Transcript MIGRACJE W EUROPIE Z UWZGLĘDNIENIEM CZYNNIKÓW DECYDUJĄCYCH O POWSTAWANIU MNIEJSZOŚCI NARODOWYCH, ETNICZNYCH I RELIGIJNYCH. Projekt jest współfinansowany ze środków Komisji Europejskiej.

MIGRACJE W EUROPIE
Z UWZGLĘDNIENIEM CZYNNIKÓW DECYDUJĄCYCH
O POWSTAWANIU MNIEJSZOŚCI NARODOWYCH,
ETNICZNYCH I RELIGIJNYCH.
Projekt jest współfinansowany ze środków Komisji Europejskiej
Wstęp
Współczesna Europa staje się coraz bardziej różnorodna
pod względem kulturowy, religijnym i językowym.
► Zasadniczy wpływ na kształt społeczeństw europejskich
wywierały
skomplikowane
i
długoletnie
procesy
historyczne.
► Dodatkowym czynnikiem, który obecnie w coraz większym
stopniu decyduje o strukturze społecznej większości
państw europejskich jest zjawisko mobilności ludności i
procesy migracyjne.
►
Główne przyczyny występowania mniejszości narodowych,
etnicznych i religijnych na terenie Europy w XX wieku
Polityczne:
Migracje:
• skutki wojen (szczególnie II wojny
światowej),
• konferencje „Wielkiej Trójki” oraz
Konferencja Paryska z 1946 roku,
• europejskie konflikty zbrojne po
1945 roku,
• prześladowania
z
powodów
politycznych,
• działania
dyskryminacyjne
naruszające prawa osób oraz całych
grup społecznych.
• migracje
masowe
przemieszczanie się ludności, zwykle
w poszukiwaniu lepszych warunków
życia.
 emigracja:
wyjazd
z
ojczystego kraju do innego
państwa w celu osiedlenia się
tam; stały lub okresowy pobyt
w innym państwie,
imigracja: napływ ludności
obcej do jakiegoś kraju w celu
osiedlenia się w nim.
Główne kierunki migracji na świecie
Źródło: www.tygodnikforum.pl
O mniejszościach narodowych i etnicznych
Nie istnieje jedna i powszechnie przyjęta przez wszystkie państwa
definicja mniejszości narodowej i etnicznej.
► Aktualnie każde państwo na świecie w sposób
samodzielny
definiuje te pojęcia.
► „Instrument Środkowo-Europejski o ochronie mniejszości
narodowych” z dnia 19 listopada 1994 roku jako jedyny dokument o
charakterze międzynarodowym podaje definicję mniejszości, ale w
odniesieniu do tylko do mniejszości narodowej.
► W Polsce aktem prawnym, który reguluje problematykę związaną z
mniejszościami jest Ustawa z dnia 6 stycznia 2005 r. o
mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku
regionalnym, która zawiera definicję mniejszości narodowych
i etnicznych.
►
Ustawa z dnia 6 stycznia 2005 r.
Mniejszość to grupa obywateli polskich, która jest
mniej liczna od pozostały obywateli RP,
odróżnia się od pozostałych
obywateli językiem, kulturą lub tradycją.
Mniejszość narodowa utożsamia się
z narodem zorganizowanym
we własnym państwie.
(np. mniejszość niemiecka w Polsce).
Mniejszość etniczna nie utożsamia
się z narodem zorganizowanym
we własnym państwie (np. Kaszubi w Polsce).
Mniejszości narodowe w Polsce
►

Niemcy (147 094 obywateli
polskich).
Po
przeprowadzeniu
akcji
wysiedleń na mocy m.in.:
układu
poczdamskiego
pozostało w Polsce jeszcze
około 160-200 tys. Niemców.
Wobec tej grupy w lipcu 1950
roku zniesiono tzw. szczególne
ustawodawstwo
i
zaczęto
traktować ją jako mniejszość
narodową. Mniejszość niemiecka
ma swoją reprezentację w
Sejmie RP.
►

Białorusini
(47
640
obywateli polskich).
Po II wojnie światowej w
nowych
granicach
Polski
pozostała tylko niewielka część
Białorusinów,
zamieszkująca
zgodnie z nowym podziałem
administracyjnym z 1946 roku
województwo
białostockie.
Obecnie
główne
skupiska
Białorusinów znajdują się na
południowo-wschodnich
terenach
województwa
podlaskiego.
Mniejszości narodowe w Polsce
Ukraińcy (27 127 obywateli
polskich).
 Ukraińska
mniejszość
w
przedwojennej Polsce przekraczała
5 mln. osób. Po II wojnie światowej
w nowych granicach znalazło się
około 650 tys. Ukraińców, z tego
przesiedlono 490 tys. do ZSRR, a
pozostałych przeniesiono na tereny
Ziem Odzyskanych. Po roku 1956
część przedstawicieli mniejszości
ukraińskiej wróciła na tereny
obecnego województwa lubelskiego
i podkarpackiego.
►
Litwini
(5639
obywateli
polskich).
 Mniejszość litewska zamieszkuje od
XVI wieku zwarty obszar na
Suwalszczyźnie, głównie w gminach
Puńsk, Sejny i Szypliszki. Ma ona
silne poczucie odrębności, które
przejawia się tym, że w kontaktach
wewnątrz
swojej
społeczności
posługują się językiem litewskim.
►
Mniejszości narodowe w Polsce
►

Rosjanie (3224 obywateli polskich).
Rosjanie mieszkający w Polsce wywodzą
się głównie z kolejnych fal migracyjnych, w
ramach których przybywali do Polski: w
okresie
rozbiorów,
po
rewolucji
październikowej, w okresie PRL oraz po
rozpadzie
ZSRR.
Przedstawiciele
społeczności rosyjskiej należą w większości
do Polskiego Autokefalicznego Kościoła
Prawosławnego. Ponadto w województwie
podlaskim
i
warmińsko-mazurskim
mieszkają staroobrzędowcy (starowiercy).
Grupa ta, jako grupa wyznaniowa,
powstała w drugiej połowie XVII wieku w
wyniku rozłamu w rosyjskiej cerkwi
prawosławnej. Pod koniec XVIII wieku
staroobrzędowcy osiedlili się na obecnych
terenach Polski (Suwalszczyzna i Mazury)
uchodząc
przed
prześladowaniami
religijnymi. Najważniejszym czynnikiem
identyfikacji
tej
grupy
jest
religia
(prawosławie w obrządku Wschodniego
Kościoła
Staroobrzędowego),
a
świadomość narodowa stanowi czynnik
drugorzędny.
►

Słowacy
(1710
obywateli
polskich).
Obecność słowacka mniejszości
narodowej związana jest przede
wszystkim
z
obszarem
województwa
małopolskiego
(powiaty nowotarski i tatrzański)
obejmujących historyczne ziemie
Spisza i Orawy, które były
przedmiotem
ostrego
sporu
politycznego i militarnego między
Czechosłowacją a Polską w
okresie
XX
lecia
międzywojennego.
Dopiero
umowa z 1958 doprowadziła do
ostatecznego ustalenia przebiegu
granicy
między
Polską
a
Czechosłowacją, który również
został potwierdzony po powstaniu
niepodległych państw Czech i
Słowacji.
Mniejszości narodowe w Polsce
Żydzi
(1055
polskich
obywateli).
 Mniejszość żydowska, która liczyła
w Polsce przed II wojną światową
ponad 3 mln. osób, na skutek
niemieckiej okupacji i polityki
eksterminacyjnej wojnę przeżyło
około 300 tys. osób. Po wojnie
następowały kolejne fale emigracji,
które ostatecznie doprowadziły do
praktycznego
zaniku
tej
mniejszości.
►
Czesi (386 obywateli polskich).
 Pierwsi
przedstawiciele migracji
czeskiej pojawili się na terenach
Polski w połowie XVI wieku. Napływ
ludności czeskiej związany był
przede
wszystkim
z
prześladowaniami religijnymi braci
czeskich w Królestwie Czeskim.
Następne fale migracji miały
miejsce w pierwszej połowie XVII
w., drugiej połowie XVIII w. i na
początku XIX wieku. Ostatnia fala
migracji związana była z rozwojem
przemysłu włókienniczego w Łodzi.
Obecnie
najwięcej
osób
narodowości czeskiej mieszka w
miejscowości
Zelów
(powiat
bełchatowski,
województwo
łódzkie).
►
Mniejszości narodowe w Polsce
►

Ormianie (262 obywateli polskich).
Pierwsze kolonie ormiańskie powstałe około XI w. na Rusi Kijowskiej
(Lwów, Łuck, Kamieniec Podolski), które weszły w skład państwa
Polskiego za panowania Kazimierza Wielkiego. W 1356 r. kolonie w
Kamieńcu Podolskim i we Lwowie uzyskały potwierdzenie swojej
autonomii, a Lwów został siedzibą biskupa ormiańskiego. Po II wojnie
światowej polscy Ormianie z dawnych kresów południowo-wschodnich
w większości repatriowali się na obecne tereny państwa Polskiego.
Największe skupiska polskich Ormian znajdują się w Warszawie,
Poznaniu i Krakowie. Ważnym centrum kulturalnym mniejszości
ormiańskiej są też Gliwice.
Mniejszości etniczne w Polsce
Karaimi (43 osoby).
 Stanowią najmniej liczną mniejszość
etniczną
w
Polsce.
Karaimi
mieszkają przede wszystkim w
Warszawie
i
jej
okolicach,
Wrocławiu oraz w Trójmieście.
Pierwsze grupy Karaimów przybyły
z Krymu w XIII wieku i osiedliły się
na ziemiach księstwa halickowołyńskiego (Łuck, Halicz, Lwów).
Na przełomie XIII/XIV w. duża
grupa Karaimów została osiedlona
w Trokach koło Wilna. Na obecne
tereny Polski Karaimi przesiedlili się
po II wojnie światowej w wyniku
repatriacji ze wschodnich kresów
Rzeczypospolitej.
►
Tatarzy (447 osób).
 Polscy
Tatarzy
mieszkali
na
ziemiach
Wielkiego
Księstwa
Litewskiego od końca XIV wieku.
Ich przodkami byli emigranci lub
uciekinierzy z terenów ówczesnej
Złotej Ordy oraz z Krymu. Tatarzy w
Polsce zatracili znajomość swojego
ojczystego
języka,
pozostali
natomiast
wierni
religii
muzułmańskiej. Istotne znaczenie w
życiu mniejszości tatarskiej odgrywa
działalność
Muzułmańskiego
Związku
Religijnego
w
Rzeczypospolitej Polskiej. Tatarzy
zamieszkują
rdzenne
kolonie
tatarskie
na
Białostocczyźnie
(Bohoniki i Kruszyniany) oraz
miasta:
Białystok,
Sokółkę,
Dąbrowę Białostocką i Gdańsk.
►
Mniejszości etniczne w Polsce
Łemkowie (5850 osób).
 Członkowie
tej
mniejszości
zamieszkiwali
tzw.
Łemkowszczyznę, czyli Beskid Niski
i część Beskidu Sądeckiego. Na
tereny obecnego zamieszkiwania
(zachodnie województwa kraju)
zostali przesiedleni w 1947 r. w
wyniku akcji „Wisła”. Współcześnie
jedynie część Łemków mieszka na
terenach
historycznej
Łemkowszczyzny
(województwo
małopolskie).
►
►

Romowie (12731 osób).
Pierwszy dokument poświadczający
obecność Romów w Polsce datowany
jest na rok 1401 i pochodzi z
Krakowa. Od XV w. wzdłuż łuku
Karpat i od strony Niziny Węgierskiej
przybywały do Polski i osiedlały się
grupy wędrujących Romów. Ich
potomkami są Romowie Karpaccy. Od
XVI wieku do Polski zaczęli przybywać
z Niemiec Romowie nazwani później
Polska Roma. W II połowie XIX w. z
terenów Siedmiogrodu i Wołoszczyzny
rozpoczęła się migracja Kełderaszy
(Kelderari – kotlarze – rzemieślnicy
wyrabiający kotły, rondle itp.) i
Lowarów (Lovari - handlarze końmi).
Przedstawiciele tych społeczności
mieszkają głównie w miastach:
Warszawie, Poznaniu, Wrocławiu,
Łodzi, Krakowie, Mielcu i Puławach
oraz wielu mniejszych ośrodkach
miejskich.
Mniejszości etniczne w Polsce
►

Kaszubi (około 550 tys. osób).
Kaszubi (Pomorzanie) to słowiańska ludność autochtoniczna Pomorza.
W średniowieczu zamieszkiwali oni tereny między Odrą na zachodzie a
Wisłą na wschodzie. Północna granica zasiedlonego przez nich obszaru
zawsze opierała się o Bałtyk, podczas gdy południową stanowiły
mokradła nad Notecią i trudno dostępne bory. W X/XI w. Kaszubi
sąsiadowali na zachodzie ze Słowianami Połabskimi, na południu z
Polanami, na wschodzie z Prusami. Przez wieki podlegali oni różnym
wpływom (zwłaszcza niemieckim) i wypierani byli na wschód.
Przetrwali na Pomorzu Gdańskim.
Kaszubi zachowali własny język, tradycje i obyczaje oraz świadomość,
że są prastarym plemieniem słowiańskim. Zrzeszenie KaszubskoPomorskie uznaje Gdańsk jako stolicę Kaszub. Herbem Kaszubów jest
czarny gryf w złotym polu.
Mniejszości narodowe i etniczne w Europie
Środkowo-Wschodniej
Źródło: www.eurominority.org
Mniejszości narodowe i etniczne w Europie
Źródło: www.eurominority.org
Muzułmanie w Europie
►
Obecność muzułmanów w Europie wynika przede wszystkim z
czynników migracyjnych.
►
Migracja muzułmanów podyktowana jest głównie trudną sytuacją
ekonomiczną i polityczną większości państw islamskich.
Współcześnie mamy do czynienia z drugim a nawet trzecim
pokoleniem muzułmanów w Europie Zachodniej.
Muzułmanie mieszkający na kontynencie europejskim są głównie
wyznawcami religii islamskiej.
►
►
Islam - druga na świecie pod względem liczby
wyznawców po chrześcijaństwie. Twórcą islamu
jest Mahomet (570-632 n.e.). Podstawą islamu
jest wiara w Allaha (religia monoteistyczna),
aniołów, księgi święte (Tora, Ewangelia, Koran),
wysłanników i proroków (od Adama po Mahometa),
Sąd
Ostateczny.
Podstawowymi
obowiązkami
muzułmanów (wyznawców Allaha) jest modlitwa (5
razy dziennie; piątek jest dniem szczególnym i
wolnym od pracy), post (w miesiącu ramadan),
jałmużna, pielgrzymki do Mekki (przynajmniej raz
w życiu).
Źródło: www.pl.wikipedia.org
Wielkość mniejszości muzułmańskiej
w wybranych państwach Europy
Sytuacja społeczna mniejszości narodowych
Państwo
Rumunia
Słowacja
Estonia
Rodzaj mniejszości
Typ problemów
węgierska mniejszość narodowa
Zjawisko dyskryminacji mniejszości węgierskiej
dotyczyło przede wszystkim zakazu używania
języka węgierskiego w instytucjach
samorządowych i sądowych na obszarach licznie
zamieszkiwanych przez tę mniejszość. Dopiero
od 1996 roku nastąpiła stopniowa poprawa
sytuacji mniejszości węgierskiej obecnej na
terytorium Rumunii.
węgierska mniejszość narodowa
Mniejszość węgierska skupiona wzdłuż południowej
granicy Słowacji w ciągu ostatnich 20 lat
podlegała licznym działaniom dyskryminacyjnym.
W sposób szczególny ograniczanie praw
mniejszości węgierskiej było widoczne w latach
1993-1998. Wówczas wprowadzono zakaz
używania dwujęzycznych tablic miejscowości
oraz wydawania dwujęzycznych świadectw
szkolnych dla uczniów węgierskich. W latach
1998-2006 nastąpiła poprawa sytuacji
społecznej Węgrów. Dopiero dojście do władzy w
2006 roku słowackich populistów doprowadziło
do wznowienia działań dyskryminacyjnych
wobec mniejszości węgierskiej.
rosyjska mniejszość narodowa
Wprowadzenie 1991 roku języka estońskiego jako
języka urzędowego dla wszystkich obywateli
Estonii. Decyzja ta jest szczególnie dotkliwa dla
przedstawicieli mniejszości rosyjskiej, którzy w
większości przypadków nie potrafią rozmawiać w
tym języku.
Sytuacja społeczna mniejszości narodowych
Państwo
Łotwa
Litwa
Bułgaria
Rodzaj mniejszości
Typ problemów
rosyjska mniejszość narodowa
Największym problemem dla Rosjan mieszkających na
Łotwie jest wymóg biegłej znajomości języka
łotewskiego. W sposób szczególny problem ten jest
widoczny w szkolnictwie, gdzie 60 % przedmiotów
wykładana jest w języku łotewskim.
rosyjska mniejszość narodowa
Sytuacja mniejszości rosyjskiej na Litwie jest dużo lepsza
niż pozostałych państwach bałtyckich. Rząd litewski
dopuścił używanie języka rosyjskiego na obszarach
gdzie mniejszość rosyjska stanowi znaczących
odsetek ludności.
turecka mniejszość narodowa
Położenie społeczne mniejszości tureckiej było
szczególnie trudne w okresie sprawowania rządów
przez Bułgarską Partię Komunistyczną. Dopiero w
1989 roku Turkom zamieszkującym terytorium
Bułgarii przyznano należne im prawa. Zniesiono
zakaz nauki języka tureckiego oraz umożliwiono
używanie tureckich nazwisk, które wcześniej były
zabronione.
Akty przemocy wobec przedstawicieli mniejszości w
państwach UE
Źródło: www.wprost.pl
»Francja: styczeń-kwiecień 2002 podpalanie synagogi, dewastacja żydowskich
cmentarzy.
Wielka Brytania: na początku 2003 roku wystąpiła seria incydentów
antysemickich,
w ciągu kilku miesięcy zostało ciężko pobitych kilkadziesiąt osób
pochodzenia żydowskiego.
Niemcy: lato 2007 roku, w Halberstadt obrzucenie koktajlami Mołotowa
domu azylantów z Afryki, pobicie grupy Hindusów w Muglen w Saksonii.
»Hiszpania: styczeń 2005 podpalenie w przez mieszkańców Cortageny osiedla
romskiego.
Problemy społeczno-ekonomiczne imigrantów
państwach Unii Europejskiej
Instrumenty prawne w zakresie ochrony praw
mniejszości narodowych, etnicznych oraz religijnych
Dokument Kopenhaski z
29 czerwca 1990 roku.
Instytucja Wysokiego
Komisarza do spraw
Mniejszości Narodowych
OBWE.
Europejska karta języków
regionalnych lub
mniejszościowych (1992).
Umowy dwustronne
między UE a państwami
trzecimi oraz Pakt
Stabilności.
Konwencja ramowa Rady
Europy o ochronie
mniejszości narodowych
(10.XI.1994).
Inicjatywa
Środkowoeuropejska.
Podsumowanie
►
►
►
►
Obecność mniejszości narodowych i etnicznych oraz religijnych stanowi
istotną wartość kulturową dla kontynentu europejskiego.
Jednocześnie występowanie mniejszości w wielu regionach Europy
tworzy sytuacje konfliktowe (np. wojny, działania separatystyczne,
niepokoje społeczne na tle ekonomicznym).
Społeczność międzynarodowa jak dotąd nie wypracowała skutecznych
mechanizmów prawnych, które zapewniałby jednolitą ochronę
przedstawicieli mniejszości narodowych, etnicznych i religijnych
zarówno w Europie jak i na świecie.
Brak instrumentów prawnych, które byłby akceptowane przez
wszystkie państwa powoduje, że położenie społeczno-ekonomiczne
wielu mniejszości jest bardzo trudne.
Regionalne Centrum Informacji
Europejskiej
ul. Mostowa 27, 87-100 Toruń
Tel. 56 652 11 21
www.kursy.rcie.torun.pl
Projekt jest współfinansowany ze środków Komisji Europejskiej