Transcript Skład drukarski Studia podyplomowe Nauczanie na odległość Opracowywanie materiałów multimedialnych Wykład 2 dr Leszek Rudak Wynalezienie druku Za wynalazcę uznaje się rzemieślnika chińskiego Bi-Shenga, który w 1041-42 opracował sposób.

Skład drukarski
Studia podyplomowe
Nauczanie na odległość
Opracowywanie materiałów multimedialnych
Wykład 2
dr Leszek Rudak
Wynalezienie druku
Za wynalazcę uznaje się rzemieślnika
chińskiego Bi-Shenga, który w 1041-42
opracował sposób drukowania pisma chińskiego
za pomocą form zestawionych z pojedynczych
elementów. Elementy były wykonane z gliny i
wypalane.
W XIV w. Wang Chen udoskonalił metodę
Shenga i zastosował formy drewniane.
Ruchome elementy odlewane z metalu (według
grawerowanych matryc) wynalazł o 1450 r. J.
Guttenberg.
Chińskie ruchome czcionki
Ilustracja ze strony www.staff.amu.edu.pl/~mariuszk
Chińskie ruchome czcionki
Ilustracja ze strony: www.bcps.org/offices/lis/models/chinahist/song.html
Wynalazek Guttenberga
Wynalazki Guttenberga:
• wykorzystanie prasy do
drukowania (dociskania papieru
do matrycy strony)
• twarde (odporne na nacisk)
metalowe czcionki
• system mocowania czcionek
dający równą płaską
powierzchnię
• farba drukarska, która dobrze
pokrywa metalowe czcionki
Ilustracja ze strony www.oss.wroc.pl
(Zakładu Narodowego im. Ossolińskich)
Biblia Guttenberga
Pierwsza drukowana
książka w Europie.
Ozdoby malowane
ręcznie.
Jedna z nielicznych
ówczesnych prób
druku kolorowego
(atrament czarny i
czerwony).
Ilustracja ze strony www.bernardinum.com.pl
(Wydawnictwa Bernardinum)
Czcionka
Prostopadłościenny słupek z główką z
wypukłym „oczkiem” (do druku wypukłego)
na górnej płaszczyźnie. Oczko po
pokryciu farbą drukarską zostawia ślad na
papierze.
Czcionka bez „oczka” – justunek do
wyrównywania linii tekstu
Stopień pisma
Stopień pisma to odległość między
płaszczyznami sygnaturową i tylną
czcionki.
Stopień podaje się w punktach
typograficznych.
Punkt typograficzny
0,376065 mm
Jednostki pochodne:
Cycero = 12 pt = 4,513 mm
Kwadrat = 48 pt = 18,051 mm
(używane od ok. 1775 r. – F.A. Didot
obecne od 1879 r. – H. Berthold)
Tradycyjne nazwy stopni pisma
Nazwa
Punkty
mm
Nazwa
Punkty
mm
Brylant
3
1,128 Średnian
14
5,263
Diament
4
1,504 Tercja
16
6,015
Perl
5
1,880 Dwugarmond
20
7,519
Nonparel
6
2,256 Półkwadrat
24
9,023
Kolonel
7
2,632 Dwuśrednian
28
10,526
Petit
8
3,008 Dwutercja
32
12,030
Borgis
9
3,383 Konkordans
36
13,534
Garmond
10
3,759 Kwadrat
48
18,045
Cycero
12
4,511
Rodzaje pisma drukarskiego
Jednoelementowe
– dwuelementowe
Szeryfowe –
bezszertyfowe
Płaszczyznowe konturowe
Klasy pisma drukarskiego
Antykwa – romańskie (łacinka), 2 połowa XV w. Włochy
(wersaliki – wzorowane na kapitale rzymskiej, litery
tekstowe – na minuskule karolińskiej). Obecnie
powszechna.
Gotyckie – przełom XV-XVI w. Francja, Niemcy, Włochy
(wzorowana na odręcznym piśmie kodeksowym).
Obecnie do druków akcydensowych.
Ksenotyp – (hybrydy) połączenia różnych rodzajów
pisma. Pismo współczesne, głównie do składania
akcydensów.
Pisanka – naśladujące pismo odręczne pisane różnymi
narzędziami, zwykle pochyłe.
Klasy pisma - przykłady
Antykwa
Gotyk
Ksenotyp
Pisanka
Szczególne układy liter
Ligatura – połączenie
dwóch lub więcej liter w
jeden znak graficzny
(znane od średniowiecza
z pisma ręcznego)
Kerning – „podsunięcie”
jednej litery w światło
drugiej w celu optycznego
wyrównania odstępu
między literami.
Jaki krój pisma wybrać?
Badania wykazują, że
w przypadku długich tekstów pismo szeryfowe
dwuelementowe jest łatwiejsze w czytaniu niż
bezszeryfowe jednoelementowe.
Prawdopodobnie tak jest dlatego, że
zastosowanie szeryfów ułatwia oku poruszanie się
wzdłuż linii poziomych, a zmienna grubość linii w piśmie
dwuelementowym ułatwia odróżnianie kolejnych liter.
Jaki krój pisma wybrać?
Z badań wynika także, że
pismo bezszeryfowe okazuje się bardziej
wyraziste.
Jest tak zapewne dlatego, że wyrazistość wiąże się
raczej z rozpoznawaniem znaków niż z czytaniem
dużych bloków tekstu. W przypadku krótkich serii
znaków, takich jak nagłówki, tytuły, łatwiej rozpoznać
jednym rzutem oka pismo bezszeryfowe.
Jaki krój pisma wybrać?
Tytuły i podtytuły – pismo bezszeryfowe
(jednoelementowe)
Tekst ciągły – pismo szeryfowe
(dwuelementowe)
Jaki krój pisma wybrać?
Co najwyżej dwa kroje pisma na jednej stronie.
Nie łączyć dwóch bezszeryfowych lub dwóch
szeryfowych.
Różne kroje pisma muszą znacznie się różnić
(bez kontrastu nie będzie harmonii).
Wyróżnienia: tak
Pogrubienie (czyli pismo półgrube, a nie
„wytłuszczenie”):
zwykłe wyróżnione zwykłe
Pochylenie (kursywa, italiki)
zwykłe wyróżnione zwykłe
Zmiana stopnia pisma (ale uwaga na interlinię)
zwykłe wyróżnione zwykłe
Wyróżnienia: nie
Podkreślenie – bo zmniejsza to czytelność
tekstu:
zwykłe wyróżnione zwykłe
Wielkie litery i wersaliki – bo w czytaniu
pomaga także obwiednia słów:
Składanie i łamanie
Składanie – zestawianie tekstu i znaków
graficznych przyszłej publikacji. W wyniku
składania otrzymujemy skład: zestaw czcionek,
linii i justunków (wypełnień).
Łamanie – formowanie kolumn (czyli stron)
książki lub czasopisma ze składu (szpalt, tabel,
przypisów i in.) oraz ilustracji, ornamentów, linii
itp. Łamanie to podział złożonego tekstu na
wiersze, ustalenie długości wierszy, odstępów
między wierszami (interlinii), liczby wierszy w
szpalcie czy kolumnie.
Składanie tekstu
Ilustracja ze strony www.citrinitas.com/history_of_viscom/press.html
Łamanie
Istotą ładnego składu/łamania jest uzyskanie
druku o wizualnie jednakowej gęstości czyli
takiego, w którym odstępy sprawiają wrażenie
jednakowych (zazwyczaj łatwiej jest to ocenić
patrząc na tekst przymrużonymi oczami). Nie
jest szczególnie ważna ich wielkość.
Odpowiednio dopasowując interlinię (za
pomocą justunku poziomego) możemy uzyskać
elegancką kolumnę.
Łamanie – jak to zrobić?
Każdy znak i odstęp podzielony jest na małe
elementy – jednostki. Standardowy podział to
48 jednostek na znak. Stosując kerning (czyli
wstawiając justunek między litery, lub usuwając
go) możemy zmniejszać światło międzyliterowe
o pojedyncze jednostki, co pozwala na bardzo
precyzyjne dopasowanie odległości między
literami i między wyrazami.
Akapit i interlinia
Akapit to fragment tekstu, który ze względów
merytorycznych chcemy oddzielić od
pozostałych części.
W obrębie akapitu odstępy miedzy wierszami
powinny być jednakowe. Standardowo odstęp
między wierszami stanowi 20% stopnia pisma.
Uwaga: interlinia dostosowuje się do
największego znaku (znaków) w wierszu.
Oddzielanie akapitów
Zgodnie z tradycyjnymi zasadami akapit
zaczyna się od wcięcia pierwszego wiersza.
Wcięcie akapitowe powinno mieć szerokość
równą stopniowi stosowanego pisma. Jest to w
przybliżeniu równowartość dwóch odstępów
albo szerokość dużej litery M.
Akapit można też oddzielić większą odległością
między ostatnim wierszem poprzedniego
akapitu a pierwszym wierszem danego akapitu.
Jednak nie należy stosować obu tych metod
jednocześnie
Justowanie
Justowanie to sposób wyrównania tekstu:
Do lewej strony („chorągiewka”)
Wyśrodkowanie
Do prawej strony
Do lewej i prawej strony (justowanie pełne)
Jeżeli justowanie wymaga dzielenie i
przenoszenia wyrazów to należy zachować
reguły:
Nigdy nie przenosić wyrazów w więcej niż dwóch kolejnych
wierszach.
Należy unikać przenoszenia więcej niż sześć razy w jednym
akapicie.
Wdowy, bękarty i szewc
Wdowa to pierwszy wiersz akapitu na dole
strony, gdy pozostała część akapitu znajduje się
na następnej stronie.
Bękart to ostatni wiersz akapitu przeniesiony
na następną stronę.
Szewc to wiersz na końcu akapitu, mający
mniej niż siedem znaków.
Dobre rady
Do pisania tekstów stosuj czcionki szeryfowe.
Nie łącz dwóch czcionek szeryfowych na jednej
stronie.
Nie łącz dwóch czcionek bezszeryfowych na
jednej stronie.
Przy łączeniu czcionek stosuj silne kontrasty.
Nie stosuj więcej niż dwóch rodzajów czcionki
na jednej stronie.
Dobre rady
Nie podkreślaj wyrazów, bo jest to męczące dla
oczu czytelnika.
Nigdy nie pisz tekstu dużymi literami, nie
używaj ich też zbyt często w nagłówkach.
Wszędzie, gdzie to potrzebne, poprawiaj
wygląd nagłówka za pomocą kerningu.
Stosuj kursywę i pismo grube z umiarem - łatwo
je przedawkować.
Odstęp przed słowem pisanym kursywą, pisz
również kursywą
Dobre rady
Stosuj jednakowe odstępy między wierszami.
Nie stosuj odstępów o szerokości jednego
wiersza między akapitami tekstu.
Stosuj albo wcięcie akapitowe, albo odstęp
między akapitami.
Stosuj wcięcie akapitowe o szerokości dużego M.
Nie zostawiaj szewców, bękartów i wdów.
Dobre rady
Nigdy nie dziel wyrazów w więcej niż dwóch
kolejnych wierszach.
Unikaj zbyt częstego dzielenia wyrazów w
jednym akapicie.
Gdy wiersz jest krótki, nigdy nie stosuj pełnego
justowania.
Wysuwaj znaki przestankowe z wyrównanego
tekstu.
Nie używaj znaku odstępu do wyrównywania
tekstu.
Dobre rady
Znaki przestankowe (oprócz nawiasu otwierającego) są
„związane” z poprzedzającą literą; nawias otwierający
jest związany z następującą literą.
Źle:
słowo .
słowo ,
( słowo
Dobrze:
słowo.
słowo,
(słowo