Transcript paragrafi
HYRJE Gjatë shtjellimit te kësaj lende ne universitet ju do te mësoni teknika te reja dhe te kryeni detyra te rëndësishme qo do ti zgjerojnë njohurit tuaja rreth te shkruarit. Deri me tani ju keni shkruar një kohe te gjate : ne shkollë ju jeni vlerësuar me nota , keni shkruar raporte mbi libra , Jeni përgjigjur pyetjeve te provimeve , keni mbajtur ditar , keni përpiluar raporte te ndryshme, HYRJE keni dërguar imela dhe sms shokëve dhe miqve tuaj , keni hartuar lista për blerjen e artikujve te ndryshëm , jeni përpjekur ndoshta te shkruani edhe poezi E gjithë kjo eksperiencë do te ju ndihmon ne kuptimin sa me te lehtë te shkrimit akademik. Te shkruarit zhvillohet ne disa forma , njëra prej tyre është Eseja e cila është një tërësi paragrafësh . ESEJA Eseja është një forme e te shkruarit qe paraqet një pikëpamje për një teme te caktuar te atij qe shkruan. Është e rëndësishme qe shkruesi te organizoj mire shprehjen e pikëpamjeve dhe mendimeve te veta , për te komunikuar sa me mire me lexuesin. ESEJA Por qe te realizohet strukturimi i te menduarit për temën për te cilën shkruani duhet qe te ushtroni vazhdimisht , te ndiqni disa rregulla ne forme udhëzimesh dhe me pas me siguri me ushtrim te vazhdueshëm e ndjekje te kujdesshme te rregullave te te shkruarit do te zotëroni njohuritë e nevojshme për te shkruar ese domethënëse dhe tërheqëse. PROCESI I TE SHKRUARIT Te gjithë shkencëtaret dhe shkrimtaret për te shkruar ne mënyrë akademike bazohen ne te njëjtat gjera: Ata krijojnë ide Ata planifikojnë , hartojnë dhe zhvillojnë projektet e tyre Ata rishikojnë dhe redaktojnë punën e tyre PROCESI I TE SHKRUARIT Te krijosh ide te reja Aktiviteti i pare ne te shkruar –gjetja e një teme- është shpesh shume sfiduese , gjetja e një teme shpesh mund te ju bije ndërmend teksa bisedoni me shokët tuaj , nganjëherë një teme zbulohet nga bisedat qe zhvilloni me te tjerët apo edhe nga ndonjë ngjarje e cila ju kujtohet . Zhvillimi i i ideve fillon me diskutimin ne formën e një “brainstorming”-u (rrahje mendimesh ) për temën dhe me pas për nentemat dhe nënqeshjet . PARAGRAFI. NDERTIMI DHE LLOJET Ne vetvete paragrafi është një forme e rëndësishme e organizimit te fjalive për te komunikuar ide apo ndjenja te përqendruara ne një qeshje te veçantë . Gjithashtu paragrafi është edhe baza e ndërtimit te eseve. Paragrafi ka tri pjese perberese : Fjalinë kryesore Trungun (pjesën e mesme shtjelluese) dhe Fjalinë përmbyllëse PARAGRAFI Paragrafi i ngjan një treni ne udhëtim . fjalia kryesore është lokomotiva , ajo është fjala qe e drejton paragrafin . Fjalitë e trungut te paragrafit janë vagonët ,ata ,banje ngarkesën , te gjitha faktet dhe detajet qe lidhen me temën . Fjalia përmbyllëse është treni ne fundin e udhëtimit , pas rrugës se përshkruar , ajo mbyll paragrafin. PARAGRAFI Për ta kuptuar me mire këtë qeshje do ta ilustrojmë shembullin e me poshtëm. Fjalia Kryesore Dita e dëborës! Trungu Dje ra shume Dëbore , e cila dal ngadalë i beri te pakalueshme rrugicat e fshatit tone, prandaj Edhe mësimi mbaroi me herët .Dëbora filloi te binte para mesditës . Ne fillim shihnim nga dritarja vetëm disa flokë dëbore , por nuk zgjati shume dhe ajo zuri te binte gjithnjë e me e dendur .Dëbora mbuloi oborrin .Ne orën 12:30 , drejtori i shkollës lajmëroi se mësimi atë dite do te mbaronte ne orën 13;00 . Fale dëborës atë pasdite bëme pushim. fjalia permbyllese PARAGRAFI Fjalia kryesore , sikurse kuptohet nga emërtimi është fjala qe përmban temën qe do te shtjellohet apo diskutohet ne paragraf . ajo kryen tri funksione: Emërton subjektin Tregon se për cilën pjese te subjektit do te shkruani Tërheq vëmendjen e lexuesit. PARAGRAFI Trungu apo pjesa e mesme shtjelluese nëpërmjet fjalive bene shtjellimin shpjegimin ose përshkrimin e subjektit . te gjitha idetë e shprehura ne këtë pjese duhet te renditen ne mënyrë sa me harmonike dhe te logjikshme . Fjalia e fundit apo fjalia përmbyllëse u sjell ndërmend lexuesve përmbajtjen e paragrafit , ose u jep atyre një ide për te cilën mund te mendojnë . PARAGRAFI . Paragrafi i shkruar mire duhet te përmbaj disa tipare te veçanta. Se pari duhet te jetë i njëjtësuar , te ketë unitet. Kjo do te thotë qe aj te përqendrohet mbi një ide , paragrafi i mire duhet te ketë një mendim një qellim . Nëse gjatë shkrimit idetë tuaja do te ndryshojnë , atëherë edhe paragrafët duhet te ndryshojnë. Se dyti , paragrafi duhet te jetë i kuptueshëm . Kjo do te thotë qe paragrafi te jetë i qarte , dhe i renditur ne mënyrë logjike ne mënyrë qe te kuptohet qarte ne leximin e pare. PARAGRAFI Se treti paragrafi duhet te jetë i strukturuar . Ne aspektin pamor rreshti i pare i paragrafit është i zhvendosur prapa, ne krahasim me ato qe vijnë me pas ne paragraf . Shtrohet pyetja kur është i plote paragrafi? Paragrafi është i plote kure fjalia kryesore është tërësisht e mbështetur nga trungu dhe fjalia përmbyllëse. PARAGRAFI Paragrafi arrihet kur ne te shkruhen nga tri deri ne dhjet fjali , nëse paragrafi i juaj është me i gjate se dhjet fjali , ndajini ato ne dy paragrafë , ndërsa nëse paragrafi është me i shkurtër se tri fjali , kjo do te thotë qe ka mundësi qe ne te nuk është përfshi informacion i mjaftueshëm për mbështetjen e idesë , prandaj duhet ti shtoni fjali te tjera idesë. Llojet e paragrafëve Paragrafët janë katër llojesh : Tregues Përshkrues Shpjegues dhe Bindes . Secili prej tyre ka një funksion te veçanet Llojet e paragrafëve Paragrafi tregues Paragrafi tregues është paragrafi ne te cilin tregohet një histori apo ngjarje nga jeta e shkruesit. Fjalia kryesore Detajet interesante Duke gatuar me Gjyshen Gjyshja dhe un kënaqeshim shume kur ”gatuanim” ne kopshtin prapa shtëpisë. Ne fillim mbushnim kutit bosh te kosit me shkopinj te vegjël dhe me te gjitha llojet e gjetheve . Këto ishin disa nga perimet tona . Ne vend te lakrës përdornim bar. Pastaj ushqimin e përzienim me shkop dhe e linim ne diell qe te “ziente”. Gjatë gjithë kohës shikonim nëse ushqimi ishte gati. Kishte raste kur ne vend te kripës dhe piperit , gjithçka e spërkatnim me rërë. Dhe ne fund bënim një gosti te madhe ! Fjalia përmbyllëse Llojet e paragrafëve Paragrafi përshkrues Paragrafi përshkrues është paragrafi ne te cilin përshkruhet një person , vend ose send . Për te shkruar një paragraf te tillë , përdoren fjalë qe e ndihmojnë lexuesin ta shikoj, dexhoje , nuhas , ndjej a shijoj objektin e përshkrimit. Llojet e paragrafëve Fjalia Kryesore Pranverë Ne pranvere , akulli e Dëbora fillojnë te shkrijnë e te Mbushin lumenjtë e liqenet. Natën kur qielli është I pastër , mund te shihen yjet , miliona yje , krahas Vezullimit te dritës se hënës .Ndonjëherë mund te shikoni edhe yje qe bien dhe zhduken para se te arrijnë vijën e horizontit Fjalia përmbyllëse Llojet e paragrafëve Paragrafi shpjegues Paragrafi shpjegues është paragrafi ne te cilin jepen shpjegime për një send , ngjarje , etej ose jepen informacione për to . Ne te përfshihen faktet qe i nevojiten lexuesit për ta kuptuar subjektin. Llojet e paragrafëve Fjalia kryesore Jeta me një vëlla me te vogël. Te jetosh me vëllanë tim te vogël është shume e vështirë. Se pari , ai mundohet te me kopjoi ne çdo gjë . Nëse un pijë një gote te dyte me qumësht , kështu do te beje edhe ai .Se dyti ai gjithmonë do te luaj me shokët e mi . Nëse ne luajmë basketboll , ai do te luaj me ne .Por ai është shume I vogël . Se treti ai kërkon te qëndroi zgjuar sa dhe unë. Gjithmonë I thotë mamit:”Pse te qëndroi zgjuar me shume se un?” Mamaja me thotë se ai dëshiron te me ngjaj , dhe për këtë duhet te jem krenar. Përpiqem te jem, por jo gjithmonë është e lehtë. Fjalia mbyllëse Llojet e paragrafëve Paragrafi argumentues – bindes Paragrafi argumentues-bindes , ne te cilin shprehet një opinion ne lidhje me një send , ngjarje etj. Gjithashtu ne këtë lloji paragrafi, shkruesi përpiqet ta beje lexuesin te jetë ne një mendje me te , lidhur me qeshjen e parashikuar. Llojet e paragrafëve Fjalia kryesore shpreh opinionet Pa rruge! Ne rrugën e lagjes sonë nevojiten trotuar. Pa to, kalimi Ne rruge është i rrezikshëm dhe i vështirë. Ne nuk Mund te ngasim biçikletat , pasi prindërit nuk na lënë Ti ngasim ne rruge. Po kështu nuk mund ti përdorim As patinat. Ne dimër është e vështirë te shkosh ne shtëpitë e shokëve ,sepse dëbora grumbullohet ne anët e rrugës. Kështu jemi te detyruar te luajmë ne oborrin e shtëpisë . Ne lagjet e tjera , rrugët kanë trotuare, po tek ne, perse nuk duhet te kenë? Fjalia mbyllëse Llojet e paragrafëve Është radha e juaj qe te shkruani një paragraf 1. 2. 3. 4. 5. Zgjidhni një teme. Mendoni për te gjitha mënyrat e mundshme te diskutimit apo te zhvillimit te temës qe zgjodhët . Me pas vendosni se cilat prej këtyre ideve janë me te lehta për te shkruar një paragraf. Ndërtoni fjalinë për temën . Binduni qe ajo përmban temën dhe idenë e kufizuar Beni një skicë te paragrafit ku te përfshihen tri apo katër ide te veçanta qe mbështesin apo qartësojnë idenë e kufizuar. Shkruani paragrafin. ESEJA Eseja është një tërësi paragrafësh , andaj edhe mënyra e shkrimit te saj është me e ndërlikuar dhe hapat qe ndiqen për ta shkruar atë janë me te shumtë. Ecuria e shkrimit te esesë karakterizohet nga hapa te shumtë qe parakuptojnë (parashohin) faza te ndryshme te te kuptuarit te temës dhe problematikes , po ashtu edhe te interpretimit dhe hartimit te saj. ESEJA Ne vazhdim do ta prezantojmë një skemë te përmbledhur te kësaj ecurie: 1. Kuptoni mire udhëzimet e detyrës se dhënë dhe përqendrohuni ne përzgjedhjen e asaj teme qe është me e pranueshme ; po ashtu,arsyetoni me kujdes dhe gjykoni deri ne cilët kufij mund te trajtohet tema e përzgjedhur . 2. Diskutoni idetë dhe shembujt për temën e përzgjedhur dhe përvijoni nënçështjet . 3. Hartoni apo ngitni një teme fillestare , domethënë një fjali qe te përmbaj idenë kryesore. ESEJA 4. Shtoni dhe përjashtoni ide dhe shembuj te veçanet , ne baze te lidhjes se tyre me tezen apo temën përkatëse . 5. Organizoni ndarjen ne paragraf dhe nënçështje 6. Beni një përmbledhje te ideve te përgjithshme 7. Shkruani materialin ne dore te pare , me se paku si një kopje te pastër . 8. Rishikoni dhe redaktoni këtë kopje te pare 9. Korrigjoni 10.Shkruani variantin përfundimtar apo një kopje te pastër përfundimtare . Te kuptojmë temën Le ti shikojmë me radhe perberesit e skemës se mësipërme . Zakonisht , tema ju jepet nxënësve nga profesori. Kështu për shembull mund te ju kërkohet te shkruani një opinion vetjak mbi një teme te përgjithshme si qeshte “E ardhmja”. Përpiquni qe te tregoni nëse jeni optimist apo pesimist për te ardhmen ne përgjithësi. Ne te njëjtën kohe ju është thënë qe nuk është e nevojshme te bëni kërkime mbi këtë temë. Duhet te bazoheni ne atë qe e keni mësuar deri tani(njohurit e mëparshme), dhe ne ato qe keni vëzhguar. Diskutimi i ideve .(Brainstorming) Diskutimi i ideve (me veten apo te tjerët) është thjesht rrahja mendimeve dhe mbajtja shënim e atyre qfar dihen dhe mendohen deri tani për temën. . Ne fillim shkruhen idetë e para qe vijnë ne mendje për fushat dhe nenqeshtjet qe kanë lidhje me këtë teme. Te gjitha këto mund te mos jen te vendosura sipas ndonjë rregulli te veçanet . Diskutimi i ideve .(Brainstorming) Pyesni veten:” si e mendoj te ardhmen “ Cilat janë disa nga teknologjitë qe po zhvillohen sot dhe do te jen te zakonshme edhe ne te ardhmen ? Si do te ndikojnë ato ne qeniet njerëzore? Disa nga përgjigjet e pyetjeve te mësipërme , te mbajtura ne shënim mund te qartësojnë mendimet e para për temën e eses qe do te shkruani. Një lisë edhe me e detajuar është lista e me poshtme : Diskutimi i ideve .(Brainstorming) E ardhmja premton shume teknologji te reja . Disa nga këto teknologji do te ndikojnë negativisht te njerëzit : si p.sh humbja e punës për shkak te avancimit te teknologjisë. Kompjuterët ne ditët e sotme janë te rendesishem për te gjitha fushat. Robotët Mjedisi Transporti Diskutimi i ideve .(Brainstorming) Nga kjo liste modeste mund te vërehet shumëllojshmëria e mundësive qe mund te përdoren për temën mbi te ardhmen . Tema kryesore - E ardhmja Nentema te mundshme – kompjuterët , robotët , mjedisi, transporti Diskutimi i ideve .(Brainstorming) Nentemat e mundshme Tema kryesore E ardhmja mjedisi robotët Transporti Kompjuterët Ngritja dhe hartimi i një teze pune Te ngresh apo te hartosh një teze para se te arrish ne këtë faze është shume e vështirë dhe kjo ndodh për shume arsye . Para se gjithash duhet te mendoni se cfar dini rreth temës dhe ky është qëllimi i diskutimit te ideve . Gjatë kësaj faze duhet te pasuroheni me ide dhe mendime për ta emërtuar temën ne bazë te informatave qe keni për te. Përpunimi i listës (shtoni dhe përjashtoni ide dhe shembuj te veçanet) Pasi është bere organizimi i një liste te shkurtër dhe është hartuar një tezë pune ka ardhur koha për te bere një ndarje te informacionit qe nuk është i nevojshëm apo nuk ka lidhje me atë qe na intereson. Kjo mund te quhet edhe faza e logjike gjatë se cilës mund ti shtojmë listës me shume fakte , pika,shembuj, arsye , argumente dhe opinione. Përpunimi i listës (shtoni dhe përjashtoni ide dhe shembuj te veçanet) Pas renditjes lista do te ishte e tillë: E ardhmja premton teknologji te reja Macet robot, kirurget robot, futbollistet robot, ushtaret robot Disa teknologji ndikojnë negativisht te njerëzit Rritja e numrit te makinave dhe ndotja e mjedisit Përpunimi i listës (shtoni dhe përjashtoni ide dhe shembuj te veçanet) Tani mund te behet edhe shtimi i sa me shume informacioneve dhe detajeve , duke i përfshirë edhe ato qe janë diskutuar me te tjerët . Ne këtë rast është e nevojshme te punohet ne një flet te pastër dhe nëse mendohet qe lista e shembujve do te jetë e gjatë është mire qe te shkruhet ne kolona. Një model i tillë organizimi jepet ne tabelën e me poshtme :