Transcript Wykład VII

WYKŁAD VII
Regionalne systemy ochrony
mniejszości narodowych
(opracował dr hab. Walenty Baluk, prof.)
Literatura: J. Sozański, Ochrona mniejszości w
systemie uniwersalnym, europejskim i
wspólnotowym, Warszawa 2002;
S. Pawlak, Ochrona mniejszości narodowych w
Europie, Warszawa 2001
System ochrony mniejszości w ramach
Rady Europy
• Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i
Podstawowych Wolności (1950 r.)
• Europejska Karta Języków Regionalnych i
Mniejszościowych (1992 r.)
• Konwencja Ramowa Rady Europy o Ochronie Mniejszości
Narodowych (1995 r.)
Europejska Konwencja o Ochronie Praw
Człowieka i Podstawowych Wolności (1950 r.)
Art. 14 „Korzystanie z praw i wolności wymienionych w niniejszej Konwencji powinno
być zapewnione bez dyskryminacji wynikającej z takich powodów jak płeć, rasa, kolor
skóry, język, religia, przekonania polityczne i inne, pochodzenie narodowe lub
społeczne, przynależność do mniejszości narodowej, ... ”.
Przestrzeganie postanowień Konwencji zapewniała: Europejska Komisja Praw
Człowieka i Trybunał Europejski Praw Człowieka. Skargi do w/w organów mogą
składać zarówno jednostki jak i grupy jednostek. Warunkiem jest uznanie przez
państwo kompetencji Europejskiej Komisji Praw Człowieka i Trybunału Praw
Człowieka.
W 1998 r. w ich miejsce powołano Trybunał Praw Człowieka. Jest on właściwym
organem dotyczącym interpretacji i stosowania Konwencji. W jego skład wchodzą
przedstawiciele każdego z państw członkowskich.
Tematyka mniejszościowa w RE
w latach 1950 – 1990
Okres lat 1950-1960
- Z powodu obaw przed powielaniem problemów z zakresu polityki mniejszościowej w
latach 50. nie doszło do utworzenia tzw. Europejskiego Biura ds. Mniejszości.
- W 1957 r. Zgromadzenie Konsultacyjne poprosiło Komitet Prawny i Administracyjny
o sporządzenie raportu w sprawie sytuacji prawnej mniejszości w państwach
członkowskich RE. Komitet Ministrów nie poparł tej inicjatywy twierdząc, że
publiczna debata na ten temat może przysporzyć więcej zła niż dobra.
- W 1957 r. powołano Podkomitet Komitetu Prawnego i Administracyjnego, którego
zadaniem miało być opracowanie studiów porównawczych na temat mniejszości
zamieszkałych w państwach członkowskich. Dwa lata później Podkomitet przedstawił
wyniki swoich badań, uznając ustawodawstwo mniejszościowe Austrii, Danii, Niemiec
i Włoch za zadawalające.
- W latach 60. Komitet Ministrów wstępnie zobowiązał się do opracowania osobnego
protokołu do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, poświęconego wyłącznie
prawom mniejszości lecz po 12 latach wycofał się z tej inicjatywy.
-W latach 70. RE skoncentrowała się na badaniu położenia mniejszości narodowych m.
in. w państwach nie należących do RE – ZSRR i Bułgarii, a także na opracowaniu
pewnych grup praw mniejszości (kulturalnych i językowych). Prawa te nie wzbudzały
tyle emocji co polityczne, zaś były niezbędne do zachowania przez mniejszości ich
tożsamości.
-W 1978 r. wysunięto propozycję przygotowania europejskiej karty praw kulturalnych
mniejszości narodowych.
- W 1981 r. Zgromadzenie Parlamentarne przyjęło rezolucję zalecającą opracowanie
Karty języków mniejszościowych i regionalnych. Projekt wspomnianej Karty
przedstawiono w 1988 r.
- Na początku lat 90. przedstawiono tzw. raport Grisela, dotyczący sytuacji mniejszości
narodowych i grup etnicznych w państwach członkowskich RE. Raport ten stwierdził
wielce zróżnicowanie i niekorzystne położenie grup mniejszościowych żyjących w
Europie. Wskazał na konieczność intensyfikacji prac w dziedzinie ochrony mniejszości
(opracowanie standardów międzynarodowych i wpływanie przez rekomendacje na
ustawodawstwo krajowe).
- 1 X 1990 r. Zgromadzenie Parlamentarne przyjęło rekomendację dotyczącą praw
mniejszości. Rekomendacja podkreśla potrzebę pełnej implementacji standardów
wypracowanych w ramach KBWE, a ponadto wskazuje ogólne zasady ochrony
mniejszości (minimum praw).
-Zgromadzenie Parlamentarne powołało Europejską Komisję „Demokracja przez Prawo”,
zwanej także Komisją Wenecką. Zajęła się ona opracowaniem zbioru zasad dotyczących
mniejszości oraz odrębnej konwencji dotyczącej ochrony praw mniejszości narodowych.
- W 1993 r. podczas szczytu w Wiedniu przyjęto Deklarację Wiedeńską. Głowy państw i
rządów wezwały Komitet Ministrów RE do niezwłocznego opracowania projektu otwartej
dla wszystkich państw, nie tylko członków RE, konwencji o prawach mniejszości
narodowych.
- W listopadzie 1993 r. Komitet Ministrów RE utworzył Komitet ds. Ochrony Mniejszości
Narodowych (w celu doraźnym). W jego skład weszli przedstawiciele Komitetu Praw
Człowieka, Rady ds. Współpracy Kulturalnej przy RE. Komitetu RE ds. Mass Mediów, a
także członkowie Komisji Weneckiej. Wysoki Komisarz KBWE ds. Mniejszości
Narodowych oraz przedstawiciele Komisji Wspólnot Europejskich uczestniczyli w
obradach jako obserwatorzy. Wynikiem prac było opracowanie projektu konwencji
mniejszościowej.
- Ramowa Konwencja o ochronie mniejszości narodowych została otwarta do podpisu w
lutym 1995 r.
Europejska Karta Języków Regionalnych i
Mniejszościowych
Karta została otwarta do podpisu 5 XI 1992 r., natomiast weszła w życie 1 marca 1998 r.
Karta wprowadza pojęcie języków regionalnych i mniejszościowych.
Art. 1 „Języki regionalne lub mniejszościowe oznaczają te języki, które są:
- tradycyjnie używane na terytorium danego państwa przez jego obywateli, którzy stanowią
grupę liczebnie mniejszą od reszty ludności tego państwa;
różnią się od oficjalnego języka tego państwa; nie obejmują ani dialektów języka
oficjalnego państwa, ani języka migrantów”.
Cz. II Karty zawiera zasady ogólne:
- zobowiązanie państw do uznania tych języków;
- respektowania ich geograficznego występowania;
- popierania używania ich w mowie i piśmie, w życiu prywatnym i publicznym;
- wspierania edukacji w tych językach na wszystkich poziomach;
- prowadzenia nad nimi studiów;
nauczania tych języków osoby zamieszkujące obszary występowania tych języków (za
zgodą zainteresowanych);
- popieranie wymiany międzynarodowej w tym zakresie;
- wspierania języków nie-terytorialnych.
Zasady ratyfikacji:
a) państwo ratyfikujące zobowiązuje się do stosowania zasad ogólnych z części II do
wszystkich języków regionalnych i mniejszościowych;
b) w odniesieniu do języków wyszczególnionych w chwili ratyfikacji państwa
zobowiązują się do stosowania 3/5 ustępów spośród części III (przynajmniej 3 ust. z
art. 8 (oświata) i art. 12 (działalność kulturalna) ora po jednym z art. 9 (władze
sądowe), art. 10 (władze administracyjne), art. 11 (media), art. 13 (życie
ekonomiczne i społeczne).
Tworzą one próg minimum międzynarodowych zobowiązań państwa w dziedzinie
językowej.
Art. 8 W sferze oświaty Strony zobowiązują się, w odniesieniu do terytorium, gdzie
te języki są używane, bez szkody dla nauczania oficjalnego języka do udostępnienia
oświaty:
a) przedszkolnej w tych językach;
b) podstawowej -// ;
c) średniej - //-;
d) zawodowej -//-;
e) wyższej -//-;
f) kursów dla dorosłych -//-.
Oprócz tego stwierdzono, że w sferze oświaty państwa zobowiązują się bez szkody
dla języka oficjalnego do:
- uzupełnienia nauki tych języków odpowiednimi zmianami w nauczaniu historii i
kultury, uwzględniającymi specyficzne doświadczenia mniejszości lub społeczności
regionalnych;
- zapewnienia odpowiedniej ilości wykształconych nauczycieli niezbędnych do
prowadzenia nauki tych języków;
- powołania odpowiednich ciał nadzorujących to nauczanie i przedstawiających
publicznie raporty o sytuacji w tej dziedzinie;
- i inne.
Art. 12. Działalność kulturalna i jej baza materialna
Strony zobowiązują się do:
a) popierania form wypowiedzi oraz roztaczania opieki nad dostępem do prac w tych
językach;
b) popierania różnego rodzaju prac powstających w językach regionalnych i
mniejszościowych oraz ich tłumaczenia;
c) popierania dostępu do prac tworzonych w in. językach poprzez ich tłumaczenie na
j. regionalny i mniejszościowe;
d) uwzględniania przez organa ds. kultury i oświaty w realizowanych
przedsięwzięciach zróżnicowania językowego;
e) popierania rozwiązań, w których organizacje zajmujące się sprawami kultury i
oświaty posiadałyby pracowników z płynną znajomością języka mniejszościowego;
f) zachęcania reprezentantów takich środowisk do aktywności kulturalnej i
oświatowej;
g) zachęcania instytucji kulturalnych do wystawiania i in. form prezentacji dzieł w
takich językach;
h) wspierania badań służących rozwojowi różnych form (np. prawnej i biznesowej)
tych języków.
Art. 9. Władze sądowe
1. Strony zobowiązują się do okręgów sądowych, w których liczba mieszkańców to
uzasadnia do tego, żeby sądy prowadziły postępowanie na żądanie każdej ze stron w
językach regionalnych lub mniejszościowych:
a) postępowania karne;
b) postępowania cywilne;
c) postępowanie w sprawach administracyjnych;
d)
zobowiązują się do podjęcia kroków w celu zapewnienia tłumaczy w procesie
sądowym;
2. Zobowiązują się do nie odmawiania uznania ważności dokumentów prawnych
sporządzonych w języku regionalnym lub mniejszościowym.
3. Strony zobowiązują się do udostępnienia w językach regionalnych lub
mniejszościowych najważniejszych tekstów ustaw dotyczących osób posługujących
się tym językiem.
Art. 10. Władza administracyjna i służba publiczna
1. Strony zobowiązują się w jednostkach administracyjnych, gdzie występują owe
grupy do zapewnienia:
aby władze i urzędnicy posługiwały się tymi językami;
aby osoby posługujące się tymi językami mogli składać w tych językach
wnioski i otrzymywać odpowiedzi;
aby osoby posługujące się tymi językami mogły składać w tych językach ze
skutkiem prawnym wnioski;
udostępnienie formularzy w wersjach językowych tych grup lub
dwujęzycznych;
zezwolenie władzom regionalnym na sporządzanie dokumentów w tych
językach.
2. Strony zobowiązują się stworzyć lub zachęcać do używania języków regionalnych
lub mniejszościowych w pracy organów władzy regionalnej lub lokalnej (Stosowania
języków mniejszościowych jako pomocniczych).
- w nazwach miejscowości obok nazw w języku oficjalnym do stosowania nazw w
języku mniejszościowym.
3. Zezwolenie na wykorzystywanie tych języków przy wykonywaniu usług
publicznych.
4. Szkolenia urzędników w tych językach.
5. Respektują prawo do nazwiska w brzmieniu języka ojczystego takich osób.
Art. 11. Media.
1. Strony zobowiązują się do:
- zapewnienia utworzenia przynajmniej jednej stacji radiowej i telewizyjnej w językach
regionalnych i mniejszościowych;
- wydania odpowiednich przepisów zobowiązujących stacje nadawcze do oferowania
programów w tych językach;
- ułatwiania produkcji i dystrybucji materiałów audiowizualnych w językach
regionalnych lub mniejszościowych;
- ułatwiania utworzenia przynajmniej jednego tytułu prasowego;
- subsydiowania takich mediów.
2. Strony zobowiązują się zagwarantować swobodny bezpośredni odbiór programów
radia i telewizji nadawanych z sąsiednich krajów w języku identycznym lub podobnym.
Art. 13. Życie ekonomiczne i społeczne.
1. W odniesieniu do działalności społecznej i ekonomicznej usunięcie przepisów:
zabraniających używania języków mniejszościowych i regionalnych w
dokumentach, w szczególności w umowach o pracę i technicznych (instrukcje
obsługi);
- zabraniających używania tych języków w procesie produkcyjnym.
2. Strony zobowiązują się do:
używania tych języków przy sporządzeniu przekazów pieniężnych (czeków,
weksli itp.) lub innych dokumentów finansowych;
zachęcania posługiwania się tymi językami w życiu społecznym i
gospodarczym;
zakłady opieki społecznej przyjmowały i leczyły osób posługujących się
językami regionalnymi;
do sporządzenia w tych językach instrukcji bezpieczeństwa i praw
konsumentów.
Art. 14. Wspierać kontakty transgraniczne pomiędzy grupami posługującymi się
tymi samymi lub podobnymi językami.
Stosowanie Karty (art. 15-16) państwa-strony zobowiązane są do:
- przedstawienia Sekretarzowi Generalnemu Rady Europy raportów (pierwszy w
ciągu roku, a następne trzech) o ich polityce wobec języków mniejszościowych;
- podanie ich do wiadomości publicznej;
- przedstawienia raportów w formie podanej przez Komitet Ministrów.
Raporty przedstawione Sekretarzowi Generalnemu bada Komitet Ekspertów. W
skład Komitetu wchodzi jeden człowiek każdej ze stron powołany przez Komitet
Ministrów z listy osób o najwyższym autorytecie moralnym i kompetencjach.
Członkowie są powoływani na okres 6 lat z możliwością ponownego wyboru.
Na podstawie raportów przedkładanych przez państwa, a także uwag organów lub
stowarzyszeń w państwie-stronie Komitet Ekspertów przygotowuje swój raport, który
przedkłada Komitetowi Ministrów (z uwzględnieniem ewentualnych zaleceń państwu
lub grupie państw).
Sekretarz Generalny sporządza dla Zgromadzenia Parlamentarnego dwuletni
szczegółowy raport na temat stosowania Kart.
Żadne z postanowień Karty nie może być wykorzystywane wbrew prawu
międzynarodowemu, a w tym przede wszystkim zasadzie suwerenności i
integralności terytorialnej państw (art. 5).
Konwencja Ramowa Rady Europy o Ochronie
Mniejszości Narodowych
Tekst Konwencji był otwarty do podpisania 1 lutego 1995 r., natomiast wszedł w
życie 1 lutego 1998 r.
Cz. I i II zawierają zasady ogólne, będące podstawą szczegółowych rozwiązań.
Osoby należące do mniejszości mają prawo do:
- swobodnego określenia swojej przynależności narodowej;
- korzystania z praw i wolności indywidualnie i zbiorowo;
- swobodnego używania swego języka w życiu prywatnym i publicznym oraz do
używania nazwisk w brzmieniu języka ojczystego, umieszczenia napisów
prywatnych w ich języku ojczystym;
- tworzenia własnych placówek edukacyjnych;
posiadania, otrzymywania i przekazywania informacji w swoim języku
ojczystym;
- prawo nauki języka ojczystego i nauki w języku ojczystym (na wszystkich
szczeblach);
- utrzymywania swobodnych i pokojowych kontaktów.
Państwa mają obowiązek:
- zakazać dyskryminację z powodu przynależności do mniejszości;
- zapewnienia równości pomiędzy większością a mniejszością we
wszystkich sferach życia społecznego;
- obowiązek państw stron do utrzymania i tworzenia warunków
niezbędnych do zachowania tożsamości;
- zaniechać działań na rzecz asymilacji;
- do rozwijania i szerzenia wiedzy o mniejszościach;
- do umieszczenia w rejonach, gdzie tradycyjnie zamieszkują
mniejszości (w razie potrzeby) nazw ulic i miejscowości także w
językach mniejszości.
Cz. III. Przy korzystaniu z zasad wynikających z Konwencji osoby
należące do mniejszości zobowiązane są do respektowania konstytucji i
innych ustaw obowiązujących w ich krajach oraz prawa innych –
zwłaszcza większości lub innych mniejszości (art. 20).
Cz. IV. (Zasady nadzoru) Kontrolę powierzono Komitetowi Ministrów,
głównemu organowi politycznemu RE. Komitet Ministrów powołuje
Komitet doradczy-znanych ekspertów. Dla państw nie będących
członkami RE zostanie stworzony odpowiedni tryb nadzoru.
W ciągu jednego roku po wejściu w życie Konwencji państwa
przekazują Sekretarzowi Generalnemu informację o prawach i środkach
wprowadzenia w życie zobowiązań. Następnie informacje są
przekazywane okresowo. Sekretarz Generalny RE przekazuje ową
informację Komitetowi Ministrów. Ten ostatni organ może osobiście
poprosić państwo o przedstawienie mu raportu na temat wykonania
postanowień konwencji.
Ochrona mniejszości w ramach OBWE
► Akt końcowy KBWE w Helsinkach (1975 r.)
„Państwa uczestniczące, na których terytorium znajdują się mniejszości narodowe,
będą szanować prawo osób, należących do takich mniejszości, do równości wobec
prawa, dadzą im pełną możliwość rzeczywistego korzystania z praw człowieka i
podstawowych wolności i w ten sposób będą chronić ich uzasadnione interesy w tej
dziedzinie”.
►Wiedeńskie Spotkanie KBWE (1986-1989)
Dokument końcowy zobowiązał państwa do:
- zapewnienia ochrony praw człowieka i podstawowych wolności osób należących
do mniejszości narodowych na ich terytorium;
nie dyskryminowania mniejszości i sprzyjania realizacji ich prawowitych
interesów w dziedzinie praw człowieka i podstawowych wolności;
- popierania tożsamości etnicznej, kulturowej, językowej i religijnej mniejszości;
- równouprawnienia mniejszości z innymi i zapewnienia im korzystania z
przysługujących praw;
Dokument Spotkania Kopenhaskiego Konferencji
w sprawie ludzkiego wymiaru (1990 r.)
W dokumencie postanowiono, że:
- mniejszości mogą korzystać z przysługujących praw jednostkowo i
grupowo;
- prawa mniejszości stanowią integralną część praw człowieka;
- korzystanie z praw przez mniejszość powinno przebiegać w
warunkach pełnej równości i bez dyskryminacji;
- przynależność do mniejszości jest sprawą indywidualnego wyboru;
- mniejszości mają prawo swobodnego rozwijania swej tożsamości
etnicznej, kulturowej, językowej lub religijnej- bez jakichkolwiek prób
asymilacji wbrew ich woli.
Pkt. 32 / mniejszości mają prawo do:
1) posługiwania się językiem ojczystym w życiu prywatnym i publicznym;
2) tworzenia i utrzymywania własnych instytucji, organizacji lub stowarzyszeń;
3) wyznawania i praktykowania swej religii i nauczania religii w swym języku
ojczystym;
4) ustanowienia i utrzymywania niezakłóconych kontaktów wewnątrz i nazewnątrz
grupy;
5) dostępu do informacji w swym języku ojczystym, jej rozpowszechniania i
wymiany;
Pkt. 33./ Zobowiązania państw w zakresie mniejszości:
1) ochrona tożsamości mniejszości na ich terytorium;
2) dążenia państw do stwarzania możliwości nauczania osób należących do
mniejszości ich języka lub w ich języku oraz posługiwanie się nim wobec władz
publicznych - tam gdzie jest to możliwe i konieczne;
3) szanowanie praw osób należących do mniejszości w zakresie skutecznego
uczestnictwa w sprawach publicznych;
4) uznania potrzeby współpracy międzynarodowej w dziedzinie praw człowieka.
Paryska Karta Nowej Europy
(efekt przyjęcia Dokumentu Spotkania Kopenhaskiego)
Paryska Karta została podpisana przez szefów państw i rządów w
listopadzie 1990 r. Ten ważny dokument zawierał zobowiązanie
wszystkich państw Europy, Azji Środkowej i Ameryki Północnej do
kierowania się fundamentalnymi wartościami, w odniesieniu nie tylko do
stosunków między państwami, lecz również do podstawowych zasad
organizacji społeczeństwa w ramach państwa: że będą one opierały się
na respektowaniu praw człowieka, w tym praw osób należących do
mniejszości narodowych, na rządach prawa, demokracji i gospodarce
rynkowej.
Dokument Helsiński „Wyzwania czasu przemian”
z 1992 r.
Na mocy tego dokumentu powołano instytucje Wysokiego Komisarza
ds. Mniejszości Narodowych.
Celem mandatu Wysokiego Komisarza jest zapobieganie konfliktom
spowodowanym zamieszkiwaniem w państwie członkowskim OBWE
mniejszości narodowych (etnicznych, językowych, religijnych) przez
działania dyplomatyczne o charakterze poufnym i bezstronnym.
Sprawy wiążą się z problemami, które stanowią samo sedno egzystencji
państw: stosunkiem między regionami i centrum, kwestiami
granicznymi, jak również istotą integralności terytorialnej państwa.
Wysoki Komisarz pełni dwojaką misję:
- wnosi wkład w rozwiązanie poszczególnych problemów
międzyetnicznych, powstrzymując tym samym eskalację konfliktów;
- ostrzega kraje członkowskie, poprzez wystosowanie "wczesnego
ostrzeżenia", kiedy istnieje zagrożenie nie opanowania konfliktu.
Mandat Wysokiego Komisarza nie określa go bezpośrednio jako:
- instrumentu ludzkiego wymiaru OBWE;
- obrońcy praw osób należących do mniejszości.
Specjalne znaczenie w działalności Wysokiego Komisarza ma więc
określenie stosunku pomiędzy napięciami społecznymi a naruszeniami
praw człowieka, w tym mniejszości narodowych. Źródłem napięć
może być systematyczne nierespektowanie i naruszanie praw pewnych
grup lub jednostek. W tym sensie zapobieganie konfliktom i wymiar
ludzki są ze sobą ściśle powiązane.
Mandat Wysokiego Komisarza zawiera wiele ważnych elementów
innowacyjnych:
- możliwość zaangażowania we wczesnym stadium konfliktu strony
trzeciej zewnętrznej wobec konfliktu;
zaangażowanie zależy wyłącznie od uznania trzeciej strony (nie
jest wymagana zgoda Wysokiej Rady, ani też zgoda kraju, którego
sprawa dotyczy);
- strona trzecia ma rozległe kompetencje, w tym prawo wjazdu do
państwa uczestniczącego bez jego formalnego przyzwolenia lub
poparcia innych państw uczestniczących;
- niezależność;
- możliwość wczesnego ostrzegania w sprawach mniejszościowych.
Wysoki Komisarz ma prawo do:
- otrzymywania od stron, których sprawa dotyczy bezpośrednich
informacji;
- wspomagać dialog, zaufanie i współpracę między stronami;
- zbierania i wykorzystywania informacji z każdego źródła (rządy,
partie, stowarzyszenia, mniejszości, organizację pozarządowe, media i
pojedyncze osoby) z wyjątkiem osób i organizacji zamieszanych w
stosowanie lub tolerowanie terroru;
- regularnych wizyt w krajach, w których występują problemy
mniejszościowe;
- przedłożenia rządowi, którego sprawa dotyczy, raportu z
zaleceniami (zalecenia nie są wiążące).
Zasady w oparciu o które działa Urząd Wysokiego Komisarza:
- bezstronność;
- poufność;
- współpraca.
Zgodnie z paragrafem 2 i 3 mandatu Wysokiego Komisarza jest "instrumentem
zapobiegania konfliktom w możliwie najwcześniejszym stadium", który zapewni
"wczesne ostrzeganie" i, gdy będzie to wskazane, "wczesne reagowanie" w możliwie
najwcześniejszym stadium napięć dotyczących kwestii mniejszości narodowych,
napięć, które nie wyszły jeszcze poza stadium wczesnego ostrzegania, lecz zdaniem
Wysokiego Komisarza, potencjalnie mogą przekształcić się w konflikt w regionie
KBWE, oddziałujący na pokój, stabilność lub stosunki między Państwami
uczestniczącymi, co wymagałoby uwagi i działania Rady i KWP" (Komitet Wysokich
Przedstawicieli obecnie Wysoka Rada lub Stała Rada).
Wysoki Komisarz jest powoływany na wniosek Komitetu Wysokich Przedstawicieli
przez Radę na okres 3 lat (możliwa jedna reelekcja). Korzysta z usług Biura Instytucji
Demokratycznych i Praw Człowieka w Warszawie.
Implementacja standardów OBWE
Instrumenty ogólne (struktury polityczne)
Instytucje KBWE powołane na mocy Paryskiej Karty:
- Radę Ministrów Spraw Zagranicznych (zbiera się dwa razy do roku);
- Komitet Wysokich Przedstawicieli (organ wykonawczy w stosunku do Rady);
- Sekretariat (obsługa Rady, Komitetu i Przewodniczącego). Na jego czele stoi
mianowany na trzy lata Sekretarz Generalny;
- Centrum Zapobiegania Konfliktom;
- Biuro Wolnych Wyborów (później przemianowane na Biuro Praw Człowieka i
Instytucji Demokratycznych w Warszawie);
- Zgromadzenie Parlamentarne (Madryt – kwiecień 1991 r.). Przyjmuje rezolucje i
rekomendacje dotyczące kwestii związanych z ludzkim wymiarem;
- Urzędującego Przewodniczącego OBWE (minister spraw zagranicznych kraju
sprawującego przewodnictwo), dodatkowo wspierany przez swego poprzednika i
sukcesora (tworzą tzw. trójkę), którzy kierują politycznymi pracami. Inicjowanie
działań OBWE w sferze politycznej, w tym ludzkiego wymiaru. Informuje Stałą
Radę o ewentualnym łamaniu praw człowieka w zakresie zobowiązań OBWE.
Instrumenty wyspecjalizowane:
I. Konferencja przeglądowa (follow-up) – przewidziana Aktem końcowym. Obecnie
odbywają się co dwa lata. Zajmują się implementacją standardów, problematyką
operacyjną i wypracowaniem nowych zobowiązań na cały obszarze OBWE.
II. „Spotkania implementacyjne na temat ludzkiego wymiaru” spotkania na
szczeblu ekspertów. Odbywają się na zmianę z konferencjami przeglądowymi.
Dokumenty końcowe takich spotkań mają charakter opinii bądź zaleceń.
III. Biuro Praw Człowieka i Instytucji Demokratycznych.
ma służyć monitorowaniu implementacji zobowiązań OBWE w sferze
ludzkiego wymiaru;
występować jako clearing house dla informacji na temat operacyjnych
aspektów działalności w zakresie ludzkiego wymiaru;
- wspierać działalność OBWE oraz wysiłki państw w zakresie ludzkiego
wymiaru, w tym wzmacniania instytucji demokratycznych.
IV. Droga dyplomatyczna (instrument wiedeński z 1989 r.).
Model nadzoru oparty m. in. na przekazywaniu i wymianie informacji
kanałami dyplomatycznymi, organizowaniu spotkań w celu
przedyskutowania konkretnego problemu oraz wnoszeniu najbardziej
palących spraw na forum konferencji w sprawie tzw. "ludzkiego
wymiaru KBWE".
1) rząd może domagać się odpowiedzi od in. rządu na postawione
pytanie w sprawach praw człowieka;
2) z inicjatywy jednego rządu może dojść do spotkania z
przedstawicielami in. rządu (który musi wyrazić zgodę) na temat praw
człowieka;
3) rząd zainteresowany w pewnej kwestii może kanałami
dyplomatycznymi poinformować inne rządy o przebiegu rozmów;
4) rząd może przedstawić informację o powodach swego
zaniepokojenia sprawami praw człowieka w innym państwie na
wszystkich spotkaniach KBWE.
V. Misję ekspertów (instrument moskiewski z 1991 r.).
- lista ekspertów (musi zawierać co najmniej 45 nazwisk, każde państwo może
zaproponować nie więcej niż trzech ekspertów. Eksperci sprawują swoje funkcję od 3
do 6 lat.
Państwo uczestniczące może poprosić o pomoc misję KBWE, składającą się
maksimum z 3 ekspertów, wybieranych przez to państwo z listy.
Misja może wykonywać swe zadania m. in. przez prowadzenie mediacji,
sprawowanie funkcji doradczych, tajne dochodzenie, sprawowanie kontroli nad
wykonaniem postanowień KBWE.
Państwo jest zobowiązane do przedstawienia ekspertom wszelkich możliwych
informacji.
Misja w ciągu 3 tygodni powinna przedstawić państwu swoje uwagi wraz z opisem
akcji, jaką podjęła lub jaką zamierza podjąć. Wyniki obserwacji są przekazywane
wszystkim państwom.
Procedura może być zainicjowana przez państwo lub grupę państw stron w stosunku do
innego państwa KBWE. Jeśli państwo, którego to dotyczy zgodzi się postępowanie
toczy się w trybie normalnym.
Jeśli misja nie zostanie ustalona w terminie lub problem nie został rozwiązany, wtedy
za wsparciem 5 państw KBWE zostanie utworzona 3 osobowa grupa sprawozdawców.
Fakt ten jest notyfikowany państwu o które chodzi, a także innym uczestnikom
(jednego sprawozdawcę wybierają państwa inicjujące procedurę, drugiego państwo o
które chodzi, zaś trzeciego już wybrani wcześniej sprawozdawcy).
VI. Wysokiego Komisarza ds. Mniejszości Narodowych
(instrument helsiński z 1992 r.)
powołał instytucje Wysokiego Komisarza ds. Mniejszości
Narodowych.