Transcript sorular
Yapı ve Biçimlerine Göre Sorular B. Sistemleştirilmemiş Sorular: -Genellikle tarama tekniğinde kullanılır. -Görüşmeyi yönlendirecek bir kişiye ihtiyaç vardır. -Görüşme formu kullanılması gerekir. • Bu sorular fonksiyonlarına göre üç grupta toplanabilir: 1. Dolaylı Sorular: -Bu sorular belirli bir noktaya yönelmiş değildir -Belirli bir konuda ayrıntılı bilgi toplamayı sağlar -Görüşmeciye geniş bir özgürlük alanı verir -Görüşülen kişiye daha çok konuşma fırsatı verilir -Genellikle sohbet tarzı görüşmelerde ve katılımlı gözlemde kullanılan soru tipidir. Sosyal hizmet uygulamalarında sıklıkla kullanılır. B. Sistemleştirilmemiş Sorular: 2.Tekrarlanan sorular: -Mülakatta kullanılan soru tipidir. -Sosyal tepkileri, duygusal davranışları ölçmeye yöneliktir -Alınan cevaplar neden, nasıl, niçin gibi sorularla genişletilir -Aynı kişi ile birkaç kez yapılması planlanan görüşmelerde kullanılır 3.Dolaysız (odaklaştırılmış) sorular: -Sınırlı bir konu ya da daraltılmış bir alandaki fikirleri öğrenmek için yapılan mülakatlarda kullanılan sorulardır Soruların Hazırlanmasında Dikkat Edilecek Noktalar -Kullanılan dil sade olmalı -Sorular hazırlanırken, soruların yöneltileceği kişilerin entelektüel kapasiteleri, öğrenim durumları, hatırda tutulmalıdır. Araştırılan grubun eğitim açısından en alt düzeyini dikkate alan kelime ve cümleler kullanılmalı -Ülkenin belirli yörelerinde kullanılan kelime ve terimler kullanılmamalıdır. -Teknik terimler, ancak araştırma seçilmiş bir gruba yönelikse kullanılmalı -Sorular cevaplayıcıyı etkilememeli, yönlendirmemeli -Sorular “tahminen”, “ortalama olarak” gibi kişinin kesin cevap vermesini engelleyecek kelimeler içermemelidir -Cevaplarda değer yargısı içeren ve göreli olan –iyi, kötü, vb.- kelimeler kullanılmamalıdır. -Deniz, gemi, kar, viyadük vb. görmemiş kişilere bu konularda soru sormak yanlış cevapla sonuçlanır -Kontrol sorularına yer verilerek, cevapların doğruluğu kontrol edilmelidir. Soruların Dizilişinde Dikkat Edilecek Noktalar -Sorular mantıksal bir düzen içinde sıralanmalıdır. -İlk sıralarda cevaplaması kolay olan olgusal sorulara yer verilir -Kişilerin araştırmaya katılımını sağlamak amacıyla, ilk sıralara ilgi çekici sorularla devam edilebilir -Birbiri ile ilgili sorular gruplandırılmalı ve arka arkaya sorulmalıdır. -Seçmeli soruları hazırlarken dikkat edilmelidir. Seçenekler açık ve ayrıntılı olmalıdır. Örneğin, Medeni halin saptanması için sorulan sorunun cevapları sadece “evli” ya da “bekar” değildir. “Nişanlı”, “boşanmış”, “eşinden ayrı yaşıyor” gibi seçenekleri de eklemek gerekir. Soru Formlarının Biçim Olarak Oluşturulması • Birinci sayfada araştırmanın ismi, yapıldığı tarih belirtilmelidir. • Formun ilk sayfasında ön mektupta mutlaka araştırmanın amacı, konusu ve hangi kurum tarafından yapıldığı belirtilmelidir. Cevapların gizliliği konusunda güvence verilmeli ve peşinen yardımlarından dolayı teşekkür edilmelidir. • Sorular formun bir yüzüne yazılmalı, sayfa numarası unutulmamalı, mümkünse form kitapçık olarak basılmalıdır • Soru formunda, formun doldurulduğu tarih ile görüşülen kişinin ad ve soyadının yazılması için yer bırakılmalıdır Görüşme Tekniğinin Uygulanmasında Dikkat Edilecek Noktalar • Görüşme sırasında dikkat edilecek noktalar -Görüşmenin başında dostluk havası yaratmak -Kişilerin güvenini kazanmak - Görüşme konusunun niteliğine de bağlı olarak insanlar tedirgin olabilir. Her şeyin kayıt edildiğini gören kişi tedirgin olabilir -Kişinin kendini rahat hissetmesi sağlanmalı -Resmi bir hava yaratılmamalıdır -Görüşmenin bir sınav ya da zeka testi olmadığı noktası hissettirilmelidir - Görüşme başlamadan önce sizin pazarlamacı vb. olmadığınızı anlatmak için Araştırmanın konusu, amacı, yaptıran kurum-kuruluş hakkında bilgi verilmelidir -Sorular, görüşülen kişinin yüzüne bakmadan, formdan okunarak sorulmamalıdır. Bu sıkıcı bir ortam yaratır. -Araştırmayı yapan kişi zamanla araştırmanın mekanizmasını kavradıkça hem forma hakim olacak hem de farklı kişilikteki insanlarla ilişki kurmada kolaylık sağlayacaktır Görüşme Tekniğinin Uygulanmasında Dikkat Edilecek Noktalar -Görüşülen kişi konuşma sırasında asıl konunun dışına çıkarak sohbet etmek isteyebilir, özellikle siyaset, futbol vb. konularında. Araştırma ile ilgili olmayan konuda fazla konuşulmasına izin verilmemelidir. Görüşmeyi yapan kişi bu durumda soruyu tekrarlayarak kişiyi tekrar konuya çekmelidir. -Görüşmeyi yapan kişi bilinçsiz davranış, gereksiz söz ve işaretsimgelerden kaçınmalıdır. Örneğin, köyde dekolte giyinmek, farklı bıyık, sakal şekilleri, vb. -Davranışlarda ince ve nazik olmaya çalışmalı -Her türlü kanaat ve düşünce dikkatle dinlenmeli ve not edilmelidir -Görüşmeci kendi düşüncelerini belli etmemeye çalışmalıdır -Olumlu ilişkiler kurmaya çalışılmalıdır -Görüşmeci kısa bir takdimden sonra, başlangıçta teklifsiz bir atmosfer yaratıp araştırmaya başlamak doğru bir yoldur. Görüşme Tekniğinin Uygulanmasında Dikkat Edilecek Noktalar -Soru sorma inisiyatifini karşıya vermemelidir -Kişinin cevap vermeme hakkına sahip olduğu unutulmamalıdır -Araştırmacı, asık suratlı olamamalı, rahat, neşeli ve dostça bir tavır içinde olmalı -Konuşma sırasında karşıdaki kişinin anlayış ve kapasitesi göz önünde bulundurulmalıdır -Bazı kişiler meraklı, şüpheci, kararsız, neşesiz olabilir. Bu kişileri görüşmeye ikna etmek araştırmacının görevidir. -Ancak işbirliğine yanaşmayan biri ile konuşmak için ısrar edilmemelidir. Kişinin samimi olmadığı açıkça anlaşılıyorsa mülakatı kibarca kesmek gerekir Görüşme Tekniğinin Uygulanmasında Dikkat Edilecek Noktalar • Görüşme tamamlandıktan sonra ayrılırken: -Teşekkür edilmeli ve kişinin iyi bir iş yaptığı hissi uyandırılmalıdır. Kişinin gelecekte bu tür araştırmaları kabul etmesi araştırmacının bıraktığı olumlu izlenime bağlıdır. -Görüşme bittikten sonra mümkün olduğunca çabuk ayrılmalıdır. Genellikle kişiler mülakat bittikten sonra konuşmaya devam etmek ister. Özellikle ikramda bulunmak ister. Görüşme Tekniğinin Uygulanmasında Dikkat Edilecek Noktalar • Soru Sorma, Cevap Alma ve Kayıt Tutma Konusundaki Noktalar Soru Sorma : -Bütün sorular görüşme formunda ifade edildiği gibi sorulmalıdır. Bu konuda yapılacak bir değişiklik sonuçları etkiler. -Araştırmacı bir sorunun ifadesinin hatalı olduğu kanısındaysa, yine de değişiklik yapılamamalı, soru aynen sorulmalı ancak hazırlanacak raporda belirtilmelidir. -Sorular sorulurken farkında olunmadan yapılacak vurgu, duraklama, taraflı kullanım vb. kaçınmalıdır. Örneğin PKK ifadesinin ifade ediliş tarzı taraflı kullanım ifade edebilir. -Sorular açıklanmaya çalışılmama, ifadeler genişletilmemelidir. Kişi soruyu anlamıyorsa soru tekrar tekrar okunmalıdır. Sonuç alınamıyorsa bilmiyor seçeneği işaretlenmelidir. -Sorular teker teker sorulmalıdır. Kişi, “böyle soruların hepsine evet deyin” diyebilir. -Sorular görüşme formundaki sıraya göre sorulmalıdır Görüşme Tekniğinin Uygulanmasında Dikkat Edilecek Noktalar • Cevap Alma: - Açık ve kesin cevaplar alınmaya çalışılmalıdır. Soru birkaç kez tekrarlanarak açık cevap alınmaya çalışılmalıdır. -Cevapların eksiz olmasına dikkat edilmelidir. Açık ya da kapalı uçlu soru olsun cevapların tam olarak verilip verilmediğine dikkat edilmelidir. -Cevap yönlendirilmemelidir. Kişi görüşmeci ya da dışarıdan üçüncü bir şahıs tarafından yönlendirilmemeli, etkiye açık olmamalıdır. Özellikle eşler, komşu, ebeveynler vb. kişiyi etkilemeye çalışabilir. Mümkün olduğunca yalnız görüşme yapılmalıdır. - Grup halinde mülakat yapılmamalıdır. -Kişinin soru hakkında bir fikri yoksa bunu doğrudan söylemeyip lafı dolaştırabilir. Bu durumda “bilmiyorum” ya da “fikrim yok” seçeneğini araştırmacı işaretlemelidir. -”Bilmiyorum” cevabı üzerinde durulmalıdır. -”Bilmiyorum” cevabı da bizim için bir veridir. -Kişi zihinsel tembellikten bilmiyorum diyebilir. -Kişi zaman kazanmak için bilmiyorum diyebilir. Görüşme Tekniğinin Uygulanmasında Dikkat Edilecek Noktalar • Kayıt Tutma: -Cevapların yazılması ve işaretlenmesinde hata yapılmadığına dikkat edilmelidir. -Söylenen seçeneğin işaretlenmesi, farklı seçeneğin işaretlenmemesi -Aksi belirtilmemişse yalnızca bir seçenek işaretlenmeli -Duruma göre sorulmaması gereken soruların sorulmaması. -”Red” ya da “bilmiyorum” seçenekleri birbirine karıştırılmamalı -Uygun koşullarda görüşme yapılmalıdır. Saçak altı, yol kenarı gibi uygun olmayan koşullarda görüşme yapılmamalıdır. -Açık uçlu sorular kişinin kendi ifadesi ile yazılmalı, düzeltme yapılmamalıdır. -Hızlı kaydetme alışkanlığı kazanılmalıdır. -Anlaşılır kısalmalar yapılabilir. -Silgi kullanılmamalı, yanlışların üzeri çizilmelidir.