Transcript کارگاه کاربست يافته هاي تحقيق در علوم اجتماعي بسم هللا الرحمن الرحيم محمدرضا جوادي يگانه با همکاري مهدي بخشايي دفتر مطالعات و تحقيقات بنياد.

‫کارگاه کاربست يافته هاي تحقيق در علوم اجتماعي‬
‫بسم هللا الرحمن الرحيم‬
‫محمدرضا جوادي يگانه‬
‫با همکاري مهدي بخشايي‬
‫دفتر مطالعات و تحقيقات بنياد شهيد انقالب اسالمي‬
‫چابهار‪ 7 -‬تا ‪ 9‬اسفند ‪1386‬‬
‫جلسه اول‌‬
‫طرح مسئله و موضوع تحقيق‬
‫کارگاه کاربست‬
‫يافته‌هاي تحقيق‬
‫در علوم اجتماعي‬
‫پيدا کردن مساله‬
‫فرايند تحقيق‬
‫•انتخاب موضوع تحقيق‪ ،‬پرسش آغازين‬
‫•جستجو و مرور پيشينه تحقيق‬
‫•مباني نظري و طراحي چارچوب نظري‌‬
‫•فرضيات و سئواالت تحقيق‬
‫•تعريف نظري و عملياتي متغيرها‬
‫•انتخاب روش تحقيق‬
‫•جامعه آماري‪ ،‬روش نمونه‌گيري و حجم نمونه‬
‫•تهيه ابزار مشاهده‪ ،‬روايي و پايايي آن‬
‫•مشاهده داده‌ها و گردآوري آنها‬
‫•ورود داده‌ها و بازبيني آنها‬
‫•تجزيه و تحليل داده‌ها‬
‫•نتيجه‌گيري‬
‫•تدوين و نگارش گزارش نهايي‬
‫•اشاعه يافته‌ها‬
‫کارگاه کاربست‬
‫يافته‌هاي تحقيق‬
‫در علوم اجتماعي‬
‫کارگاه کاربست‬
‫يافته‌هاي تحقيق‬
‫در علوم اجتماعي‬
‫کليات روش تحقيق‬
‫نقطه شروع نظريه آزمايي‬
‫نظريه‬
‫استنباط‬
‫قياس‬
‫قضاياي مفهومي‬
‫نظريه جديد‬
‫پيامدهاي منطقي براي قضايا‬
‫عملياتي کردن‬
‫تحليل دادهها‬
‫قضاياي آزمونپذير‬
‫گردآوري دادهها‬
‫( منبع‪ :‬دواس‪)30 :1381 ،‬‬
‫نقطه شروع نظريه پردازي‬
‫کارگاه کاربست‬
‫يافته‌هاي تحقيق‬
‫در علوم اجتماعي‬
‫•‬
‫•‬
‫مدل هاي ديگر تحقيق‬
‫مدل کيوي و کامپنهود‬
‫اهميت طرح مساله‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫طرح مساله پروبلماتيک تحقيق است و چيزي است که محقق به دنبال آن است‬
‫مساله محور يا نيازمحور بودن تحقيق‬
‫تمام تحقيق‪ ،‬طراحي يک پرسش خوب‪ ،‬و تالش براي پاسخ به آن است‬
‫کارگاه کاربست‬
‫يافته‌هاي تحقيق‬
‫در علوم اجتماعي‬
‫طرح مساله و پرسش آغازين‬
‫معيارهاي موضوع تحقيق‬
‫•مورد عالقه پژوهشگر بودن‬
‫•بديع بودن‬
‫•روشن و بدون ابهام بودن‬
‫•فارغ از موضع‌گيري‌هاي ارزش ي‬
‫•پژوهش‌پذير بودن‬
‫•در حد توانايي علمي پژوهشگر بودن‬
‫•محقق دسترس ي به منابع اصالعاتي الزم را داشته باشد‬
‫•محقق توان مالي انجام تحقيق را داشته باشد‬
‫•مربوط بودن به جمعيتي بزرگ‬
‫•مربوط بودن به جمعيتي پرنفوذ و سرنوشت‌ساز‬
‫•پر کردن شکاف و خالء پژوهش‬
‫•تصريح تعريف مفهوم يا رابطه‌اي مبهم‬
‫•امکان خلق يا بهبود ابزار مشاهده يا تحليل دا ‌ده‌ها‬
‫کارگاه کاربست‬
‫يافته‌هاي تحقيق‬
‫در علوم اجتماعي‬
‫پيدا کردن مساله‬
‫نمونه هاي طرح مساله يا پرسش آغازين‬
‫•آيا نابرابري شانس هاا در تحصايل در جواماع صانعتي رو باه کااهش اسات (ريماون‬
‫بودن)‬
‫•آيااا مبااارزه داندااجويي در فرانسااه‪ ،‬از نااوع اغتشاش ا ي اساات کااه تنهااا بازتاااب بح اران‬
‫دانشگاه است يا حامل جنبش ي است که مي تواند به نام مصالح عماومي باا سالطه‬
‫اجتماعي مبارزه کند (آلن تورن)‬
‫•باار خ ااالف عااده کهي ااري ک ااه بااه م ااوزه هااا نم ااي رون ااد‪ ،‬چااه چي اازي عااده اي ديگ اار را ب ااه‬
‫موزه ها مي کشاند (پير بورديو)‬
‫•چرا در آمريکا سوسياليسم پا نگرفته است (سومبارت)‬
‫•چ ارا در ش ااهرهاي آمريک ااايي‪ ،‬در ش ااراير جمعيت ااي و ترکي ااي اجتم اااعي مش ااابه‪ ،‬مي ازان‬
‫جنايت خيلي بيشتر از شهرهاي کانادايي است (ليپست)‬
‫کارگاه کاربست‬
‫يافته‌هاي تحقيق‬
‫در علوم اجتماعي‬
‫فقر مساله در ايران‬
‫•‬
‫•‬
‫نوع تحقيقات اجتماعي در ايران‪ ،‬فاقد نياز به پاسخ است‪.‬‬
‫بسياري از مسائل دانشگاهي در ايران‪ ،‬ترجمه ادبيات غربي است‪( .‬يعني نه تنها پاسخ هاي ما غربي‬
‫است‪ ،‬بلکه پرسش ها هم غربي است)‬
‫–‬
‫–‬
‫–‬
‫–‬
‫–‬
‫انزواي اجتماعي‬
‫گروه هاي مرجع‬
‫دوراهي اجتماعي‬
‫پرسه زني‬
‫سرمايه اجتماعي‬
‫کارگاه کاربست‬
‫يافته‌هاي تحقيق‬
‫در علوم اجتماعي‬
‫شيوه تهيه طرح مساله‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫در طرح مساله‪ ،‬بايد نشان داد که مساله تحقيق از کجا آمده و مستندات آن را نشان داد‪( .‬تحقيقات‬
‫قبلي‪ ،‬نياز کارفرما يا مشاهدات و تجربيات مجري‌)‬
‫طرح مساله بايد فرايند رسيدن به پرسش آغازين را نشان دهد و نه پاسخ به آن را‪.‬‬
‫اثبات پيش فرض ها‬
‫رفت و برگشت ميان نظريه و مشاهدات در انتخاب موضوع تحقيق‬
‫يعني يا بايد از نظريه گرفته شود و يا از تحقيقات پيشين و مشاهدات‬
‫پرسش آغازين در مراحل اوليه تحقيق کامل خواهد شد‪.‬‬
‫مساله تحقيق بهتر است به شيوه پرسش ي ارائه شود‪.‬‬
‫کارگاه کاربست‬
‫يافته‌هاي تحقيق‬
‫در علوم اجتماعي‬
‫شيوه تهيه طرح مساله‬
‫؟‬
‫کارگاه کاربست‬
‫يافته‌هاي تحقيق‬
‫در علوم اجتماعي‬
‫نمونه يک طرح مساله‬
‫علل جامعه شناختي اتالف بنزين در پمپ بنزين‬
‫•‬
‫روزان ااه ميليونه ااا ليت اار بن اازين س اارريز ب اااا رانن اادگاني اس اات ک ااه در نق اااط مختل ااف اي اران بن اازين ميزنن ااد‪ .‬اي اان‬
‫مقاادار انبااوه بخصااو وقتااي اهمياات مااي يابااد کااه توجااه داشااته باشاايم کااه ساااالنه مقاادار زيااادي بناازين از‬
‫خااارا از کشااور‪ ،‬وارد ميشااود‪ .‬اعااداد و ارقااام حاااکي از آن اساات کااه در سااال ‪ 1381‬مصاارف بناازين روزانااه‬
‫پنجاااه ميليااون و سيصااد ه ازار ليتاار بااوده اساات و بااا در نظاار گاارفتن حااداقل ‪ 140‬تومااان قيماات تمااام شااده‬
‫ب اراي واردات و تولي ااد ه اار ليت اار بن اازين (انتخ اااب‪ ( )25/1/1382 ،‬ي ااا ب ااه گفت ااه م ااديرعامل ش اارکت پ ااااليش و‬
‫پخ ااش ف اارآورده ه اااي نفت ااي ‪ ،‬قيم اات تم ااام ش ااده ه اار ليت اار بن اازين اقتص ااادي ب اادون س اارب ب ااا احتس اااب م اااده‬
‫افزودنا ااي ‪ 180 ،MTBT‬توما ااان اسا اات ( قلا اام س ا ا ز ايا ااران ‪ ، ) )15/2/1381 ،‬روزانا ااه يارانا ااه اي معا ااادل ‪4‬‬
‫ميليا ااارد و ‪ 427‬ميليا ااون توما ااان ب ا اراي مصا اارف بنا اازين پرداخا اات شا ااده اسا اات‪ ،‬در مقابا اال ‪ 2‬ميليا ااارد و ‪615‬‬
‫ميليااون توماااني کااه مصاارف کنناادگان هزينااه کاارده انااد‪ .‬در سااال ‪ 1381‬يااک ميليااارد و سيصااد ميليااون دالر‬
‫ارزش واردات بنزين بوده است ‪ .‬اين مصرف بي رويه ‪ ،‬جداي از اينکاه باعاخ خواهاد شاد تاا در آيناده اي‬
‫نااه چناادان دور ‪ ،‬تمااامي تولياادات داخلااي ب اراي مصاارف داخلااي هزينااه شااده و ديگاار نفتااي ب اراي صااادرات‬
‫ب اااني نمان اادا ب ااا واردات روزان ااه ‪ 5/13‬ميلي ااون ليت اار بن اازين ‪ ،‬و در ح ااالي ک ااه اس ااکله ه اااي فع ااال کش ااور ت ااوان‬
‫بارگيري بيش از ‪ 12‬ميليون ليتر بنزين در روز را ندارند ( همشاهري ‪ )24/1/1382 ،‬و تجهيازات کشاور – کاه‬
‫شااامل وسااايل حماال و نقاال از محاال توليااد تااا جايگاااه هااا اساات ‪ -‬تنهااا ب اراي ‪ 9‬ميليااون ليتاار مصاارف در روز‬
‫کااااي اساات (قلاام س ا ز اي اران ‪ ، ) 18/2/1381 ،‬بااا همااين رونااد‪ ،‬تااا دو سااال ديگاار در بخااش حماال و نقاال بااا‬
‫کمبود عرضه بنزين روبرو خواهيم شد‪.‬‬
‫کارگاه کاربست‬
‫يافته‌هاي تحقيق‬
‫در علوم اجتماعي‬
‫نمونه يک طرح مساله‬
‫•‬
‫عااالوه باار مصاارف زياااد بناازين در کشااور ‪ ،‬کااه بااه فرهنا اسااتفاده از خااودرو بااازمي گااردد‪ ،‬در جريااان‬
‫مصرف و قبل از آن نياز مقادار زياادي از بنازين هادر ماي رود‪ .‬باه گفتاه ساعيد لايالز ‪ ،‬کارشانا ارشاد‬
‫مسائل اقتصادي ‪ ،‬براوردها نشان مي دهد که ‪ %60‬از مقدار کل مصرف انرژي در کشاور ‪ ،‬قبال‬
‫از مصاارف يااا در جريااان مصاارف ضااايع مااي شااود و اتااالف مصاارف اناارژي در کشااور روزانااه ‪ 17‬تااا ‪20‬‬
‫ميلي ااون دالر و س اااالنه ‪ 6‬ت ااا ‪ 7‬ميلي ااارد دالر اس اات‪( .‬قل اام س ا ز اي ااران ‪ )14/2/1381 ،‬بخش ا ي از ات ااالف‬
‫مصا اارف در جريا ااان ‪ ،‬با ااه دليا اال نحا ااوه تنظا اايم موتا ااور ‪ ،‬اسا ااتاندارد با ااودن خودروها ااا‪ ،‬و اسا ااتفاده از‬
‫خودروهاي باا مصارف بنازين بااال اسات‪ .‬بخشا ي ديگار – کاه البتاه باه بزرگاي قسامت قبلاي نيسات‪ -‬باه‬
‫شاايوه بناازين زدن و بااه طااور مداايز ‪ ،‬اتااالف و ساارريز بناازين از باااا خودروهاااي در حااال سااوخت‬
‫گيري ‪ ،‬برمي گردد‪.‬‬
‫کارگاه کاربست‬
‫يافته‌هاي تحقيق‬
‫در علوم اجتماعي‬
‫نمونه يک طرح مساله‬
‫•‬
‫رفت ااار رانن اادگان خودروه ااا هنگ ااام بن اازين زدن‪ ،‬ش اايوه تعام اال مي ااان م ااامورين جايگ اااه ه اااي پم ااپ بن ا ‌ازين و‬
‫راننادگان‪ ،‬ابازار فنااي بناازين زدن‪ ،‬و مقاادار عرضااه و تقاضاااي بنازين ‪ ،‬مااي توانااد از عواماال مااوثر بار ساارريز‬
‫بناازين در جايگاااه هاااي عرضااه بناازين باشااد و البتااه از منظرهاااي متفاااوتي مااي تااوان بااه آن نگاااه کاارد‪ .‬بعااد‬
‫اقتصادي و گاه سياس ي مساله ‪ ،‬همان اندازه مي تواند به تبيين اين موضاوع کماک کناد کاه توجاه باه‬
‫ابعاد اجتماعي و روانشناختي آن‪.‬‬
‫کارگاه کاربست‬
‫يافته‌هاي تحقيق‬
‫در علوم اجتماعي‬
‫کارگاه کاربست‬
‫يافته‌هاي تحقيق‬
‫در علوم اجتماعي‬
‫•‬
‫بنابر اين‪ ،‬سئوال ما اين است که "آياا نحاوه تعامال مياان راننادگان و ماامورين پماپ بنازين ‌از منظار‬
‫نظريه بازي‪ ،‬در اتالف بنزين توسر رانندگان در پمپ بنزين ها موثر است يا خير "‬
‫کارگاه کاربست‬
‫يافته‌هاي تحقيق‬
‫در علوم اجتماعي‬
‫ارائه يک طرح مساله‬
‫•مراجعه به نظريه يا مشاهدات و مسائل در حوزه مرتبر‬
‫•تدارا يک پرسش اوليه‬
‫•ارائه مستندات براي پرسش آغازين‬
‫•تدوين طرح مساله‬