byggjast upp á kímni og hraðri atburðarás
Höfða síður til fullorðinna

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Persónur
 Söguhetjan aðgreind
með sérkenni
 Standa oft á

 Stærð

krossgötum
 Staða á opnu – staða í
heimi bókar

 Endurbirting

– Ofarlega – jákvæð
sjálfsmynd,gleði,völd
– Neðarlega – veik staða
– Í miðju eða jaðri

– Stór – styrk staða
– Lítil – óöryggi
– Oft – missa stjórn

 Hægri eða vinstri
– Vinstri öruggar
– Hægri vísar í
framhaldið

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Sjónarhorn
Heimur bókar er skapaður
Staðsetning persónu í umhverfi

Breytingar gefa vísbendingu
Tvívídd eða þrívídd

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Rammar og lögun
Rammar skapa fjarlægð
Gefa vísbendingu um færslu yfir á annað

svið
Ef rammi er notaður gefur lögun hans
vísbendingar
Mýkt eða horn

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Línur og litir
 Þykkt lína skiptir máli
– Grannar –
spenna,hraði
– Breiðar – leti
– Hvöss horn –
erfiðleikar
– Bogar – öryggi

 Litir gefa tilfinningu
– Ljósir og heitir
– Dökkir

 Ræðst af samhengi og
getur verið
menningarbundið

 Athuga samhengi

 Geta tengt saman hluti

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir


Slide 16

Bækur sem fullorðnir lesa fyrir börn
Setið í kjöltunni
Helstu atriði greinar Margrétar Tryggvadóttur í
bókinni Raddir barnabókanna (MM. 1999)

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók?
Myndskreytt bók sem segir sögu, með eða

án texta
Ríkulega myndskreyttur texti, sem kemst
illa eða ekki af án mynd
Myndskreytt bók sem fullorðnir lesa fyrir
börn

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók?
 Bækur sem hafa tvo innbyggða lesendur:
– Hinn fullorðna sem les
– Barnið sem lesið er fyrir

 Efnið verður að höfða bæði til barnsins og hins
fullorðna lesanda
 Tvöfeldni hins innbyggða lesanda af tvennum
toga:
– Höfundar meðvitaðir um báða lesendahópa
– Höfundar ómeðvitaðir um hinn fullorðna lesanda
Hver er munurinn? (sjá bls. 103)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók
Myndabækur eru ávallt tvíradda eða

margradda
– Textinn
– Myndirnar

Gæta þarf þess að fullt samræmi sé á milli

myndar og texta
Listfengi verksins byggist á samspili
þessara miðla og leik barnsins með þá
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók?
 Myndskreytandinn má ekki vera hræddur við að
bæta við frásögnina frá eigin brjósti
 Myndabókin er tjáningarmiðill
 Ekki má sniðganga möguleika á flóknu samspili
mynda og texta
 Myndirnar mega ekki vera bara til skrauts
 Söguþráður einfaldur – myndirnar flóknari
– Myndirnar geta t.d. sagt aukasögu sem kemur ekki
fram í textanum
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Að lesa saman
 Lestur myndabóka er leikræn reynsla fyrir börnin
– Það horfir á myndirnar
– Það heyrir textann

 Upplesturinn skiptir máli því börnin eru að læra
að tala og hafa gagn og gaman af að heyra ritmál
sem er öðruvísi en talmál
 Góð frásögn hefur oft sterka hrynjandi og er
ljóðrænn
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Kápa
Kápa og titill best fallin til að vekja athygli

á verkinu
– Kápan er þáttur í persónusköpun og gefur
tóninn um efni bókarinnar
– Tvenns konar kápur:
• Sýnir eina mynd ef hún er opnuð (fjörleg)
• Mynd af persónu í vanda framan á bók en af
persónunni glaðri aftan á bók (alvarlegt efni)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Saurblöð – titilsíður - opnur
Saurblöð allt of oft auð í íslenskum

myndabókum, einnig titilsíður
Líta skal á hverja opnu sem heild
Bandarískar myndabækur enda oft á vinstri
síðu, hægri síðan er auð. Hvers vegna?

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Mynd og texti
Mynd þarf að hæfa lengd textans
Langur texti kallar á flóknari myndir

Flettiþörf barnsins rekur það áfram í leit að

framhaldi sögunnar

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Góð myndabók spyr hvað við vitum um

heiminn með
– vísunum
– táknum
– skírskotunum í menningu, sögu, bókmenntir
og umhverfi

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Vísanir gera verkið margræðara
Börn taka oft eftir öðrum vísunum en

fullorðnir
Börn sjá oft fleiri atriði í myndabókinni en
fullorðnir

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Þegar barn lærir að lesa tákn, form og

litanotkun er það að stíga fyrstu skrefin í
lestri
Barnið lærir að tengja það sem það sér við
merkingu, þ.e.
– tengja táknmynd við táknmið

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Ung börn skilja ekki óhlutbundin fyrirbæri

eins og slægð og sakleysi en skilja muninn
á refi og lambi
Gagnlegar spurningar:
– Hvað sérðu?
– Hvað segir myndin okkur en textinn ekki?

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Í myndaflóði nútímans þurfa börn að læra

að „lesa“ myndir
Hvenær hættir kvikmynd að vera list og er
orðin neysluvara? (Sjá bls. 112)

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Að leysa vandann
Viðfangsefni myndabóka er tvíþætt:
– Skemmtilegar frásagnir af merkilegum
atburðum
– Frásagnir með dýpri merkingu og æðri tilgang
en skemmtanagildið
– Myndabókin reynir oft að leysa vanda barnsins
og skiptir þá máli samspil mynda og texta

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Bygging myndabóka
 Lík byggingu gömlu ævintýranna
– Hetjan býr við öryggi sem raskast
– Hetjan glímir við vanda og sigrar
– Hetjan kemst heim og lifir hamingjusöm til æviloka

 Ólíkir þættir í byggingu myndabóka og ævintýra
– Endurtekningum oft sleppt ef þær eru einsleitar
(leiðigjarnar)
– Hringnum lokað með heimilissenu
– Rúmið öruggasti staður barnsins næsti fangi
foreldranna
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hugmyndafræði íslenskra
myndabóka
Elstu bækur sýna kynþáttamisrétti og

kvennakúgun – en endurspegla heimsmynd
liðins tíma
 Annars eru kynþáttafordómar sjaldséðir
vegna fjarveru annarra kynþátta
Mæður eru mikið sýndar inni á heimilinu
(raunveruleiki eða fordómar?)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hugmyndafræði íslenskra
myndabóka
 Litli skógarbjörninn e. Illuga Jökulsson og
Gunnar Karlsson: Dýrin í hefðbundnum
kynhlutverkum

 Sigrún Eldjárn: - Vinnur markvisst að því að brjóta
niður fordóma og gömul úrelt gildi samfélagsins
– Nánast eini höfundurinn sem fjallar um aðra kynþætti
en þann hvíta
– Söguhetjur hennar jafnt af báðum kynjum og á
hvorugt kynið hallað (annars eru drengir oft í
ævintýrum en stúlkur heima)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hugmyndafræði íslenskra
myndabóka
Heimur íslenskra barnabóka furðu

íslenskur – eruð þið sammála þessu?
– Burstabær, íslensk náttúra, íslensk föt
– Oftast sól og gott veður

Erlendis hafa sérkenni þjóða oft þurrkast út

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Þýddar myndabækur
Mikið þýtt af verksmiðjuframleiddum

bókum (fjölþjóðlegt samprent) með lítið
bókmenntalegt gildi
Þýðingar mikilvægar vegna ónógs
framboðs íslenskra bóka
Einar Áskell dæmi um góðar erlendar
myndabækur
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Þýddar myndabækur
Erlendar myndabækur eru gott tæki til að

víkka heimssýn barna og kynna fyrir þeim
menningu framandi þjóða
Skortur er á íslenskum bendibókum (aðeins
til 3 1999), flestar eru þýddar

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Þegar börnin eldast og lesa sjálf
 Verða bækurnar oft einfaldari (-Hvers vegna?)
–
–
–
–
–
–
–

Einn innbyggður lesandi
Letrið er stærra
Setningar stuttar
Orð einföld
Myndir nær eingöngu til skrauts
Byggjast upp á kímni og hraðri atburðarás
Höfða síður til fullorðinna

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Persónur
 Söguhetjan aðgreind
með sérkenni
 Standa oft á

 Stærð

krossgötum
 Staða á opnu – staða í
heimi bókar

 Endurbirting

– Ofarlega – jákvæð
sjálfsmynd,gleði,völd
– Neðarlega – veik staða
– Í miðju eða jaðri

– Stór – styrk staða
– Lítil – óöryggi
– Oft – missa stjórn

 Hægri eða vinstri
– Vinstri öruggar
– Hægri vísar í
framhaldið

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Sjónarhorn
Heimur bókar er skapaður
Staðsetning persónu í umhverfi

Breytingar gefa vísbendingu
Tvívídd eða þrívídd

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Rammar og lögun
Rammar skapa fjarlægð
Gefa vísbendingu um færslu yfir á annað

svið
Ef rammi er notaður gefur lögun hans
vísbendingar
Mýkt eða horn

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Línur og litir
 Þykkt lína skiptir máli
– Grannar –
spenna,hraði
– Breiðar – leti
– Hvöss horn –
erfiðleikar
– Bogar – öryggi

 Litir gefa tilfinningu
– Ljósir og heitir
– Dökkir

 Ræðst af samhengi og
getur verið
menningarbundið

 Athuga samhengi

 Geta tengt saman hluti

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir


Slide 17

Bækur sem fullorðnir lesa fyrir börn
Setið í kjöltunni
Helstu atriði greinar Margrétar Tryggvadóttur í
bókinni Raddir barnabókanna (MM. 1999)

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók?
Myndskreytt bók sem segir sögu, með eða

án texta
Ríkulega myndskreyttur texti, sem kemst
illa eða ekki af án mynd
Myndskreytt bók sem fullorðnir lesa fyrir
börn

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók?
 Bækur sem hafa tvo innbyggða lesendur:
– Hinn fullorðna sem les
– Barnið sem lesið er fyrir

 Efnið verður að höfða bæði til barnsins og hins
fullorðna lesanda
 Tvöfeldni hins innbyggða lesanda af tvennum
toga:
– Höfundar meðvitaðir um báða lesendahópa
– Höfundar ómeðvitaðir um hinn fullorðna lesanda
Hver er munurinn? (sjá bls. 103)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók
Myndabækur eru ávallt tvíradda eða

margradda
– Textinn
– Myndirnar

Gæta þarf þess að fullt samræmi sé á milli

myndar og texta
Listfengi verksins byggist á samspili
þessara miðla og leik barnsins með þá
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók?
 Myndskreytandinn má ekki vera hræddur við að
bæta við frásögnina frá eigin brjósti
 Myndabókin er tjáningarmiðill
 Ekki má sniðganga möguleika á flóknu samspili
mynda og texta
 Myndirnar mega ekki vera bara til skrauts
 Söguþráður einfaldur – myndirnar flóknari
– Myndirnar geta t.d. sagt aukasögu sem kemur ekki
fram í textanum
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Að lesa saman
 Lestur myndabóka er leikræn reynsla fyrir börnin
– Það horfir á myndirnar
– Það heyrir textann

 Upplesturinn skiptir máli því börnin eru að læra
að tala og hafa gagn og gaman af að heyra ritmál
sem er öðruvísi en talmál
 Góð frásögn hefur oft sterka hrynjandi og er
ljóðrænn
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Kápa
Kápa og titill best fallin til að vekja athygli

á verkinu
– Kápan er þáttur í persónusköpun og gefur
tóninn um efni bókarinnar
– Tvenns konar kápur:
• Sýnir eina mynd ef hún er opnuð (fjörleg)
• Mynd af persónu í vanda framan á bók en af
persónunni glaðri aftan á bók (alvarlegt efni)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Saurblöð – titilsíður - opnur
Saurblöð allt of oft auð í íslenskum

myndabókum, einnig titilsíður
Líta skal á hverja opnu sem heild
Bandarískar myndabækur enda oft á vinstri
síðu, hægri síðan er auð. Hvers vegna?

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Mynd og texti
Mynd þarf að hæfa lengd textans
Langur texti kallar á flóknari myndir

Flettiþörf barnsins rekur það áfram í leit að

framhaldi sögunnar

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Góð myndabók spyr hvað við vitum um

heiminn með
– vísunum
– táknum
– skírskotunum í menningu, sögu, bókmenntir
og umhverfi

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Vísanir gera verkið margræðara
Börn taka oft eftir öðrum vísunum en

fullorðnir
Börn sjá oft fleiri atriði í myndabókinni en
fullorðnir

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Þegar barn lærir að lesa tákn, form og

litanotkun er það að stíga fyrstu skrefin í
lestri
Barnið lærir að tengja það sem það sér við
merkingu, þ.e.
– tengja táknmynd við táknmið

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Ung börn skilja ekki óhlutbundin fyrirbæri

eins og slægð og sakleysi en skilja muninn
á refi og lambi
Gagnlegar spurningar:
– Hvað sérðu?
– Hvað segir myndin okkur en textinn ekki?

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Í myndaflóði nútímans þurfa börn að læra

að „lesa“ myndir
Hvenær hættir kvikmynd að vera list og er
orðin neysluvara? (Sjá bls. 112)

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Að leysa vandann
Viðfangsefni myndabóka er tvíþætt:
– Skemmtilegar frásagnir af merkilegum
atburðum
– Frásagnir með dýpri merkingu og æðri tilgang
en skemmtanagildið
– Myndabókin reynir oft að leysa vanda barnsins
og skiptir þá máli samspil mynda og texta

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Bygging myndabóka
 Lík byggingu gömlu ævintýranna
– Hetjan býr við öryggi sem raskast
– Hetjan glímir við vanda og sigrar
– Hetjan kemst heim og lifir hamingjusöm til æviloka

 Ólíkir þættir í byggingu myndabóka og ævintýra
– Endurtekningum oft sleppt ef þær eru einsleitar
(leiðigjarnar)
– Hringnum lokað með heimilissenu
– Rúmið öruggasti staður barnsins næsti fangi
foreldranna
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hugmyndafræði íslenskra
myndabóka
Elstu bækur sýna kynþáttamisrétti og

kvennakúgun – en endurspegla heimsmynd
liðins tíma
 Annars eru kynþáttafordómar sjaldséðir
vegna fjarveru annarra kynþátta
Mæður eru mikið sýndar inni á heimilinu
(raunveruleiki eða fordómar?)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hugmyndafræði íslenskra
myndabóka
 Litli skógarbjörninn e. Illuga Jökulsson og
Gunnar Karlsson: Dýrin í hefðbundnum
kynhlutverkum

 Sigrún Eldjárn: - Vinnur markvisst að því að brjóta
niður fordóma og gömul úrelt gildi samfélagsins
– Nánast eini höfundurinn sem fjallar um aðra kynþætti
en þann hvíta
– Söguhetjur hennar jafnt af báðum kynjum og á
hvorugt kynið hallað (annars eru drengir oft í
ævintýrum en stúlkur heima)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hugmyndafræði íslenskra
myndabóka
Heimur íslenskra barnabóka furðu

íslenskur – eruð þið sammála þessu?
– Burstabær, íslensk náttúra, íslensk föt
– Oftast sól og gott veður

Erlendis hafa sérkenni þjóða oft þurrkast út

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Þýddar myndabækur
Mikið þýtt af verksmiðjuframleiddum

bókum (fjölþjóðlegt samprent) með lítið
bókmenntalegt gildi
Þýðingar mikilvægar vegna ónógs
framboðs íslenskra bóka
Einar Áskell dæmi um góðar erlendar
myndabækur
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Þýddar myndabækur
Erlendar myndabækur eru gott tæki til að

víkka heimssýn barna og kynna fyrir þeim
menningu framandi þjóða
Skortur er á íslenskum bendibókum (aðeins
til 3 1999), flestar eru þýddar

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Þegar börnin eldast og lesa sjálf
 Verða bækurnar oft einfaldari (-Hvers vegna?)
–
–
–
–
–
–
–

Einn innbyggður lesandi
Letrið er stærra
Setningar stuttar
Orð einföld
Myndir nær eingöngu til skrauts
Byggjast upp á kímni og hraðri atburðarás
Höfða síður til fullorðinna

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Persónur
 Söguhetjan aðgreind
með sérkenni
 Standa oft á

 Stærð

krossgötum
 Staða á opnu – staða í
heimi bókar

 Endurbirting

– Ofarlega – jákvæð
sjálfsmynd,gleði,völd
– Neðarlega – veik staða
– Í miðju eða jaðri

– Stór – styrk staða
– Lítil – óöryggi
– Oft – missa stjórn

 Hægri eða vinstri
– Vinstri öruggar
– Hægri vísar í
framhaldið

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Sjónarhorn
Heimur bókar er skapaður
Staðsetning persónu í umhverfi

Breytingar gefa vísbendingu
Tvívídd eða þrívídd

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Rammar og lögun
Rammar skapa fjarlægð
Gefa vísbendingu um færslu yfir á annað

svið
Ef rammi er notaður gefur lögun hans
vísbendingar
Mýkt eða horn

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Línur og litir
 Þykkt lína skiptir máli
– Grannar –
spenna,hraði
– Breiðar – leti
– Hvöss horn –
erfiðleikar
– Bogar – öryggi

 Litir gefa tilfinningu
– Ljósir og heitir
– Dökkir

 Ræðst af samhengi og
getur verið
menningarbundið

 Athuga samhengi

 Geta tengt saman hluti

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir


Slide 18

Bækur sem fullorðnir lesa fyrir börn
Setið í kjöltunni
Helstu atriði greinar Margrétar Tryggvadóttur í
bókinni Raddir barnabókanna (MM. 1999)

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók?
Myndskreytt bók sem segir sögu, með eða

án texta
Ríkulega myndskreyttur texti, sem kemst
illa eða ekki af án mynd
Myndskreytt bók sem fullorðnir lesa fyrir
börn

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók?
 Bækur sem hafa tvo innbyggða lesendur:
– Hinn fullorðna sem les
– Barnið sem lesið er fyrir

 Efnið verður að höfða bæði til barnsins og hins
fullorðna lesanda
 Tvöfeldni hins innbyggða lesanda af tvennum
toga:
– Höfundar meðvitaðir um báða lesendahópa
– Höfundar ómeðvitaðir um hinn fullorðna lesanda
Hver er munurinn? (sjá bls. 103)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók
Myndabækur eru ávallt tvíradda eða

margradda
– Textinn
– Myndirnar

Gæta þarf þess að fullt samræmi sé á milli

myndar og texta
Listfengi verksins byggist á samspili
þessara miðla og leik barnsins með þá
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók?
 Myndskreytandinn má ekki vera hræddur við að
bæta við frásögnina frá eigin brjósti
 Myndabókin er tjáningarmiðill
 Ekki má sniðganga möguleika á flóknu samspili
mynda og texta
 Myndirnar mega ekki vera bara til skrauts
 Söguþráður einfaldur – myndirnar flóknari
– Myndirnar geta t.d. sagt aukasögu sem kemur ekki
fram í textanum
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Að lesa saman
 Lestur myndabóka er leikræn reynsla fyrir börnin
– Það horfir á myndirnar
– Það heyrir textann

 Upplesturinn skiptir máli því börnin eru að læra
að tala og hafa gagn og gaman af að heyra ritmál
sem er öðruvísi en talmál
 Góð frásögn hefur oft sterka hrynjandi og er
ljóðrænn
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Kápa
Kápa og titill best fallin til að vekja athygli

á verkinu
– Kápan er þáttur í persónusköpun og gefur
tóninn um efni bókarinnar
– Tvenns konar kápur:
• Sýnir eina mynd ef hún er opnuð (fjörleg)
• Mynd af persónu í vanda framan á bók en af
persónunni glaðri aftan á bók (alvarlegt efni)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Saurblöð – titilsíður - opnur
Saurblöð allt of oft auð í íslenskum

myndabókum, einnig titilsíður
Líta skal á hverja opnu sem heild
Bandarískar myndabækur enda oft á vinstri
síðu, hægri síðan er auð. Hvers vegna?

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Mynd og texti
Mynd þarf að hæfa lengd textans
Langur texti kallar á flóknari myndir

Flettiþörf barnsins rekur það áfram í leit að

framhaldi sögunnar

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Góð myndabók spyr hvað við vitum um

heiminn með
– vísunum
– táknum
– skírskotunum í menningu, sögu, bókmenntir
og umhverfi

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Vísanir gera verkið margræðara
Börn taka oft eftir öðrum vísunum en

fullorðnir
Börn sjá oft fleiri atriði í myndabókinni en
fullorðnir

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Þegar barn lærir að lesa tákn, form og

litanotkun er það að stíga fyrstu skrefin í
lestri
Barnið lærir að tengja það sem það sér við
merkingu, þ.e.
– tengja táknmynd við táknmið

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Ung börn skilja ekki óhlutbundin fyrirbæri

eins og slægð og sakleysi en skilja muninn
á refi og lambi
Gagnlegar spurningar:
– Hvað sérðu?
– Hvað segir myndin okkur en textinn ekki?

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Í myndaflóði nútímans þurfa börn að læra

að „lesa“ myndir
Hvenær hættir kvikmynd að vera list og er
orðin neysluvara? (Sjá bls. 112)

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Að leysa vandann
Viðfangsefni myndabóka er tvíþætt:
– Skemmtilegar frásagnir af merkilegum
atburðum
– Frásagnir með dýpri merkingu og æðri tilgang
en skemmtanagildið
– Myndabókin reynir oft að leysa vanda barnsins
og skiptir þá máli samspil mynda og texta

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Bygging myndabóka
 Lík byggingu gömlu ævintýranna
– Hetjan býr við öryggi sem raskast
– Hetjan glímir við vanda og sigrar
– Hetjan kemst heim og lifir hamingjusöm til æviloka

 Ólíkir þættir í byggingu myndabóka og ævintýra
– Endurtekningum oft sleppt ef þær eru einsleitar
(leiðigjarnar)
– Hringnum lokað með heimilissenu
– Rúmið öruggasti staður barnsins næsti fangi
foreldranna
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hugmyndafræði íslenskra
myndabóka
Elstu bækur sýna kynþáttamisrétti og

kvennakúgun – en endurspegla heimsmynd
liðins tíma
 Annars eru kynþáttafordómar sjaldséðir
vegna fjarveru annarra kynþátta
Mæður eru mikið sýndar inni á heimilinu
(raunveruleiki eða fordómar?)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hugmyndafræði íslenskra
myndabóka
 Litli skógarbjörninn e. Illuga Jökulsson og
Gunnar Karlsson: Dýrin í hefðbundnum
kynhlutverkum

 Sigrún Eldjárn: - Vinnur markvisst að því að brjóta
niður fordóma og gömul úrelt gildi samfélagsins
– Nánast eini höfundurinn sem fjallar um aðra kynþætti
en þann hvíta
– Söguhetjur hennar jafnt af báðum kynjum og á
hvorugt kynið hallað (annars eru drengir oft í
ævintýrum en stúlkur heima)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hugmyndafræði íslenskra
myndabóka
Heimur íslenskra barnabóka furðu

íslenskur – eruð þið sammála þessu?
– Burstabær, íslensk náttúra, íslensk föt
– Oftast sól og gott veður

Erlendis hafa sérkenni þjóða oft þurrkast út

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Þýddar myndabækur
Mikið þýtt af verksmiðjuframleiddum

bókum (fjölþjóðlegt samprent) með lítið
bókmenntalegt gildi
Þýðingar mikilvægar vegna ónógs
framboðs íslenskra bóka
Einar Áskell dæmi um góðar erlendar
myndabækur
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Þýddar myndabækur
Erlendar myndabækur eru gott tæki til að

víkka heimssýn barna og kynna fyrir þeim
menningu framandi þjóða
Skortur er á íslenskum bendibókum (aðeins
til 3 1999), flestar eru þýddar

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Þegar börnin eldast og lesa sjálf
 Verða bækurnar oft einfaldari (-Hvers vegna?)
–
–
–
–
–
–
–

Einn innbyggður lesandi
Letrið er stærra
Setningar stuttar
Orð einföld
Myndir nær eingöngu til skrauts
Byggjast upp á kímni og hraðri atburðarás
Höfða síður til fullorðinna

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Persónur
 Söguhetjan aðgreind
með sérkenni
 Standa oft á

 Stærð

krossgötum
 Staða á opnu – staða í
heimi bókar

 Endurbirting

– Ofarlega – jákvæð
sjálfsmynd,gleði,völd
– Neðarlega – veik staða
– Í miðju eða jaðri

– Stór – styrk staða
– Lítil – óöryggi
– Oft – missa stjórn

 Hægri eða vinstri
– Vinstri öruggar
– Hægri vísar í
framhaldið

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Sjónarhorn
Heimur bókar er skapaður
Staðsetning persónu í umhverfi

Breytingar gefa vísbendingu
Tvívídd eða þrívídd

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Rammar og lögun
Rammar skapa fjarlægð
Gefa vísbendingu um færslu yfir á annað

svið
Ef rammi er notaður gefur lögun hans
vísbendingar
Mýkt eða horn

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Línur og litir
 Þykkt lína skiptir máli
– Grannar –
spenna,hraði
– Breiðar – leti
– Hvöss horn –
erfiðleikar
– Bogar – öryggi

 Litir gefa tilfinningu
– Ljósir og heitir
– Dökkir

 Ræðst af samhengi og
getur verið
menningarbundið

 Athuga samhengi

 Geta tengt saman hluti

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir


Slide 19

Bækur sem fullorðnir lesa fyrir börn
Setið í kjöltunni
Helstu atriði greinar Margrétar Tryggvadóttur í
bókinni Raddir barnabókanna (MM. 1999)

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók?
Myndskreytt bók sem segir sögu, með eða

án texta
Ríkulega myndskreyttur texti, sem kemst
illa eða ekki af án mynd
Myndskreytt bók sem fullorðnir lesa fyrir
börn

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók?
 Bækur sem hafa tvo innbyggða lesendur:
– Hinn fullorðna sem les
– Barnið sem lesið er fyrir

 Efnið verður að höfða bæði til barnsins og hins
fullorðna lesanda
 Tvöfeldni hins innbyggða lesanda af tvennum
toga:
– Höfundar meðvitaðir um báða lesendahópa
– Höfundar ómeðvitaðir um hinn fullorðna lesanda
Hver er munurinn? (sjá bls. 103)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók
Myndabækur eru ávallt tvíradda eða

margradda
– Textinn
– Myndirnar

Gæta þarf þess að fullt samræmi sé á milli

myndar og texta
Listfengi verksins byggist á samspili
þessara miðla og leik barnsins með þá
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók?
 Myndskreytandinn má ekki vera hræddur við að
bæta við frásögnina frá eigin brjósti
 Myndabókin er tjáningarmiðill
 Ekki má sniðganga möguleika á flóknu samspili
mynda og texta
 Myndirnar mega ekki vera bara til skrauts
 Söguþráður einfaldur – myndirnar flóknari
– Myndirnar geta t.d. sagt aukasögu sem kemur ekki
fram í textanum
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Að lesa saman
 Lestur myndabóka er leikræn reynsla fyrir börnin
– Það horfir á myndirnar
– Það heyrir textann

 Upplesturinn skiptir máli því börnin eru að læra
að tala og hafa gagn og gaman af að heyra ritmál
sem er öðruvísi en talmál
 Góð frásögn hefur oft sterka hrynjandi og er
ljóðrænn
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Kápa
Kápa og titill best fallin til að vekja athygli

á verkinu
– Kápan er þáttur í persónusköpun og gefur
tóninn um efni bókarinnar
– Tvenns konar kápur:
• Sýnir eina mynd ef hún er opnuð (fjörleg)
• Mynd af persónu í vanda framan á bók en af
persónunni glaðri aftan á bók (alvarlegt efni)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Saurblöð – titilsíður - opnur
Saurblöð allt of oft auð í íslenskum

myndabókum, einnig titilsíður
Líta skal á hverja opnu sem heild
Bandarískar myndabækur enda oft á vinstri
síðu, hægri síðan er auð. Hvers vegna?

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Mynd og texti
Mynd þarf að hæfa lengd textans
Langur texti kallar á flóknari myndir

Flettiþörf barnsins rekur það áfram í leit að

framhaldi sögunnar

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Góð myndabók spyr hvað við vitum um

heiminn með
– vísunum
– táknum
– skírskotunum í menningu, sögu, bókmenntir
og umhverfi

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Vísanir gera verkið margræðara
Börn taka oft eftir öðrum vísunum en

fullorðnir
Börn sjá oft fleiri atriði í myndabókinni en
fullorðnir

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Þegar barn lærir að lesa tákn, form og

litanotkun er það að stíga fyrstu skrefin í
lestri
Barnið lærir að tengja það sem það sér við
merkingu, þ.e.
– tengja táknmynd við táknmið

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Ung börn skilja ekki óhlutbundin fyrirbæri

eins og slægð og sakleysi en skilja muninn
á refi og lambi
Gagnlegar spurningar:
– Hvað sérðu?
– Hvað segir myndin okkur en textinn ekki?

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Í myndaflóði nútímans þurfa börn að læra

að „lesa“ myndir
Hvenær hættir kvikmynd að vera list og er
orðin neysluvara? (Sjá bls. 112)

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Að leysa vandann
Viðfangsefni myndabóka er tvíþætt:
– Skemmtilegar frásagnir af merkilegum
atburðum
– Frásagnir með dýpri merkingu og æðri tilgang
en skemmtanagildið
– Myndabókin reynir oft að leysa vanda barnsins
og skiptir þá máli samspil mynda og texta

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Bygging myndabóka
 Lík byggingu gömlu ævintýranna
– Hetjan býr við öryggi sem raskast
– Hetjan glímir við vanda og sigrar
– Hetjan kemst heim og lifir hamingjusöm til æviloka

 Ólíkir þættir í byggingu myndabóka og ævintýra
– Endurtekningum oft sleppt ef þær eru einsleitar
(leiðigjarnar)
– Hringnum lokað með heimilissenu
– Rúmið öruggasti staður barnsins næsti fangi
foreldranna
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hugmyndafræði íslenskra
myndabóka
Elstu bækur sýna kynþáttamisrétti og

kvennakúgun – en endurspegla heimsmynd
liðins tíma
 Annars eru kynþáttafordómar sjaldséðir
vegna fjarveru annarra kynþátta
Mæður eru mikið sýndar inni á heimilinu
(raunveruleiki eða fordómar?)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hugmyndafræði íslenskra
myndabóka
 Litli skógarbjörninn e. Illuga Jökulsson og
Gunnar Karlsson: Dýrin í hefðbundnum
kynhlutverkum

 Sigrún Eldjárn: - Vinnur markvisst að því að brjóta
niður fordóma og gömul úrelt gildi samfélagsins
– Nánast eini höfundurinn sem fjallar um aðra kynþætti
en þann hvíta
– Söguhetjur hennar jafnt af báðum kynjum og á
hvorugt kynið hallað (annars eru drengir oft í
ævintýrum en stúlkur heima)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hugmyndafræði íslenskra
myndabóka
Heimur íslenskra barnabóka furðu

íslenskur – eruð þið sammála þessu?
– Burstabær, íslensk náttúra, íslensk föt
– Oftast sól og gott veður

Erlendis hafa sérkenni þjóða oft þurrkast út

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Þýddar myndabækur
Mikið þýtt af verksmiðjuframleiddum

bókum (fjölþjóðlegt samprent) með lítið
bókmenntalegt gildi
Þýðingar mikilvægar vegna ónógs
framboðs íslenskra bóka
Einar Áskell dæmi um góðar erlendar
myndabækur
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Þýddar myndabækur
Erlendar myndabækur eru gott tæki til að

víkka heimssýn barna og kynna fyrir þeim
menningu framandi þjóða
Skortur er á íslenskum bendibókum (aðeins
til 3 1999), flestar eru þýddar

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Þegar börnin eldast og lesa sjálf
 Verða bækurnar oft einfaldari (-Hvers vegna?)
–
–
–
–
–
–
–

Einn innbyggður lesandi
Letrið er stærra
Setningar stuttar
Orð einföld
Myndir nær eingöngu til skrauts
Byggjast upp á kímni og hraðri atburðarás
Höfða síður til fullorðinna

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Persónur
 Söguhetjan aðgreind
með sérkenni
 Standa oft á

 Stærð

krossgötum
 Staða á opnu – staða í
heimi bókar

 Endurbirting

– Ofarlega – jákvæð
sjálfsmynd,gleði,völd
– Neðarlega – veik staða
– Í miðju eða jaðri

– Stór – styrk staða
– Lítil – óöryggi
– Oft – missa stjórn

 Hægri eða vinstri
– Vinstri öruggar
– Hægri vísar í
framhaldið

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Sjónarhorn
Heimur bókar er skapaður
Staðsetning persónu í umhverfi

Breytingar gefa vísbendingu
Tvívídd eða þrívídd

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Rammar og lögun
Rammar skapa fjarlægð
Gefa vísbendingu um færslu yfir á annað

svið
Ef rammi er notaður gefur lögun hans
vísbendingar
Mýkt eða horn

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Línur og litir
 Þykkt lína skiptir máli
– Grannar –
spenna,hraði
– Breiðar – leti
– Hvöss horn –
erfiðleikar
– Bogar – öryggi

 Litir gefa tilfinningu
– Ljósir og heitir
– Dökkir

 Ræðst af samhengi og
getur verið
menningarbundið

 Athuga samhengi

 Geta tengt saman hluti

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir


Slide 20

Bækur sem fullorðnir lesa fyrir börn
Setið í kjöltunni
Helstu atriði greinar Margrétar Tryggvadóttur í
bókinni Raddir barnabókanna (MM. 1999)

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók?
Myndskreytt bók sem segir sögu, með eða

án texta
Ríkulega myndskreyttur texti, sem kemst
illa eða ekki af án mynd
Myndskreytt bók sem fullorðnir lesa fyrir
börn

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók?
 Bækur sem hafa tvo innbyggða lesendur:
– Hinn fullorðna sem les
– Barnið sem lesið er fyrir

 Efnið verður að höfða bæði til barnsins og hins
fullorðna lesanda
 Tvöfeldni hins innbyggða lesanda af tvennum
toga:
– Höfundar meðvitaðir um báða lesendahópa
– Höfundar ómeðvitaðir um hinn fullorðna lesanda
Hver er munurinn? (sjá bls. 103)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók
Myndabækur eru ávallt tvíradda eða

margradda
– Textinn
– Myndirnar

Gæta þarf þess að fullt samræmi sé á milli

myndar og texta
Listfengi verksins byggist á samspili
þessara miðla og leik barnsins með þá
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók?
 Myndskreytandinn má ekki vera hræddur við að
bæta við frásögnina frá eigin brjósti
 Myndabókin er tjáningarmiðill
 Ekki má sniðganga möguleika á flóknu samspili
mynda og texta
 Myndirnar mega ekki vera bara til skrauts
 Söguþráður einfaldur – myndirnar flóknari
– Myndirnar geta t.d. sagt aukasögu sem kemur ekki
fram í textanum
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Að lesa saman
 Lestur myndabóka er leikræn reynsla fyrir börnin
– Það horfir á myndirnar
– Það heyrir textann

 Upplesturinn skiptir máli því börnin eru að læra
að tala og hafa gagn og gaman af að heyra ritmál
sem er öðruvísi en talmál
 Góð frásögn hefur oft sterka hrynjandi og er
ljóðrænn
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Kápa
Kápa og titill best fallin til að vekja athygli

á verkinu
– Kápan er þáttur í persónusköpun og gefur
tóninn um efni bókarinnar
– Tvenns konar kápur:
• Sýnir eina mynd ef hún er opnuð (fjörleg)
• Mynd af persónu í vanda framan á bók en af
persónunni glaðri aftan á bók (alvarlegt efni)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Saurblöð – titilsíður - opnur
Saurblöð allt of oft auð í íslenskum

myndabókum, einnig titilsíður
Líta skal á hverja opnu sem heild
Bandarískar myndabækur enda oft á vinstri
síðu, hægri síðan er auð. Hvers vegna?

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Mynd og texti
Mynd þarf að hæfa lengd textans
Langur texti kallar á flóknari myndir

Flettiþörf barnsins rekur það áfram í leit að

framhaldi sögunnar

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Góð myndabók spyr hvað við vitum um

heiminn með
– vísunum
– táknum
– skírskotunum í menningu, sögu, bókmenntir
og umhverfi

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Vísanir gera verkið margræðara
Börn taka oft eftir öðrum vísunum en

fullorðnir
Börn sjá oft fleiri atriði í myndabókinni en
fullorðnir

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Þegar barn lærir að lesa tákn, form og

litanotkun er það að stíga fyrstu skrefin í
lestri
Barnið lærir að tengja það sem það sér við
merkingu, þ.e.
– tengja táknmynd við táknmið

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Ung börn skilja ekki óhlutbundin fyrirbæri

eins og slægð og sakleysi en skilja muninn
á refi og lambi
Gagnlegar spurningar:
– Hvað sérðu?
– Hvað segir myndin okkur en textinn ekki?

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Í myndaflóði nútímans þurfa börn að læra

að „lesa“ myndir
Hvenær hættir kvikmynd að vera list og er
orðin neysluvara? (Sjá bls. 112)

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Að leysa vandann
Viðfangsefni myndabóka er tvíþætt:
– Skemmtilegar frásagnir af merkilegum
atburðum
– Frásagnir með dýpri merkingu og æðri tilgang
en skemmtanagildið
– Myndabókin reynir oft að leysa vanda barnsins
og skiptir þá máli samspil mynda og texta

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Bygging myndabóka
 Lík byggingu gömlu ævintýranna
– Hetjan býr við öryggi sem raskast
– Hetjan glímir við vanda og sigrar
– Hetjan kemst heim og lifir hamingjusöm til æviloka

 Ólíkir þættir í byggingu myndabóka og ævintýra
– Endurtekningum oft sleppt ef þær eru einsleitar
(leiðigjarnar)
– Hringnum lokað með heimilissenu
– Rúmið öruggasti staður barnsins næsti fangi
foreldranna
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hugmyndafræði íslenskra
myndabóka
Elstu bækur sýna kynþáttamisrétti og

kvennakúgun – en endurspegla heimsmynd
liðins tíma
 Annars eru kynþáttafordómar sjaldséðir
vegna fjarveru annarra kynþátta
Mæður eru mikið sýndar inni á heimilinu
(raunveruleiki eða fordómar?)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hugmyndafræði íslenskra
myndabóka
 Litli skógarbjörninn e. Illuga Jökulsson og
Gunnar Karlsson: Dýrin í hefðbundnum
kynhlutverkum

 Sigrún Eldjárn: - Vinnur markvisst að því að brjóta
niður fordóma og gömul úrelt gildi samfélagsins
– Nánast eini höfundurinn sem fjallar um aðra kynþætti
en þann hvíta
– Söguhetjur hennar jafnt af báðum kynjum og á
hvorugt kynið hallað (annars eru drengir oft í
ævintýrum en stúlkur heima)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hugmyndafræði íslenskra
myndabóka
Heimur íslenskra barnabóka furðu

íslenskur – eruð þið sammála þessu?
– Burstabær, íslensk náttúra, íslensk föt
– Oftast sól og gott veður

Erlendis hafa sérkenni þjóða oft þurrkast út

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Þýddar myndabækur
Mikið þýtt af verksmiðjuframleiddum

bókum (fjölþjóðlegt samprent) með lítið
bókmenntalegt gildi
Þýðingar mikilvægar vegna ónógs
framboðs íslenskra bóka
Einar Áskell dæmi um góðar erlendar
myndabækur
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Þýddar myndabækur
Erlendar myndabækur eru gott tæki til að

víkka heimssýn barna og kynna fyrir þeim
menningu framandi þjóða
Skortur er á íslenskum bendibókum (aðeins
til 3 1999), flestar eru þýddar

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Þegar börnin eldast og lesa sjálf
 Verða bækurnar oft einfaldari (-Hvers vegna?)
–
–
–
–
–
–
–

Einn innbyggður lesandi
Letrið er stærra
Setningar stuttar
Orð einföld
Myndir nær eingöngu til skrauts
Byggjast upp á kímni og hraðri atburðarás
Höfða síður til fullorðinna

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Persónur
 Söguhetjan aðgreind
með sérkenni
 Standa oft á

 Stærð

krossgötum
 Staða á opnu – staða í
heimi bókar

 Endurbirting

– Ofarlega – jákvæð
sjálfsmynd,gleði,völd
– Neðarlega – veik staða
– Í miðju eða jaðri

– Stór – styrk staða
– Lítil – óöryggi
– Oft – missa stjórn

 Hægri eða vinstri
– Vinstri öruggar
– Hægri vísar í
framhaldið

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Sjónarhorn
Heimur bókar er skapaður
Staðsetning persónu í umhverfi

Breytingar gefa vísbendingu
Tvívídd eða þrívídd

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Rammar og lögun
Rammar skapa fjarlægð
Gefa vísbendingu um færslu yfir á annað

svið
Ef rammi er notaður gefur lögun hans
vísbendingar
Mýkt eða horn

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Línur og litir
 Þykkt lína skiptir máli
– Grannar –
spenna,hraði
– Breiðar – leti
– Hvöss horn –
erfiðleikar
– Bogar – öryggi

 Litir gefa tilfinningu
– Ljósir og heitir
– Dökkir

 Ræðst af samhengi og
getur verið
menningarbundið

 Athuga samhengi

 Geta tengt saman hluti

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir


Slide 21

Bækur sem fullorðnir lesa fyrir börn
Setið í kjöltunni
Helstu atriði greinar Margrétar Tryggvadóttur í
bókinni Raddir barnabókanna (MM. 1999)

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók?
Myndskreytt bók sem segir sögu, með eða

án texta
Ríkulega myndskreyttur texti, sem kemst
illa eða ekki af án mynd
Myndskreytt bók sem fullorðnir lesa fyrir
börn

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók?
 Bækur sem hafa tvo innbyggða lesendur:
– Hinn fullorðna sem les
– Barnið sem lesið er fyrir

 Efnið verður að höfða bæði til barnsins og hins
fullorðna lesanda
 Tvöfeldni hins innbyggða lesanda af tvennum
toga:
– Höfundar meðvitaðir um báða lesendahópa
– Höfundar ómeðvitaðir um hinn fullorðna lesanda
Hver er munurinn? (sjá bls. 103)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók
Myndabækur eru ávallt tvíradda eða

margradda
– Textinn
– Myndirnar

Gæta þarf þess að fullt samræmi sé á milli

myndar og texta
Listfengi verksins byggist á samspili
þessara miðla og leik barnsins með þá
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók?
 Myndskreytandinn má ekki vera hræddur við að
bæta við frásögnina frá eigin brjósti
 Myndabókin er tjáningarmiðill
 Ekki má sniðganga möguleika á flóknu samspili
mynda og texta
 Myndirnar mega ekki vera bara til skrauts
 Söguþráður einfaldur – myndirnar flóknari
– Myndirnar geta t.d. sagt aukasögu sem kemur ekki
fram í textanum
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Að lesa saman
 Lestur myndabóka er leikræn reynsla fyrir börnin
– Það horfir á myndirnar
– Það heyrir textann

 Upplesturinn skiptir máli því börnin eru að læra
að tala og hafa gagn og gaman af að heyra ritmál
sem er öðruvísi en talmál
 Góð frásögn hefur oft sterka hrynjandi og er
ljóðrænn
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Kápa
Kápa og titill best fallin til að vekja athygli

á verkinu
– Kápan er þáttur í persónusköpun og gefur
tóninn um efni bókarinnar
– Tvenns konar kápur:
• Sýnir eina mynd ef hún er opnuð (fjörleg)
• Mynd af persónu í vanda framan á bók en af
persónunni glaðri aftan á bók (alvarlegt efni)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Saurblöð – titilsíður - opnur
Saurblöð allt of oft auð í íslenskum

myndabókum, einnig titilsíður
Líta skal á hverja opnu sem heild
Bandarískar myndabækur enda oft á vinstri
síðu, hægri síðan er auð. Hvers vegna?

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Mynd og texti
Mynd þarf að hæfa lengd textans
Langur texti kallar á flóknari myndir

Flettiþörf barnsins rekur það áfram í leit að

framhaldi sögunnar

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Góð myndabók spyr hvað við vitum um

heiminn með
– vísunum
– táknum
– skírskotunum í menningu, sögu, bókmenntir
og umhverfi

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Vísanir gera verkið margræðara
Börn taka oft eftir öðrum vísunum en

fullorðnir
Börn sjá oft fleiri atriði í myndabókinni en
fullorðnir

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Þegar barn lærir að lesa tákn, form og

litanotkun er það að stíga fyrstu skrefin í
lestri
Barnið lærir að tengja það sem það sér við
merkingu, þ.e.
– tengja táknmynd við táknmið

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Ung börn skilja ekki óhlutbundin fyrirbæri

eins og slægð og sakleysi en skilja muninn
á refi og lambi
Gagnlegar spurningar:
– Hvað sérðu?
– Hvað segir myndin okkur en textinn ekki?

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Í myndaflóði nútímans þurfa börn að læra

að „lesa“ myndir
Hvenær hættir kvikmynd að vera list og er
orðin neysluvara? (Sjá bls. 112)

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Að leysa vandann
Viðfangsefni myndabóka er tvíþætt:
– Skemmtilegar frásagnir af merkilegum
atburðum
– Frásagnir með dýpri merkingu og æðri tilgang
en skemmtanagildið
– Myndabókin reynir oft að leysa vanda barnsins
og skiptir þá máli samspil mynda og texta

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Bygging myndabóka
 Lík byggingu gömlu ævintýranna
– Hetjan býr við öryggi sem raskast
– Hetjan glímir við vanda og sigrar
– Hetjan kemst heim og lifir hamingjusöm til æviloka

 Ólíkir þættir í byggingu myndabóka og ævintýra
– Endurtekningum oft sleppt ef þær eru einsleitar
(leiðigjarnar)
– Hringnum lokað með heimilissenu
– Rúmið öruggasti staður barnsins næsti fangi
foreldranna
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hugmyndafræði íslenskra
myndabóka
Elstu bækur sýna kynþáttamisrétti og

kvennakúgun – en endurspegla heimsmynd
liðins tíma
 Annars eru kynþáttafordómar sjaldséðir
vegna fjarveru annarra kynþátta
Mæður eru mikið sýndar inni á heimilinu
(raunveruleiki eða fordómar?)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hugmyndafræði íslenskra
myndabóka
 Litli skógarbjörninn e. Illuga Jökulsson og
Gunnar Karlsson: Dýrin í hefðbundnum
kynhlutverkum

 Sigrún Eldjárn: - Vinnur markvisst að því að brjóta
niður fordóma og gömul úrelt gildi samfélagsins
– Nánast eini höfundurinn sem fjallar um aðra kynþætti
en þann hvíta
– Söguhetjur hennar jafnt af báðum kynjum og á
hvorugt kynið hallað (annars eru drengir oft í
ævintýrum en stúlkur heima)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hugmyndafræði íslenskra
myndabóka
Heimur íslenskra barnabóka furðu

íslenskur – eruð þið sammála þessu?
– Burstabær, íslensk náttúra, íslensk föt
– Oftast sól og gott veður

Erlendis hafa sérkenni þjóða oft þurrkast út

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Þýddar myndabækur
Mikið þýtt af verksmiðjuframleiddum

bókum (fjölþjóðlegt samprent) með lítið
bókmenntalegt gildi
Þýðingar mikilvægar vegna ónógs
framboðs íslenskra bóka
Einar Áskell dæmi um góðar erlendar
myndabækur
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Þýddar myndabækur
Erlendar myndabækur eru gott tæki til að

víkka heimssýn barna og kynna fyrir þeim
menningu framandi þjóða
Skortur er á íslenskum bendibókum (aðeins
til 3 1999), flestar eru þýddar

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Þegar börnin eldast og lesa sjálf
 Verða bækurnar oft einfaldari (-Hvers vegna?)
–
–
–
–
–
–
–

Einn innbyggður lesandi
Letrið er stærra
Setningar stuttar
Orð einföld
Myndir nær eingöngu til skrauts
Byggjast upp á kímni og hraðri atburðarás
Höfða síður til fullorðinna

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Persónur
 Söguhetjan aðgreind
með sérkenni
 Standa oft á

 Stærð

krossgötum
 Staða á opnu – staða í
heimi bókar

 Endurbirting

– Ofarlega – jákvæð
sjálfsmynd,gleði,völd
– Neðarlega – veik staða
– Í miðju eða jaðri

– Stór – styrk staða
– Lítil – óöryggi
– Oft – missa stjórn

 Hægri eða vinstri
– Vinstri öruggar
– Hægri vísar í
framhaldið

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Sjónarhorn
Heimur bókar er skapaður
Staðsetning persónu í umhverfi

Breytingar gefa vísbendingu
Tvívídd eða þrívídd

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Rammar og lögun
Rammar skapa fjarlægð
Gefa vísbendingu um færslu yfir á annað

svið
Ef rammi er notaður gefur lögun hans
vísbendingar
Mýkt eða horn

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Línur og litir
 Þykkt lína skiptir máli
– Grannar –
spenna,hraði
– Breiðar – leti
– Hvöss horn –
erfiðleikar
– Bogar – öryggi

 Litir gefa tilfinningu
– Ljósir og heitir
– Dökkir

 Ræðst af samhengi og
getur verið
menningarbundið

 Athuga samhengi

 Geta tengt saman hluti

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir


Slide 22

Bækur sem fullorðnir lesa fyrir börn
Setið í kjöltunni
Helstu atriði greinar Margrétar Tryggvadóttur í
bókinni Raddir barnabókanna (MM. 1999)

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók?
Myndskreytt bók sem segir sögu, með eða

án texta
Ríkulega myndskreyttur texti, sem kemst
illa eða ekki af án mynd
Myndskreytt bók sem fullorðnir lesa fyrir
börn

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók?
 Bækur sem hafa tvo innbyggða lesendur:
– Hinn fullorðna sem les
– Barnið sem lesið er fyrir

 Efnið verður að höfða bæði til barnsins og hins
fullorðna lesanda
 Tvöfeldni hins innbyggða lesanda af tvennum
toga:
– Höfundar meðvitaðir um báða lesendahópa
– Höfundar ómeðvitaðir um hinn fullorðna lesanda
Hver er munurinn? (sjá bls. 103)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók
Myndabækur eru ávallt tvíradda eða

margradda
– Textinn
– Myndirnar

Gæta þarf þess að fullt samræmi sé á milli

myndar og texta
Listfengi verksins byggist á samspili
þessara miðla og leik barnsins með þá
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók?
 Myndskreytandinn má ekki vera hræddur við að
bæta við frásögnina frá eigin brjósti
 Myndabókin er tjáningarmiðill
 Ekki má sniðganga möguleika á flóknu samspili
mynda og texta
 Myndirnar mega ekki vera bara til skrauts
 Söguþráður einfaldur – myndirnar flóknari
– Myndirnar geta t.d. sagt aukasögu sem kemur ekki
fram í textanum
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Að lesa saman
 Lestur myndabóka er leikræn reynsla fyrir börnin
– Það horfir á myndirnar
– Það heyrir textann

 Upplesturinn skiptir máli því börnin eru að læra
að tala og hafa gagn og gaman af að heyra ritmál
sem er öðruvísi en talmál
 Góð frásögn hefur oft sterka hrynjandi og er
ljóðrænn
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Kápa
Kápa og titill best fallin til að vekja athygli

á verkinu
– Kápan er þáttur í persónusköpun og gefur
tóninn um efni bókarinnar
– Tvenns konar kápur:
• Sýnir eina mynd ef hún er opnuð (fjörleg)
• Mynd af persónu í vanda framan á bók en af
persónunni glaðri aftan á bók (alvarlegt efni)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Saurblöð – titilsíður - opnur
Saurblöð allt of oft auð í íslenskum

myndabókum, einnig titilsíður
Líta skal á hverja opnu sem heild
Bandarískar myndabækur enda oft á vinstri
síðu, hægri síðan er auð. Hvers vegna?

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Mynd og texti
Mynd þarf að hæfa lengd textans
Langur texti kallar á flóknari myndir

Flettiþörf barnsins rekur það áfram í leit að

framhaldi sögunnar

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Góð myndabók spyr hvað við vitum um

heiminn með
– vísunum
– táknum
– skírskotunum í menningu, sögu, bókmenntir
og umhverfi

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Vísanir gera verkið margræðara
Börn taka oft eftir öðrum vísunum en

fullorðnir
Börn sjá oft fleiri atriði í myndabókinni en
fullorðnir

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Þegar barn lærir að lesa tákn, form og

litanotkun er það að stíga fyrstu skrefin í
lestri
Barnið lærir að tengja það sem það sér við
merkingu, þ.e.
– tengja táknmynd við táknmið

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Ung börn skilja ekki óhlutbundin fyrirbæri

eins og slægð og sakleysi en skilja muninn
á refi og lambi
Gagnlegar spurningar:
– Hvað sérðu?
– Hvað segir myndin okkur en textinn ekki?

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Í myndaflóði nútímans þurfa börn að læra

að „lesa“ myndir
Hvenær hættir kvikmynd að vera list og er
orðin neysluvara? (Sjá bls. 112)

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Að leysa vandann
Viðfangsefni myndabóka er tvíþætt:
– Skemmtilegar frásagnir af merkilegum
atburðum
– Frásagnir með dýpri merkingu og æðri tilgang
en skemmtanagildið
– Myndabókin reynir oft að leysa vanda barnsins
og skiptir þá máli samspil mynda og texta

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Bygging myndabóka
 Lík byggingu gömlu ævintýranna
– Hetjan býr við öryggi sem raskast
– Hetjan glímir við vanda og sigrar
– Hetjan kemst heim og lifir hamingjusöm til æviloka

 Ólíkir þættir í byggingu myndabóka og ævintýra
– Endurtekningum oft sleppt ef þær eru einsleitar
(leiðigjarnar)
– Hringnum lokað með heimilissenu
– Rúmið öruggasti staður barnsins næsti fangi
foreldranna
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hugmyndafræði íslenskra
myndabóka
Elstu bækur sýna kynþáttamisrétti og

kvennakúgun – en endurspegla heimsmynd
liðins tíma
 Annars eru kynþáttafordómar sjaldséðir
vegna fjarveru annarra kynþátta
Mæður eru mikið sýndar inni á heimilinu
(raunveruleiki eða fordómar?)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hugmyndafræði íslenskra
myndabóka
 Litli skógarbjörninn e. Illuga Jökulsson og
Gunnar Karlsson: Dýrin í hefðbundnum
kynhlutverkum

 Sigrún Eldjárn: - Vinnur markvisst að því að brjóta
niður fordóma og gömul úrelt gildi samfélagsins
– Nánast eini höfundurinn sem fjallar um aðra kynþætti
en þann hvíta
– Söguhetjur hennar jafnt af báðum kynjum og á
hvorugt kynið hallað (annars eru drengir oft í
ævintýrum en stúlkur heima)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hugmyndafræði íslenskra
myndabóka
Heimur íslenskra barnabóka furðu

íslenskur – eruð þið sammála þessu?
– Burstabær, íslensk náttúra, íslensk föt
– Oftast sól og gott veður

Erlendis hafa sérkenni þjóða oft þurrkast út

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Þýddar myndabækur
Mikið þýtt af verksmiðjuframleiddum

bókum (fjölþjóðlegt samprent) með lítið
bókmenntalegt gildi
Þýðingar mikilvægar vegna ónógs
framboðs íslenskra bóka
Einar Áskell dæmi um góðar erlendar
myndabækur
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Þýddar myndabækur
Erlendar myndabækur eru gott tæki til að

víkka heimssýn barna og kynna fyrir þeim
menningu framandi þjóða
Skortur er á íslenskum bendibókum (aðeins
til 3 1999), flestar eru þýddar

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Þegar börnin eldast og lesa sjálf
 Verða bækurnar oft einfaldari (-Hvers vegna?)
–
–
–
–
–
–
–

Einn innbyggður lesandi
Letrið er stærra
Setningar stuttar
Orð einföld
Myndir nær eingöngu til skrauts
Byggjast upp á kímni og hraðri atburðarás
Höfða síður til fullorðinna

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Persónur
 Söguhetjan aðgreind
með sérkenni
 Standa oft á

 Stærð

krossgötum
 Staða á opnu – staða í
heimi bókar

 Endurbirting

– Ofarlega – jákvæð
sjálfsmynd,gleði,völd
– Neðarlega – veik staða
– Í miðju eða jaðri

– Stór – styrk staða
– Lítil – óöryggi
– Oft – missa stjórn

 Hægri eða vinstri
– Vinstri öruggar
– Hægri vísar í
framhaldið

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Sjónarhorn
Heimur bókar er skapaður
Staðsetning persónu í umhverfi

Breytingar gefa vísbendingu
Tvívídd eða þrívídd

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Rammar og lögun
Rammar skapa fjarlægð
Gefa vísbendingu um færslu yfir á annað

svið
Ef rammi er notaður gefur lögun hans
vísbendingar
Mýkt eða horn

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Línur og litir
 Þykkt lína skiptir máli
– Grannar –
spenna,hraði
– Breiðar – leti
– Hvöss horn –
erfiðleikar
– Bogar – öryggi

 Litir gefa tilfinningu
– Ljósir og heitir
– Dökkir

 Ræðst af samhengi og
getur verið
menningarbundið

 Athuga samhengi

 Geta tengt saman hluti

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir


Slide 23

Bækur sem fullorðnir lesa fyrir börn
Setið í kjöltunni
Helstu atriði greinar Margrétar Tryggvadóttur í
bókinni Raddir barnabókanna (MM. 1999)

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók?
Myndskreytt bók sem segir sögu, með eða

án texta
Ríkulega myndskreyttur texti, sem kemst
illa eða ekki af án mynd
Myndskreytt bók sem fullorðnir lesa fyrir
börn

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók?
 Bækur sem hafa tvo innbyggða lesendur:
– Hinn fullorðna sem les
– Barnið sem lesið er fyrir

 Efnið verður að höfða bæði til barnsins og hins
fullorðna lesanda
 Tvöfeldni hins innbyggða lesanda af tvennum
toga:
– Höfundar meðvitaðir um báða lesendahópa
– Höfundar ómeðvitaðir um hinn fullorðna lesanda
Hver er munurinn? (sjá bls. 103)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók
Myndabækur eru ávallt tvíradda eða

margradda
– Textinn
– Myndirnar

Gæta þarf þess að fullt samræmi sé á milli

myndar og texta
Listfengi verksins byggist á samspili
þessara miðla og leik barnsins með þá
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók?
 Myndskreytandinn má ekki vera hræddur við að
bæta við frásögnina frá eigin brjósti
 Myndabókin er tjáningarmiðill
 Ekki má sniðganga möguleika á flóknu samspili
mynda og texta
 Myndirnar mega ekki vera bara til skrauts
 Söguþráður einfaldur – myndirnar flóknari
– Myndirnar geta t.d. sagt aukasögu sem kemur ekki
fram í textanum
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Að lesa saman
 Lestur myndabóka er leikræn reynsla fyrir börnin
– Það horfir á myndirnar
– Það heyrir textann

 Upplesturinn skiptir máli því börnin eru að læra
að tala og hafa gagn og gaman af að heyra ritmál
sem er öðruvísi en talmál
 Góð frásögn hefur oft sterka hrynjandi og er
ljóðrænn
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Kápa
Kápa og titill best fallin til að vekja athygli

á verkinu
– Kápan er þáttur í persónusköpun og gefur
tóninn um efni bókarinnar
– Tvenns konar kápur:
• Sýnir eina mynd ef hún er opnuð (fjörleg)
• Mynd af persónu í vanda framan á bók en af
persónunni glaðri aftan á bók (alvarlegt efni)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Saurblöð – titilsíður - opnur
Saurblöð allt of oft auð í íslenskum

myndabókum, einnig titilsíður
Líta skal á hverja opnu sem heild
Bandarískar myndabækur enda oft á vinstri
síðu, hægri síðan er auð. Hvers vegna?

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Mynd og texti
Mynd þarf að hæfa lengd textans
Langur texti kallar á flóknari myndir

Flettiþörf barnsins rekur það áfram í leit að

framhaldi sögunnar

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Góð myndabók spyr hvað við vitum um

heiminn með
– vísunum
– táknum
– skírskotunum í menningu, sögu, bókmenntir
og umhverfi

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Vísanir gera verkið margræðara
Börn taka oft eftir öðrum vísunum en

fullorðnir
Börn sjá oft fleiri atriði í myndabókinni en
fullorðnir

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Þegar barn lærir að lesa tákn, form og

litanotkun er það að stíga fyrstu skrefin í
lestri
Barnið lærir að tengja það sem það sér við
merkingu, þ.e.
– tengja táknmynd við táknmið

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Ung börn skilja ekki óhlutbundin fyrirbæri

eins og slægð og sakleysi en skilja muninn
á refi og lambi
Gagnlegar spurningar:
– Hvað sérðu?
– Hvað segir myndin okkur en textinn ekki?

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Í myndaflóði nútímans þurfa börn að læra

að „lesa“ myndir
Hvenær hættir kvikmynd að vera list og er
orðin neysluvara? (Sjá bls. 112)

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Að leysa vandann
Viðfangsefni myndabóka er tvíþætt:
– Skemmtilegar frásagnir af merkilegum
atburðum
– Frásagnir með dýpri merkingu og æðri tilgang
en skemmtanagildið
– Myndabókin reynir oft að leysa vanda barnsins
og skiptir þá máli samspil mynda og texta

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Bygging myndabóka
 Lík byggingu gömlu ævintýranna
– Hetjan býr við öryggi sem raskast
– Hetjan glímir við vanda og sigrar
– Hetjan kemst heim og lifir hamingjusöm til æviloka

 Ólíkir þættir í byggingu myndabóka og ævintýra
– Endurtekningum oft sleppt ef þær eru einsleitar
(leiðigjarnar)
– Hringnum lokað með heimilissenu
– Rúmið öruggasti staður barnsins næsti fangi
foreldranna
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hugmyndafræði íslenskra
myndabóka
Elstu bækur sýna kynþáttamisrétti og

kvennakúgun – en endurspegla heimsmynd
liðins tíma
 Annars eru kynþáttafordómar sjaldséðir
vegna fjarveru annarra kynþátta
Mæður eru mikið sýndar inni á heimilinu
(raunveruleiki eða fordómar?)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hugmyndafræði íslenskra
myndabóka
 Litli skógarbjörninn e. Illuga Jökulsson og
Gunnar Karlsson: Dýrin í hefðbundnum
kynhlutverkum

 Sigrún Eldjárn: - Vinnur markvisst að því að brjóta
niður fordóma og gömul úrelt gildi samfélagsins
– Nánast eini höfundurinn sem fjallar um aðra kynþætti
en þann hvíta
– Söguhetjur hennar jafnt af báðum kynjum og á
hvorugt kynið hallað (annars eru drengir oft í
ævintýrum en stúlkur heima)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hugmyndafræði íslenskra
myndabóka
Heimur íslenskra barnabóka furðu

íslenskur – eruð þið sammála þessu?
– Burstabær, íslensk náttúra, íslensk föt
– Oftast sól og gott veður

Erlendis hafa sérkenni þjóða oft þurrkast út

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Þýddar myndabækur
Mikið þýtt af verksmiðjuframleiddum

bókum (fjölþjóðlegt samprent) með lítið
bókmenntalegt gildi
Þýðingar mikilvægar vegna ónógs
framboðs íslenskra bóka
Einar Áskell dæmi um góðar erlendar
myndabækur
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Þýddar myndabækur
Erlendar myndabækur eru gott tæki til að

víkka heimssýn barna og kynna fyrir þeim
menningu framandi þjóða
Skortur er á íslenskum bendibókum (aðeins
til 3 1999), flestar eru þýddar

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Þegar börnin eldast og lesa sjálf
 Verða bækurnar oft einfaldari (-Hvers vegna?)
–
–
–
–
–
–
–

Einn innbyggður lesandi
Letrið er stærra
Setningar stuttar
Orð einföld
Myndir nær eingöngu til skrauts
Byggjast upp á kímni og hraðri atburðarás
Höfða síður til fullorðinna

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Persónur
 Söguhetjan aðgreind
með sérkenni
 Standa oft á

 Stærð

krossgötum
 Staða á opnu – staða í
heimi bókar

 Endurbirting

– Ofarlega – jákvæð
sjálfsmynd,gleði,völd
– Neðarlega – veik staða
– Í miðju eða jaðri

– Stór – styrk staða
– Lítil – óöryggi
– Oft – missa stjórn

 Hægri eða vinstri
– Vinstri öruggar
– Hægri vísar í
framhaldið

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Sjónarhorn
Heimur bókar er skapaður
Staðsetning persónu í umhverfi

Breytingar gefa vísbendingu
Tvívídd eða þrívídd

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Rammar og lögun
Rammar skapa fjarlægð
Gefa vísbendingu um færslu yfir á annað

svið
Ef rammi er notaður gefur lögun hans
vísbendingar
Mýkt eða horn

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Línur og litir
 Þykkt lína skiptir máli
– Grannar –
spenna,hraði
– Breiðar – leti
– Hvöss horn –
erfiðleikar
– Bogar – öryggi

 Litir gefa tilfinningu
– Ljósir og heitir
– Dökkir

 Ræðst af samhengi og
getur verið
menningarbundið

 Athuga samhengi

 Geta tengt saman hluti

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir


Slide 24

Bækur sem fullorðnir lesa fyrir börn
Setið í kjöltunni
Helstu atriði greinar Margrétar Tryggvadóttur í
bókinni Raddir barnabókanna (MM. 1999)

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók?
Myndskreytt bók sem segir sögu, með eða

án texta
Ríkulega myndskreyttur texti, sem kemst
illa eða ekki af án mynd
Myndskreytt bók sem fullorðnir lesa fyrir
börn

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók?
 Bækur sem hafa tvo innbyggða lesendur:
– Hinn fullorðna sem les
– Barnið sem lesið er fyrir

 Efnið verður að höfða bæði til barnsins og hins
fullorðna lesanda
 Tvöfeldni hins innbyggða lesanda af tvennum
toga:
– Höfundar meðvitaðir um báða lesendahópa
– Höfundar ómeðvitaðir um hinn fullorðna lesanda
Hver er munurinn? (sjá bls. 103)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók
Myndabækur eru ávallt tvíradda eða

margradda
– Textinn
– Myndirnar

Gæta þarf þess að fullt samræmi sé á milli

myndar og texta
Listfengi verksins byggist á samspili
þessara miðla og leik barnsins með þá
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók?
 Myndskreytandinn má ekki vera hræddur við að
bæta við frásögnina frá eigin brjósti
 Myndabókin er tjáningarmiðill
 Ekki má sniðganga möguleika á flóknu samspili
mynda og texta
 Myndirnar mega ekki vera bara til skrauts
 Söguþráður einfaldur – myndirnar flóknari
– Myndirnar geta t.d. sagt aukasögu sem kemur ekki
fram í textanum
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Að lesa saman
 Lestur myndabóka er leikræn reynsla fyrir börnin
– Það horfir á myndirnar
– Það heyrir textann

 Upplesturinn skiptir máli því börnin eru að læra
að tala og hafa gagn og gaman af að heyra ritmál
sem er öðruvísi en talmál
 Góð frásögn hefur oft sterka hrynjandi og er
ljóðrænn
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Kápa
Kápa og titill best fallin til að vekja athygli

á verkinu
– Kápan er þáttur í persónusköpun og gefur
tóninn um efni bókarinnar
– Tvenns konar kápur:
• Sýnir eina mynd ef hún er opnuð (fjörleg)
• Mynd af persónu í vanda framan á bók en af
persónunni glaðri aftan á bók (alvarlegt efni)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Saurblöð – titilsíður - opnur
Saurblöð allt of oft auð í íslenskum

myndabókum, einnig titilsíður
Líta skal á hverja opnu sem heild
Bandarískar myndabækur enda oft á vinstri
síðu, hægri síðan er auð. Hvers vegna?

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Mynd og texti
Mynd þarf að hæfa lengd textans
Langur texti kallar á flóknari myndir

Flettiþörf barnsins rekur það áfram í leit að

framhaldi sögunnar

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Góð myndabók spyr hvað við vitum um

heiminn með
– vísunum
– táknum
– skírskotunum í menningu, sögu, bókmenntir
og umhverfi

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Vísanir gera verkið margræðara
Börn taka oft eftir öðrum vísunum en

fullorðnir
Börn sjá oft fleiri atriði í myndabókinni en
fullorðnir

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Þegar barn lærir að lesa tákn, form og

litanotkun er það að stíga fyrstu skrefin í
lestri
Barnið lærir að tengja það sem það sér við
merkingu, þ.e.
– tengja táknmynd við táknmið

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Ung börn skilja ekki óhlutbundin fyrirbæri

eins og slægð og sakleysi en skilja muninn
á refi og lambi
Gagnlegar spurningar:
– Hvað sérðu?
– Hvað segir myndin okkur en textinn ekki?

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Í myndaflóði nútímans þurfa börn að læra

að „lesa“ myndir
Hvenær hættir kvikmynd að vera list og er
orðin neysluvara? (Sjá bls. 112)

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Að leysa vandann
Viðfangsefni myndabóka er tvíþætt:
– Skemmtilegar frásagnir af merkilegum
atburðum
– Frásagnir með dýpri merkingu og æðri tilgang
en skemmtanagildið
– Myndabókin reynir oft að leysa vanda barnsins
og skiptir þá máli samspil mynda og texta

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Bygging myndabóka
 Lík byggingu gömlu ævintýranna
– Hetjan býr við öryggi sem raskast
– Hetjan glímir við vanda og sigrar
– Hetjan kemst heim og lifir hamingjusöm til æviloka

 Ólíkir þættir í byggingu myndabóka og ævintýra
– Endurtekningum oft sleppt ef þær eru einsleitar
(leiðigjarnar)
– Hringnum lokað með heimilissenu
– Rúmið öruggasti staður barnsins næsti fangi
foreldranna
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hugmyndafræði íslenskra
myndabóka
Elstu bækur sýna kynþáttamisrétti og

kvennakúgun – en endurspegla heimsmynd
liðins tíma
 Annars eru kynþáttafordómar sjaldséðir
vegna fjarveru annarra kynþátta
Mæður eru mikið sýndar inni á heimilinu
(raunveruleiki eða fordómar?)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hugmyndafræði íslenskra
myndabóka
 Litli skógarbjörninn e. Illuga Jökulsson og
Gunnar Karlsson: Dýrin í hefðbundnum
kynhlutverkum

 Sigrún Eldjárn: - Vinnur markvisst að því að brjóta
niður fordóma og gömul úrelt gildi samfélagsins
– Nánast eini höfundurinn sem fjallar um aðra kynþætti
en þann hvíta
– Söguhetjur hennar jafnt af báðum kynjum og á
hvorugt kynið hallað (annars eru drengir oft í
ævintýrum en stúlkur heima)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hugmyndafræði íslenskra
myndabóka
Heimur íslenskra barnabóka furðu

íslenskur – eruð þið sammála þessu?
– Burstabær, íslensk náttúra, íslensk föt
– Oftast sól og gott veður

Erlendis hafa sérkenni þjóða oft þurrkast út

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Þýddar myndabækur
Mikið þýtt af verksmiðjuframleiddum

bókum (fjölþjóðlegt samprent) með lítið
bókmenntalegt gildi
Þýðingar mikilvægar vegna ónógs
framboðs íslenskra bóka
Einar Áskell dæmi um góðar erlendar
myndabækur
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Þýddar myndabækur
Erlendar myndabækur eru gott tæki til að

víkka heimssýn barna og kynna fyrir þeim
menningu framandi þjóða
Skortur er á íslenskum bendibókum (aðeins
til 3 1999), flestar eru þýddar

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Þegar börnin eldast og lesa sjálf
 Verða bækurnar oft einfaldari (-Hvers vegna?)
–
–
–
–
–
–
–

Einn innbyggður lesandi
Letrið er stærra
Setningar stuttar
Orð einföld
Myndir nær eingöngu til skrauts
Byggjast upp á kímni og hraðri atburðarás
Höfða síður til fullorðinna

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Persónur
 Söguhetjan aðgreind
með sérkenni
 Standa oft á

 Stærð

krossgötum
 Staða á opnu – staða í
heimi bókar

 Endurbirting

– Ofarlega – jákvæð
sjálfsmynd,gleði,völd
– Neðarlega – veik staða
– Í miðju eða jaðri

– Stór – styrk staða
– Lítil – óöryggi
– Oft – missa stjórn

 Hægri eða vinstri
– Vinstri öruggar
– Hægri vísar í
framhaldið

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Sjónarhorn
Heimur bókar er skapaður
Staðsetning persónu í umhverfi

Breytingar gefa vísbendingu
Tvívídd eða þrívídd

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Rammar og lögun
Rammar skapa fjarlægð
Gefa vísbendingu um færslu yfir á annað

svið
Ef rammi er notaður gefur lögun hans
vísbendingar
Mýkt eða horn

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Línur og litir
 Þykkt lína skiptir máli
– Grannar –
spenna,hraði
– Breiðar – leti
– Hvöss horn –
erfiðleikar
– Bogar – öryggi

 Litir gefa tilfinningu
– Ljósir og heitir
– Dökkir

 Ræðst af samhengi og
getur verið
menningarbundið

 Athuga samhengi

 Geta tengt saman hluti

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir


Slide 25

Bækur sem fullorðnir lesa fyrir börn
Setið í kjöltunni
Helstu atriði greinar Margrétar Tryggvadóttur í
bókinni Raddir barnabókanna (MM. 1999)

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók?
Myndskreytt bók sem segir sögu, með eða

án texta
Ríkulega myndskreyttur texti, sem kemst
illa eða ekki af án mynd
Myndskreytt bók sem fullorðnir lesa fyrir
börn

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók?
 Bækur sem hafa tvo innbyggða lesendur:
– Hinn fullorðna sem les
– Barnið sem lesið er fyrir

 Efnið verður að höfða bæði til barnsins og hins
fullorðna lesanda
 Tvöfeldni hins innbyggða lesanda af tvennum
toga:
– Höfundar meðvitaðir um báða lesendahópa
– Höfundar ómeðvitaðir um hinn fullorðna lesanda
Hver er munurinn? (sjá bls. 103)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók
Myndabækur eru ávallt tvíradda eða

margradda
– Textinn
– Myndirnar

Gæta þarf þess að fullt samræmi sé á milli

myndar og texta
Listfengi verksins byggist á samspili
þessara miðla og leik barnsins með þá
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók?
 Myndskreytandinn má ekki vera hræddur við að
bæta við frásögnina frá eigin brjósti
 Myndabókin er tjáningarmiðill
 Ekki má sniðganga möguleika á flóknu samspili
mynda og texta
 Myndirnar mega ekki vera bara til skrauts
 Söguþráður einfaldur – myndirnar flóknari
– Myndirnar geta t.d. sagt aukasögu sem kemur ekki
fram í textanum
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Að lesa saman
 Lestur myndabóka er leikræn reynsla fyrir börnin
– Það horfir á myndirnar
– Það heyrir textann

 Upplesturinn skiptir máli því börnin eru að læra
að tala og hafa gagn og gaman af að heyra ritmál
sem er öðruvísi en talmál
 Góð frásögn hefur oft sterka hrynjandi og er
ljóðrænn
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Kápa
Kápa og titill best fallin til að vekja athygli

á verkinu
– Kápan er þáttur í persónusköpun og gefur
tóninn um efni bókarinnar
– Tvenns konar kápur:
• Sýnir eina mynd ef hún er opnuð (fjörleg)
• Mynd af persónu í vanda framan á bók en af
persónunni glaðri aftan á bók (alvarlegt efni)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Saurblöð – titilsíður - opnur
Saurblöð allt of oft auð í íslenskum

myndabókum, einnig titilsíður
Líta skal á hverja opnu sem heild
Bandarískar myndabækur enda oft á vinstri
síðu, hægri síðan er auð. Hvers vegna?

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Mynd og texti
Mynd þarf að hæfa lengd textans
Langur texti kallar á flóknari myndir

Flettiþörf barnsins rekur það áfram í leit að

framhaldi sögunnar

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Góð myndabók spyr hvað við vitum um

heiminn með
– vísunum
– táknum
– skírskotunum í menningu, sögu, bókmenntir
og umhverfi

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Vísanir gera verkið margræðara
Börn taka oft eftir öðrum vísunum en

fullorðnir
Börn sjá oft fleiri atriði í myndabókinni en
fullorðnir

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Þegar barn lærir að lesa tákn, form og

litanotkun er það að stíga fyrstu skrefin í
lestri
Barnið lærir að tengja það sem það sér við
merkingu, þ.e.
– tengja táknmynd við táknmið

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Ung börn skilja ekki óhlutbundin fyrirbæri

eins og slægð og sakleysi en skilja muninn
á refi og lambi
Gagnlegar spurningar:
– Hvað sérðu?
– Hvað segir myndin okkur en textinn ekki?

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Í myndaflóði nútímans þurfa börn að læra

að „lesa“ myndir
Hvenær hættir kvikmynd að vera list og er
orðin neysluvara? (Sjá bls. 112)

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Að leysa vandann
Viðfangsefni myndabóka er tvíþætt:
– Skemmtilegar frásagnir af merkilegum
atburðum
– Frásagnir með dýpri merkingu og æðri tilgang
en skemmtanagildið
– Myndabókin reynir oft að leysa vanda barnsins
og skiptir þá máli samspil mynda og texta

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Bygging myndabóka
 Lík byggingu gömlu ævintýranna
– Hetjan býr við öryggi sem raskast
– Hetjan glímir við vanda og sigrar
– Hetjan kemst heim og lifir hamingjusöm til æviloka

 Ólíkir þættir í byggingu myndabóka og ævintýra
– Endurtekningum oft sleppt ef þær eru einsleitar
(leiðigjarnar)
– Hringnum lokað með heimilissenu
– Rúmið öruggasti staður barnsins næsti fangi
foreldranna
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hugmyndafræði íslenskra
myndabóka
Elstu bækur sýna kynþáttamisrétti og

kvennakúgun – en endurspegla heimsmynd
liðins tíma
 Annars eru kynþáttafordómar sjaldséðir
vegna fjarveru annarra kynþátta
Mæður eru mikið sýndar inni á heimilinu
(raunveruleiki eða fordómar?)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hugmyndafræði íslenskra
myndabóka
 Litli skógarbjörninn e. Illuga Jökulsson og
Gunnar Karlsson: Dýrin í hefðbundnum
kynhlutverkum

 Sigrún Eldjárn: - Vinnur markvisst að því að brjóta
niður fordóma og gömul úrelt gildi samfélagsins
– Nánast eini höfundurinn sem fjallar um aðra kynþætti
en þann hvíta
– Söguhetjur hennar jafnt af báðum kynjum og á
hvorugt kynið hallað (annars eru drengir oft í
ævintýrum en stúlkur heima)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hugmyndafræði íslenskra
myndabóka
Heimur íslenskra barnabóka furðu

íslenskur – eruð þið sammála þessu?
– Burstabær, íslensk náttúra, íslensk föt
– Oftast sól og gott veður

Erlendis hafa sérkenni þjóða oft þurrkast út

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Þýddar myndabækur
Mikið þýtt af verksmiðjuframleiddum

bókum (fjölþjóðlegt samprent) með lítið
bókmenntalegt gildi
Þýðingar mikilvægar vegna ónógs
framboðs íslenskra bóka
Einar Áskell dæmi um góðar erlendar
myndabækur
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Þýddar myndabækur
Erlendar myndabækur eru gott tæki til að

víkka heimssýn barna og kynna fyrir þeim
menningu framandi þjóða
Skortur er á íslenskum bendibókum (aðeins
til 3 1999), flestar eru þýddar

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Þegar börnin eldast og lesa sjálf
 Verða bækurnar oft einfaldari (-Hvers vegna?)
–
–
–
–
–
–
–

Einn innbyggður lesandi
Letrið er stærra
Setningar stuttar
Orð einföld
Myndir nær eingöngu til skrauts
Byggjast upp á kímni og hraðri atburðarás
Höfða síður til fullorðinna

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Persónur
 Söguhetjan aðgreind
með sérkenni
 Standa oft á

 Stærð

krossgötum
 Staða á opnu – staða í
heimi bókar

 Endurbirting

– Ofarlega – jákvæð
sjálfsmynd,gleði,völd
– Neðarlega – veik staða
– Í miðju eða jaðri

– Stór – styrk staða
– Lítil – óöryggi
– Oft – missa stjórn

 Hægri eða vinstri
– Vinstri öruggar
– Hægri vísar í
framhaldið

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Sjónarhorn
Heimur bókar er skapaður
Staðsetning persónu í umhverfi

Breytingar gefa vísbendingu
Tvívídd eða þrívídd

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Rammar og lögun
Rammar skapa fjarlægð
Gefa vísbendingu um færslu yfir á annað

svið
Ef rammi er notaður gefur lögun hans
vísbendingar
Mýkt eða horn

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Línur og litir
 Þykkt lína skiptir máli
– Grannar –
spenna,hraði
– Breiðar – leti
– Hvöss horn –
erfiðleikar
– Bogar – öryggi

 Litir gefa tilfinningu
– Ljósir og heitir
– Dökkir

 Ræðst af samhengi og
getur verið
menningarbundið

 Athuga samhengi

 Geta tengt saman hluti

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir


Slide 26

Bækur sem fullorðnir lesa fyrir börn
Setið í kjöltunni
Helstu atriði greinar Margrétar Tryggvadóttur í
bókinni Raddir barnabókanna (MM. 1999)

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók?
Myndskreytt bók sem segir sögu, með eða

án texta
Ríkulega myndskreyttur texti, sem kemst
illa eða ekki af án mynd
Myndskreytt bók sem fullorðnir lesa fyrir
börn

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók?
 Bækur sem hafa tvo innbyggða lesendur:
– Hinn fullorðna sem les
– Barnið sem lesið er fyrir

 Efnið verður að höfða bæði til barnsins og hins
fullorðna lesanda
 Tvöfeldni hins innbyggða lesanda af tvennum
toga:
– Höfundar meðvitaðir um báða lesendahópa
– Höfundar ómeðvitaðir um hinn fullorðna lesanda
Hver er munurinn? (sjá bls. 103)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók
Myndabækur eru ávallt tvíradda eða

margradda
– Textinn
– Myndirnar

Gæta þarf þess að fullt samræmi sé á milli

myndar og texta
Listfengi verksins byggist á samspili
þessara miðla og leik barnsins með þá
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hvað er myndabók?
 Myndskreytandinn má ekki vera hræddur við að
bæta við frásögnina frá eigin brjósti
 Myndabókin er tjáningarmiðill
 Ekki má sniðganga möguleika á flóknu samspili
mynda og texta
 Myndirnar mega ekki vera bara til skrauts
 Söguþráður einfaldur – myndirnar flóknari
– Myndirnar geta t.d. sagt aukasögu sem kemur ekki
fram í textanum
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Að lesa saman
 Lestur myndabóka er leikræn reynsla fyrir börnin
– Það horfir á myndirnar
– Það heyrir textann

 Upplesturinn skiptir máli því börnin eru að læra
að tala og hafa gagn og gaman af að heyra ritmál
sem er öðruvísi en talmál
 Góð frásögn hefur oft sterka hrynjandi og er
ljóðrænn
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Kápa
Kápa og titill best fallin til að vekja athygli

á verkinu
– Kápan er þáttur í persónusköpun og gefur
tóninn um efni bókarinnar
– Tvenns konar kápur:
• Sýnir eina mynd ef hún er opnuð (fjörleg)
• Mynd af persónu í vanda framan á bók en af
persónunni glaðri aftan á bók (alvarlegt efni)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Saurblöð – titilsíður - opnur
Saurblöð allt of oft auð í íslenskum

myndabókum, einnig titilsíður
Líta skal á hverja opnu sem heild
Bandarískar myndabækur enda oft á vinstri
síðu, hægri síðan er auð. Hvers vegna?

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Mynd og texti
Mynd þarf að hæfa lengd textans
Langur texti kallar á flóknari myndir

Flettiþörf barnsins rekur það áfram í leit að

framhaldi sögunnar

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Góð myndabók spyr hvað við vitum um

heiminn með
– vísunum
– táknum
– skírskotunum í menningu, sögu, bókmenntir
og umhverfi

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Vísanir gera verkið margræðara
Börn taka oft eftir öðrum vísunum en

fullorðnir
Börn sjá oft fleiri atriði í myndabókinni en
fullorðnir

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Þegar barn lærir að lesa tákn, form og

litanotkun er það að stíga fyrstu skrefin í
lestri
Barnið lærir að tengja það sem það sér við
merkingu, þ.e.
– tengja táknmynd við táknmið

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Ung börn skilja ekki óhlutbundin fyrirbæri

eins og slægð og sakleysi en skilja muninn
á refi og lambi
Gagnlegar spurningar:
– Hvað sérðu?
– Hvað segir myndin okkur en textinn ekki?

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Frá táknmynd til táknmiðs
Í myndaflóði nútímans þurfa börn að læra

að „lesa“ myndir
Hvenær hættir kvikmynd að vera list og er
orðin neysluvara? (Sjá bls. 112)

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Að leysa vandann
Viðfangsefni myndabóka er tvíþætt:
– Skemmtilegar frásagnir af merkilegum
atburðum
– Frásagnir með dýpri merkingu og æðri tilgang
en skemmtanagildið
– Myndabókin reynir oft að leysa vanda barnsins
og skiptir þá máli samspil mynda og texta

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Bygging myndabóka
 Lík byggingu gömlu ævintýranna
– Hetjan býr við öryggi sem raskast
– Hetjan glímir við vanda og sigrar
– Hetjan kemst heim og lifir hamingjusöm til æviloka

 Ólíkir þættir í byggingu myndabóka og ævintýra
– Endurtekningum oft sleppt ef þær eru einsleitar
(leiðigjarnar)
– Hringnum lokað með heimilissenu
– Rúmið öruggasti staður barnsins næsti fangi
foreldranna
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hugmyndafræði íslenskra
myndabóka
Elstu bækur sýna kynþáttamisrétti og

kvennakúgun – en endurspegla heimsmynd
liðins tíma
 Annars eru kynþáttafordómar sjaldséðir
vegna fjarveru annarra kynþátta
Mæður eru mikið sýndar inni á heimilinu
(raunveruleiki eða fordómar?)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hugmyndafræði íslenskra
myndabóka
 Litli skógarbjörninn e. Illuga Jökulsson og
Gunnar Karlsson: Dýrin í hefðbundnum
kynhlutverkum

 Sigrún Eldjárn: - Vinnur markvisst að því að brjóta
niður fordóma og gömul úrelt gildi samfélagsins
– Nánast eini höfundurinn sem fjallar um aðra kynþætti
en þann hvíta
– Söguhetjur hennar jafnt af báðum kynjum og á
hvorugt kynið hallað (annars eru drengir oft í
ævintýrum en stúlkur heima)
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Hugmyndafræði íslenskra
myndabóka
Heimur íslenskra barnabóka furðu

íslenskur – eruð þið sammála þessu?
– Burstabær, íslensk náttúra, íslensk föt
– Oftast sól og gott veður

Erlendis hafa sérkenni þjóða oft þurrkast út

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Þýddar myndabækur
Mikið þýtt af verksmiðjuframleiddum

bókum (fjölþjóðlegt samprent) með lítið
bókmenntalegt gildi
Þýðingar mikilvægar vegna ónógs
framboðs íslenskra bóka
Einar Áskell dæmi um góðar erlendar
myndabækur
Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Þýddar myndabækur
Erlendar myndabækur eru gott tæki til að

víkka heimssýn barna og kynna fyrir þeim
menningu framandi þjóða
Skortur er á íslenskum bendibókum (aðeins
til 3 1999), flestar eru þýddar

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Þegar börnin eldast og lesa sjálf
 Verða bækurnar oft einfaldari (-Hvers vegna?)
–
–
–
–
–
–
–

Einn innbyggður lesandi
Letrið er stærra
Setningar stuttar
Orð einföld
Myndir nær eingöngu til skrauts
Byggjast upp á kímni og hraðri atburðarás
Höfða síður til fullorðinna

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Persónur
 Söguhetjan aðgreind
með sérkenni
 Standa oft á

 Stærð

krossgötum
 Staða á opnu – staða í
heimi bókar

 Endurbirting

– Ofarlega – jákvæð
sjálfsmynd,gleði,völd
– Neðarlega – veik staða
– Í miðju eða jaðri

– Stór – styrk staða
– Lítil – óöryggi
– Oft – missa stjórn

 Hægri eða vinstri
– Vinstri öruggar
– Hægri vísar í
framhaldið

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Sjónarhorn
Heimur bókar er skapaður
Staðsetning persónu í umhverfi

Breytingar gefa vísbendingu
Tvívídd eða þrívídd

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Rammar og lögun
Rammar skapa fjarlægð
Gefa vísbendingu um færslu yfir á annað

svið
Ef rammi er notaður gefur lögun hans
vísbendingar
Mýkt eða horn

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir

Línur og litir
 Þykkt lína skiptir máli
– Grannar –
spenna,hraði
– Breiðar – leti
– Hvöss horn –
erfiðleikar
– Bogar – öryggi

 Litir gefa tilfinningu
– Ljósir og heitir
– Dökkir

 Ræðst af samhengi og
getur verið
menningarbundið

 Athuga samhengi

 Geta tengt saman hluti

Sveinbjörg Sveinbjörnsdóttir