Transcript Prawidłowe kształtowanie mowy jest fundamentem wychowania

Prawidłowe
kształtowanie
mowy jest
fundamentem
wychowania
człowieka.
M.Sovak
"Mowa to czynność złożona, w której realizację
- poza sferą słuchową - zaangażowanych jest
wiele struktur mózgowych kierujących oraz
scalających pracę układów anatomicznych
i funkcjonalnych biorących bezpośredni udział
w odbiorze i nadawaniu mowy".
H.Nartowska
Mowa nie jest umiejętnością wrodzoną. Człowiek nabywa te
umiejętność w ciągu całego swojego życia w kontaktach
z ludźmi. Prawidłowe kształtowanie się i rozwój mowy dziecka
jest podstawą w kształtowaniu i rozwoju jego osobowości.
Dzięki rozumieniu poznaje otaczający je świat, a dzięki
umiejętności mówienia potrafi wyrazić swoje spostrzeżenia,
pragnienia, uczucia oraz przeżycia. Kształtowanie się mowy
dziecka ma ścisły związek z jego rozwojem społeczno emocjonalnym. Częste kontakty werbalne z otoczeniem bogacą
słownictwo, uczą prawidłowych zasad gramatycznych,
właściwego posługiwania się melodią, akcentem i rytmem
wypowiedzi.
Tempo przyswojenia przez dziecko mowy
i języka ojczystego jest różne.
Pierwsze wyrazy pojawiają się w pierwszym
lub drugim roku życia, ale w niektórych
przypadkach rozwój ten może być opóźniony.
Okresy
kształtowania się
rozwoju mowy
Okresy
rozwoju
dziecka
Okres
prenatalny
Okres
niemowlęcy
Okres
kształtowania
mowy
Etap
przygotowawcz
y
0–9
miesiąca życia
płodowego
Okres
melodii (sygnał
u apelu)
0 – 1 roku życia
- głużenie
- gaworzenie
- echolachia
Dźwięki
Słownictwo
forma wypowiedzi
Rozwój mózgu oraz narządów mowy ( nadawania i odbioru)
aei
mbpdt
- krzyk,
- płacz
Okres
wyrazu
(sygnału jednoklasowego)
1- 2 rok życia
Okres
poniemowlęcy
Okres zdania
(sygnału
dwuklasowego)
2 –3 rok życia
Okres swoistej
mowy
dziecięcej
Okres
przedszkolny
(swoistych
form
językowych)
3 – 7 rok życia
Wypowiedzenia:
- jednoczłonowe
- wyraz- zdanie
- pseudo zdanie
ouaey
pbmtdnlk
ść
aoueyęą
pbmwfpb
mwf
szc
tdnir
śźć
kgx
szc ń
s z cz r
wymowa
opanowana
800- 1500 wyrazów:
-rzeczowniki
-czasowniki
-przymiotniki
-liczebniki
-przyimki
-spójniki
-zaimki
-przysłówki
3500 a nawet 7000
wyrazów (w
zależności od
środowiska
wychowawczego)
- wypowiedzenia dwuczłonowe
- zdanie z
podmiotem i orzeczeniem
- zdania: oznajmujące,
rozkazujące,
pytające,
wykrzyknikowe
Pełna umiejętność budowania
wypowiedzi i posługiwania się
formami, które obowiązują.
Podział wg Leona Kaczmarka
I. okres melodii → od urodzenia
do 1 roku życia
II. okres wyrazu → od ukończenia
1 do 2 roku życia
III. okres zdania → od ukończenia
do 3 roku życia
IV. okres swoistej mowy dziecięce
→ od ukończenia 3 do 7 roku życia
Wymawiane głoski u progu przedszkola - wiek ok. 3 lat
(Kaczmarek):
•wszystkie samogłoski: i y e ę a o ą u
•spółgłoski:
wargowe twarde i zmiękczone: p b p’ b’ m m’
wargowo-zębowe twarde i zmiękczone: f v f’ v’
środkowo-językowe: ś ź ć dź ń
tylnojęzykowe zwarte twarde i zmiękczone: k g k’ g’
szczelinowa twarda: ch
przedniojęzykowe zębowe zwarte: t d i półotwarta: n
przedniojęzykowe dziąsłowe półotwarte: l l’
półsamogłoski: ł i j
U sześciolatków mowa powinna być już
opanowana pod względem dźwiękowym.
Zdarza się jednak, że dziecko nie potrafi jeszcze
wymawiać głosek: sz, ż (rz), cz, dż, r.
Dziecko siedmioletnie powinno wymawiać
wszystkie głoski prawidłowo.
Jednak i w tym wypadku okres ten
może przedłużyć się (rozwój bywa wówczas nieco
opóźniony).
Opóźnienie to przejawia się najczęściej
w nieumiejętności wymawiania takich głosek, jak:
r, sz, ż(rz), cz, dż, rzadziej innych.
Dziecko wstępujące do szkoły porozumiewa się
już swobodnie z otoczeniem w mowie potocznej.
W wieku szkolnym następują jednak dalsze
zmiany ilościowe i jakościowe w rozwoju mowy,
pojawiają się nowe jej formy i rodzaje.
W związku z nauką czytania i pisania wysubtelnia
się słuch fonematyczny dziecka. To zapewnia
coraz szybszą i sprawniejszą analizę słuchową
dźwięków mowy oraz wzrokową analizę znaków
graficznych.
Słuch fonematyczny według I. Styczek oznacza
„umiejętność rozróżniania najmniejszych elementów
składowych wyrazów czyli fonemów”, oznacza to ,że
dziecko potrafi odróżnić głoskę ”a” od głoski ”e”.
Umiejętność ta umożliwia też rozróżnianie wyrazów,
które zbudowane są z fonemów danego języka
W okresie tym dzieci tworzą wiele form nie
używanych przez dorosłych. Jest to jednak tylko
nieudolne naśladownictwo mowy otoczenia,
a nie zamierzona twórczość. Neologizmy czasem
są wspólne większej liczbie dzieci, często jednak
bywają właściwe tylko danemu dziecku.
np. zakluczyć drzwi – zamknąć drzwi na klucz
Po 6-7 roku życia dobiega końca tzw. okres krytyczny dla
rozwoju mowy, co oznacza, że teraz mowa może być już
co najwyżej korygowana, ale już nie kształtowana. Proces
rozwoju mowy ulega spowolnieniu, w końcu wygasa,
a wszelkie konsekwencje zakłóceń czy zaniedbań we
wcześniejszym okresie życia będzie teraz o wiele trudniej
wykorzenić. Przez całe życie człowiek dodaje nowe wyrazy
do swojego słownictwa, ale jest mało prawdopodobne, by
był w stanie zmienić przyswojone wcześniej zasady
gramatyki. (J.Aitchison)
Stan wymowy uzależniony jest od:
• ogólnego rozwoju dziecka,
• jego systemu nerwowego,
• aparatu słuchowego,
• sprawności narządów mowy.
Mowa dziecka zależy od wyżej wymienionych czynników, ale
także w dużej mierze od sytuacji w jakiej dziecko znajduje się
w danym momencie oraz od atmosfery panującej w domu
rodzinnym.
Błędy wymowy charakterystyczne dla danego wieku są
dowodem normalnego rozwoju dziecka. Dają się usunąć przez
codzienną pracę mięśni narządów mowy oraz rozwijanie
wrażliwości słuchowej dziecka.
Rodzaje zaburzeń mowy
najczęściej występujących
u dzieci 6-7 letnich:
Największą grupę wad wymowy spotykanych w szkole na etapie
nauczania początkowego stanowią wady artykulacyjne zwane
dyslalią.
Jest to nieprawidłowość w wymawianiu jednej głoski, wielu
głosek, a nawet niemal wszystkich głosek wyrazu.
Wymowa jest wtedy niewyraźna, mało zrozumiała.
Dyslalia obejmuje także:
- opuszczanie dźwięków, np. krowa – kowa, stołek – tołek,
- brak głosek miękkich, np. pies- pes,
- zmiękczanie głosek, np. szczotka – ściotka,
- mowę bezdźwięczną, np. woda – fota, żaba – szapa,
-mowę nosową (najczęściej spowodowaną rozszczepem
podniebienia).
Drugim co do częstotliwości występowania u dzieci rodzajem
zaburzenia mowy jest jąkanie.
Najogólniej mówiąc, jąkanie polega na zaburzeniu
koordynacji narządów: oddechowego, artykulacyjnego
i fonacyjnego. Obserwuje się wzmożone napięcie mięśni
związanych z aktem mowy, np. wiązadła głosowe zaciskają
się, zachodzą jedno na drugie, głos wydobywa się z trudem.
Najczęściej spotykane wady wymowy u dzieci w wieku
przedszkolnym i wczesnoszkolnym:
· SEPLENIENIE MIĘDZYZĘBOWE
Podczas realizacji głosek: s, z, c, dz lub sz, rz, cz, dż lub ś, ź, ć,
dź język jest wsuwany między zęby.
· SEPLENIENIE BOCZNE
Podczas realizacji głosek: s, z, c, dz lub sz, rz, cz, dż lub ś, ź, ć,
dź język jest ułożony niesymetrycznie i strumień powietrza
uchodzi prawą bądź lewą stroną.
· SEPLENIENIE PROSTE
Dotyczy głosek: s, z, c, dz lub sz, rz, cz, dż lub ś, ź, ć, dź,
mogą one być zastępowane np. szkoła=skoła lub śkoła;
czapka=capka lub ćapka.
• KAPPACYZM I GAMMACYZM
głoski k oraz g zastępowane są odpowiednio przez
głoski t oraz d, np. kot = tot.
• MOWA BEZDŹWIĘCZNA
Zamiana p = b; t = d; f = w; s = z np. dom = tom,
woda = foda, koza = kosa, kura = góra.
• RERANIE
nieprawidłowa realizacja głoski r.
• NOSOWANIE
nosowe brzmienie głosek ustnych (wrażenie kataru,
zatkanego nosa).
BIBLIOGRAFIA:
Kaczmarek L. ,Nasze dziecko uczy się mowy, Lublin
1977
Logopedia, I. Styczek, Warszawa 1979
Opracowała:
Logopeda
Marta Stokowska