Transcript Loja dhe procesi i te mesuarit

Loja dhe procesi i te mesuarit
Edona Berisha Kida
Universiteti i Prishtines
Rendesia e moshes kronologjike
• Shumica e studiuesve përkrahin idenë se vitet
prej 0 deri në 5 paraqesin periudhen më
kritike në zhvillimin e aftësive të lexuarit dhe
shkruarit tek fëmijët si dhe aftësitë
matematikore.
• Kurikulat aktuale pro zhvillimit te aftesive
gjuhesoro-matematikore.
6 aftësitë për shkrim dhe lexim tek
fëmijët ne mosha te herëshme
1. Fjalori
2. Motivimi ndaj Librave
3. Njohuritë për librin
4. Aftësitë e të Treguarit të Ngjarjeve
5. Njohja e Shkronjave
6. Të Njohurit Fonologjik
Fjalori
• Fjalori apo të njohurit e emrave dhe gjërave
është një shkathtësi shumë e rendësishme për
fëmijët gjatë kohës kur ata mësojnë shkrim
dhe lexim. Shumica e fëmijëve e fillojnë
shkollën duke njohur 3,000 deri në 5,000 fjalë.
• Fëmijët e e pasurojnë fjalorin e tyre kur atyre
iu lexohen libra të ndryshëm, dhe duke
emruar gjërat që gjeneden përreth tij etj.
Motivimi ndaj Librave
• Ndaj kohë të lexoni libra me ta.
• Mundësoni qasje në libra.
• Ndani eksperiencat tuaja me shkrimin dhe
leximin.
Njohuritë për librin
Njohja e rregullave:
•
•
•
•
Fillohet prej së larti poshtë,
nga e majta në të djathtë,
pastaj ndjekja e rreshtave me gisht,
ndërrimi i faqes etj.
Aftësitë e të Treguarit të Ngjarjeve
Aftësitë narrative
• Aftësive për të kuptuar dhe treguar një ngjarje
apo histori.
• Per te pershkruar gjerat (p.sh ditelindjen,
pushimet verore etj.).
• Mbeshtetja qe ta kuptojne ate qe eshte
shkruar.
Njohja e Shkronjave
Përfshin të mësuarin se:
• shkronjat emërohen,
• ndryshojnë njëra prej tjetrës dhe
• se secila shkronjë ka tingullin e caktuar.
Njohja e shkronjave mund të zhvillohet duke
përdorur e aktiviteteve të ndryshme argëtuese
të të lexuarit dhe shkruarit, sikurse të piaksurit
dhe emërimi i shkronjave në abetare, në librat
e ndryshme me figura etj.
Të Njohurit Fonologjik
•
•
-
Aftësi për të manipuluar tingujt në fjalë.
Kjo përfshin aftësinë
për të dëgjuar dhe krijuar ritëm,
për t’i shqiptuar fjalët me tinguj
t’i bashkuar dy pjesëza të fjalës në një fjalë të
vetme.
Shumica e fëmijëev që kanë vështirësi në të lexuar
paraqesin vështirësi edhe në të njohurit e
tingujve.
Zhvillo njohjen fonologjike:
• Krijo fjalë qesharake p.sh.. makina, pakina,
takina , ratina etj .
• Fjalët të thuhen me një pause mes rrokjeve (
le…pu….ri…) duke ia mundësuar fëmijë t’ia
qëllojë fjalën të cilën ju dëshironi ta thuani .
• Të lexuarit e vjershave me ritëm ose tingujve
të tjerë
Loja dhe aftësitë e të lexuarit dhe
shkruarit tek fëmijët
• Fridrih Froebel
• Piazhe
• Loja përkrah në mënyrë të padiskutueshme
qëllimet e të mësuarit duke ofruar mundësi
për zhvillimin e aftësive e të lexuarit, forcimin
e shkathtësive të të shkruarit si dhe të aftësive
vetë-rregulluese
• Kur loja aplikohet në ambientet akademike
fëmijët mund t’a pëlqejnë më tepër procesin e
të mësuarit e cila gjë i ndihmon ata të behen
vetë-drejtues dhe nxënës të vetë-motivuar
• Loja e fantazuar (beje dhe beso) përbën 17%
të lojës gjatë viteve parashkollore dhe 33%
gjatë lojës në kopsht.
Rendesia e mesuesit/mesueses
• Fjalori i pasur i edukatores:
• Përdorini fjalë jo shumë të njohura të cilat fëmijët jo cdo here mund
t’I dëgjojnë gjatë përdithsmërisë
• Zgjatni komentet që fëmijët japin në komentë më përshkruese si
dhe keni kujdes që fjalitë të shqiptohen me gramatikë të rregullt
• Diskutoni tema sfiduese për fëmijët – të cilat përmbajnë njohuritë
për botën dhe të cilat inkurojojnë shprehjen verbale të fëmijëve
• Emëroni gjërat që gjenden përreth fëmijëve – përdorni sa më
shumë përshkrime për objektet që gjenden përreth p.sh..sillma
topin me ngjyrë të kuqe apo sillma librin e cili gjendet mbi tavolinën
e verdhë në fund të klasës ne vend të : “sillma atë librin atje në
fund” etj
• Dëgjoni fëmijën deri në fund dhe kthejani përgjigjen e duhur. .
Aktivitetet e të njohurit fonologjik
• Ofroni aktivitete të cilat rsisin njohuritë e
fëmijëve për tingujt dhe gjuhën. Këto
aktivitete mund të përfshijnë: luajtja e
lojërave dhe të dëgjuarit e historive, vjershave
dhe këngëve që përmbajnë ritëm
• Aliteracioni – njohja e disa fjalëve të cilat
fillojnë me tingull të njëjtë ( vijnë vajzat valle
valle)
Përputhja e tingujve
• Renditja e fotove (ia tegojmë fëmijës një
fotografi ku janë të vizator zogu, qeni, macja,
dhe i pyesim se emir i cilës kafshë fillon me m)
Aktivitetet e Alfabetit
• Abetaret; letrat ngjitëse; blloqe me shkronja
dhe puzzle; tabela me shkronjat e alfabetit.
• Përkrahni aktivitetet e të lexuarit tek fëmijët;
• Përkrahni të shkruarin e fëmijëve; të
përkrahen fëmijët që të bëjnë shkarravina;
shkruarjen e shkronjave që njohin, etj
Aftesite matematikore
• Të kuptuarit e madhësisë, formës dhe
modeleveUnderstanding size, shape, and
patterns
• Aftësia për të numëruar verbalisht (Aftësia për të
numruar para dhe mbrapsht)
• Njohja e numrave
• Identifikimi i një apo më shumë
pjesëveIdentifying more and less of a quantity
• Të kuptuarit e ndërlidhjes një-nga një (p.sh
përputhja e blloqeve; njohja se cili grup ka 4
elemente e cili 5 etj)