Transcript Document
wiek głowa 0-2 lat Sylwetka niemowlęca. Głowa dominuje zarówno pod względem wielkości, jak i stopnia zaawansowania w rozwoju. tułów Sylwetka przedszkolaka. Tułów dominuje. Okres pierwszego wypełnienia. 2-5 lat Sylwetka przejściowa do sylwetki dziecka w wieku szkolnym. W sylwetce dominują kończyny. Okres pierwszego rozciągnięcia. 5-7 lat 7-8 (lub 9) lat kończyny Sylwetka dziecka w wieku szkolnym. Rysy twarzy stają się bardziej indywidualne. 9-12 lat (chłopcy) 8-10 lat (dziewczynki) Okres drugiego wypełnienia. Silny wzrost tułowia wszerz i wzdłuż. 12-14 lat (chłopcy) 10-12 lat (dziewczynki) Okres poprzedzający dojrzewanie płciowe. Okres drugiego rozciągnięcia, Kończyny rosną najsilniej na końcach. 14-16 lat (chłopcy) Dojrzewanie 12-15 lat Indywidualizacja rysów twarzy. Bardziej (dziewczynki) obudzone spojrzenie zwrócone ku światu. Harmonizacja proporcji w obrębie tułowia. Harmonizacja proporcji w obrębie Pojawienie się drugorzędnych cech kończyn. płciowych. 16-18 lat (chłopcy) 15-18 lat (dziewczynki) Dopełnianie dojrzewania Okres trzeciego wypełnienia, tułów staje się znowu pełniejszy: u chłopców zwłaszcza w obrębie pasa barkowego, u dziewcząt w obrębie paca miednicznego. 18-21 lat Wzrost masywności szkieletu, muskuły stają się silniejsze zmiany proporcji ciała w ciągu życia zmiany proporcji ciała w ciągu życia rozwój psychospołeczny wg Eriksona faza życia zadania rozwojowe kryzys centralny psycho proces społeczny problemy zagrożenia okres poniemowlęcy 1 – 3rż rola rozwój języka autonomia komunikacji program rozwój vs lokomocji imitacja żłobka i wstyd i przedszkola fantazja i techniki zwątpienie zabawa dyscyplinowania samokontrola rozwój motoryki w wieku poniemowlęcym motoryka duża biega wchodzi po schodach zeskakuje z przedmiotu obunóż kopie piłkę motoryka mała rzuca piłkę przewraca strony w książce buduje wieżę z klocków rysuje kółka ciągnie i pcha zabawki na kółkach rozwój motoryki małej w wieku poniemowlęcym i przedszkolnym 3-latek 4-latek 5-latek 6-latek NIE! TAK! rozwój poznawczy w wieku poniemowlęcym wiek procesy poznawcze samodzielność 12 mies. skupia uwagę na 5-10 minut wysadzane w porę załatwia się do nocnika potrafi współdziałać podczas ubierania się i rozbierania – wkłada ręce, nogi w otwory 18 mies. rozpoznaje i nazywa przedmioty na obrazku przypomina sobie o przedmiocie nawet po 10 minutach. wskazuje części ciała pije samo trzymając garnuszek je łyżką rozlewając zdejmuje niektóre części ubrania próbuje włożyć buty rozwój poznawczy w wieku poniemowlęcym wiek procesy poznawcze samodzielność 24 mies. wskazuje na obrazku 3 części ciała lalki bawi się do 20 minut zaczyna jeść widelcem samodzielnie ubiera majtki i rajstopy pilnuje swojej własności, wie co do kogo należy lubi pomagać dorosłym w codziennych czynnościach myje samodzielnie ręce pod nadzorem opiekunki 36 mies. nazywa czynności na obrazku i to, co samo rysuje powtarza 3 cyfry powtarza zdania z 6 sylab potrafi z pamięci powtórzyć krótkie opowiadanie składa obrazek rozcięty na 2 zadaje wiele pytań wiąże buty używa sztućców myje się bez pomocy ubiera się i rozbiera samodzielnie nie moczy się w nocy mowa – okres wyrazu (holofraza) 2 rok życia dziecko posługuje się sygnałem: jednoklasowym gramatycznie neutralnym okres wyrazu (holofraza) sens wypowiedzi jest uchwytny dla otoczenia gdy uwzględniony jest: kontekst sytuacyjny towarzysząca wypowiedzi gestykulacja okres wyrazu (holofraza) 2 rok życia organizacja słownika może przebiegać w dwojaki sposób: styl referencyjny – etykietowanie styl ekspresyjny – różnorodność typów słów – nacisk na pragmatykę okres zdania (mowa telegraficzna) 3 rok życia początek gramatykalizacji • • posługiwanie się sygnałami dwuklasowymi zbudowanymi najczęściej z samych rzeczowników lub rzeczownika i czasownika okres zdania (mowa telegraficzna) wypowiedzi pełne (równoważniki zdań, zdania) wypowiedzi podrzędnie złożone zdanie przyczynowe – BO zdanie warunkowe – JAK TO mowa a samodzielność mowa wiek 12 mies. mówi 2-3 słowa 18 mies. mówi kilkanaście słów wyraża żądanie gestem lub słowem 24 mies. używa około 300 wyrazów posługuje się zdaniami z 2 wyrazów zaczyna odmieniać wyrazy wg przypadków i czasów mówi o sobie po imieniu 36 mies. używa około 1000 wyrazów buduje wielowyrazowe zdania złożone podrzędnie mówi dość gramatycznie swobodnie porozumiewa się z otoczeniem autopercepcja oddzielne „ja” od innych ludzi i obiektów fizycznych sensoryczne wyodrębnienie cielesnego „ja” w opozycji do niecielesnego „ja” – 3 m.ż. uczenie się występowania zgodności pomiędzy ruchem ciała a zmianami w otoczeniu, jakie ono wywołuje poczucie stałości obiektów i ludzi bez względu na zmianę sytuacji – 10-16 m.ż. rozpoznawanie członków rodziny na zdjęciach i nazywanie ich (mama, tata, dzidzia) – 12m.ż. reagowanie na własne imię – 10 m.ż. samoświadomość zdolność traktowania „ja” jako podmiotu powstaje w wieku około 15 miesięcy wyraża się poprzez: rozpoznawanie siebie w lustrze (12-24 m.ż.) zaimki podkreślające odrębność, dziecięcy negatywizm, odczuwanie dumy, wstydu, zakłopotania nazywanie siebie po imieniu (21-24 m.ż.) samoświadomość rozwój społeczny % czasu spędzanego na zabawie 50% zabawa z innymi zabawa samotna 25% 10 - 12 16 - 18 wiek w miesiącach Rheingold, 1976 22 - 24 pomiędzy 1 a 2 rokiem życia – pierwsze związki rówieśnicze 12 -18 miesięcy – wczesne oznaki zainteresowania innymi dziećmi (uśmiech, dotyk) około 20 miesięcy – inicjowanie większej liczby interakcji ze znajomymi dziećmi niż obcymi około 2 lat bardziej złożone interakcje ze znajomymi niż obcymi dziećmi (odwzorowywanie, współpraca, rozwiązywanie konfliktów) dzieci w tym wieku nie potrafią spojrzeć z cudzej perspektywy – nie przyjmują zasad zabawy narzuconych przez inne dzieci rozwój społeczny % czasu spędzanego na zabawie 50% zabawa z rówieśnikami 25% zabawa z mamą 10 - 12 16 - 18 wiek w miesiącach Eckerman, 1975 22 - 24 w drugim roku życia zabawa z rówieśnikami staje się bardziej atrakcyjna niż zabawa z mamą im więcej zabawy z mamą w wieku 18 miesięcy, tym więcej zabawy z rówieśnikami w wieku 24 miesięcy + znaczenie jakości przywiązania 18-miesięczne dzieci chętnie dzielą się z matką (100% badanych) oraz z innymi dziećmi (75% badanych) zabawkami, jedzeniem rozwój emocjonalny 15-18 m.ż. – początek okresu szukania odrębności, a w jej wyniku – samodzielności Samodzielność rozwija się dzięki poczuciu bezpieczeństwa i ufności do świata. samodzielność – dwie strony medalu rozwój emocjonalny 2 rok życia zawzięty odkrywca/ odkrywczyni nie ma rzeczy, która nie jest interesująca! UWAGA! Niebezpieczeństwo guzów, sińców, złamań! i załamań rodziców… okres poniemowlęcy jak sobie radzić? łatwo odwrócić uwagę dziecka – to przydatne emocje dziecięce są intensywne ale krótkotrwałe! przystosować dom: na dole stare, duże, mało wartościowe, a za to brzęczące, szeleszczące na górze wartościowe, niebezpieczne, łatwozniszczalne „przecież ja tylko poznaję świat…” kształtowanie się woli samodzielne doświadczanie dążenie do samodzielności i odrębności to uczenie się wyrażania własnej woli i sprawdzanie możliwości realizowania jej ważne jest wspieranie woli dziecka = stwarzanie możliwości dokonywania samodzielnych wyborów i respektowanie ich = rozwój indywidualności dziecka ważne wspieranie dziecka w uczeniu się złożonych czynności (zapinanie guzików, jedzenie sztućcami) = poczucie autonomii, pewności siebie i przekonania o własnej kompetencji (poradzę sobie w świecie) rozwój psychoseksualny – Freud od 18 m-ca do 36 m-ca stadium analne bodźce z okolicy odbytu przyjemność wydalania i zatrzymywania kału fascynujące „rozmowy toaletowe” trening czystości samokontrola kontrola własnej fizjologii = kontrola świata wypuszczanie, uwalnianie, odpuszczanie demonstrowanie woli (tzw.sadyzm analny) kontrola zatrzymywania i uwalniania w obrębie własnego ciała: wstrzymywanie wypróżnienia w świecie przedmiotów: „moje zabawki”, trzymanie zabawek blisko siebie w świecie osób: wracanie do rodziców, przytulanie się do nich w obrębie własnego ciała: wypróżnianie się w świecie przedmiotów: rzucanie zabawkami, niszczenie ich, hałasowanie w świecie osób: rodzice są brzydcy, głupi, mają sobie iść… 2 i 3 rok życia – wiek przekory rozwój emocjonalny 3 rok życia – wiek przekory - Wygotski Negatywizm czynny protest przeciw wszystkiemu, co proponują rodzice (dlatego, że poprosili), nawet temu co ono samo lubi Upór Trzymanie się wcześniejszej decyzji – nie zrobię, bo wcześniej tak zadecydowałem/am Krnąbrność Sprzeciw zasadom wychowania, sposobowi życia, „tak, ale” – postawienie na swoim Samowola „Zosia Samosia” – metoda prób i błędów jasne granice, bez zbędnych dyskusji i zbędnych nacisków – jak tu znaleźć ten złoty środek… rozładowywanie napięć labilność emocjonalna napady wściekłości – najczęściej gdy przygnębienie i/lub rozdrażnienie + zmęczenie gryzienie - często gdy nie potrafią inaczej wyrażać rozdrażnienia; uprościć sytuację: skrócić zabawę, z mniejszą liczbą dzieci, szybko reagować, nauczyć wyrażania emocji w inny sposób; walenie głową/ wyrywanie włosów – znaleźć przyczynę i unikać sytuacji, które do niej prowadzą jedzenie przedmiotów (farba, tapeta, kreda, mydło, itd.) – usunąć wszystkie szkodliwe przedmioty w zasięgu dziecka, zorganizować mu czas ssanie kciuka - szczyt ok. 6-7 miesiąca, potem ok. 18 miesiąca, od 2 roku życia wyraźniejszy związek z głodem, zmęczeniem, przygnębieniem; może utrzymywać się do 6 roku życia kołysanie – naturalne tuż przed raczkowaniem; jeśli się utrwali, szczyt często w drugiej połowie 3 roku, po 4 roku życia zanika wzmożona płaczliwość jako demonstracja przywiązania – szczyt w wieku 3,5 lat rozwój emocjonalny lęki rocznych dzieci: przedmioty nagle wydające odgłosy (odkurzacz, pociąg itd..) – gdy dziecko nie rozumie danej sytuacji i nie potrafi ocenić zagrożenia lęk przed rozłąką, lęk przed obcymi lęki dwulatka: lęk przed rozłąką, lęk przed opuszczeniem lęk przed zaśnięciem lęk przed zmoczeniem się lęk przed kąpielą (drugi rok życia) rozładowywanie napięć labilność emocjonalna rolą rodzica jest nauczenie dziecka radzenia sobie z emocjami i własnymi silnymi pragnieniami, napadami złości, poczuciem bezsilności wykształcenie przez dziecko kompetencji wewnętrznej samokontroli, stosowanej bez poczucia zagrożenia o własną niezależność kształtowanie się woli bezpieczne, wyraźne granice czytelne określenie granic przez rodziców i wyjaśnianie ich sensu = skuteczne funkcjonowanie społeczne dziecka sprzeczność między własną i cudzą wolą – uczenie się rozwiązywania konfliktów ekspozycja własna około 2 roku życia doświadczanie odrębności. a wraz z nim porównywanie się z… dorosłymi skutki: dziecko ma poczucie bycia poddanym ekspozycji, obserwacji ze strony dorosłych dziecko uświadamia sobie dysproporcje między rozmiarem własnego ciała i ciał dorosłych oraz różnice w kompetencjach/sprawności (doświadczanie niepowodzeń w złożonych czynnościach jest potwierdzeniem) dziecko ma poczucie, że jest małe, słabe i nieporadne – poczucie wstydu, zwątpienie we własne możliwości i kontrolę nad własnym ciałem ekspozycja własna nie zawstydzać, nie strofować dziecka nadmiernie i czasami pozwalać mu na samotność (uwolnić spod czujnego, kontrolującego rodzicielskiego oka) często i dużo chwalić dziecko oraz dostrzegać jego osiągnięcia – pozwalać mu odczuć dumę, poczucie kompetencji i własnej skuteczności źródło zagrożeń rozwoju dziecka w 2-3 roku życia Wymagania dorosłego dotyczące zgodnego z zasadami społecznymi zachowywania się w różnych sytuacjach Konflikt tendencji dorosłych do ograniczania dziecka i tendencji dziecka do swobodnego działania Dążenia i chęci dziecka do samodzielnego i niezależnego od dorosłych zaspokajania swych potrzeb Rys. Brzezińska, A. (2005) Jak powstają nieprawidłowe zachowania dziecka? nadmiar kontroli ze strony dorosłych ▪częste ocenianie dziecka ▪ zawstydzanie dziecka w obecności innych ▪ porównywanie z innymi osobami spontaniczna aktywność dziecka zgodna z jego „chęciami” niedostatek lub brak kontroli ze strony dorosłych Rys. 2. Brzezińska, 2005 ▪ duża łagodność, niskie wymagania ▪ niekonsekwencja postępowania dorosłych ▪ niejasne zasady i reguły stawiane dziecku ▪zahamowanie aktywności dziecka ▪ ostentacyjne łamanie reguł przez dziecko ▪ nadmierna samokontrola ▪ zachowania „na pokaz” ▪ nieradzenie sobie z silnymi emocjami ▪ doświadczanie uczucia lęku i bezradności ▪ utrudnione uczenie się „społecznie dobrych zachowań” Can babies tell wright from wrong? styl wychowania wypadkowa sposobów i metod oddziaływania na dziecko wszystkich członków rodziny styl wychowania autokratyczny (autorytarny) oparty na karach, zakłada dystans, jednostronna komunikacja życzliwość z przekonaniem o konieczności stałej kontroli styl wychowania demokratyczny (autorytatywny) dobrowolne przyjęcie obowiązków wyjaśnianie zamiast karania silna więź emocjonalna formalniedemokratyczne kierowanie styl wychowania liberalny (permisywny) brak systemu kierowania i kontroli brak ustalonych granic i zasad funkcjonowania model postaw rodzicielskich postawa odtrącająca - agresja dominacja PRZECIW nadmierny dystans OBOK postawa unikająca - ucieczka postawa nadmiernie wymagająca - korekcja NAD uznanie akceptacja zrównoważony praw stosunek emocjonalny nadmierna koncentracja prawidłowy kontakt rozumna współdziałanie swoboda uległość PRZY postawa nadmiernie chroniąca - symbioza Jak postępować z dzieckiem? Udostępnianie dziecku czytelnych wzorów postępowania przez własny dobry przykład. Konsekwentne dbanie o przestrzeganie przez dziecko reguł życia domowego. Chwalenie dziecka za właściwe zachowanie. Wyjaśnianie dziecku, czemu służą nasze prośby i uzasadnianie zakazów. Stwarzanie dziecku okazji do wyrażania własnej woli przez dokonywanie przez nie wyborów, np.: Sok czy woda? Marchewka czy brokuły? Huśtawka czy piaskownica? Jak postępować z dzieckiem? Poszanowanie własności dziecka i przyzwyczajanie go, że pewne przedmioty należą do niego i to ono decyduje o tym, co się z nimi dzieje i kto może z nich skorzystać, niedysponowanie zabawkami dziecka bez jego zgody. Stworzenie dziecku jego terytorium – pokoju lub kącika, w którym będzie czuło się „u siebie”. Okazywanie dziecku cierpliwości i wyrozumiałości w sytuacjach niepowodzeń. Tłumaczenie dziecku, czym spowodowane są jego negatywne emocje, dbanie o dobry kontakt z nim, szczególnie, kiedy mu czegoś zabraniamy lub gdy ono nie może sobie z czymś poradzić. Dbanie o to, by dziecko mogło zniknąć czasem z naszego pola widzenia, rozsądne, nie nadmierne kontrolowanie jego poczynań. Tracy Hogg Carl Jung typy rodzin ze względu na dominację patriarchalne matriarchalne zrównoważone pośrednie postawy rodzicielskie (Ziemska) pozytywne akceptacji przyjmowanie dziecka takim jakim jest wysoki stopień empatii i tolerancji okazywanie uczuć troska zainteresowanie aktywnością dziecka uszanowanie indywidualności współdziałania stała gotowość do uczestniczenia w życiu dziecka współuczestniczenie w codziennych sytuacjach domowych rozumna swoboda pozostawienie pola do inicjatywy i aktywności dyskretne nadzorowanie bezpieczeństwa uznanie praw traktowanie dziecka jak równouprawnionego członka rodziny postawy rodzicielskie (Ziemska) negatywne odtrącająca nadmierny dystans – wyrażany w formie czynnej unikająca nadmierny dystans – wyrażany w formie biernej nadmiernie ochraniająca nadmiernie wymagająca ogólna teoria systemów system – uporządkowana kompozycja elementów, tworząca wspólną całość nie będącą zwykłą sumą części ekwipotencjalność – przyczyny wywodzące się z tego samego źródła mogą wywoływać różne skutki ekwifinalność – wychodząc z różnych źródeł można dojść do tych samych rezultatów ogólna teoria systemów otoczenie systemu – ten fragment rzeczywistości, który nie jest systemem, a z którym system wchodzi lub może wchodzić w jakieś relacje system zamknięty – nie przyjmuje niczego z zewnątrz system otwarty – wymieniają energię z otoczeniem, wymiana przebiega dzięki sprzężeniu zwrotnemu hierarchia systemów – system wraz z innymi systemami istniejącymi, każdy wyższy poziom zawiera wszystkie niższe systemy i stanowi otoczenie dla systemów niższego rzędu • Subsystemy np. rodzeństwo, rodzice • Suprasystemy np. rodzina ze strony matki struktura systemu – elementy tworzące system wzajemnie na siebie oddziałują, pozostając w dynamicznej równowadze • zachowania symetryczne – partner interakcji odpowiada zachowaniem wzmacniającym zachowanie poprzedniego – pozytywne sprzężenie zwrotne • zachowanie komplementarne – uzupełniające, negatywne sprzężenie zwrotne struktura rodziny wg Minuchina właściwości rodziny utrzymanie stałej struktury zmienianie struktury elementy tożsamości członków rodziny poczucie przynależności poczucie odrębności cechy rodziny jako systemu otwarty system społeczno kulturowy podlegający stałym przemianom rodzina w rozwoju przechodzi szereg etapów i każdy z nich wymaga zmiany struktury rodziny rodzina przystosowuje się do zmiennych warunków aby zachować ciągłość, a równocześnie umożliwiać psychospołeczny rozwój każdego z członków systemy podtrzymujące dany układ reguł rodzinnych uniwersalne zasady organizacji rodziny np. hierarchia przepisy dotyczące postępowania członków rodziny, działający w danej rodzinie i tylko jej właściwych typy granic wewnątrz rodzinny rodziny splątane – niejasne granice pomiędzy podsystemami, brak wyraźnego zróżnicowania grup, duże zamieszanie dotyczące funkcji, pozycji i odpowiedzialności rodziny nie związane – nadmiernie sztywne granice utrudniające porozumiewanie się członkom grupy