WYKŁAD 1 Teorie kształcenia, kształcenie informatyczne

1

PODRĘCZNIKI

2

Polecane:

Stanisław Juszczyk, Dydaktyka informatyki i technologii informacyjnej, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń, 2003.

Andrzej Walat, Zarys dydaktyki informatyki, Ośrodek Edukacji Informatycznej i Zastosowań Komputerów, Warszawa, 2007.

Seymour Papert, Burze mózgów – dzieci i komputery, Warszawa 1996.

Eric S. Roberts, Thinking Recursively, John Willey & Sons, INC., New York, 1986.

3

TEORIE KSZTAŁCENIA

4

Zasadnicze pytania nauczyciela:

• W jaki sposób ucząca się osoba jest w stanie nauczyć się czegoś nowego?

• Co to znaczy, że ktoś się czegoś nauczył?

• Co to znaczy, że kogoś uczę?

5

Teorie klasyczne (1)

PLATON: wiedza jest czymś wrodzonym, znajduje się w umyśle już w chwili narodzin Nauczanie to pomaganie w procesie przypominania sobie 6

Teorie klasyczne (2)

• • • JOHN LOCKE Człowiek rodzi się z pewnymi zdolnościami umysłowymi, które umożliwiają uczenie się.

Od początku życia człowiek zbiera idee pierwotne (kolory, kształty, dźwięki itp.). Mając odpowiednią liczbę zapamiętanych idei pierwotnych człowiek powoli buduje idee złożone używając idei pierwotnych i wrodzonych umiejętności zapamiętywania, łączenia, myślenia abstrakcyjnego itp.

7

Behawioryzm

Założenie: ludzie mają pewne wyposażenie biologiczne, dzięki któremu mogą wchodzić w reakcje z otoczeniem i odnosić z tego korzyści. Behawioryzm nie zwraca uwagi na to jak wiedza została zdobyta ale na to w jaki sposób człowiek opanowuje nowe zachowania.

8

Behawioryzm (1)

IWAN PAWŁOW Warunkowanie klasyczne 1. bodziec naturalny  reakcja 2. bodziec naturalny + bodziec uwarunkowany  reakcja 3. bodziec uwarunkowany  reakcja 9

Behawioryzm (2)

JOHN B. WATSON Każde wyuczone zachowanie jest efektem warunkowania klasycznego. Aby warunkowanie klasyczne mogło działać musi istnieć odruch pierwotny (reakcja na jakiś bodziec), a warunkowanie klasyczne zastępuje ten bodziec innym bodźcem uwarunkowanym.

10

Behawioryzm (3)

EDWARD L. THORNDIKE • • • • Warunkowanie instrumentalne W mózgu uczącego się tworzy się połączenie nerwowe Kiedy zmysły rejestrują określony bodziec to zostaje on przekazany przez to połączenie do organów wywołujących reakcję. Połączenie to ulega wzmocnieniu w miarę ćwiczenia danego zachowania. Każda reakcja na każdy bodziec może zostać uwarunkowana przez bezpośrednie nagradzanie 11

Behawioryzm (4)

• BURRHUS F. SKINNER Nie trzeba wzmacniać (nagradzać) za każdym razem. • • Wystarczy nagroda częsta ale przypadkowa. Nagradzanie za każdym razem zmniejsza skłonność do wyuczonego zachowania gdy tylko nagroda zniknie.

12

Teoria Gestalt

• • • WOLFGANG KÖHLER uczenie się przez wgląd, polegający na nagłym znalezieniu rozwiązania problemu fizyka układu nerwowego umożliwia uzyskanie wglądu, a więc uczenie się.

reagujemy na znaczenia tego co obserwujemy i dokonujemy ich syntezy w umyśle.

13

Konstruktywizm (1)

• • JEAN PIAGET Człowiek ucząc się tworzy struktury poznawcze. Dla każdej czynności w umyśle człowieka jest odpowiedni schemat Otrzymane informacje są • albo asymilowane w ramach istniejących struktur – jeżeli nie są sprzeczne z poprzednimi doświadczeniami, • albo równowaga zostaje zakłócona i zmianie ulega struktura poznawcza – następuje akomodacja .

14

Konstruktywizm (2)

Etapy rozwojowe Piageta: 0-2 lata faza sensomotoryczna budowanie w umyśle schematów prostych operacji i pojęć podstawowych, 2-7 lat faza przedoperacyjna nie ma jeszcze zdolności do myślenia abstrakcyjnego, musi mieć konkretne przedmioty, 7-11 lat faza operacji konkretnych konstruowanie struktur logicznych, 11-15 faza operacji formalnych osiągnięcie zdolności do rozumowania abstrakcyjnego.

15

Społeczne uczenie się (1)

• • • JOHN DAVEY Myślenie zawsze zaczyna się wtedy, gdy dana osoba naprawdę zdaje sobie sprawę z faktu, że pojawił się problem.

Gdy problem zostaje rozwiązany osoba się czegoś nauczyła: związku miedzy swoim działaniem a rozwiązaniem problemu.

Kluczem prawdziwej nauki jest ukierunkowana aktywność w grupie społecznej. 16

Uczenie się społeczne (2)

• • • LEW WYGOTSKI Strefa najbliższego rozwoju – to co bezpośrednio wpływa na rozwój struktur poznawczych. Struktury te rozwijają się dzięki innym na skutek wymiany wiadomości dzięki narzędziom, takim jak język, logika, przekształcenia symboliczne, pismo itp. To czego uczeń się nauczy nie zależy tylko od jego możliwości ale także od strefy najbliższego rozwoju. Kluczowym czynnikiem w społecznym przyswajaniu wiedzy jest zdolność do uczenia się dzięki naśladownictwu.

17

Wnioski dla nauczyciela

• • Istnieją dwa aspekty uczenia się, które nauczyciel powinien brać pod uwagę: • wydarzenia zachodzące w indywidualnym „aparacie poznawczym” ucznia, gdy usiłuje on zrozumieć i zapamiętać materiał danego przedmiotu • efektywne uczenie się dokonuje się w środowisku społecznym, gdy uczniowie porozumiewają się ze sobą lub współdziałają z innymi członkami grupy Nauczyciel powinien budować sytuacje naturalne, w których następuje „zdziwienie” uczniów – zjawiska nie powinny pasować do istniejącej wiedzy – aby pobudzić akomodację, a nie tylko asymilację nowych wiadomości 18

Konstrukcjonizm S. Paperta

• Rozszerzenie konstruktywizmu – Aspekt mentalny (proces konstruowania wiedzy w głowie ucznia) – Aspekt społeczny (uczenie się przez współpracę) – Aspekt materialny (konstruowanie materialnych reprezentacji abstrakcyjnych idei) 19

Kognitywizm

• Człowiek jako system przetwarzania informacji.

• Wiedza jest konstrukcją umysłu ludzkiego powstającą w wyniku aktywności podmiotu.

• Podstawą jest informacja, a pomijamy afektywność i wolicjonalność.

20

Osiem wielkich idei konstrukcjonizmu Seymour Papert (sformułowane w eksperymencie przeprowadzanym w więzieniu dla młodocianych) 21

1. Uczenie się przez tworzenie

(learning by doing)

22

2. Technologia jako tworzywo 23

3. Ostra zabawa 24

4. Uczymy się jak się uczyć 25

5. Daj sobie czas 26

6. Nie ma sukcesu bez niepowodzeń

27

7. Praktykuj sam, co zalecasz uczniom

28

8. Najważniejszym celem uczenia

się technologii cyfrowej jest używanie jej TERAZ do uczenia się innych rzeczy

29

METODY NAUCZANIA

30

Odmiany uczenia się i metody kształcenia

UCZENIE SIĘ PRZEZ

Przyswajanie Odkrywanie Przeżywanie Działanie

METODY KSZTAŁCENIA

Podające Problemowe Waloryzacyjne Praktyczne 31

Rodzaje metod kształcenia

PODAJĄCE PROBLEMOWE WALORYZACYJNE PRAKTYCZNE

Opowiadanie Burza mózgów Impresywne Eksperymenty Wykład Studium przypadku Ekspresyjne Wytwórcze Pogadanka Dyskusja Praca z tekstem Pokaz Symulacja Inscenizacja

PODAJĄCE

Opowiadanie Wykład Pogadanka Dyskusja Praca z tekstem Pokaz

Rodzaje metod kształcenia

PROBLEMOWE

Burza mózgów Studium przypadku Symulacja Inscenizacja

WALORYZACYJNE PRAKTYCZNE

Impresywne Eksperymenty Ekspresyjne Wytwórcze

STYLE I STRATEGIE NAUCZANIA

34

Nauczanie czynnościowe

• • • • Oparte na umiejętnościach Mniejszy nacisk na treści Opanowanie czynności uznaje się za treści Skupia się na ćwiczeniu aktywnego posługiwania się poznawanymi wiadomościami 35

Nauczanie bezpośrednie

• • Uczenie podstawowych umiejętności i wiadomości „krok po kroku” Stosowane do – wiedzy proceduralnej – wiedzy deklaratywnej o silnej strukturze 36

Przyswajanie wiedzy

Uczeń potrafi wymienić podstawowe reguły formatowania akapitu w edytorze tekstu.

Uczeń potrafi wskazać opcje personalizacji konta poczty elektronicznej w programie pocztowym.

Opanowywanie umiejętności

Uczeń potrafi sformatować akapit pracując w edytorze tekstu.

Uczeń skonfiguruje własne konto poczty elektronicznej w programie pocztowym.

37

Uczenie przez modelowanie

• • Podstawowa metoda: pokaz Pokaz jest skuteczny gdy – wszystkie elementy zostają przedstawione dokładnie i poprawnie – warunki umożliwiają uczniowi uświadomienie sobie tego co się dzieje – są objaśnienia i jest możliwość dyskusji 38

Uczenie grupowe

• • • • Uczniowie tworzą zespół Zespół jest heterogeniczny (są w nim uczniowie dobrzy, przeciętni i słabi) W składzie zespołu są uczniowie obu płci (różnych ras i wyznań) System nagród ma charakter grupowy 39

Uczenie problemowe

• Sytuacja problemowa • Problem • Generowanie pomysłów i hipotez • Weryfikacja pomysłów i hipotez • Formułowanie wniosków końcowych 40

Uczenie problemowe

• Sytuacja problemowa • Problem • Generowanie pomysłów i hipotez • Weryfikacja pomysłów i hipotez • Formułowanie wniosków końcowych Sprzężenie zwrotne 41

Metoda sześciu kapeluszy myślowych (E. de Bono) biały: myślenie obiektywne oparte na faktach zielony: myślenie twórcze żółty: myślenie logiczne, racjonalne (optymistyczne) czarny: myślenie krytyczne (pesymistyczne) czerwony: emocje, odczucia, intuicja niebieski: analiza, kontrola i sterowanie procesem myślenia 42