Transcript دانلود جزوه
: تماس مستقیم با دبیر Email : [email protected] Tel: 09358743016 شباهتها و تفاوتهای بسیاری را می توان بین انسانها برشمرد .از میان آنها دو صفت گروه خونی و اثر انگشت را به عنوان مثال ذکر می کنیم. مثال .1گروههای خونی: درسال 1900یک پزشک آملانی به نام لندشتاینزر پی برد که نوعی ترکیب شیمیایی در خون افراد مختلف متفاوت است.و علت لخته شدن خون نیز همین است. براساس بودن یا نبودن در نوع مولکول پروتئین به نامهای Aو B روی غشای گلبول قرمز ،چهارنوع گروه خونی در نظر گرفته می شود: اگر روی گلبول قرمز ،ملکول Aوجود داشته باشد ،گروه خونی از نوع Aاست. اگر روی گلبول قرمز ،ملکول Bوجود داشته باشد ،گروه خونی از نوع Bاست. اگر روی گلبول قرمز ،هر دو ملکول Aو Bوجود داشته باشند ،گروه خونی از نوع AB است. اگر روی گلبول قرمز ،هیچ کدام از دو ملکول Aو Bوجود نداشته باشند ،گروه خونی از نوع Oاست. در پالسما و سرنگ ،بر ضد مولکولهای Aو Bموادی وجود دارد: در پالسما و سرنگ شخص ی که گروه خونی Aدارد ،مادة ضد Bوجود دارد. در پالسما و سرنگ شخص ی که گروه خونی Bدارد ،مادة ضد Aوجود دارد. در پالسما و سرنگ شخص ی که گروه خونی ABدارد ،هیچ کدام از مواد ضد Aو ضد Bوجود ندارد. در پالسما و سرنگ شخص ی که گروه خونی Oدارد ،هر دو مادة ضد Aو ضد Bوجود دارد. ملکول Aبا ضد Aمی تواند ترکیب شود و سبب لخته شدن خون شود .همچنین مولکول Bبا ضد Bمی تواند سبب لخته شدن خون شود .به همین سبب در ً انتقال خون ،حتما باید موارد زیر رعایت شوند: گروه خونی ،Aنمی تواند به گروههای خونی Bو ( Oکه مادة ضد Aدارند) تزریق شود. گروخ خونی ،Bنمی تواند به گروههای خونی Aو ( Oکه مادة ضد Bدارند) تزریق شود. گروه خونی ABنمی تواند به گروههای خونی ( A,B,Oکه مواد ضد Aو ضد B دارند) تزریق شود. گروه خونی ،Oمی تواند به همة گروههای خونی تزریق شود. گروه خونی معروف به گیرینده عمومی:گروه خونی AB گروه خونی معروف به دهنده عمومی:گروه خونی o ارهاش ) (RHخون چيست ؟ عامل ارهاش یکی از پروتئین های موجود در گلبول قرمزخون است . %85از مردم این پروتئین را در خون خود دارند که به ارهاش مثبت شناخته می شوند. وکسانی که این پروتئین را ندارند به ارهاش منفی شناخته می شوند. اگر خون افراد Rhمثبت را به بدن اشخاص Rhمنفی منتقل کنند نوعی آنتی بادی در خون آنها تولید میشود که سبب خراب شدن خون میگردد صرفا جهت اطالع!! اثر انگشت دو ویژگی دارد: اثر انگشت هر شخص ،ویژة خود اوست .هیچ دو فردی را نمی توانید پیدا کنید که اثر انگشت آنها مثل هم باشد. اثر انگشت هم مثل گروه خونی تا آخر عمر ثابت می ماند .به همین علت ،پلیس برای تشخیص هویت از آن استفاده می کند. همچنان که اثر انگشت در تمام عمر ثابت مى ماند ،بیشتر خصوصیات و صفات هم در مدت عمر تغییر نمی کنند .اگر بخواهیم به علت این ثابت ماندن صفات پى ببریم، ً قاعدتا باید به این پرسش پاسخ بدهیم: که علت به وجود آمدن شباهت ها یا تفاوت ها چیست؟ هر موجود زنده اى ،در فرایند تولیدمثل ،از جاندار شبیه خود به وجود مى آید. در این صورت،باید گفت صفات مختلف ،یعنی شباهت ها و تفاوت هاى میان والدین و فرزندان ،چیزهایى هستند که به طور ارثى و طى فرآید تولیدمثل ،از یک نسل به نسل بعد منتقل مى شوند. ارتباط میان یک نسل و نسل بعدى از راه سلول هاى جنس ی برقرار مى شود. زندگی همه ما از یک سلول تخم آغاز شده است. کروموزومهایی که در سلول تخم هستند ،چون DNAانسان را دارند ،سبب می شوند سلول تخم به «انسان» تبدیل شود. تعداد کروموزمها در هر یک از سلولهای سازنده بدن انسان 46عدد است .سلول تخم انسان هم 46کروموزوم دارد. سلول تخم چگونه به وجود می آید؟ هر سلول تخم از ترکیب یک سلول جنس ی نر با یک سلول جنس ی ماده حاصل می شود. ترکیب سلولهای جنس ی نر و ماده با یکدیگر را لقاح می نامند. سلول تخم 46کروموزمی ،با تقسیمات پی در پی میتوز ،میلیونها سلول دیگر را به وجود می آورد که هر کدام از آنها نیز 46کروموزوم دارند و به این ترتیب جنین انسان ساخته می شود. حال سوال این است که اگر همة سلولهای سازندة بدن ما 46کروموزوم دارند ،پس سلولهای جنس ی 23کروموزومی چگونه ساخته می شوند؟ در بدن جاندارانی که به روش جنس ی تولید مثل می کنند (یعنی جاندارنی که در آنها دو جنس نر و ماده وجود دارد و از طریق ترکیب سلول جنس ی نر با سلول جنس ی ماده تولید مثل می کنند) دستگاه مخصوص ی وجود دارد که کارش تولید سلولهای جنس ی است. در این دستگاه،سلولهای 46کروموزومی ،از طریق تقسیمی به نام تقسیم میوز، سلولهای جنس ی 23کروموزومی تولید می کنند. به طور کلی در تقسیم میوز تعداد کروموزمها در سلولهای دختر(سلول ها ی بوجود آمده از تقسیم) ،نصف تعداد کروموزومها در سلول مادر است. به تقسیمی که در اندام های جنس ی و برای تولید سلول های جنس ی رخ میدهد که در آن از سلول اولیه 4سلول حاصل میشود که تعداد کروموزوم های آن نصف سلول اولیه است. اما نوع دیگری از تقسیم نیز در بدن بسیاری از جانداران رخ میدهد.در این تقسیم که میتوز نام دارد تعداد کروموزومها در سلولهای دختر ،مساوی تعداد کروموزومها در سلول مادر میباشد. تعریف تقسیم میتوز :تقسیمی است که در بسیاری از سلول ها رخ میدهد و در آن از یک سلول اولیه دو سلول یکسان بوجود می آید که عدد کروموزومی آنها برابر سلول اولیه است. ٔ ٔ ل ز تعریف کتاب :تقسیم هسته سلو به دو هسته همانند ،میتو نام دارد. وقتی که سلولى تقسیم مى شود و دو سلول یکسان به وجود مى آورد ،یکى از مشخص ترین وقایع آن تقسیم هسته است. ٔ ٔ هسته همانند ،میتوز نام دارد. هسته سلول به دو تقسیم در تقسیم میتوز کروموزوم هاى موجود در هسته که قبل از تقسیم دو برابر شده ً اند ،به دو گروه کامال مشابه مجزا مى شوند. پس از تقسیم هسته ،سیتوپالسم نیز تقسیم مى شود. فرایند تقسیم میتوز از 4مرحله:پروفاز،متافاز،آنافاز و تلوفاز تشکیل میشود .حال به برس ی وقایعی که در هر مرحله می افتد میپردازیم(.این قسمت ها صرفا بار آموزش دارد ودر امتحان پایانی بارمی ندارند) پروفاز )1( :کوتاه و ضخیم شدن کروموزوم ها ()2قابل رویت شدن کروموزوم ها ()3ناپدید شدن پوشش هسته ()4دور شدن سانتریول ها از هم و تشکیل رشته های دوک متافاز)1( :حرکت کروموزوم ها به سمت وسط سلول و قرار گیری در سطح استوای سلول ،اتصال به دوک و تشکیل صفحه کروموزومی ()2حداکثر فشردگی کروموزوم ها آنافاز)1( :جدا شدن کروماتید های خواهری و به قطبین رفتن کروموزوم های خواهری تلوفاز)1( :تشکیل پوشش هسته ()2دراز و باریک شدن کروموزوم ها ()3از بین رفتن دوک دانستیم که ماده وراثتی در هسته سلول به شکل کروموزوم سازماندهی شده است. هر کروموزوم از دو کروماتید ساخته شده است. این دو کروماتید در محلی به نام سانترومر به هم متصل اند .کروموزوم ها از کروماتین حاصل مى شوند و کروماتین از DNAو پروتئین ساخته شده است. هر کروموزوم از DNAو پروتئین ساخته شده است. DNAیکی از چهار نوع مولکول آلی است که در بدن جانداران یافت می شود (سه نوع مولکول آلی دیگر عبارت بودند از :هیدارتهای کربن ،لیپیدها و پروتئینها). DNAمولکولی است خطی ،بدون شاخه و طویل. واحد سازنده DNAنوکلئوتید نام دارد. DNAاز به هم پیوستن تعداد زیادی نوکلئوتید حاصل می شود.. هر نوکلئوتید از سه قسمت تشکیل شده است: یک قند پنج کربنی به نام دئوکس ی ریبوز یک باز آلی نیتروژن دار گروه فسفات به طور کلی ،چهار نوع باز آلی نیتروژن دار در ساختمان DNAوجود دارد .این چهار نوع عبارت اند از :آدنین ،تیمین ،سیتوزین و گوانین. هر یک از این چهار باز را با یک عالمت اختصاری ،که از حرف اول نام آنها گرفته شده ،نشان می دهند: آدنین با ،Aتیمین با ،Tسیتوزین با Cو گوانین با Gنمایش داده می شود. در هر نکلئوتید فقط یکی از چهار باز A,T,Cیا Gوجود دارد. Aهمیشه در مقابل Tقرار میگیرد. Cهمیشه در مقابل Gقرار میگیرد. کار دو دانشمندى که ساختار DNAرا در سال 1953کشف کردند ،چنان ٔ جایزه نوبل داده شد. پراهمیت بود که به همین علت ،به آنان واتسون و کریک دو دانشمندی بودند که ساختار DNAرا که امروزه ساختار نردبانی میشناسیم کشف کردند. از آنجا که DNAاطالعات وراثتی را از نسلی به نسل دیگر منتقل می کند .باید بتواند به نحوی دقیق همانند سازی و بی کم و کاست به نسلهای بعدی منتقل شود. اگر همانند سازی DNAاشتباهی رخ دهد ،آنگاه نسل بعد ،اطالعات درستی را دریافت نمی کند. در میان همه مولکول های زیستی DNA،تنها مولکولی است که می تواند نظیر خودش را بسازد. ( البته اغلب در همانند سازی DNAاشتباهات کوچکی رخ میدهد). DNA مادة ژنتیک است و در مادة ژنتیک اطالعات و دستورهایی وجود دارد که از نسلی به نسل دیگر منتقل می شود .حال با توجه به ساختمان ،DNAاین پرسش مطرح می شود که این اطالعات ،چه هستند و DNAچگونه آنها را در خود جای داده است؟ افرادی که DNAهای مختلفی دارند ،پروتئینهای مختلفی هم دارند .بنابراین DNAاطالعات الزم برای ساخته شدن پروتئینهای سلول را در بر دارد. اگر ترتیب قرار گرفتن چهار باز A,T,C,Gدر قسمتی DNAتغییر کند ،ساختمان پروتئین ساخته شده توسط DNAنیز تغییر می کند .بنابراین اطالعات الزم برای ساخته شدن پروتئین ،در ترتیب چهار نوع باز آلی نهفته است. ( کد ها یا همان رمز ها در DNAحاوی اطالعات وراثتی هستند که از نحوه ی کنار هم قرار گیری باز های آلی بوجود می آیند) همانطور که میدانیم پروتئین ها و ظایف بسیار مهمی در سلول به عهده دارند .آنزیم ها ،که واکنش های شیمیایی بدن موجودات زنده را تسریع و کنترل می کنند ،از جنس پروتئین اند. ً ل بنابراین DNA،با کنترل تولید پروتئین ها ،عمال کنتر تولید همة مولکولها و انجام فعالیت ها در سلول را بر عهده دارد. ظاهر شدن یک صفت در یک جاندار به عوامل زیر بستگی دارد: به بودن یا نبودن ژن آن صفت در جاندار به عوامل محیطی نیز بستگی دارد( منظور از محیط ،فضا ،نیروها ،انرژیها و موادی است که اطالف جاندار را در بر می گیرد). مثال.1اگر گیاهی ژنهای الزم را برای ساخته شدن کلروفیل داشته باشد ،اما نور به ساقه و برگ آن نرسد ،آن اندامها نمی توانند کلروفیل بسازند. مثال .2اگر هستة خرما را در مناطق جنوبی ایران بکاری ،درخت خرما پدید می آید اما اگر آن را در مناطق شمالی کشور بکاریم ،درخت خرما پدید نخواهد آمد. به طور کلی خصوصیات و ویژگیهای هر فرد حاصل تأثیر وراثت و محیط است. در بسیاری اوقات ،برای تغییر دادن خصوصیات یک جاندار ،بهتر است عوامل محیطی را تغییر دهیم ،از سویی تغییر دادن محیط به مراتب ساده تر از تغییر دادن ژنتیک است. مثال .می توان با اضافه کردن کود ازته به خاک کشت خیاربه مقدار کافی گیاهان بهتری برداشت کرد. ً رژیم غذایی ،یکی از عوامل مؤثر در بروز خصوصیات یک جاندار است .مثالاگر ویتامین (B1تیامین) در رژیم غذایی موجود نباشد ،رشد جاندار دچار اختالل می شود. جانداران پر سلولی عالوه بر محیط بیرونی دارای محیط درونی نیز هستند .محیط درونی ،محیطی است که اطراف سلولها را احاطه کرده است .محیط درونی بدن ما، از خون منشأ می گیرد. گروهی از موادی که در خون وجود دارند ،هورمونها هستند .هورمونها سبب می شوند تا کار سلولها با یکدیگر هماهنگ شود. هورمونها از غده ها ترشح می شوند .یکی از غده های معروف بدن ما غده ای است به نام هیپوفیز که در زیر مغز قرار دارد. هیپوفیز هورمونهای متعددی را ترشح می کند .یکی از این هرمونها ،هورمونی است که سبب رشد طولی استخوانها می شود و به آن هورمون رشد می گویند .در جریان رشد ً کودک به فرد بالغ ،این هورمون به مقدار کامال تنظیم شده ،موجب رشد استخوانها می شود .به این ترتیب قد کودک به تدریج افرایش می یابد. اگر مقدار ترشح هورمون رشد کمتر از حد طبیعی باشد قد فرد ،کوتاه می ماند. اگر مقدار ترشح هورمون رشد بیشتر از حد طبیعی باشد قد فرد ،بسیار بلندتر از حد معمول می شود. جلسه بعد امتحان از فصل 5