Transcript Show publication content! - Zachodniopomorskie Centrum

Projekt systemowy współfinansowany
przez Unię Europejską ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013,
Priorytet IX, Działanie 9.4.
Wysoko wykwalifikowane kadry systemu oświaty
www.nauczyciele.org.pl
Wybrane zagadnienia
z logopedii i zaburzeń mowy
w zakresie terapii
pedagogicznej
przez
mgr Grażynę Gościcką
1. Przedmiot, zakres badań i związek logopedii
z innymi dziedzinami wiedzy.
Logopedia (gr. logos – słowo, mowa; paideia –wychowanie).
Aktualnie istnieją trzy koncepcje określające zakres i przedmiot
badań logopedii:
Koncepcja medyczna (S. Grabiał) – organizująca zakres
przedmiotu badań logopedii do zaburzeń, profilaktyki i korekcji
mowy.
Koncepcja pedagogiczna – dotycząca problemu kształtowania
mowy u dzieci z upośledzonym słuchem i porozumiewania się
głuchoniemych.
Koncepcja holistyczna – traktująca logopedię jako samodzielną
naukę zajmującą się wszystkimi aspektami mowy oraz integrującą
wyniki badań wszystkich dyscyplin zajmujących się mową.
2. Zaburzenia komunikacji językowej.
Mowę uznamy za nieprawidłową, gdy różni się od tej, która jest
w użyciu danej grupy społecznej. To stwierdzenie odnosimy tylko
do mowy już ukształtowanej. W odniesieniu do dzieci poniżej 7 roku
życia do wad nie zalicza się okresowo występujących
nieprawidłowości w rozwoju ich mowy.
Wady mowy mogą przejawiać się: zniekształcaniem głosek
(deformacja – dyslalia właściwa), zastępowaniem głosek
(substytucja – paralalia) lub ich opuszczaniem (elizja –
mogilalia).
3. Charakterystyka okresów rozwoju
mowy.
W rozwoju mowy językoznawcy wyróżniają
następujące okresy:
- okres melodii (0-1),
- okres wyrazu (1-2),
- okres zdania (2-3),
- okres swoistej mowy dziecięcej (3-7).
4. Najczęściej występujące zaburzenia
artykulacyjne.





Sygmatyzm to nieprawidłowa realizacja głosek dentalizowanych
wszystkich trzech szeregów: I – ciszącego, II – syczącego, III –
szumiącego. Określenie dentalizowane oznacza, że te głoski realizowane
są ze znacznym zbliżeniem górnych i dolnych zębów.
Rodzaje sygmatyzmu: właściwy, parasygmatyzm, mogisygmatyzm.
Rotacyzm to zaburzenie artykulacji polegające na nieprawidłowej
realizacji głoski r. Rodzaje rotacyzmu : właściwy, pararotacyzm,
mogirotacyzm.
Kappacyzm to nieprawidłowa realizacja głoski k. Zamiast niej często
pojawia się głoska t.
Gammacyzm to nieprawidlowa realizacja głoski g. Zamiast niej pojawia
się głoska d.
Bezdźwięczność to specyficzny rodzaj dyslalii, w którym zaburzona jest
korelacja dźwięczności w trzynastu parach opozycyjnych. Oznacza to, że
głoski dźwięczne w obrębie poszczególnych par są realizowane w
postaci ich bezdźwięcznych odpowiedników, czyli wymawiane są bez
udziału więzadeł głosowych.
5. Zasady stosowane w terapii zaburzeń
artykulacji.











nie należy poprawiać zniekształconej głoski lecz tworzyć nową,
każde ćwiczenie powinno być najpierw zademonstrowane przez logopedę,
konieczne jest powtarzanie przerobionego materiału w coraz to inny sposób,
każda ćwiczona głoska musi być dobrze utrwalona, dopiero wtedy można przejść
do następnej głoski,
konieczne jest ćwiczenie głoski w różnych kontekstach i sąsiedztwach
fonetycznych,
ćwiczenia należy prowadzić tylko na wyrazach i pojęciach znanych dziecku,
nie należy stosować wyrazów, w których jest więcej niż jedna z ćwiczonych
głosek,
należy pamiętać o różnicowaniu słuchowym wywołanej głoski z jej wcześniejszą,
nieprawidłową artykulacją,
przy uczeniu nowych elementów języka należy uwzględniać ich frekwencję
w mowie dziecka,
ustalając kolejność korygowania dźwięków, bierze się pod uwagę kolejność ich
pojawiania się w toku rozwoju mowy,
najpierw usuwa się elizje, potem substytucje, a na końcu deformacje.
6. Cele diagnozy logopedycznej.






Diagnoza logopedyczna ma na celu ustalenie:
nieprawidłowo realizowanych głosek oraz
sposobu ich wymowy,
przyczyn wadliwej artykulacji,
wpływu wady na przebieg procesu
porozumiewania się,
skutków zaburzenia,
wpływu wady na ogólne funkcjonowanie
dziecka.
7. Schemat postępowania
logopedycznego.
I. Określenie problemu.
1 Badania wstępne:
- wywiad,
- obserwacja,
- orientacyjne badanie mowy.
2. Badania podstawowe:
- badanie mówienia, badanie rozumienia,
- badanie czytania i pisania.
II. Sformułowanie hipotez.
3. Badania uzupełniające.
4. Badania specjalistyczne.
III. Weryfikacja hipotez.
8. Etapy pracy w terapii zaburzeń
artykulacji.
W terapii zaburzeń artykulacyjnych wyróżnia
się cztery, ściśle powiązane ze sobą
etapy:
1. przygotowawczy,
2. właściwej pracy logopedycznej,
3. utrwalania wywołanego dźwięku,
4. automatyzacji wywołanego dźwięku.
Opis i analiza przypadku rozpoznania i
rozwiązania problemu logopedycznego
na poziomie nauczania zintegrowanego
1. Identyfikacja problemu
2. Geneza i dynamika zjawiska
3. Znaczenie problemu
4. Prognoza
a) Negatywna
b) Pozytywna
5. Propozycje rozwiązania
6. Uwagi końcowe
KARTA BADANIA MOWY
Data badania ………………
Badanie i Obserwacja Mowy Dziecka
1. Imię i nazwisko………………………………….Klasa…………..
2. Data urodzenia……………………………………………………..
3. Dane o rodzinie:



matka………………………………………………………...............
ojciec………………………………………………………………...
rodzeństwo…………………………………………………..............
4. Przebieg rozwoju psychoruchowego i rozwoju mowy dziecka:
5. Ocena zgryzu
6. Ocena funkcji połykania
7. Oddychania
8. Stan narządów artykulacyjnych;
a)
języka
b)
warg
c)
podniebienia twardego
d)
podniebienia miękkiego
9. Stan słuchu (badanie orientacyjne): powtarzanie wymówionych szeptem a następnie głośno
słów.
10. Fonacja: głos czysty, dźwięczny, donośny, zabarwienie nosowe, matowy, ochrypły, cichy i
inne.
11. Tempo mowy: naturalne, wolne, przyśpieszone, inne.
12. Jakość foniczna wypowiedzi: płynna, monotonna,
skandowana, inna.
13. Zachowania towarzyszące mówieniu.
14. Nazywanie obrazków:
autobus, parasol, płaszcz, oko, dom, zuch, aparat, zegar,
wanna, stopa, lampa, walizka, szalik, czapka, wiadro,
żmija, mysz, koszyk, igła, słońce, biedronka, miska, nos,
cytryna, fajka, szyszka, kiełbasa, grzebień, bilet, lampa,
źrebak, kieszeń, węgiel, ryba, rzeka, traktor, szczotka,
ul, liść, ekran, jajko, nici, pies, choinka, świnka, gitara,
zając, sok, dzbanek, sukienka, grabie, filiżanka, czajnik,
dżdżownica
15. Artykulacja głosek w izolacji:
a….o….ą….e….ę….i….y….u….
p….b….m….n….ł….w….f….t….d….
s….z….c….dz….
sz….ż….cz….dż….
ś….ż….ć….dź….
k….g….h….l….j….r….
16. Zlecenie konsultacji.
17. Wyniki konsultacji.
18. Diagnoza
19. Uwagi dotyczące:
I etapu terapii
II etapu terapii
III etapu terapii
20. Uwagi końcowe
Ćwiczenia usprawniające język, wargi i policzki
Propozycje dla rodziców i nauczycieli
Ćwiczenia języka wykonywane przy otwartej buzi:










wysuwanie i chowanie języka;
opuszczanie języka na brodę i podnoszenie w kierunku nosa;
wysuwanie języka i wykonywanie ruchów poziomych od jednego
kącika ust do drugiego;
wysuwanie i chowanie wąskiego języka (język cienki jak „szpilka”);
wysuwanie i chowanie szerokiego języka (język szeroki jak „łopata”);
unoszenie języka do podniebienia (język „zagląda” do gardła);
„liczenie” ząbków poprzez dotykanie czubkiem języka po kolei
każdego ząbka;
oblizywanie warg;
przygryzanie języka zębami;
kląskanie językiem tak jak konik.
Ćwiczenia języka i warg wykonywane przy
zamkniętej buzi:
- „robienie kółeczek” (ruchy okrężne języka);
- „mycie ząbków” (ruchy poziome języka na
dolnych i górnych zębach);
- unoszenie języka do podniebienia;
- umieszczanie języka między górnymi zębami a
górną wargą;
- umieszczanie języka między dolnymi zębami a
dolną wargą.
Ćwiczenia warg:
- zaciskanie warg, formowanie tzw. „dzióbka”;
- nakładanie warg, na przemian, dolnej na górną, górnej na
dolną;
- zaciskanie warg i przesuwanie ich w prawo i w lewo;
- na przemian ściąganie warg w „dzióbek” i rozciąganie ich
w szerokim uśmiechu;
- gwizdanie (przywoływanie pieska);
- wibracja warg (naśladowanie jadącego motoru);
- cmokanie (rozdawanie całusków);
- prychanie (naśladowanie parskającego konia).
Ćwiczenia policzków:
- przepychanie powietrza z prawej strony na
lewą (tak jak przy płukaniu ust);
- wypychanie policzków językiem;
- wypychanie policzków - obu naraz lub na
przemian.
Ćwiczenia oddechowe:
- nabieranie powietrza nosem i powolne
wypuszczanie ustami;
- dmuchanie na płomień świecy, gorącą herbatę
itp.;
- robienie baniek mydlanych;
- nadmuchiwanie balonika;
- robienie bąbelków (dmuchanie przez rurkę do
kubka z wodą);
- przenoszenie za pomocą rurki drobnych
kawałków papieru.
Konspekt zajęć logopedycznych
1.Data ćwiczenia – 04.04.2008 r.
2.Prowadząca ćwiczenia – Grażyna Gościcka
3. Imię pacjenta – Paola
4. Wiek pacjenta – 6 lat
5. Iloraz inteligencji – brak badań
6. Rozpoznanie logopedyczne – opóźniony rozwój mowy
7. Etap terapii – utrwalanie prawidłowej wymowy wyrazów z grupą spółgłoskową,
likwidowanie dysgramatyzmów
8. Cele ćwiczeń – usprawnianie narządów mowy, kształtowanie wrażliwości słuchowej,
utrwalanie prawidłowej wymowy wyrazów
z różnymi grupami spółgłoskowymi na
początku i w środku wyrazu
9. Metody – demonstracji, naśladownictwa
10. Pomoce – bibuła, makieta łąki, papierowe figurki zwierząt, plansza
zdaniowo-obrazkowym, „memo”
z tekstem
11.Temat zajęć – „Na łące” – zabawy i ćwiczenia utrwalające poprawną wymowę
wyrazów z grupami spółgłoskowymi
12. Przebieg ćwiczeń:
A. Ćwiczenia przygotowawcze:
oddechowe – wdech przez nos, wydech przez usta, dmuchanie na kępki i pojedyncze źdźbła „trawy”;
języka – wysuwanie języka na przemian szerokiego i wąskiego, oblizywanie warg, liczenie ząbków,
wahadełko;
warg – „całuski”.
B. Ćwiczenia właściwe:
dziecko powtarza za prowadzącą ćwiczenia nazwy roślin, zwierząt
i rzeczy, które znajdują się na
makiecie łąki (drzewo, trawa, kwiaty, krowa, kózka, kaczki, biedronki, chmury, słońce);
dziecko nazywa kolory znajdujące się na kartach „memo”, następnie kończy zdania:
Czerwony jak
(kwiatek, biedronka).
Niebieski jak
(niebo).
Żółty jak
(słońce, kwiat, kaczki).
Pomarańczowy jak
(kwiaty).
Czarny jak
(krówka).
Zielony jak
(trawa).
Biały jak
(chmura, kózka).
gra „memo” (kolory: czerwony, niebieski, żółty, biały, czarny, zielony, pomarańczowy);
prowadząca mówi ciąg słów z grupą spółgłoskową i bez (słońce, woda, domy, trawa, krówka, las,
biedronka, kura, kózka, kaczka), dziecko powtarza tylko te, w których słyszy grupę
spółgłoskową
tekst zdaniowo-obrazkowy: najpierw dziecko za prowadzącą nazywa to, co znajduje się na obrazkach
(krówka, kózka, kaczka, drzewo, trawa, biedronka, kwiaty), następnie wspólnie odczytują
tekst:
„Na łące jest zielona [trawa]. [Krówka], [kaczka] i [kózka] odpoczywają pod [drzewem]. [Biedronki]
usiadły na kolorowych [kwiatach].”
C. Ćwiczenie utrwalające:
dziecko odwraca się, prowadząca zabiera z makiety łąki jeden element i zadaje pytanie: Co
zabrałam?; dziecko powinno nazwać brakujący element; potem następuje zamiana ról.
D. Praca domowa
Pokoloruj biedronkę.
Naucz się na pamięć zdań, które wspólnie czytałyśmy.
BIURO PROJEKTU
Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli
ul. Gen. J. Sowińskiego 68, p. 35
70-236 Szczecin
tel.: 091/435 06 29
e-mail: [email protected]
www.nauczyciele.org.pl