گراندد تئوری چیست و چه کاربردی دارد؟ يزدان منصوريان عضو هيات علمي دانشگاه تربيت معلم تهران همایش چالشهای علم اطالعات . دانشگاه اصفهان 9 ، خرداد.
Download
Report
Transcript گراندد تئوری چیست و چه کاربردی دارد؟ يزدان منصوريان عضو هيات علمي دانشگاه تربيت معلم تهران همایش چالشهای علم اطالعات . دانشگاه اصفهان 9 ، خرداد.
گراندد تئوری چیست و چه
کاربردی دارد؟
يزدان منصوريان
عضو هيات علمي دانشگاه تربيت معلم تهران
همایش چالشهای علم اطالعات .دانشگاه اصفهان 9 ،خرداد 86
سرفصل مطالب
نگاهي به روشهاي پژوهش کيفي و تفاوتهاي آنها با روشهاي ّ
کمي
مقايسه فرايند انجام پژوهشهاي کيفي با پژوهش هاي ّ
کمي
معرفي روش گراندد تئوري )(Grounded Theory
مراحل اجرا وچگونگي به کار گيري گراندد تئوري
کاربرد گراندد تئوري در علوم اجتماعي و علوم رفتاري
شيوه هاي سنجش روايي و پايايي در گراندد تئوري
:برخي از روشهاي کيفي
Phenomenology
پديدارشناس ي
Action Research
اقدام پژوهي
قوم نگاري
Ethnography
Case Study )بررس ي موردي(مورد پژوهي
Delphi Method
روش دلفي
Sense Making Method روش معنا بخش ي
Grounded Theory
گراندد تئوري
مباني فلسفي پژوهشهاي ّ
کمي و تفاوتهاي آن با
پژوهشهاي کيفي
ّ
ي
پژوهش کمي مبتني بر تجربه گرايي و جزء نگر است اما
پژوهش کيفي مبتني بر طبيعت گرايي و کل نگري مي باشد.
پژوهش ّ
کمي اغلب قياس ي و پژوهش کيفي معموال
استقرايي است.
پژوهش ّ
کمي به “چقدر” و “چه وقت” و پژوهش کيفي به
“چرا” و “چگونه” مي پردازد.
ّ
روشهاي کمي و کيفي :متعارض يا مکمل؟
اين دو رويکرد معموال مکمل هم هستند.
پژوهش کيفي به پرسشهايي پاسخ مي دهد که امکان
پاسخ آن در پژوهش ّ
کمي نيست.
پژوهش کيفي در سطحي محدودتر ولي با عمقي بيشتربه
موضوع پژوهش مي پردازد.
ّ
و
پژوهش کمي امکان تعميم يافته هاي پژ هش کيفي را
در سطحي وسيعتر فراهم مي کند.
تعريف و ويژگيهاي گراندد تئوري
روش پژوهش ي کامال استقرايي ) (Inductiveو اکتشافي
) (Exploratoryکه پژوهشگر در آن بجاي آزمودن تئوريهاي
موجود خود به تدوين يک تئوري مي پردازد.
اين تئوري به شكل منظم و بر اساس داده هاي کيفي و واقعي
شکل مي گيرد.
براي موقعيتي مناسب است كه دانش ما در مورد آن محدود
است و تئوري قابل اعتنا در آن موجود نيست که بتوان بر اساس
آن فرضيه اي براي آزمون تدوين کرد.
گراندد تئوري از نگاه پديد آورندگان آن
” ...کشف تئوري در پژوهشهاي علوم اجتماعي بر اساس گردآوري نظام
مند داده ها ...براي رسيدن به مرحله اي از شناخت از موضوع مورد
مطالعه که ما را قادر مي سازد نظريه اي را که بر اساس داده هاي
واقعي ساخته ايم ...با نظريه هاي موجود مقايسه کنيم“.
)(Glazer & Strauss, 1967
تعريفي ديگر از گراندد تئوري
" … روش پژوهش براي توليد تئوري اي که بر اساس گردآوري
و تحليل نظام مند داده ها بنيان نهاده شده است .گراندد تئوري
در طول تحقيق رشد مي کند و از رهگذر تعامل مستمر بين
گردآوري و تحليل داده ها حاصل مي شود“
)(Strauss & Corbin, 1994: 273
تعريف گراندد تئوري بر اساس يک تجربه
“…فرايند ساخت يک نظريه مدون از طريق گردآوري سازمان
يافته داده و تحليل استقرايي داده ها براي پاسخگويي به
پرسشهاي نوين آن دسته از پژوهشهاي کيفي که فاقد مباني
نظري کافي درزمينه موضوع مورد مطالعه هستند“.
(منصوريان)1386 ،
مراحل اجراي پژوهش در گراندد تئوري
تدوين پرسشهاي پژوهش
گردآوري داده ها
کدگذاري داده ها در سه مرحله:
کد گذاري باز
کد گذاري محوري
کد گذاري انتخابي
يادداشت برداري(ثبت انديشه ها و تفسير خود از داده ها)
نگارش و تدوين تئوري
کد گذاري چيست؟
Coding
تعريف :اختصاص نزديکترين مفهوم به کوچکترين جزء با
معني هر بخش از داده هاي گردآوري شده.
به طور کلي هر مفهوم داراي ابعاد است و هر بعد نيز داراي
طيف است.
هنر گراندد تئوريست اين است که خود مفاهيم تازه
کشف و آنها را تعريف کند ،نه آنکه فقط بين داده هاي
خود و مفاهيم از پيش موجود پيوند برقرار کند.
کد گذاري باز
Open Coding
پژوهشگر بايد بارها و بارها داده گردآوري شده را مرور كرده و از
زواياي گوناگون به آن توجه کند.
در اين مرحله پژوهشگر با مرور مجموعه داده هاي گردآوري شده
تالش مي کند که مفاهيم مستتردر آن را بازشناسد.
اين مرحله باز ناميده مي شود چرا که پژوهشگر بدون هيچ
محدوديتي به نامگذاري مفاهيم مي پردازد.
ادامه کد گذاري باز
در کدگذاري باز پژوهشگر با ذهني باز به نامگذاري مفاهيم
مي پردازد و محدوديتي براي تعداد كدها قائل نمي شود.
هدف از كدگذاري باز تجزيه مجموعه داده گردآوري شده
به كوچكترين اجزاء مفهومي ممكن است.
کدگذاري محوري
Axial Coding
در کدگذاري محوري فرايند اختصاص کد به مفاهيم موجود در داده
از حالت باز خارج مي شود و شکلي گزيده به خود مي گيرد.
پس از انجام كدگذاري باز پژوهشگر مي تواند محورهاي اصلي در
مجموعه داده ها را مشخص كند و مرحله بعد كدگذاري را حول اين
محورها انجام دهد.
کدگذاري انتخابي
Selective Coding
دركدگذاري انتخابي پژوهشگر با توجه به كد ها و مفاهيم شناسايي
شده در دو مرحله قبل به استحكام بيشتر فرايند كدگذاري مي
پردازد.
كد گذاري تنها در صورتي موفق است كه با تعامل مستمر با
مجموعه داده ها همراه باشد.
گليزر بجاي سه مرحله کد گذاري به دو مرحله زير معتقد است:
Substantive Coding
Theoretical Coding
يادداشت برداري
Memo Writing
پژوهشگر همزمان با گردآوري داده ها پيوسته به ثبت انديشه ها
و تفسير خود از تعامل با داده مي پردازد.
بايد فيشهاي تهيه شده داراي تاريخ و عنوان مشخص باشند تا
پژوهشگر در مقابل انبوهي از فيشها دچار سر درگمي نشود.
يادداشتها نقش مهمي در پيشرفت پژوهش دارند و تجربه به من
نشان داده است که استمرار در تهيه اين يادداشتها نقش بسزايي
در موفقيت پژوهش دارند.
نگارش و تدوين تئوري
در اين مرحله تصوير پژوهش براي پژوهشگر از هميشه روشنتر است.
آخرين وظيفه گراندد تئوريست اين است که آنچه را از اين تصوير
مي بيند براي ديگران به تصوير کشد.
به کمک تئوري ساخته شده مي توان فرضيه هايي تدوين کرد که
پژوهشهاي بعدي به آزمون آنها بپردازند.
گراندد تئوري نه براي آزمون فرضيه که روش ي براي توليد آن است.
پنج ويژگي مورد انتظار از نظريه هايي که به
شيوه گراندد تئوري توليد مي شوند
پژوهشگر را قادر به توضيح و تشريح موضوع مورد مطالعه سازد و
امکان پيشگويي در مورد رخدادهاي ممکن در زمينه مورد تحقيق را
فراهم کند.
در پيشرفت مباني نظري موضوع مورد مطالعه موثر باشد و در آن
مشارکت کند.
عالوه بر مباني نظري در زمينه هاي عملي موضوع مورد مطالعه
نيزکاربرد داشته باشد.
ادامه پنج ويژگي ...
رويکرد تازه اي براي نگرش به موضوع مورد مطالعه فراهم آورده و
پژوهشگر را به مرحله اي از شناخت نسبت به داده برساند که
بتواند به داده خام گردآوري شده معنا و مفهوم ببخشد.
شيوه اي نوين براي هدايت پژوهشهاي آتي در زمينه موضوع مورد
مطالعه فراهم آورد.
منابع
نظريه سازي استقرايي بر اساس داده: "گراندد تئوري.)1386( . يزدان، منصوريان
. در دست چاپ. فصلنامه پژوهش در مسائل تعليم و تربيت."هاي واقعي
Allan, G. (2003), “A critique of using grounded theory
as a research method”, Electronic Journal of Business
Research Methods, Vol. 2 No. 1, pp. 1-10.
Glaser, B. (1998), Doing Grounded Theory: Issues
and Discussion, Sociology Press, Mill Valley, CA.
Glaser, B. and Strauss, A. (1967), “The Discovery of
the Grounded Theory: Strategies for Qualitative
Research”, Aldine de Gruyter, New York.
Mansourian, Y. (2006). “Adoption of Grounded
Theory in LIS research”. New Library World, Vol. 107
No. 9/10, pp. 386-402.