Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH Międzynarodowe stosunki gospodarcze I 2009/2010 Definicje ONZ i UE migracje krótkookresowe - przebywanie poza Dr Andżelika Kuźnar, IMSG,
Download ReportTranscript Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH Międzynarodowe stosunki gospodarcze I 2009/2010 Definicje ONZ i UE migracje krótkookresowe - przebywanie poza Dr Andżelika Kuźnar, IMSG,
Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH Międzynarodowe stosunki gospodarcze I 2009/2010 Definicje ONZ i UE migracje krótkookresowe - przebywanie poza Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH granicami kraju miejsca zamieszkania poniżej 1 roku, migracje długookresowe - przebywanie poza granicami kraju miejsca zamieszkania 1 rok lub dłużej, ▪ a więc również wyjazdy za granicę (przyjazdy z zagranicy) na pobyt stały. 2009/2010 Motyw większych dochodów decydujący Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH 2009/2010 G F B O H A Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH D E Krańcowa wydajność pracy w kraju 1 L Krańcowa wydajność pracy w kraju 2 K C J Korzyść netto świata I Łączne zasoby pracy 2009/2010 Motyw większych dochodów decydujący Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH Różnice w dochodach UE-15 i UE-10 Źródło: Wpływ emigracji zarobkowej na gospodarkę Polski, Ministerstwo Gospodarki 2007 2009/2010 Kraje Płaca realna, 1870 (USA=100) Procentowy wzrost płacy realnej, 1870-1913 Kraje docelowe 53 51 Australia 110 51 Kanada 86 121 USA 100 47 Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH Argentyna Kraje pochodzenia Irlandia 43 84 Norwegia 24 193 Szwecja 24 250 Włochy 23 112 Źródło: P. R. Krugman, M. Obstfeld, Ekonomia międzynarodowa, PWN, Warszawa2007, t.1, s. 252. 2009/2010 Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH Przepływy dużo mniejsze. Konieczność większego zróżnicowania dochodów. Większy wpływ czynników pozaekonomicznych. 2009/2010 PRZYCZYNY Polityczne, ideologiczne • • działalność opozycji w czasie • polityka ograniczania imigracji, stanu wojennego • Prześladowania narodowe, religijne, rasowe kwoty imigracyjne w USA. Koszty transportu i nielegalne przekraczanie granicy. • Koszty adaptacji imigrantów • • pierwsza fala kolonizacji USA, b. Jugosławia. • Ekologiczne. Kontrola napływu zagranicznej siły roboczej • nauka języka, dostosowanie do zwyczajów, kultury. • Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH • OGRANICZENIA Przeszkody formalne • dyplomy, kwalifikacje. • Niechęć, wrogość miejscowej ludności. 2009/2010 Migracja międzykontynentalna (osiedleńcza) Zagospodarowywanie kontynentów ▪ I fala: ▪ 1820 – 1914 ▪ Po I wojnie: 16 mln z Europy (0,5 mln z Polski) ▪ II fala: Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH pozaeuropejskich Masowa migracja XIX i XX w. ▪ Migracje po II wojnie i po dekolonizacji 2009/2010 Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH 2009/2010 Współczesna migracja Międzykontynentalna Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH Wewnątrzkontynentalna ▪ Europa: Gastarbeiterzy, 30 mln osób; ruchy w ramach UE ▪ Ameryka: Meksyk- USA ▪ Azja: Arabia Saudyjska, Kuwejt, ZEA – z Bliskiego Wschodu i południowej Azji (Egipcjanie, Palestyńczycy, Algierczycy, Hindusi). 2009/2010 Rok Liczba ludności Liczba imigrantów Udział imigrantów 1 Dubai 2002 857 233 702 931 82% 2 Miami 2000 2 253 362 1 147 765 51% 3 Amsterdam 2002 735 328 347 634 47% 4 Toronto 2001 4 647 960 2 091 100 45% Źródło: L. Benton-Short, M. Price, S. Friedman, Global Perspective on the Connections between Immigrants and World Cities, The GW Center for the Study of Globalization. Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH Miasto 2009/2010 Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH Źródło: Eurostat 2009/2010 Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH Źródło: International Migration Outlook, OECD, 2008. 2009/2010 Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH 2009/2010 Polacy – najliczniejsza grupa (ponad 290 tys.) Rumuni – 250 tys. Brytyjczycy, Niemcy – ok. 100 tys. Źródło: Eurostat (na 1000 populacji) znacznie niższy niż średnio w UE). Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH Ale wskaźnik relatywny 2009/2010 Marokańczycy Głównie do Hiszpanii i Ukraińcy Czechy, Włochy. Chińczycy Hiszpania, UK. Źródło: Eurostat Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH Belgii, liczni także we Francji i Włoszech. Hindusi UK 2009/2010 Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH Źródło: International Migration Outlook, OECD, 2008, s. 41. 2009/2010 Wpływ globalizacji Obniżenie kosztów transportu Starzenie się społeczeństw krajów rozwiniętych Wojny, konflikty i napięta sytuacja polityczna Liberalizacja polityki wyjazdowej Chin Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH Pogłębianie się różnice w poziomie płac 2009/2010 80 60 40 20 Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH 0 Meksyk Islandia USA Holandia Turcja Szwecja Norwegia N.Zelandia Kanada Portugalia Australia Szwajcaria Luksemburg Irlandia OECD W. Brytania Dania Finlandia Austria Niemcy EU15 Francja Belgia Korea Pd. Węgry Czechy Słowacja Polska Japonia Grecja Hiszpania Włochy 100 Relacja populacji >65 r. ż. do siły roboczej ogółem 2000 Źródło: OECD Factbook 2007 2050 2009/2010 NA MLN POPULACJI OGÓŁEM 41 100 30 700 28 300 24 300 22 900 21 000 14 500 13 300 12 300 11 600 10 500 10 300 0 Sweden Austria Switzerland Norway Luxembourg Greece Belgium Ireland Netherlands Canada Slovak Republic France 40 000 Źródło: International Migration Outlook, OECD, 2008, s. 50. 2 678 1 612 Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH United States France United Kingdom Sweden Canada Germany Netherlands Austria Greece Belgium Switzerland Italy 1 408 1 139 1 138 1 100 1 099 1 019 885 701 533 501 0 1 000 2 000 3 000 2009/2010 Podział migracji zarobkowej: Mały ruch przygraniczny Czasowe wyjazdy na określony z góry czas Wyjazdy na stałe. Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH Pracownicza migracja sezonowa 2009/2010 W KRAJU MACIERZYSTYM wysoki poziom bezrobocia brak możliwości zatrudnienia w swoim zawodzie zła sytuacja mieszkaniowa złe zaopatrzenie sklepów w towary konsumpcyjne duża siła nabywcza obcych walut rozbudowane instytucje „państwa dobrobytu” zapotrzebowanie na cudzoziemską siłę roboczą wysokie tempo wzrostu gospodarczego inwestycje determinujące popyt na siłę roboczą Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH W KRAJU DOCELOWYM 2009/2010 Korzyści Zmniejszenie Wypłaty USA 41072 Arabia Saudyjska 14318 Szwajcaria 13175 Niemcy 12081 Hiszpania 7265 Rosja 6635 Luksemburg 6582 Włochy 5738 Francja 4867 Liban 4018 Holandia 3277 Chiny 2550 Belgia 2430 Izrael 2287 Oman 2258 Indie Meksyk Filipiny Francja Chiny Belgia Hiszpania Niemcy Liban Maroko Rumunia Egipt Pakistan Bangladesz Polska Wpłaty 23499 21772 13561 12741 8832 6804 6653 6476 4924 4482 4445 4330 4280 4252 3536 Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH podaży pracy Wzrost kwalifikacji i akumulacja kapitału Transfer dochodów Wynagrodzenia pracowników i pieniężne przekazy pracownicze 2005 r., mln USD 2009/2010 Rok 2005 Wpływy jako % handlu towarami i usługami 80 70 60 50 40 30 20 10 0 El Salvador Moldova Honduras Bosnia and Herzegovina Uganda Bangladesh Lebanon Tajikistan Nicaragua Philippines Wpływy jako % PKB 35 30 25 20 15 Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH Albania 10 5 0 Moldova Lebanon Honduras Bosnia and Herzegovina Tajikistan El Salvador UNCTAD Handbook of statistics 2006, tab. 7.4 Albania Philippines Nicaragua Dominican Republic 2009/2010 Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH *Bośnia i Hercegowina, Bułgaria, Gruzja, Kirgistan, Rumunia, Tadżykistan 2009/2010 Korzyści Straty Straty budżetu pracy Wzrost kwalifikacji i akumulacja kapitału Transfer dochodów Starzenie się społeczeństwa Drenaż mózgów (brain drain) Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH Zmniejszenie podaży 2009/2010 „Cyrkulacja mózgów”/„wymiana mózgów” Ogólne zjawisko migracji osób wysoko wykwalifikowanych. Zakłada dwukierunkowy przepływ wysoko wykwalifikowanych między krajami Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH pochodzenia i docelowymi. Osoby migrujące są zatrudniane w kraju docelowym na stanowisku i w zawodzie, które są zgodne z ich kwalifikacjami. „Marnotrawstwo mózgów” Wysoko wykwalifikowany pracownik podejmuje za granicą prace poniżej kwalifikacji. „Drenaż mózgów” Wysoki poziom odpływu netto pracowników wysoko wykwalifikowanych. Termin - od początku lat 60, zazwyczaj napływ do krajów bogatych z biednych. „Pozyskiwanie mózgów” Wysoki poziom napływu netto pracowników wysoko wykwalifikowanych 2009/2010 Chiny, Indie, Rosja – największy odpływ naukowców i inżynierów Napływ głównie do: (dane za 2001 r.) USA – 7,8 mln UE – 4,8 mln Kanada – 2 mln Australia – 1,4 mln OECD ogółem – 17 mln, w tym 10 mln spoza OECD Ale: procentowo najwięcej osób z wyższym wykształceniem wyjeżdża z krajów zamożnych Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH USA, Japonia – 50% wszystkich emigrantów Turcja, Meksyk, Portugalia – 6-7% 2009/2010 Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH Udział emigrantów z wykształceniem wyższym wykonujących prace wymagające niskich kwalifikacji 2009/2010 1. 3. Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH 2. Przepływ w ramach korporacji transnarodowych Mobilność studentów Migracje pracowników naukowych 2009/2010 Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH Pracownicy techniczni Cechy tych przepływów: duże znaczenie w fazie Głównym kanałem są rozruchu oraz w zagraniczne inwestycje momentach kryzysowych, bezpośrednie. zajmują się głównie Przejściowy, czasowy nadzorem charakter. W praktyce technologicznym. Pracownicy większość kontraktów administracyjni - sprawują trwa od 1 roku do 3 lat. kontrolę nad firmą, zajmują zwykle najważniejsze w niej pozycje i mają decydujący wpływ na strategię i procesy produkcyjne. 2009/2010 4 2.5 3 2 2 Kanada 1.5 Francja 1 0.5 0 0 1998 1999 2000 2001 2002 Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH 1 1998 1999 2000 2001 2002 25 60 20 15 Wielka Brytania 10 5 0 1998 1999 2000 2001 2002 40 USA 20 0 1998 1999 2000 2001 2002 Źródło: Okólski M. Migracje specjalistów wysokiej klasy w kontekście członkowstwa Polski w Unii Europejskiej, Warszawa 2005 2009/2010 Kraje wysyłające studentów: Ryzyko, że zostaną wchłonięci przez rynek pracy kraju, w którym studiują i pozostaną tam na stałe duże znaczenie sytuacji w kraju wysyłającym. „Wskaźnik powrotów” rośnie wraz ze wzrostem dochodów per capita w kraju pochodzenia. Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH Kraje przyjmujące studentów: Napływ studentów traktowany jako zjawisko korzystne. Wielu absolwentów pozostaje (np. w USA 45% osób, które uzyskały stopień doktora). Najwyższy „wskaźnik zasiedzenia” dotyczy absolwentów z Chin i Indii80-90%. 2009/2010 Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH Źródło: Global Economic Prospects, World Bank 2008, s. 123. 2009/2010 „Edukacja dla rozwoju” Do lat 1990 studenci z krajów biednych (kolonii) w „Edukacja dla handlu” Studenci zagraniczni jako źródło dochodów instytucji edukacyjnych Umożliwienie podejmowania pracy podczas studiów Korzystny wpływ na wzrost gospodarczy Sposób pozyskania wysoko wykwalifikowanych pracowników Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH krajach bogatych Program niskich opłat 2009/2010 Japonia Nowa Zelandia Austria Szwajcaria Holandia Belgia Szwecja Polska OECD ogółem W tym: z innych krajów OECD 189 845 114 142 225 117 154 166 149 125900 69400 34500 36800 31600 38200 39300 10200 2143200 1046800 Udział w OECD ogółem (%) 27,5 18,4 11,0 12,1 9,9 79,0 5,9 3,2 1,6 1,7 1,5 1,8 1,8 0,5 100,0 48,8 Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH 1.USA 2.Wielka Brytania 3. Francja 4. Niemcy 5. Australia Wskaźnik zmiany liczby Studenci studentów zagranicznych zagraniczni 2005 (2000=100) 124 590200 143 394600 173 236500 139 259800 167 211300 2009/2010 Kraj przyjmujący Korzysta z potencjału naukowego gościa. Kraj wysyłający Napływ wiedzy i technologii z kraju docelowego (zwykle lepiej rozwiniętego). Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH 2009/2010 Wykładowcy Specjaliści IT Specjaliści medyczni 20 Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH 15 10 5 USA W.Brytania Szwajcaria Norwegia Niemcy Holandia Francja Austria 0 Źródło: Okólski M. Migracje specjalistów wysokiej klasy w kontekście członkowstwa Polski w Unii Europejskiej, Warszawa 2005 2009/2010 Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH http://www.oecd.org/dataoecd/27/5/33868740.pdf 2009/2010 Korzyści Straty Koszty dostosowania Korzyści budżetu imigrantów do życia w nowych warunkach Koszty społeczne Napięcia Dostęp do unikalnych kwalifikacji Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH Wzrost podaży pracy 2009/2010 Czy imigranci mają dobry czy zły wpływ na gospodarkę? Kanada USA 77 18 43 49 37 35 Bułgaria Ukraina Polska Czechy Rosja Dobry 50 60 42 24 30 47 45 24 17 79 13 0 Zły Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH 46 50 Francja W. Brytania Niemcy 59 20 40 Pew Research Center http://people-press.org/reports/pdf/165.pdf 60 80 100 2009/2010 Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH 2009/2010 Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH 2009/2010 Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH 2009/2010 Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH 2009/2010 Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH 2009/2010 30 27.8 Imigracja Emigracja Saldo 20 15 7.3 10 1.6 11 1.7 tys. osób 0 -10 -9.9 -15.2 -20 -20 -22.4 -30 -40 -20.9 -22.5 -14 -20 -25 -26.7 -22.5 -21.8 -36 -37.7 -50 1951-1960 1961-1970 1971-1980 1981-1990 1991-2000 2001-2005 -47 2006 -35 Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH 2.4 7.8 2007 Źródło: Dane GUS 2009/2010 Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH Źródło: Rocznik demograficzny GUS 2008 2009/2010 Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH 2009/2010 Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH Źródło: Eurostat 2009/2010 Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH Źródło: Dane GUS 2009/2010 Kraje imigracji Kraje emigracji Braki na rynku pracy w niż zastąpienie lokalnej siły roboczej Wpływ na utrzymanie wzrostu gospodarczego Stabilne płace niektórych zawodach Wzrost transferów dochodów Dodatkowy kapitał ludzki Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH Raczej uzupełnienie 2009/2010 Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH Wzrost płac w wielu sektorach (budownictwo, ochrona zdrowia, handel detaliczny, rolnictwo). 2009/2010 Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH 2009/2010 Polska 5% pracowników służby zdrowia zgłosiło się po ▪ 9,5% w Szczecinie ▪ 7,7% anestezjologów 50% posiadających te dokumenty wyjechało Litwa, Estonia Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH dokumenty uprawniające do pracy za granicą Finlandia, Szwecja, Norwegia 2009/2010 Nie ma jednoznacznych dowodów na drenaż mózgów po 1 maja 2004 niektórych regionach kraju Może się nasilić w dłuższym okresie Brak programów zwiększających atrakcyjność pracy w kraju Brak napływu specjalistów z zagranicy Dr Andżelika Kuźnar, IMSG, SGH Problem w niektórych zawodach medycznych i 2009/2010