بسم هللا الرحمن الرحيم تفسير موضوعي قرآن کريم جلسه اول ارائه : سيد روح اله دهقان باغي [email protected] هَ ِى هْد إ ُر الق ذا ْ ءاَ ن يَ ِن َ َْ َ ْ ِلتىِ ه ْ شر ب ي و م و ق ل ِىَ أ َُ َ ُ.
Download ReportTranscript بسم هللا الرحمن الرحيم تفسير موضوعي قرآن کريم جلسه اول ارائه : سيد روح اله دهقان باغي [email protected] هَ ِى هْد إ ُر الق ذا ْ ءاَ ن يَ ِن َ َْ َ ْ ِلتىِ ه ْ شر ب ي و م و ق ل ِىَ أ َُ َ ُ.
بسم هللا الرحمن الرحيم تفسير موضوعي قرآن کريم جلسه اول ارائه :سيد روح اله دهقان باغي [email protected] هَ ِى هْد إ ُر الق ذا ْ ءاَ ن يَ ِن َ َْ َ ْ ِلتىِ ه ْ شر ب ي و م و ق ل ِىَ أ َُ َ ُ َ ُِّ َُ ن ْم يع ِين ذ َ ال ِيبهن ِن م ُؤ الم اين ْ استوارترين راهى قرآن، لوَ ْ َكه َ راههاست ،هدايت مىكند و به مؤمنانى كه َ الصاِ ًا ْر َج ْ أ ُم هْ ل ن َاتِ أ لح َ اعمال صالح انجام مىدهند ،بشارت مىدهد اسراء)9: آنهابيرا 2كه براى ك است. پاداش (بزرگى َ تفسير موضوعي قرآن کريم /جلسه اول -پائيز – 1392سيد روح اله دهقان باغي – فهرست مطالب معرفي اجمالي درس معرفي منبع اصلي درس معرفي منابع کمکي درس شيوه آزمون و نمرهدهي معرفي طرح درس مباحث مقدماتي درس : قرآن کالم خداست!!! شناخت فرآيند وحي 3 تفسير موضوعي قرآن کريم /جلسه اول -پائيز – 1392سيد روح اله دهقان باغي – معرفي اجمالي درس ما را با گوشهاي از معارف واالي کتاب الهي آشنا کند. زمينهي انس هميشگي ما با قرآن کريم را فراهم کند. ما را به بهرهمندي عملي از تعاليم قرآن کريم و رسيدن به حيات طيبه تشويق کند. به عالوه ساعات کالسي اين درس زمان مناسبي براي طرح و پاسخگويي به سئواالت و شبهات ديني و قرآني دانشجويان ميباشد. از ديگر اهداف کالسهاي معارف ،ايجاد فضايي صميمي 4 باغي – تا بوده و دوستانه ميان دانشجويان و اساتيد تفسير موضوعي قرآن کريم /جلسه اول -پائيز – 1392سيد روح اله دهقان منبع اصلي درس تفسير موضوعي قرآن کريم مولف :دکتر عبدهللا موحدي محب 5 تفسير موضوعي قرآن کريم / ناشر :دفتر نشر معارف – 1392سيد روح اله دهقان باغي – جلسه اول -پائيز منابع کمکي درس 6 تفسير موضوعي قرآن کريم /جلسه اول -پائيز – 1392سيد روح اله دهقان باغي – منابع کمکي درس 7 تفسير موضوعي قرآن کريم /جلسه اول -پائيز – 1392سيد روح اله دهقان باغي – شيوه آزمون و نمره دهي 8 جمع آزمون ميان ترم تستي تشريحي روخواني قرآن کريم فعاليت کالسي جمع 5 2 0 پايان ترم 10 2 0 15 4 0 7 12 1 20 تفسير موضوعي قرآن کريم /جلسه اول -پائيز – 1392سيد روح اله دهقان باغي – معرفي طرح درس جلس ه فعاليت 1 معرفي درس ،معرفي منبع درس ،مباحث مقدماتي (قرآن کالم خداست!!!، شناخت فرآيند وحي) (درس 1کتاب) 2 کتابت قرآن ،تحريف ناپذيري قرآن ،هدف از نزول قرآن (ادامه درس 1کتاب) 3 مفسر، ارزشهاي جاودان (پايان درس 1کتاب) ،تعريف تفسير ،اولين ّ کهنترين تفاسير (درس 2کتاب) شيوههاي تفسير ،داليل نياز قرآن به تفسير ،شرايط مفسر ،تفسير به رأي ،منابع تفسير (پايان درس 2کتاب) 4 مراحل رويکرد به قرآن :قرائت ،ترتيل ،تدبر ،تمسک (درس 3کتاب) 9 5 نماز سرود عشق (درس 4کتاب) 6 » ميانترم مطالب کتاب) « - نيايش ( /درس ديباچهي باغي – درسيدهقان روح اله پايان– سيد پائيز 1392 جلسه5اول - قرآن کريم 7تفسير موضوعي معرفي طرح درس جلس ه فعاليت 9 10 11 سازگاري و سازندگي (درس 11کتاب) 12 13 14 15 16 10 نظارت همگاني (درس 12کتاب) بحث آزاد با موضوع امر به معروف و نهي از منکر و ازدواج سنت هاي الهي (درس 13کتاب) انگارهي مطلوب (درس 14کتاب) زندگي (درس 16کتاب) بحث آزاد با موضوع اختياري و پرسش و پاسخ مرزهاي بايستگي (درس 17کتاب) «پايان مطالب درسي» تفسير موضوعي قرآن کريم /جلسه اول -پائيز – 1392سيد روح اله دهقان باغي – ً کالم خداست؟ آيا قرآن ،حقيقتا مباحث مقدماتي درس آيا ميتوان داليلي محکم براي اثبات کالم الهي بودن قرآن آورد؟ آيا الفاظ و کلمات قرآن نيز از جانب خداست؟ آيا ممکن است تنها مفاهيم قرآن از جانب خدا بوده و الفاظ آن از پيامبر اکرم صلي هللا عليه و آله و سلم و يا از جبرئيل عليه السالم 11 باشد؟ تفسير موضوعي قرآن کريم /جلسه اول -پائيز – 1392سيد روح اله دهقان باغي – کافيمقدماتي مباحث است درسبه منابع ديني رجوع کرده و با استفاده از متون ديني به اين پرسش پاسخ گفت. آيات متعددي از قرآن کريم با صراحت و يا با اشاره ،بيان ميکنند که قرآن کالم الهي است و در پديد آمدن آن ،غير خداوند دخالت ندارد. روايات متعددي از پيامبر اکرم صلي هللا عليه و آله و ائمه معصومين عليهم السالم نيز بر کالم الهي بودن قرآن داللت دارند. تفسير موضوعي قرآن کريم /جلسه اول -پائيز – 1392سيد روح اله دهقان باغي – براي اختصار ،در اين خصوص به بررسي دو آيه 12 ََ َات ِّن بي تن ِم ْه لي ْلىَ ع تت ِذ َ إ و ياُ َا ُ َا َ ءاَ ْ َ ْتِ ن ِ نا ائ لق ْج ير ِين ل الذ ق ءَ ُوَ َاَ َ َال َ َاَ َ ه ل د ب و ْ ِّ أْ َ ُ ِْ ْ َير ءان غ ُر ِق ب َْ كسانى شود، اى مى خوانده آنها ماهبر روشن آيات كه هنگامى و َ ُ ْ َ ِ َ ن سىِ إ ف ن ق ل ت ِن م ل د ب أ ن أ لى ن و ك ي َ ِْ ْ ُ ُ ْ َ َ ِّ ُ ِ كه ايمان به لقاى ما (و روز رستاخيز) ندارند مىگويند: َ َ ن إ ف ا خ أ نى إ لى إ ى ح و ي ا م ال إ ع ب ت ْ ِ ِ آنَ را ِتبديل كن!َ (وُ ِ «أقرآنىُ ِ غير ازَاين ُ َ آيات بياور ،يا نكوهش بتها را بردار)» بگو« :من حق ندارم كه از پيش خود ََ ِيم (يونس)15: َظ ْم ع يو ذاب َبى ع ُ ر ْت َي َص ع َ َ هَ ذا َ ُل ق ْ ما َ پيروى مىشود، – 1392من پائيز بر چيزى كه فقط از دهم آن دهقان باغي – وحى اله سيد روح جلسه اول - کريم / تغييرقرآن را موضوعي تفسير 13 أ َح إ و َد ن ِْ َ َ ع م س ي تى ح ه ر ج أ ف ك ر ا ج ت اس َ َ ِ َ َ َْ َ َ ْ ْ ُ َ َ َ َ ْ َ ِ هللا ُ ِ ِك ل ذ ه ن م أ م ه غ ل ب يكىم أ ث َام َْ وكل از توَ اگر ازْ ُْ َ َ مشركانَ َُ َ ده)6تا پناه ُاو بخواهد، پناهندگى بهَ َ توبه: ون ( لم ع ي ال م و ق م ْ نه ِأ ب ُ َْ ْ ْ سخن خدا را من َ ِّ الم ُشْر ِين ِك ْ َ بشنود آن (و در تفسير موضوعي قرآن کريم /جلسه اول -پائيز – 1392سيد روح اله دهقان باغي – 14بينديشد)! سپس او را به محل امنش مباحث مقدماتي درس از منظر برون ديني و براي مخاطبان مسلمان و غير مسلمان ،و حتي غير معتقد به خداوند! ميتوان از بحث اعجاز قرآن استفاده کرده و به اين پرسش پاسخ گفت. تحدي قرآن کريم و همآورد خواهي آن در آيات متعدد و به شکلهاي مختلف بيان شده و پس از 14قرن همچنان ادامه داشته و تا قيامت نيز ادامه خواهد يافت. 15 تفسير موضوعي قرآن کريم /جلسه اول -پائيز – 1392سيد روح اله دهقان باغي – درس همهي موجودات به غير از خداوند، مقدماتياز مباحث کلمه يک خواسته شده تا در صورتي که باور ندارند قرآن کالم الهي است ،يک سوره همانند قرآن بياورند!! با وجود انگيزههاي فراوان براي دشمني با اسالم ،و مبارزههاي همه جانبهي دشمنان اسالم، و با گذشت بيش از 14 قرن، هنوز کسي نتوانسته حتي يک سورهي کوچک -همانند سورهي يک سطري کوثر -بياورد!!! بودن بزرگترين موضوع اين الهي باغي – کالماله دهقان برسيد روح دليل– 1392 اول -پائيز قرآن کريم /جلسه تفسير موضوعي 16 ُل لئنِ اج َم ْت االنسُ و َع الجِن ق َ ْ َتِ ْ َ ْ ْ ْ هَ ِ ِ ذا ل ث م ب ا و ت أ ي ن َلىَ أ ع َ ُ ِ َ ْ ْ َ ِ ِ ِ ِ و ل و ه ل ث م ب ن و ت أ ي ال ان ء ر ُ ق ال ْ َ َ ُ ِ َ َ ْ ْ َ بگو« :اگر انسانها و پريان (جن و اين همانند كه اتفاق َ ْ ِ اسراء)88: ًا ( ِير َه كنندض ظ َع لب م ه ْض بع كا انسَ ن) َ ْ ُُ قرآن 17 را بياورند، همانند آن را تفسير موضوعي قرآن کريم /جلسه اول -پائيز – 1392سيد روح اله دهقان باغي – مباحث مقدماتي درس اثبات کالم الهي بودن قرآن کريم و دخالت نداشتن هيچ موجودي غير از خداوند در پديد آمدن آن ،ميتواند اطمينان قلبي انسانها را بر دسترسي به نسخهي بيبديل هدايت از جانب خداوند تأمين کند. به عالوه شبهات ميتوان دکتر به سروش، شبهات مختلفي همانند تجربهي ديني پيامبر، تأثير پذيري قرآن از فرهنگ زمان جاهليت و 18 ...به راحتي پاسخ گفت. تفسير موضوعي قرآن کريم /جلسه اول -پائيز – 1392سيد روح اله دهقان باغي – کالم الهي چگونه در اختيار پيامبر اسالم مباحث مقدماتي درس (صلي هللا عليه و آله و سلم) قرار گرفته است؟ ويژگيهاي فرآيند ارتباط ميان خداوند و پيامبر چيست؟ آيا تجربهي اين ارتباط ويژه، براي انسانهاي عادي ممکن است؟ از ديدگاه قرآن کريم ،اين ارتباط به چه 19 ؟ پذيرد مي انجام هايي صورت تفسير موضوعي قرآن کريم /جلسه اول -پائيز – 1392سيد روح اله دهقان باغي – نح ن َُْ ُص نق َ ََ ْكَ أ َح ع لي ْسَن َ َص الق ص ْ َِ َ َ َ ن ا ء ر ُ ق ال ا ذ ه ك ي ل إ ا ن ي ح و ِم ب ْ َْ َ َا أْ ََْ ِ ْ َ َ َ َ ِ ِ ِ ن م ل ه ل ب ق ِن م ت ن ك ن إ و َ ُ َ َ ِ ْ ما بهترين سرگذشتها را از طريق اين تو )3وحى كرديم -بر تو كه بهيوسف: ِين ( ِل قرآنا-ف الغ ْ َ ً پيش از اين، بازگو مىكنيم و مسلما 20 تفسير موضوعي قرآن کريم /جلسه اول -پائيز – 1392سيد روح اله دهقان باغي – َ َ أ أ ه ش ر ب ك شى ى ُ هللا ل ُ ق ة د ا ْ ْ ء ل ُ ق َ ً ْ ُ ْ َ َ ِ َ َ ُ ِ ِى وح أ و م ك ن ي ب و نى ي ب د ي ْ ه ش ُ َ ُ َ َ َ َ َ ْ ْ ْ ِ َ گواهى كيست؟» (و ، گواهى باالترين « : بگو ُ هَ ِ و ِه ُم ب َك ِر ن ِلنذ ُر الق إ ذا ْ ءاُ َ ِلىَ َ َْ خودت پاسخ بده و) بگو« :خداوند ،گواه َ لغ( . ...انعام)19: ب ن م َ َ ميان من و شماست و (بهترين دليل آن اين است كه) اين قرآن بر من وحى شده ،تا 21 تفسير موضوعي قرآن کريم /جلسه اول -پائيز – 1392سيد روح اله دهقان باغي – لغوي «وحي»: معناي مقدماتي درس مباحث لغت شناسان «وحي» بر معاني متعددي براي واژه اما اين واژه شمردهاند، معاني متعددي ندارد و مفهوم اصلي و جامع آن فهماندن سريع و پنهاني است. يعني براي معناي وحي بايد سه عنصر «تفهيم»« ،سرعت» و «خفاء» را با هم 22 لحاظ نمود. تفسير موضوعي قرآن کريم /جلسه اول -پائيز – 1392سيد روح اله دهقان باغي – مقدماتي درس مباحث اصطالحي «وحي»: معناي رساندن مفاهيم و اوامر از جانب خداوند به بندگان برگزيدهاش ،خواه با واسطه و خواه بدون واسطه به منظور ابالغ به مردم ،وحي اصطالحي ناميده ميشود که شامل کتب آسماني هم ميگردد .مفاهيم مورد نظر در جهت هدايت انسانها و تبيين وظايف آنها در قالب دستورات شرعي و ...از سوي پروردگار به 23 تفسير موضوعي قرآن کريم /جلسه اول -پائيز – 1392سيد روح اله دهقان باغي – اصطالحي «وحي»( :ادامه) معناي مباحث مقدماتي درس اين گونه از وحي که موجب بعثت انبياء و تداوم رسالت ايشان ميگردد ،هرچند از نظر فرآيند با معناي لغوي وحي مطابقت دارد، اما منحصر به القاء کننده خاص (خداوند)، مفاهيم خاص (دستورات ديني) و پذيرندهگان خاص (انبياء) خواهد بود .اين قسم از وحي 24 ً «وحي رسالي» گويند. را اصطالحا تفسير موضوعي قرآن کريم /جلسه اول -پائيز – 1392سيد روح اله دهقان باغي – مباحث مقدماتي درس کاربرد وحي در قرآن کريم: کلمه وحي و مشتقات آن بيش از هفتاد بار در قرآن کريم به کار رفته است .در يک دسته بندي کلي ميتوان کاربرد اين واژه در قرآن کريم را در دو دسته «وحي رسالي (تشريعي)» و «وحي غير رسالي (غير تشريعي)» بيان داشت و براي هريک انواعي را متصور شد. 25 تفسير موضوعي قرآن کريم /جلسه اول -پائيز – 1392سيد روح اله دهقان باغي – مباحث مقدماتي درس انواع وحي رسالي از ديدگاه قرآن کريم: بر اساس آيهي 51سورهي «شوري» ،وحي رسالي يعني وحي از جانب خدا به پيامبران ،در يکي از سه شکل زير انجام ميشود: وحي مستقيم وحي با واسطهي حجاب وحي با واسطهي فرشته 26 تفسير موضوعي قرآن کريم /جلسه اول -پائيز – 1392سيد روح اله دهقان باغي – َ ِ ن ِ ِال هُ هللا إ م ْ كل ي ن لب ما كا و ََ َ َ َُ َشَر أ ُ َ َ ِ ِل ْس ير و أ اب ج ح اى ر و ِن م و ْي َح و َ ََ ًا أْ ْ ُ َ ِ ِ ه ءوحىإ كهه ْن إذ وحِىَ ب بشرىي وال ف ر يشَ َ هيچ ً يا ِخدا ُرا ماجزَ َ نرسدِ ِنُ َسُ بهاُ با او سخن گويد .يا سوى پرده)51:، ِيم (شوري َك ازلىْ ع آنْ ح َ فرشتهاى مىفرستد تا به فرمان او هر چه بخواهد به او وحى كند .او بلند پايه و 27 تفسير موضوعي قرآن کريم /جلسه اول -پائيز – 1392سيد روح اله دهقان باغي – مباحث مقدماتي درس انواع وحي رسالي از ديدگاه قرآن کريم: وحي مستقيم :کالم خداوند بدون واسطه و به طور پنهاني و سريع به پيامبرش تفهيم ميگردد. وحي با واسطه حجاب :خداوند کالم خود را با واسطة يک نوع حجاب به پيامبرش تفهيم ميکند .مثل درختي که حضرت موس ي عليه السالم از آن صداي وحي را شنيد. وحي با واسطة رسول :خداوند با واسطة پيک يا رسول به پيامبر خود تفهيم ميکند .در اين نوع وحي ابتدا مفاهيم به فرشته وحي القا شده سپس فرشته آن مفاهيم را به پيامبر ابالغ مينمايد .در اين نوع ممکن است پيامبر فرشته وحي را ببيند يا نبيند. 28 تفسير موضوعي قرآن کريم /جلسه اول -پائيز – 1392سيد روح اله دهقان باغي – مبداء وحي :از ديدگاه قرآن کريم الف) مقدماتي درس مباحث مبداء وحي خداوند، متصور خداوند هيچ نيست. مبداء ليکن است و ديگري کفار و به غير از براي وحي مشرکان از زمان حضور انبياء تاکنون با انکار وجود خدا و يا با انکار امکان يا وقوع وحي، 29 سئوال مبداء همواره زير دهقان باغي – راسيد روح اله پائيز – 1392 اين /جلسه اول - موضوعي قرآن کريم تفسير درس رسالي( :ادامه) وحي ارکان مباحث مقدماتي ب) مقصد وحي :از ديدگاه قرآن ،مقصد وحي قلب پيامبر است و معاني و مفاهيم بر قلب پيامبر القا ميشود .چنان که آياتي از قرآن کريم بر ِ ِه ل ب نز اين امر گواهي ميدهند ،از جملهَ« : ََ من ِکَ» و يا آيه« :ق َلب َلي ق ُ ع ُ االَمين الروح ُل َ ه علي قلبکَ ب َ ف ً لجبريل َدوا ن ع کاَ ِاذنِ ه نزَلُ َانُ 30هللا» تفسير موضوعي قرآن کريم /جلسه اول -پائيز – 1392سيد روح اله دهقان باغي – آن چه در رابطه با مقصد وحي ،محل اختالف عالمان مباحث مقدماتي درس علوم اسالمي قرار گرفته اين است که مراد از قلب پيامبر ،چيست؟ و اين که آيا اين قلب يا در حقيقت گيرندة وحي الهي ،اختصاص به پيامبران دارد يا تمام افراد بشر از اين قلب پذيراي وحي، بهرهمندند؟ به بيان ديگر آيا پيامبران به نوعي قوه ادراک و شعور خاص براي دريافت وحي مجهزند و از اين حيث با ديگر افراد بشر متفاوتند؟ يا اين تفسير موضوعي قرآن کريم /جلسه اول -پائيز – 1392سيد روح اله دهقان باغي – شعور 31که همانند ساير افراد جامعه ،وحي را با مباحث مقدماتي درس قرآن کريم مقصد وحي را قلب يا روح ،باطن و جان پيامبر دانسته و قلب پذيراي وحي را مختص پيامبران ميداند .اين شعور ،ويژة پيامبر بوده و از طريق آن، به دريافت هاي قطعي و حتمي الهي به صورت حضوري دست مييابد ،بدون اين که ابزار متداول و همگاني ادراک بشري را به کار گيرد .اين شعور که فوق همه شعورهاي بشري است ،يک موهبت الهي است و شعور ويژه پيامبري باغي –علم پيدايش پائيز و اول -شده ناميده مرموز شعور منشاء اله دهقان – 1392سيد روح کريم /جلسه موضوعي قرآن يا تفسير 32 مباحث مقدماتي درس متن وحياني :عبارت است از مفاهيمي که از جانب خداوند به پيامبران ،به صورت پنهاني و سريع، تفهيم شده است .متون وحياني ،متن شرايع اديان آسماني و اعم از کتب آسماني است .روشن است که انکار مبداء الهي وحي ،اعتبار متون وحياني را نيز خدشه دار کرده و آن ها را به کلي از حجيت ساقط 33 ميکند. چنان که انکار عصمت انبياء در حجيت زمينه وحياني ابالغ دريافت عدمباغي – ساز دهقان روح اله پائيز – 1392،سيد متون اول - کريم /جلسه و قرآن موضوعي تفسير مباحث مقدماتي درس پايان جلسه اول با تشکر 34 تفسير موضوعي قرآن کريم /جلسه اول -پائيز – 1392سيد روح اله دهقان باغي –