Zabawa dominującą formą aktywności dzieci w wieku przedszkolnym

Czym jest zabawa?

Zabawa jest jedną z form aktywności

człowieka. Pojawia się w różnych fazach jego rozwoju i różną pełni w nich rolę. Przyczyniając się do rozwoju człowieka, sama także temu rozwojowi podlega. Istnieje wiele teorii i koncepcji na temat zabawy. Niemniej można wskazać na pewien zespół cech zabawy, które pozwalają na odróżnienie jej od innych form aktywności, takich jak nauka czy praca.

Charakterystyczne cechy zabawy:

      spontaniczność bezinteresowność fikcyjność czasu, miejsca, roli przeżywanie silnych emocji ujęcie w pewne normy duże skoncentrowanie na działaniu

Definicja zabawy W. Okonia

„Zabawa jest działaniem wykonywanym dla własnej przyjemności, a opartym na udziale wyobraźni, tworzącej nową rzeczywistość. Choć działaniem tym rządzą reguły, których treść pochodzi głównie z życia społecznego, ma ono charakter twórczy i prowadzi do samodzielnego poznawania i przekształcania rzeczywistości.”

Zabawa jest dominującą formą działalności

dziecka do momentu rozpoczęcia nauki w szkole.

    Początki aktywności zabawowej można zaobserwować już w wieku niemowlęcym w postaci prostych manipulacji przedmiotami. W miarę wzrastania dziecka obserwujemy zmiany i przekształcenia zabaw idące w czterech kierunkach: różnicują się formy zabawy, wydłuża się czas trwania zabawy jednego rodzaju, wzrasta częstość zabaw zespołowych i zwiększa się skład grupy, zmienia się rodzaj preferowanych zabaw.

Klasyfikacja zabaw

 Zabawy dzieci są bardzo różnorodne. Można je klasyfikować według różnych kryteriów, formalnych lub treściowych.

Ze względu na poziom aktywności dziecka wyróżnia się zabawy : - swobodne, - kierowane.   Ze względu na liczbę uczestników wyodrębnia się zabawy:

- indywidualne - grupowe.

Zależnie od przebiegu zabawy wyróżnia się zabawy: - chaotyczne i otwarte, - planowane i zamknięte.

Ze względu na poziom uspołecznienia dzieci można wymienić zabawy: - równoległe,

- zbiorowe, - zespołowe.

Podział zabaw ze względu na ich treść:

ZABAWY MANIPULACYJNE

- pojawiają się najwcześniej i polegają na manipulowaniu przedmiotami w różny sposób. Zabawy te pozbawione są treści, nie mają określonej struktury, lecz doskonale służą poznawaniu właściwości przedmiotów, angażując przy tym spostrzeżenia wzrokowe, słuchowe, dotykowe oraz złożone ruchy rąk.

ZABAWY KONSTRUKCYJNE

Zabawy konstrukcyjne polegają na tworzeniu "dzieła" z dowolnego materiału. Tworzywem mogą być klocki, ale także ścinki drewna, kamyki, piasek, glina, masy plastyczne. Zabawy konstrukcyjne zapoznają z właściwościami tworzyw, rozwijają wyobraźnie przestrzenną, doskonalą funkcje spostrzeżeniowo ruchowe, pobudzają wyobraźnię, uczą obserwacji, wdrażają do skupienia uwagi. Czynnościom konstrukcyjnym towarzyszy uczucie przyjemności z racji możliwości zaspokojenia przez dziecko potrzeby tworzenia.

ZABAWY RUCHOWE

Zabawy ruchowe - zaspokajają potrzebę ruchu, jak również chęć poznania najbliższego otoczenia. Ćwiczą siłę, szybkość, wytrzymałość, zwinność. Zabawy ruchowe zespołowe są dobrym przygotowaniem do społecznego współdziałania i współżycia, uczą bowiem szlachetnej rywalizacji, panowania nad sobą oraz podporządkowania się obowiązującym regułom i zasadom.

ZABAWY TEMATYCZNE (zabawy w role, naśladowcze, twórcze, fikcyjne), podczas których dziecko naśladuje czynności i odtwarza sytuacje zaobserwowane w swoim otoczeniu. Zabawy te rozwijają się, wzbogacają i komplikują wraz z rozwojem dziecka, a najpełniejszy kształt przyjmują u starszych przedszkolaków. Rozwinięta zabawa tematyczna w okresie przedszkolnym to jakby małe przedstawienie na określony temat np. zabawy w sklep, w lekarza, w dom itp.

ZABAWY DYDAKTYCZNE

Najczęściej organizowane są przez osoby dorosłe, a polegają na rozwiązywaniu określonych zadań umysłowych (np. układanki, loteryjki, zagadki, rebusy, gry planszowe). Dzięki tym zabawom dziecko ćwiczy spostrzegawczość, uwagę, pamięć, umiejętność myślenia, poznaje nowe słowa i pojęcia, zdobywa nowe wiadomości z różnych dziedzin.

Funkcje i znaczenie zabaw w rozwoju dziecka

Dobra zabawa jest dziecku potrzebna jak jedzenie, ubranie, sen.

Zaspakaja potrzebę aktywności, sprawia radość i zadowolenie, a jednocześnie uczy i rozwija. Poprzez zabawę dzieci poznają i odkrywają świat (najbliższe otoczenie), poznają siebie i innych, doświadczają, uczą się komunikować.

Zabawa oddziałuje wszechstronnie na rozwój dziecka.

Według E. Hurlock, zabawa pełni następujące funkcje w życiu dziecka: kształcącą, wychowawczą, diagnostyczną i terapeutyczną.

Funkcja kształcąca zabawy

Zabawa jest swoistą formą uczenia się: zdobywania wiadomości, umiejętności i sprawności.

Podczas zabawy dziecko utrwala i doskonali przyswojone już sposoby myślenia i działania, kształci zmysły, sprawność motoryczną, rozwija swoje zdolności poznawcze: ćwiczy pamięć, uwagę, spostrzegawczość, rozwija wyobraźnię. Wzbogaca swoją wiedzę o świecie, o samym sobie, poznaje swoje możliwości i uczy się je oceniać i wykorzystywać. Lepiej posługuje się mową, którą ciągle wzbogaca o nowe terminy.

Funkcja wychowawcza

Zabawa szkołą wychowania społecznego i moralnego.

Poprzez zabawę z innymi dziećmi, dziecko uczy się dawać, brać, dzielić się, współpracować, podporządkować się grupie, przestrzegać ustalonych norm i umów. Uczy się tolerancji dla innych, szacunku wobec „wytworów” swoich kolegów.

Dziecko pozbawione zabawy, zwłaszcza zabawy z innymi dziećmi lub zamiast nich z dorosłymi staje się samolubne, egocentryczne i tyranizuje otoczenie.

Funkcja diagnostyczna

Można lepiej poznać i zrozumieć dziecko obserwując

jego zachowanie podczas zabaw, ponieważ w zabawie dzieci wypowiadają się najpełniej, spontanicznie i naturalnie.

Sposób, w jaki dziecko wchodzi w różne sytuacje i wykonuje zadania, wybór tej, a nie innej roli w zabawie informuje nauczyciela o świecie wewnętrznych przeżyć wychowanka, pozwala zauważyć jego możliwości, mocne i słabe strony, pomaga odkryć jego trudności, kłopoty.

Funkcja terapeutyczna

Dziecko w zabawie wyraża siebie i rozładowuje

napięcia emocjonalne. Uczy się wyrażać swoje uczucia, rozwiązywać problemy. Może w zabawie realizować rzeczy niemożliwe, czy zakazane w normalnym, codziennym życiu, może złościć się, tupać, krzyczeć i w ten sposób wyładować stłumione napięcia i emocje.

Zabawa dziecka może być wykorzystana przez nauczyciela jako forma działania korekcyjnego. Odpowiednio dobrane gry i zabawy mogą wpływać na kształtowanie cech osobowości i intelektu dziecka, a także oddziaływać terapeutycznie w przypadku różnych zaburzeń rozwojowych lub opóźnień.

Rola i udział nauczyciela w zabawach dowolnych dzieci

Do najważniejszych zadań nauczyciela przedszkola (jeśli chodzi o zabawę dowolną) należy: - zapewnienie warunków do zabawy, stworzenie przestrzeni, czasu, - zgromadzenie różnorodnych zabawek, przedmiotów budzących zainteresowanie dziecka, - stwarzanie atmosfery sprzyjającej zabawie: nie przerywanie zabawy bez rzeczywistej konieczności, czuwanie nad bezpieczeństwem dzieci, ale też nad tym, aby nie naruszały reguł społecznego współżycia (wdrażanie dzieci do przestrzegania swoistej „umowy społecznej” regulującej współżycie w grupie, usuwanie bieżących konfliktów między dziećmi), - inspirowanie dzieci pomysłami, ciekawymi rozwiązaniami techniczno organizacyjnymi, - bawienie się razem z dziećmi.

Zabawa jest naturalną potrzebą dziecka, jego niezbywalnym prawem, które świat dorosłych powinien uznać, docenić i uszanować.

Zabawa jest konieczna do prawidłowego rozwoju dziecka i przygotowania go do życia

w społeczeństwie.