Transcript Dziecko w gabinecie logopedycznym – zarys terapii logopedycznej

Dziecko w gabinecie
logopedycznym – zarys
terapii logopedycznej
Według badań, problem z prawidłową
wymową ma 41% trzylatków i 50 %
czterolatków. W przypadku starszych
dzieci braki się pogłębiają, dotyczą
bowiem 75 % pięciolatków i 78 %
sześciolatków.
W roku szkolnym 2014/15 w ZSI w Radomiu w oddziale
przedszkolnym 0a liczącym 19 uczniów (4 uczniów
niepełnosprawnych), 15 jest pod opieką logopedy.
W oddziale przedszkolnym 0b liczącym 19 uczniów, 16
uczęszcza na zajęcia logopedyczne.
Obniżenie
wieku
rozpoczynani
a nauki
szkolnej
nakłada na szkołę obowiązek intensywnej pracy logopedycznej w
grupie 5 - 6 latków, a na nauczanie zintegrowane większy wysiłek
wyrównywania opóźnień.
Systemy klasowo - lekcyjne i siedzenie w ławce nie sprzyja rozwojowi
mowy dziecka. Mowa ustna schodzi na drugi plan wobec nauki
czytania.
Wg Leona
Kaczmarka w
rozwoju mowy
wyodrębnia
się cztery
okresy:
okres melodii (0-1)
okres wyrazu (1-2)
okres zdania (2-3)
okres swoistej mowy dziecięcej (3-7)
Schemat
powstawania
głosek w
procesie
rozwoju
mowy
dziecka:
pierwsze miesiące życia - powstają przypadkowe
dźwięki tzw. głużenie
ok. 6 miesiąca życia - powtarzanie usłyszanych
dźwięków tzw. gaworzenie
1-2 rok życia - pojawiają się pierwsze wyrazy:
mama, tata, baba, dziecko wymawia samogłoski
ustne: a, o, e, i, u, y oraz spółgłoski: p, b, m, d, t,
n , a także zmiękczone: p', b', m'
2-3 rok życia - pojawiają się proste zdania,
dziecko wymawia samogłoski nosowe: ę, ą i
spółgłoski: w, f, w', f', ś, ź, ć, dź, ń, l, l', k, g, ch,
k', g', ch', j, ł, pojawiają się spółgłoski s, z, c, dz
4-5 rok życia - pojawia się głoska r oraz głoski:
sz, ż, cz, dż
5-6 rok życia - utrwalane są głoski: sz, ż, cz, dż
7 rok życia - technika mówienia opanowana
Wg Bartkowskiej 37 % dzieci 5-letnich nie wymawia jeszcze
prawidłowo głosek sz, ż, cz, dż.
U sześciolatków mowa powinna być już opanowana pod względem
dźwiękowym. Mimo tej reguły Bartkowska wykryła jeszcze nie
opanowaną wymowę głosek sz, ż, cz, dż, r. Zdarzają się kłopoty z
wymową grup spółgłoskowych, zwłaszcza w śródgłosie wyrazów.
•Opóźniony
rozwój mowy:
•
•
Opóźnienie rozwoju mowy (mówienia i rozumienia, bądź tylko
mówienia lub rozumienia) występuje wtedy, gdy proces
kształtowania i rozwoju mowy w aspektach: fonetycznym,
gramatycznym, leksykalnym, ekspresyjnym (we wszystkich, bądź w
niektórych) ulega opóźnieniu i przebiega niezgodnie z normą,
przewidzianą dla danej grupy wiekowej. W każdej sytuacji, gdy
mowa jest opóźniona w stosunku do rówieśników, stwierdza się
opóźnienie jej rozwoju.
Literatura
przedmiotu
opisuje dwa
podstawowe
typy opóźnień
rozwoju
mowy:
samoistne opóźnienie rozwoju mowy (SORM) jest następstwem
zakłóceń procesu rozwojowego, którego przyczyny związane są z
indywidualnym tempem i rytmem rozwoju dziecka;
niesamoistny opóźniony rozwój mowy (NORM), który jest
następstwem zaburzeń o określonej etiologii, np. upośledzenia
motoryki mowy, upośledzenia sensorycznego, zaburzenia
neurologicznego, zaburzenia psychicznego, deprywacji
środowiskowej.
Lżejszy stopień opóźnionego rozwoju mowy jest wtedy, gdy
występuje mniejsze odchylenie czasowe w pojawianiu się kolejnych
stadiów rozwojowych mowy. Wg H. Spionek lekki stopień
opóźnienia rozwoju mowy można stwierdzić wówczas, gdy mowa
dziecka 2-letniego jest na poziomie rozwoju dziecka 1,5 rocznego
lub gdy u 7-8-latka rozwój mowy jest charakterystyczny jak u dzieci
5-6-letnich.
Zaburzenia
mowy - wady
wymowy
Dyslalia – nieprawidłowość w wymawianiu jednej głoski lub wielu
głosek. W obrębie dyslalii wyróżniamy wszelkiego rodzaju
seplenienia, rerania, bezdźwięczność i inne odchylenia od normalnej
artykulacji.

Zaburzenia
mowy - wady
wymowy
Seplenienie – nieprawidłowa wymowa głosek s, z, c, dz, sz, ż, cz, dż
i ś, ź, ć, dź. Najczęściej spotykamy nieprawidłową realizację głosek s,
z, c, dz. Jedną z odmian seplenienia jest seplenienie międzyzębowe.
Inną odmianą jest seplenienie boczne. Artykulacja polega na
niesymetrycznym ułożeniu całego języka. Szczelina nie tworzy się
wzdłuż linii środkowej języka, lecz w częściach bocznych.
Zaburzenia
mowy - wady
wymowy
Reranie – nieprawidłowa realizacja głoski r. głoska ta może być
wymawiana jak l, j, rl, jako r języczkowe, gardłowe lub opuszczane.
Wymienione wady, jak r języczkowe, wargowe, policzkowe,
gardłowe, wymagają wczesnej reedukacji, gdyż nie jest to zwykła
zamiana fizjologiczna, ale patologiczna forma artykulacji.
Bezpośrednią przyczyną rerania jest niedostateczna sprawność
ruchowa języka (język zbyt gruby, o zbyt mocnym napięciu
mięśniowym lub – przeciwnie – osłabiony, albo z wadą anatomiczną
(krótkie wędzidełko). Dlatego dziecko szuka innego, zastępczego r.
Zaburzenia
mowy - wady
wymowy
Bezdźwięczność – polega na wymawianiu głosek dźwięcznych
bezdźwięcznie, czyli bez drgań więzadeł głosowych. Przyczyną
bezdźwięczności jest zwykle zaburzenie słuchu fonematycznego,
tzn. nieróżnicowanie dźwięków o tym samym miejscu artykulacji.
Osobną grupę wad wymowy stanowi jąkanie. Powstaje ono w
wieku przedszkolnym, a ujawnia się wtórnie lub nasila w okresie
dojrzewania. U małych dzieci rozumienie mowy rozwija się szybciej
niż umiejętność wysławiania.
Jąkanie - ogólnie mówiąc - polega na zaburzeniu koordynacji pracy
narządów oddechowego, fonacyjnego i artykulacyjnego, przy czym
w obrazie klinicznym obserwuje się zazwyczaj wzmożone napięcie
mięśni związanych bezpośrednio lub pośrednio z aktem mowy
Badanie
wymowy
obejmuje:
1.rozmowę z dzieckiem (o rodzeństwie, przedszkolu, o zabawkach,
liczenie do 10, recytacja wierszyka)
2.sprawdzanie wymowy za pomocą kwestionariusza obrazkowego;
kwestionariusz obrazkowy stosuje się, aby nie pominąć żadnego
fonemu
3.powtarzanie; polecamy powtarzanie zdań, wyrazów, sylab, głosek;
sprawdzamy w ten sposób możliwości artykulacyjne dziecka;
uzyskujemy odpowiedź na pytanie, czy głoskę należy wywołać, czy
tylko utrwalić.
Etapy pracy
logopedycznej
Etap przygotowawczy. Najczęściej logopeda prowadzi dwa rodzaje
ćwiczeń – usprawnianie słuchu fonematycznego i motoryki
narządów mowy. Ćwiczenia słuchu fonematycznego są potrzebne
wówczas, gdy dziecko nie odróżnia (lub ma wahania w tym
względzie) pewnych głosek, i albo konsekwentnie zastępuje je
innymi, albo je miesza. Zaburzeń słuchu fonematycznego nie należy
mieszać ze słuchem fizycznym. Prawidłowy słuch fizyczny jest
podstawą do rozwoju mowy. Słuch fonematyczny to zdolność
różnicowania dźwięków, ich analizy i syntezy w korze mózgowej.
Doskonalenie słuchu fonematycznego postępuje z wiekiem. Tempo
tego doskonalenia jest indywidualne. Jednym z najbardziej
uchwytnych przejawów opóźnienia tego rozwoju są trudności w
czytaniu i pisaniu ze słuchu.
Etapy pracy
logopedycznej
Drugim etapem jest wywołanie głoski. Najczęściej rodzice lub
nauczyciele dostrzegają problem niekoniecznie tam, gdzie jest on
najistotniejszy. Najbardziej niepokoi ich brak głoski r. Jednakże w
aspekcie logopedycznym należy uwzględnić inną kolejność pracy.
Wg Kani optymalne postępowanie terapeutyczne rozpoczynamy:
a) od dźwięku, który pojawia się najwcześniej w mowie dziecka
b) od dźwięku, nad którym dziecko samo pracuje, np. odróżnia
słuchem, ale nie potrafi jeszcze samo wymówić
c) od dźwięków, których wadliwa postać jest mniej utrwalona
d) od dźwięków, które najłatwiej da się wywołać.
Etapy pracy
logopedycznej
Trzeci etap pracy logopedycznej to utrwalanie. Jest to najdłużej
trwająca część terapii. Głoskę, którą się wywoła należy wyćwiczyć,
tak aby była wymawiana swobodnie, bez wysiłku. Konieczne jest
powtarzanie dźwięków w izolacji, w sylabach, w wyrazach, w
zdaniach, w tekstach.
Stopniowanie
trudności
pracy ilustruje
skala
opracowana
przez Ch. von
Ripera i J. V.
Irwina, którzy
nazwali ją
termometrem
mówienia:
a) wiem, jak wymawia się dźwięk
b) mogę wymówić dźwięk
c) mogę wymówić dźwięk prawidłowo między samogłoskami
d) mogę wymówić dźwięk prawidłowo w nagłosie wyrazu
e) mogę wymówić dźwięk prawidłowo w śródgłosie wyrazu
f) mogę wymówić dźwięk prawidłowo w wygłosie wyrazu
g) mogę wymówić dźwięk prawidłowo podczas czytania
h) mogę wymówić dźwięk prawidłowo w poradni
i) mogę zawsze prawidłowo posługiwać się dźwiękami.
Współpraca z
rodzicami
poinformować rodziców o problemie
poinstruować, jak ćwiczyć - rodzic obecny na zajęciach
zobowiązać do codziennych kilkuminutowych ćwiczeń
wspólne motywowanie dziecka i nagradzanie za osiągnięcia
angażowanie nauczycieli w proces utrwalania i automatyzacji
głosek
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ